Milieuzorg. op evenementen HANDLEIDING VOOR EEN GEÏNTEGREERD MILIEUBEHEER OP EVENEMENTEN

HANDLEIDING VOOR EEN GEÏNTEGREERD MILIEUBEHEER OP EVENEMENTEN

Milieuzorg op evenementen

➤ Deze brochure werd samengesteld en uitgegeven in opdracht van de bestendige deputatie van de provincieraad van West-Vlaanderen. Paul Breyne (gouverneur), Jan Durnez, Patrick van Gheluwe, Gabriël Kindt, Dirk De fauw, Gunter Pertry, Marleen Titeca-Decraene (gedeputeerden), Hilaire Ost (provinciegriffier). ➤ Teksten: Geert Vandenbon (Pinguin Productions), Erik Van Erne (Stichting Louis d’Eco), Peter Norro (Provincie WestVlaanderen) ➤ Inhoudelijk advies: Centrum voor Duurzame Ontwikkeling (RUGent), Piet Lesage, Mark De Cat (Folkfestival Dranouter), Filip Boury en Jan Durnez (Provincie West-Vlaanderen). ➤ Taaladvies: Ria Verweirder (Provincie West-Vlaanderen) ➤ Lay-out: Kwink Reclamebureau, Leopold II-laan 35, 8000 Brugge, 050/33 95 00 ➤ Foto’s en Illustraties: Kwink reclamebureau en Pinguin Productions ➤ Eindredactie: Peter Norro ➤ V.U. Hilaire Ost, Provinciegriffier, Koning Leopold III-laan 41, 8200 Sint-Andries-Brugge ➤ Depotnummer: 2001/0248/14 ➤ Gedrukt op gerecycleerd en chloorvrij papier (Munken Elk, cover 250gr, binnenwerk 135gr) ➤ Extra brochures: Provinciaal Informatiecentrum Tolhuis, Jan Van Eyckplein 2, 8000 Brugge, tel 050/40 74 74, [email protected] ➤ OVAM, Openbare Afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse Gewest, Stationsstraat 110, 2800 Mechelen, tel 015/284 284, [email protected], t.a.v. Petra Van Opstal.

➤

INLEIDING

3

➤

MILIEUASPECTEN

4

4 4 1. afval van drankconsumptie 4 2. verpakkingsafval van voedselconsumptie 7 3. grootverpakkingen 7 4. promotiematerialen in papier 7 II. Selectieve inzameling 8 1. planning van de selectieve inzameling 9 2. inrichting van campings 10 3. selectieve inzameling tijdens het evenement 10 III. Vermijden van zwerfvuil 11 IV. Afvalmanagement 12 1. cateraars 12 2. organisatie en medewerkers 12 3. sponsors en allerhande promo-mensen 13 4. publiek 13 5. afspraken met de afvalophalers en -verwerkers 14 2. MOBILITEIT 15 1. Voetgangers 15 2. Fietsers en lichte brommers 15 3. Gemotoriseerd vervoer 16 4. Openbaar vervoer en andere vormen van 16 3. BODEM EN GROEN 17 1. Keuze en indeling evenemententerrein 17 2. Wateroverlast 17 3. Verkeer over de vloer 18 4. Bomen 18 5. Schade door zwerfvuil 18 4. GELUID EN GELUIDSHINDER 19 1. Indeling evenemententerrein 19 2. Timing 20 3. Geluidsbeperking aan de bron 20 4. Optimale communicatie naar de omwonenden 20 5. ENERGIE 21 1. Energievoorziening 21 2. Collectieve stroomvoorziening 21 3. Centrale verlichting 21 4. Voor een veilig gevoel 22 5. Zachte, groene energie. 22 6. WATER 23 1. Wateraansluiting 23 2. Collectieve watervoorziening 23 3. Waterbesparing 23 3. Afvoer van afvalwater 23 7. SANITAIRE VOORZIENINGEN 24 1. Waar doe je het? 24 2. Niet doorspoelen richting natuur 24 3. Waterbesparende toiletten 25 4. Wildplassen, een vermijdbare kwaal 25 8. OP NAAR EEN MILIEUZORGSYSTEEM 26 1. Milieuzorgcyclus 26 2. Natuurlijk kost het wat, in het begin althans... 26 9. EEN MILIEUCOÖRDINATOR IS GEEN OVERBODIGE LUXE 27 10. VERGUNNINGEN, OOK VOOR ONS? 28

