Ministerie OCW Aan mevr. M. van Bijsterveld-Vliegenthart, Staatssecretaris Postbus 16375 2500 BJ Den Haag
datum betreft ons kenmerk uw kenmerk behandeld door
10 januari 2010 Notitie Leren, Loopbaan en Burgerschap n.a.v. uw brief van 17 november 2009 091211/llb/jvo BVE/Stelsel/164003
cc
Regiegroep Onderwijs en Kwaliteit van de MBO Raad De AOC Raad Paepon JOB Onderwijsvertegenwoordigers van Werkgevers en Werknemersorganisaties
‘OOG voor het MBO’ staat voor ‘Onafhankelijke Onderwijsgroep voor het MBO’; Een groep onderwijskundig strategische denkers, al jaren op relevante functies werkzaam binnen de BVE sector, benadert de ontwikkeling van de sector op onconventionele wijze. Dat wil zeggen, dat gedacht wordt vanuit zowel deelnemersperspectief en de inhoud als vanuit het bedrijfsvoeringsperspectief, en dat wars van instituties en instituten. Postadres: …….
J. van Odijk
Geachte Mevrouw Bijsterveldt,
Met veel interesse heeft ‘OOG voor het MBO’ kennis genomen van uw brief van 17 november 2009 over Leren, Loopbaan en Burgerschap. In maart 2009 hebben wij een eerdere notitie over LLB gestuurd aan de regiegroep Onderwijskwaliteit van de MBO Raad. Deze notitie treft u als bijlage aan bij deze brief. In die notitie heeft ‘OOG voor het MBO’ een aantal aspecten benoemd, dat wij grotendeels terugzien in uw brief. • • • •
Het onderscheid tussen‘leren en loopbaan’ en ‘burgerschap’. De mogelijkheid voor een onderwijsinstelling om de kwalificatie-eisen op de drie delen van de drievoudige kwalificering gescheiden of juist geïntegreerd aan te bieden. Het herschrijven van het brondocument met een andere beschrijvingssystematiek Een apart document voor Taal en rekenen.
We zijn dan ook verheugd dat u met uw schrijven richting geeft aan de discussie over een vernieuwd brondocument en dat u streeft naar realisatie van een structurele oplossing. Wel vragen wij u met deze brief en de aanvullende huidige notitie aandacht voor enkele belangrijke punten, die onzes inziens extra zorgvuldigheid verdienen. Naast enkele aanvullende aanbevelingen voor het proces om te komen tot een vernieuwd brondocument treft u in deze notitie één essentieel aspect aan, dat ‘OOG voor het MBO’ nadrukkelijk onder uw aandacht wil brengen. • Om een goed burger te zijn, gaat het juist om het kunnen toepassen van burgerschapselementen in het onderwijs en in de beroepspraktijk/samenleving en de 100108 Brief LLB aan OCW, incl. notitie, bedoeld om te versturen, andere versie verstuurd.
reflectie daarop. Het proces om te leren wat het betekent een ‘burger te zijn’ is belangrijker dan het product ‘kennis’. Kennis is daarbij ondersteunend. Het formuleren van kenniseisen en de verplichting hieraan te voldoen zien wij als een heilloze weg. Daarbij is het onzes inziens niet mogelijk om aan te geven welke kennis op welk niveau nodig is om goed burger te kunnen zijn. ‘OOG voor het MBO’ hoopt via deze notitie een positieve bijdrage te kunnen leveren aan de discussie vanuit een onderwijskundig deelnemersperspectief. We zijn dan ook van harte bereid om deel te nemen aan de consultatierondes. Vandaar dat deze brief ook in kopie gestuurd wordt naar de in de aanhef genoemde organisaties. De samenvatting van uw brief van 17 november in de notitie, als punt 4 opgenomen, is vooral bedoeld voor deze organisaties om de directe relatie te leggen tussen de notitie en uw brief.
