1
Mindfulness : een meerwaarde in diabeteszorg Els Heyde Verpleegkundig diabeteseducator Hoofdverpleegkundige diabeteszorg Trainer in Mindfulness en Mindful eating
2
Wat staat er op het menu ? Hoe gekomen tot een aanbod Mindfulness ? Zelf ERVAREN wat Mindfulness is. Waar gaat het in Mindfulness NIET/WEL over ? Hoe gaan we Mindfulness trainen of het curriculum van een MFNS training ? Aanbod in ons ziekenhuis
3
Hoe is een aanbod Mindfulness binnen onze diabeteswerking tot stand gekomen ?
4
Hoe het allemaal begon ? 23 jaar verpleegkundig diabeteseducator 2008 : opgebrand, mezelf “ leeg gegeven”→ label burn-out 2 maand thuis gezeten en kennis gemaakt met MFNS als klant in een 8- weken training Al heel snel de meerwaarde gezien voor eigen patiënten met diabetes
5
Hoe het allemaal begon ? Mensen met diabetes “ major life stress” Vraagt de nodige emotionele – en psychische coping strategieën heel vaak te kampen met angst , depressieve gevoelens → depressies De stress en/of manier hoe mensen met ziekte omgaan → invloed op verloop van ziekte en op succes van de behandeling
6
Hoe het allemaal begon ? Mei 2012 artikel Diabetes Care : “Heidelberger diabetes en stress studie” → effect van een MBSR programma bij type 2 diabetes MBSR wel degelijk een + significant effect op vlak van alg. welbevinden , depressieve gevoelens en omgaan met stress kanttekeningen → maar insteek om opleiding en aanbod MFNS te motiveren bij directie 2014 afgestudeerd aan Artevelde Hogeschool 7
Hoe het allemaal begon ? 3 groepen van 10-tal mensen welke een 8-weken training MFNS hebben gevolgd Specialisatie Mindful Eating en Diabetes Coaching → reeks lopende met 14 deelnemers MFNS geïntegreerd in onze “zorg voor mensen met diabetes” Deelnemers betalen enkel audiobestanden en syllabus ± 40 € Voor mij werkuren 8
Ervaar zelf eens wat Mindfulness is.
9
Waar gaat het in MFNS nu eigenlijk over ?
10
Hier gaat Mindfulness echt NIET over
11
Waar gaat MFNS NIET over ? Een echte hype → MFNS verkoopt + wildgroei Lijkt een ticket naar “eeuwig geluk” “ iedereen aan de MFNS…” Mindful-zijn = vriendelijk en ontspannen zijn Mindful-zijn = stressloos-zijn 12
Waar gaat MFNS NIET over ? Geen training in “gedachtenloos zijn” of je hoofd leren leeg maken Geen positiviteitstraining of cursus in relaxatie Geen training in “ alles loslaten” Geen mysterieuze bewustzijnstoestand nastreven of urenlang stil zitten Al helemaal niet zweverig of geitewollensokkerig Haalt je helemaal niet weg van de werkelijkheid 13
Mindfulness is bewust aandacht schenken, volledig gewaar-zijn van wat er gebeurt in jezelf – je lichaam, je geest en je hart – hier en nu. Het gaat ook over gewaar-zijn van wat er gebeurt buiten je jezelf in je omgeving. Gewaar-zijn, aandacht schenken en observeren zonder oordeel en zonder kritiek. Open, milde aandacht.
14
Waar gaat MFNS echt over ? ‘79 medische faculteit Massachusetts Jon Kabat-Zinn Moleculair bioloog Jarenlang boeddhistische training achter de rug Bron MFNS 2500 jaar oud→ Boeddhisme 15
Waar gaat MFNS echt over ? Ging werken met 51 medisch uitbehandelde pijnpatiënten→ “mee leren leven” “ drop the Boeddha” → oude oosterse tradities ontdaan van hun boeddha-gehalte + vermengd met westerse inzichten→ nieuwe verpakking → MBSR Mindfulness Based Stress Reduction Programma
16
Waar gaat MFNS echt over ? 8 weken MBSR programma → leren “anders omgaan met pijn” + alle resultaten wetenschappelijk in kaart brengen Nieuw tijdperk →patiënten = actieve deelnemers
17
Waar gaat MFNS echt over ? MBSR = klassiek MFNS programma Veel stromingen welke MFNS based zijn MBCT = Mindfulness Based Cognitive Therapy → nadruk op invloed welke gedachten, emoties en gedrag op elkaar hebben. Vooral in preventie van herval van depressie MBCT : leren werken met emoties en gedachten
18
Waar gaat MFNS echt over ? MB Relapse Prevention verslavingsproblematiek Mindful parenting Mindfulness in het onderwijs ACT Mindful eating Mindful onderwijs …….