A D R E S S E N L I J S T

1. AFVAL

Inhoudstafel

I. Afvalpreventie

➤ Provincie West-Vlaanderen • Milieudienst • Provinciehuis Boeverbos • Koning Leopold III-laan 41 • 8200 Sint-Andries • 050-40 31 11 •

050/40.34.03 • [email protected] • www.west-vlaanderen.be ➤ OVAM – Dienst Communicatie • Stationsstraat 110 • 2800 Mechelen • 015/28 42 84 • 015/20 32 75 • [email protected] • www.ovam.be ➤ STIP – OVAM • Steunpunt en Informatiecentrum voor preventie van afval • Stationsstraat 110 • 2800 Mechelen • 015/28 43 03• 015/41 30 72 • [email protected] ➤ Stichting Louis D’Eco • Herenweg 59 • NL-3513 CC • Utrecht • +31-30/234 33 44 • [email protected] ➤ Stichting Milieunet • Postbus 31248 • NL-6503 CE • Nijmegen • +31-24/360 28 18 • +31-24/323 18 49 • [email protected] ➤ Bond Beter Leefmilieu • Tweekerkenstraat 47 • 1000 Brussel • 02/282 17 20 • 02/230 53 89 • [email protected] ➤ AfvalIntercommunales: ➤ Provincie West-Vlaanderen IVBO • Pathoekeweg 41 • 8000 Brugge • 050/45 63 11 • 050/45 63 63

IMOG • Kortrijksesteenweg 264 • 8530 Harelbeke • 056/71 61 17 • 056/71 09 85 • www.imog.be IVIO • Lodewijk de Raetlaan 9 • 8870 Izegem • 051/31 17 96 • 051/31 67 39 • [email protected] • www.ivio.be IVVO • Bargiestraat 6 • 8900 Ieper • 057/23 08 80 IVMO • Industrielaan 30 • 8930 Menen • 056/52 81 30 • 056/51 97 59 • [email protected] • www.ivmo.be IVOO • Klokhofstraat 2 • 8400 Oostende • 059/80 67 00 • 059/80 12 03 • [email protected] • www.ivoo.be IVRO • Oostnieuwkerksesteenweg 121 • 8800 Roeselare • 051/26 03 50 • 051/26 03 52 • [email protected] • www.ivro.be ➤ Provincie Antwerpen

IOK • Antwerpseweg 1 • 2440 Geel • 014/58 09 91 • 014/58 97 22 • [email protected] • www.iok.be IGEMO • Schoutestraat 2 • 2800 Mechelen • 015/28 77 50 • 015/28 77 60 • [email protected] • www.igemo.be ISVAG • Boomsesteenweg 912 • 2610 Wilrijk • 03/887 80 36 • 03/887 09 28 • www.isvag.be IGEAN • Doornaardstraat 60 • 2160 Wommelgem • 03/350 08 11 • 03/353 34 10

➤ Provincie Limburg

INTERCOMPOST • Eikaart 4 • 3740 Bilzen • 089/41 39 35 • 089/41 82 25 • [email protected] • www.intercompost.be REGIONALE MILIEUZORG • Centrum Zuid 2098 • 3530 Houthalen/Helchteren • 011/52 36 36 • 011/52 55 56 • [email protected] • www.regionalemilieuzorg.be IVVVA Regio 3 • Industrieterrein Op de Berg • Kringloopstraat 1 • 3630 Maasmechelen • 089/65 85 26 • 089/65 93 39 [email protected] • www.ivvva.be

➤ Provincie Oost-Vlaanderen

IBOGEM • Schaarbeekstraat 30 • 9120 Melsele • 03/253 16 64 • 03/253 01 15 • www.ibogem.be DDS • Bevrijdingslaan 201 • 9200 Dendermonde • 052/21 39 91 • 052/20 01 42 IVM • Sint-Laureinsesteenweg 29 • 9900 Eeklo • 09/377 82 11 • 09/378 18 44 ILVA • Zuid III • Industrielaan 2 • 9320 Aalst/Erembodegem • 053/83 88 48 • 053/83 44 22 • [email protected] • www.ilva.be IVAGO • Proeftuinstraat 43 • 9000 Gent • 09/240 81 11 • 09/240 81 99 • [email protected] • www.ivago.be IDM • Zelebaan 42 • 9160 Lokeren • 09/348 43 97 • 09/349 07 94 • [email protected] • www.idm.be I.VL.A • St. Walburgastraat 9 • 9700 Oudenaarde • 055/30 27 13 • 055/30 27 59 • [email protected] MI-WA • Vlyminckshoek 12 • 9100 Sint-Niklaas • 03/776 72 50• 03/780 68 56• [email protected] • www.mi-wa.be