Met vriendelijke groet, Namens ‘OOG voor het MBO’,
John Schobben Voorzitter
Hans van Honk Secretaris
2
Jos van Odijk dossier LL&B
Notitie Leren, Loopbaan en Burgerschap ‘OOG voor het MBO’ 8 januari 2010
Deze notitie van ‘OOG voor het MBO’ is opgebouwd uit 4 delen: 1. De belangrijkste uitgangspunten van ‘OOG voor het MBO’; 2. Reactie van ‘OOG voor het MBO’ op de brief van 17 november 2009; 3. Aanbevelingen voor de MBO Raad met betrekking tot het proces om te komen tot een vernieuwd brondocument; 4. Een samenvatting van de brief van 17 november 2009 van mevrouw Marja van Bijsterveldt aan de MBO Raad. 1. De belangrijkste uitgangspunten van ‘OOG voor het MBO’: • We willen vakmensen in Nederland die als beginnend beroepsbeoefenaar na diplomering betekenisvol kunnen functioneren in het bedrijf en die zich daarin blijvend ontwikkelen. • We willen burgers in Nederland die zich kunnen handhaven in en een bijdrage kunnen leveren aan de complexe samenleving waar we in wonen, werken en leven. • We willen graag vormgeven aan competentiegericht beroepsonderwijs dat erop gericht is om geïntegreerd kennis, vaardigheden en houding te kunnen toepassen. Met nadrukkelijke aandacht voor persoonlijke ontwikkeling en een leven lang leren. Nota bene Dé MBO-deelnemer kennen we niet! We moeten ons bij alle aspecten bewust zijn van de verschillen in leerstijlen, leerwegen en niveaus van de MBO-deelnemers. En de verschillende sectoren waarvoor wordt opgeleid. Het is belangrijk om bewust te zijn dat, als een deelnemer aantoont een goed vakman te zijn, die prima aan de slag kan in de sector waar hij voor is opgeleid, het contra-productief is om hem geen diploma te geven, omdat hij niet kan voldoen aan de eisen uit het document LLB.
2. Reactie van ‘OOG voor het MBO’ op de brief van 17 november Belangrijkste aandachtspunt bij het herschrijven is voor ‘OOG voor het MBO’ vooral de volgende: • Om een goed burger te zijn, gaat het juist om het kunnen toepassen van burgerschapselementen in het onderwijs en in de beroepspraktijk/samenleving en de reflectie daarop. Het proces om te leren wat het betekent een ‘burger te zijn’ is belangrijker dan het product ‘kennis’. Kennis is daarbij ondersteunend. Het formuleren van kenniseisen en de verplichting hieraan te voldoen is voor ons een heilloze weg. Daarbij is het onzes inziens niet mogelijk om aan te geven welke kennis op welk niveau nodig is om goed burger te kunnen zijn. De volgende aspecten/vragen zijn daarin ondermeer te benoemen o Houdt rekening met de diversiteit van het mbo-onderwijs en de verschillen die er zijn in de mbo-populatie. o Welke kennis zou dan verplicht moeten zijn op welk niveau? o Wordt via kennis bereikt dat deelnemers zich gaan gedragen als ‘goede’ burgers? o Laat je deelnemers door kennis reflecteren op hun gedrag? o Wat gebeurt er als deelnemers niet voldoen aan de gestelde kenniseisen? Krijgen ze dan geen diploma en kunnen ze alleen certificaten krijgen voor de beroepseisen? 3
Een ander belangrijk aandachtspunt betreft de Wet referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen: • ‘OOG voor het MBO’ blijft het jammer vinden dat er voor Nederlands en voor moderne vreemde talen m.i.v. de nieuwe wet sprake is van 2 referentieniveaus. Voor Nederlands de ‘Meijerink’-indeling en Europees gezien voor de talen de CEF-niveaus. We blijven pleiten voor een eenduidige indeling, gebaseerd op Europese standaarden. 3. Aanbevelingen voor de MBO Raad, AOC Raad en Paepon met betrekking tot het proces om te komen tot een vernieuwd brondocument. ‘OOG voor het MBO’ pleit in navolging van OCW voor een brede consultatie van het veld bij het herschrijven van het brondocument. Naast de in de brief genoemde docenten, NVLM en praktijkmeeting LLB adviseert ‘OOG voor het MBO’ de MBO Raad om ook ervaren onderwijsinhoudelijke deskundigen op het gebied van competentiegericht beroepsonderwijs te betrekken bij de consultatie, In dit verhaal past daarbij dat dit consultatieproces tijdig wordt ingezet, zodat in het vernieuwde brondocument op de juiste wijze voldaan wordt aan de goede balans tussen herkenbaarheid en uitvoerbaarheid, met respect voor de diverse rollen van actoren. Uiteraard zijn wij van harte bereid deel te nemen aan deze consultatierondes. 