19
Waar gaat MFNS echt over ? Klassiek 8 weken training Mindfulness = combinatie MBSR en MBCT Vrouwen met borstkanker Mensen met fybromyalgie Mensen met MS Mensen met diabetes → samen brengen van mensen, gemeenschappelijkheid van lijden
20
Waar gaat MFNS echt over ? Voor iedereen geïnteresseerd in de rijkdom van Mindfulness Grote rijkdom in heterogene groepen “ seeing that we share the same mind, the same wich to be happy and many of the same challenges” Margaret Cullen
Heilzaam is : ervaren dat iedereen in wezen hetzelfde is en deel uitmaken van één common humanity 21
Mindfulness is bewust aandacht schenken, volledig gewaar-zijn van wat er gebeurt in jezelf – je lichaam, je geest en je hart – hier en nu. Het gaat ook over gewaar-zijn van wat er gebeurt buiten je jezelf, in je omgeving. Gewaar-zijn, aandacht schenken en observeren zonder oordeel en zonder kritiek. Open en milde aandacht.
22
Hoe gaan we concreet “aandacht” trainen ? Of het curriculum van een 8-weken training Mindfulness
23
Inhoud van de training 8 weken durend programma Oefenen en ervaren staat centraal “ You don’t have to like it, you just have to do it” (Kabat-Zinn) Wekelijkse sessies ± 2 ½ uur + uitnodiging om dagelijks te oefenen 45 ‘ → vraagt een groot engagement van deelnemers
24
Inhoud van de training hoe (anders) leren omgaan met “ full catastrophe of life” ( de dingen des levens)
Strategieën en reactie patronen (h)erkennen & adequate keuzes leren maken
verbetering van de kwaliteit van ons leven en shift van onbewust naar bewuster leven 25
Verkennend gesprek Polsen naar de motivatie Aftasten of er tegenindicaties zijn Engagement onderstrepen Professionele omkadering in kaart brengen
Vragenlijst 26
Curriculum 8 weken-training Fase 1 : Stoppen en Landen Fase 2 : Openen voor… en observeren van datgene wat zich aandient Fase 3 : met meer Wijsheid en/of vanuit respons terug naar de actie
27
Fase 1 : Stoppen en Landen
28
Curriculum fase 1 Starten met stabiliseren van de geest door “concentratie” Concentreren op het lichaam , adem Opmerken dat de aandacht afdwaalt → opmerken → terug naar object van aandacht
29
Curriculum fase 1 Heel moeilijk om aandacht te schenken aan wat “hier en nu” afspeelt Groot stuk van ons leven” automatische piloot”, we zijn niet echt ten volle hier Heel vaak in gedachten in verleden Plannen maken voor de toekomst Human doings ipv human beings Missen een deel van het leven 30
Curriculum fase 1 Shift helpen maken van doe-modus naar zijnmodus Doe-modus is zeer nuttig maar niet altijd Ik-ren-dus-ik-ben-modus Heel veel zaken in het leven zijn onbeheersbaar, oncontroleerbaar → vechten tegen bierkaai → strijd, haast en stress ↑↑↑
31
Curriculum fase 1 Onderbreken datgene wat we DOEN Mensen gaan oefeningen doen al zittend, liggend Werken aan lichaamsgewaarzijn Lichaam heb je altijd bij je hier en NU
32
Week 1 - 3 Focus op de ademhaling
33
De ademfocus Adem = object van aandacht Adem is dynamisch en beweegt → volgen en observeren Mogelijkheid om contact te maken met hier en nu Opmerken dat aandacht ook afdwaalt Adem = ankerpunt 34
Fase 2 : Openen voor datgene wat zich aandient
35
Curriculum fase 2 Stap voor stap bewust-zijn uitbreiden Voor dat wat zich van moment-tot-moment aandient Milde open aandacht observeren Haaks op onze natuurlijke oordelende manier
36