➤ Provincie Vlaams-Brabant

HAVILAND • Brusselsesteenweg 617 • 1731 Asse/Zellik • 02/466 51 00 • 02/466 49 81 • [email protected] • www.haviland.be INTERLEUVEN • Brouwersstraat 6 • 3000 Leuven • 016/23 58 36 • 016/20 42 36 • www.interleuven.be INTERRAND • J. B. Charlierlaan 78 • 1560 Hoeilaart • 02/658 95 41 of 02/658 95 44 • 02/658 95 50 • [email protected] www.interrrand.be INCOVO • C. Buyssestraat 5 • 1800 Vilvoorde • 02/255 94 70 • 02/251 74 05 • www.incovo.be INTERZA • Hoogstraat 185 • 1930 Zaventem • 02/721 07 31 • 02/725 37 78 • [email protected] • www.interza.be

➤ Verkoop en uitlening van herbruikbare bekers + verkoop en verhuur van aangepaste wasmachines

Zie: www.stip.ovam.be en doorklikken: • >lokale overheid • >afval voorkomen • >herbruikbare bekers ➤ Advies

CENTRUM voor DUURZAME ONTWIKKELING • Universiteitstraat 8 • 9000 Gent • 09/264 69 65 • 09/264 69 97 PINGUIN PRODUCTIONS • Issegem 10 b • 9860 Balegem • 09/363 84 40 • 09/363 84 41 • [email protected] STADSLAND vzw • Boomgaardstraat 215 • 2018 Antwerpen • 03/230 02 22 • 03/230 90 19 • [email protected]

➤ ➤

CHECKLIST VOOR EEN MILIEUBEWUSTE ORGANISATIE

ADRESSENLIJST ➤ COLOFON

29

FOST PLUS • Martinus V straat 40 • 1200 Brussel • 02/775 03 50 • 02/771 16 96 GOUDEN GIDS rubrieken

7362

Recyclage van plastic afval

7375

Ruimingswerken

31

7380

Afvalcontainers (verkoop en verhuur)

32

1956

Sanitaire containers en cabines

4715

Stroomaggregaten

1245

Plastic huishoudartikelen

I N L E I D I N G

Je bent provincie en je wil wat Momenteel wordt het eerste provinciale milieubeleidsplan volop uitgevoerd. Dit eerste vierjarenplan (1999-2002) bulkt van de acties die de provincie in eigen huishouden zal uitvoeren. Onder de noemer ‘doelgroepenbeleid’ durft de provincie echter ook in andermans boezem kijken… Zo vermeldt actie 191 dat een draaiboek rond milieuzorg op evenementen zal worden uitgewerkt. Deze intentie komt niet zomaar uit de lucht gevallen. De Provinciale milieudienst is al jaren geleden tot de vaststelling gekomen dat doorgaans pas in laatste instantie aan milieuzorg wordt gedacht. Zij wenst daarom de goodwill voor milieuzorg bij de organisatoren en de verdere professionalisering ervan te bevorderen. Onder andere door het aanbieden van voorzieningen. Zo is er de uitleendienst voor herbruikbare bekers waarop ondertussen quasi elk weekend een beroep gedaan wordt door organisatoren van kleine en grote evenementen. Organisatoren kunnen bij de provincie ook terecht voor sensibiliserende affiches en advies. De provincie sloot samenwerkingsovereenkomsten met een aantal afvalintercommunales om hen te stimuleren tot de aankoop van voldoende recipiënten voor selectieve inzameling van afval en de daarbij horende communicatieve voorzieningen. En een aantal grotere evenementen werden begeleid. Op basis van de ervaringen met de Internationale Tweedaagse Voettocht van Vlaanderen te Blankenberge werd in 2000 een brochure uitgegeven onder de titel ‘Op Stap naar een Beter Milieu’. Het wedervaren met de milieuzorg op het Folkfestival van Dranouter, dat al sinds 1995 door de Provincie wordt begeleid, vormde mee de input voor deze tweede brochure die eerder gericht is op evenementen die geconcentreerd zijn in de ruimte en daardoor een nog veel diepere ecologische voetafdruk op het milieu achterlaten.