4. Een samenvatting van de brief van 17 november 2009 van Marja van Bijsterveldt aan de MBO Raad Op 17 november 2009 heeft SOCW, Marja van Bijsterveldt, een brief geschreven naar de MBO Raad over Leren, Loopbaan en Burgerschap. Zij reageert daarmee op het advies van de MBO Raad over het brondocument Leren, Loopbaan en Burgerschap. De MBO Raad wordt dringend verzocht om vóór mei 2010 een vernieuwd brondocument met de titel ‘Brondocument Burgerschap mbo’ aan haar voor te leggen. Dit brondocument zal als input dienen voor een algemene maatregel van bestuur (AMvB), dat per 1-8-2011 van kracht wordt (via de nieuwe web). Op dat moment vervalt de tijdelijke constructie uit de brief van 22 december 2008 en komt er via de AMvB een structurele oplossing. Let op: In het studiejaar 2010-2011 blijft het brondocument van april 2007 gelden! SOCW stelt vooraf dat ze te allen tijde de drievoudige kwalificering herkenbaar en krachtig tot uitdrukking moet komen in het mbo. Daarnaast geeft ze de volgende aanbevelingen en randvoorwaarden. a. Een vernieuwd brondocument kent een beperkt aantal kerntaken De beschrijvingssystematiek van de beroepsgerichte delen (kerntaak, werkprocessen en competenties) hoeft niet gehanteerd te worden voor de niet-beroepsgerichte delen. Herkenbaarheid van de globale kwalificatie-eisen moeten wel geborgd zijn. Drie randvoorwaarden: • Eigen ontwikkeling (was kerntaak 1) kan komen te vervallen. Het gaat om éigen leerdoelen die in de ‘vrije ruimte’ kunnen plaatsvinden. Dat kan bijv. via afspraken in de OOK. • Stuurt de eigen loopbaan (was kerntaak 2) blijft onveranderd in het nieuwe brondocument. Dit is essentieel voor de deelnemer (grip op eigen loopbaan) en samenleving. De WEB, art 1.3.5 verplicht de scholen loopbaanoriëntatie en – begeleiding aan te bieden. • Vitaal burgerschap (was kerntaak 7) wordt toch een verplicht element. De zorg voor de eigen gezondheid is essentieel voor iedere beroepsbeoefenaar en daarmee een verplicht onderdeel in elke opleiding. Dit is ook conform het kabinetsbeleid op het punt van gezond bewegen. Alle overige kerntaken (3, 4, 5 en 6) blijven van kracht. 4
b. Nederlands en rekenen In het vernieuwde brondocument komen geen eisen voor Nederlands en rekenen, omdat m.i.v. het studiejaar 2010-2011 de Wet referentieniveaus Nederlandse taal en rekenen in werking treedt. Deze niveaus moeten in acht genomen worden bij de vaststelling van de eindtermen (kwalificatiedossiers) voor beroepsopleidingen. c. Examinering Burgerschap wordt niet geëxamineerd, maar de ontwikkeling wordt getoetst. Dus een formatieve beoordeling. Op de resultatenlijst van het diploma wordt vermeld dat de deelnemer heeft voldaan aan de aangegane inspanningsverplichtingen voor burgerschapsvorming. (pas vanaf 2011-2012) d. Toezicht en handhaving De standaarden van examinering zijn niet meer van toepassing, maar die van onderwijskwaliteit. De specifieke verantwoording zal in het jaarverslag van de school vastgelegd worden. Inspectie houdt toezicht op inhoudelijke uitwerking, de uitvoering en de toetsing Proces a. De MBO Raad wordt nadrukkelijk verzocht bij de totstandkoming van het vernieuwde brondocument docenten, NVLM en praktijkmeeting LLB erbij te betrekken, met name waar het gaat om een goede borging van de kenniselementen. b. De directie BVE neemt met een ambtelijke afvaardiging mee. c. De MBO Raad dient de instellingen tijdig te informeren over de ontwikkelingen en de gevolgen daarvan. d. Het vernieuwde brondocument wordt vervolgens door OCW getoetst aan de uitgangspunten uit deze brief van 17 november 2009. e. De inhoud wordt vervolgens bij AMvB vastgesteld en per 1 augustus 2011 van kracht zijn.
5