Curriculum fase 2 Aandacht hebben voor, observeren van : geluiden en fysieke sensaties + observeren hoe we ermee omgaan
37
Curriculum fase 2 Aandacht hebben voor, observeren van gedachten “je bent niet je gedachten en gedachten zijn geen feiten” hoe anders omgaan met gedachten
38
Curriculum fase 2 Aandacht hebben voor, observeren van emoties zowel en de emoties en observeren hoe we ermee omgaan Emotionele ups en downs kalmeren en afstand nemen
39
Curriculum fase 2 Jezelf observeren vanop een afstand Zoals een wetenschapper een experiment bekijkt Zonder oordeel kijken naar … nieuwsgierig zijn naar alle ervaringen Alles mag er zijn, geen kritiek observeren welke onze gewoontepatronen zijn in reageren op en emotie
40
Curriculum fase 2 Stress in al zijn facetten Stress-educatie Lichaam = belangrijke stressbarometer Hoe reageren op stress
41
Fase 3 : Mindful actie ondernemen vanuit wijsheid
42
Curriculum fase 3 Vanuit stabiliteit Na de observatie van het probleem van op afstand vanuit verschillende points of view → terug in de werkelijkheid stappen = “mindful actie” ondernemen
43
Curriculum fase 3 Mindfulness meenemen naar elk moment van je dag Mindful wandelen Mindful tanden poetsen Gewaarworden van je AH aan de kassa Aandacht voor de 1e hap van je lunch
Mindfulness de rest van je leven ….
44
Curriculum algemeen Oefeningen trainen ons om “wakker in het leven te staan” op het kussen of op stoel “ droog trainen” → vaardigheden meenemen in het dagelijkse leven Bewuster , alerter en responsiever zijn Soort “mentale start to run”
45
Curriculum algemeen Geen training om een betere versie van jezelf neer te zetten “ je bent helemaal ok zoals je bent” Mededogen, vriendelijkheid ontwikkelen tegenover jezelf en anderen Vaardigheid trainen om minder vanuit gewoontepatronen of automatische interpretaties te gaan reageren
46
Curriculum algemeen Gewoontepatronen in de coulissen en veranderen ze niet → op toneel van de geest brengen en schijnwerpers van gewaar-zijn erop laten schijnen → kans om te veranderen Shift onbewust-zijn → bewust-zijn JEZELF beter leren kennen Ruimte creëren tussen stimulus en respons Keuze hebben = vrijheid ervaren 47
Curriculum algemeen Pijn en ziek zijn is onvermijdelijk maar er onder “lijden” is optioneel Lijden is iets wat je zelf creëert vaak onbewust
In gewaar-zijn wordt geheeld ≠ genezen
48
Curriculum persoonlijk Mindfulness soort levenshouding, een fundament waarop je je leven uitbouwt Beïnvloedt alle aspecten van mijn leven Authentieker in het leven staan Vriendelijkheid cultiveren voor mezelf en anderen Meer mededogen, mildheid cultiveren Minder reactief in leven staan 49
50
51
Mindfulness voor mensen met diabetes Training in aandacht waarbij we 8 weken bewust stilstaan bij het thema diabetes Samen leren “ surfen op de ups en downs van het leven met diabetes”
52
Mindful Eating en Diabetes Educatie Training in aandacht waarbij we 9 weken bewust stilstaan bij hoe we eten, waarom we eten en wat we eten
Samen kijken naar gewoontepatronen rond voeding
53
Mindfulness in Vlaanderen ITAM / Björn Prins → www.itam.be Leven in de maalstroom / Edel Maex → www.levenindemaalstroom.be I AM / David Dewulf → www.aandacht.be Groep van onafhankelijke trainers → check voor kwaliteit Organisatie voor MFNS trainers, practitioners en onderzoekers → www.mindfulmoment.be 54
Bedankt voor je aandacht
55