Milieuzorg: winst op alle vlakken Een schoon evenement beperkt de overlast voor het milieu en voor de omwonenden. Naarmate het principe ‘de vervuiler betaalt’ steeds meer ingang vindt, kan meer aandacht voor het milieu financieel lonend worden en levert het bovendien een positief imago op. Bij het werven van sponsors of subsidies kan een actieve milieuzorg een doorslaggevende factor vormen. Besluitvormers worden nu eenmaal graag geassocieerd met milieuvriendelijke evenementen. En soms is milieuzorg zelfs méér dan een louter morele verplichting: voor de grotere evenementen is de kans reëel dat ze vergunnings- of op zijn minst meldingsplichtig zijn. Milieuvriendelijk werken komt vaak ook de vlotheid en de efficiëntie van je organisatie ten goede. Veel extra maatregelen kunnen namelijk worden vermeden wanneer er van bij de aanvang voldoende milieumaatregelen worden getroffen (voorkomen is beter dan genezen). De invoering ervan vergt dus niet zozeer meer inspanningen als wel een andere manier van denken en werken.

Hallo, volgt u nog? Aan milieuzorg doe je echter nooit alleen. Deze brochure is dan ook bedoeld voor iedereen die direct of indirect met evenementen te maken krijgt. Naast de organisator dus ook de gemeente, de cateraar, de horecaondernemer, de brouwer, de sponsor, het communicatiebureau, de leverancier van apparatuur en infrastructuur, de verhuurder van faciliteiten, de afvalverwerker, de terreinverantwoordelijke en nog vele anderen. In diezelfde geest van samenwerking zijn ook de aanbevelingen die deze brochure bevat het werk van vele partners. De vele tips werden samengebracht door de Nederlandse Stichting Louis d’Eco, het Vlaamse communicatiebureau Pinguin Productions en het Centrum voor Duurzame Ontwikkeling (CDO) van de Universiteit Gent. De informatie is verder gebaseerd op de ervaring van de Openbare Afvalstoffenmaatschappij voor het Vlaamse Gewest (OVAM), en niet in het minst ook van de Milieudienst van de provincie West-Vlaanderen zelf. Kwink stond in voor de fraaie "verpakking".

Stap voor stap naar een geïntegreerd milieuzorgsysteem Wij hebben niets tegen denkers maar, deze brochure is vooral bedoeld voor doeners. Zoveel mogelijk praktijk (boem boem) dus, en niet te veel theorie (bla bla). We willen hiermee vooral concrete handvaten meegeven en aandachtspunten aanhalen die je niet uit het oog mag verliezen. Zonder evenwel het einddoel, een geïntegreerd milieuzorgsysteem, volledig onbesproken te laten. Zo’n milieuzorgsysteem is de max. Daar moeten we op termijn naartoe. Het is een gestructureerd geheel van afspraken en procedures over alle milieuaspecten die bij een evenement komen kijken. Zoiets bouw je echter stap voor stap op. Door jaar na jaar nieuwe klemtonen te leggen. Door de ervaringen van het vorige jaar te evalueren. Door bij te sturen en alle onderdelen van je milieubeleid, netjes gefaseerd, in een draaiboek vast te leggen. Door deze brochure open te slaan heb je alvast de eerste stap gezet! Veel succes! JAN DURNEZ, Gedeputeerde voor Leefmilieu

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| INLEIDING | 3

M I L I E U A S P E C T E N 1. Afval Bij veel evenementen ontstaan forse bergen afval. Soms lijkt het er zelfs op dat de locatie herschapen is in één grote vuilnisbelt en dat het succes van het evenement wordt afgemeten aan de hoeveelheid afval die het oplevert. Toch zijn er de jongste jaren organisatoren die bewijzen dat het anders kan: afvalarmer en netter. In grote lijnen bestaat het afval bij evenementen uit vijf componenten: 1) afval dat vrijkomt bij het nuttigen van drankjes (plastic en kartonnen drinkbekers, blik- en brikverpakkingen en in mindere mate glazen flessen,…); 2) afval dat vrijkomt bij de consumptie van snacks en andere etenswaren (etensresten, verpakkingspapiertjes, snackkartonnetjes en -plastics, servetten,…); 3) bulkverpakkingen (kartonnen dozen en plastics van standhouders en sponsors); 4) papier van promotionele acties (folders, krantjes, affiches,…); 5) gadgets. Na het evenement vinden we op het terrein vaak ook nog verloren textiel, grote plastic zeilen, plastic draagtassen, kortom alles wat in de euforie van het moment gesneuveld of vergeten is. Tracht in de eerste plaats zoveel mogelijk afval te voorkomen. Wat toch nog vrijkomt als afval probeer je maximaal selectief in te zamelen. Come on baby, don’t light my fire Tracht indien mogelijk te verbieden dat ’s avonds vuurtjes gestookt worden met afval. Vooral op festivals zijn dergelijke sfeervuurtjes bon ton. Het verbieden ervan ruikt misschien naar eco-fundamentalisme. Maar dergelijke rituele afvalverbrandingen ruiken zelf evenmin fris en zijn hoogst ongezond voor mens en milieu! Om nog niet te spreken over de veiligheidsrisico’s.

I. Afvalpreventie. Door al van bij de eerste voorbereidingen voor het evenement enkele simpele maatregelen te nemen, kun je veel afval voorkomen. Dat is PREVENTIE. Door afvalpreventie zijn minder grondstoffen nodig, je hebt een pak minder last met de inzameling en verwerking van het afval (minder verschillende recipiënten nodig, minder personeel voor lediging) en er is minder transport nodig. Allemaal zaken waardoor je niet alleen het milieu maar ook je eigen portemonnee spaart. Wist je immers dat je tot vier keer kunt betalen voor hetzelfde afval? Eerst wordt afval "ingekocht" in de vorm van allerlei wegwerpverpakkingen, flyers, eenmalige gadgets, programmaboekjes,… Een tweede kostenpost is het inhuren van afvalbakken en containers, al dan niet bemand. Vervolgens moet de locatie opgeruimd en schoongemaakt worden, wat nog maar eens geld kost. Ten slotte levert het afvoeren van afval voor de vierde maal een aanzienlijke kostenpost op. Hebt u nog argumenten nodig om aan afvalpreventie te doen? 1.

Afval van drankconsumptie.

Plastic of kartonnen wegwerpbekers, blik, plastic flesjes, glazen flesjes, draagtrays,… en andere verpakkingen die na eenmalig gebruik weggegooid worden dragen sterk bij tot een steeds groeiende afvalberg. Als eindverantwoordelijke kun je cateraars, horecaondernemers en drankenleveranciers verplichten om hieraan mee te werken. De verkoop van kleinverpakkingen zoals blik en flessen is enkel aan te raden als er geen alternatief in bulkverpakking haalbaar is of als de tussenverpakking uiteindelijk méér afval genereert. Kies met andere woorden voor een verbruiksverpakking die niet milieubelastend is. Afval van drankconsumptie voorkom je op volgende manieren: ➤ Schenk drank (bieren en frisdranken) uit de tap of andere bulkverpakkingen.

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| AFVAL | 4

➤ Vervang plastic of houten roerstaafjes voor koffie en thee indien mogelijk door metalen lepels. ➤ Werk aan de verkoopsstanden van drank met een statiegeldsysteem op glazen, drinkbekers, maar eventueel ook op de de inzameling van meegebrachte drankverpakkingen door u vergoed wordt). Uiteraard moet je op die plaatsen dan voorbereid zijn op de terugname van deze verpakkingen. Pluspunt is dat er voor deze fracties dan geen recipiënten meer gespreid moeten worden over het hele terrein. ➤ Maak minstens backstage en in de VIP-ruimten gebruik van duurzame glazen en koffiekopjes. ➤ Maak gebruik van herbruikbare bekers.

DE HERBRUIKBARE BEKER Weg met de wegwerpbeker! Natuurlijk krijgen glas en porselein nog steeds de meeste milieupunten, maar om veiligheidsredenen worden ze vaak geweerd. Het alternatief is het ‘onbreekbare en duurzame’ kunststofglas in polycarbonaat of polypropyleen. Door alle dranken te schenken in deze duurzame kunststofglazen, herbruikbare bekers of (in Nederland ECO-glazen genoemd), zijn de plastic of kartonnen wegwerpbekers niet meer nodig en wordt er een enorme hoeveelheid afval voorkomen. Glashelder of melkwit Duurzame kunststofglazen of herbruikbare bekers worden gemaakt van polycarbonaat (glashelder en hard) of polypropyleen (melkwit en soepeler) en zijn in vele vormen en maten verkrijgbaar. Ze zijn tientallen malen te gebruiken mits ze tussentijds, zoals glas, juist worden gereinigd en nagespoeld. Dit kan op bijna elk evenement, met de hand of met een afwasmachine die zo is uitgerust dat de bekers door de waterdruk niet gaan 'dansen' tijdens het afwassen. Een grondige afwas- en droogbeurt na het evenement is noodzakelijk voor het langere tijd stockeren van de bekers. Indien het niet mogelijk is om de herbruikbare bekers af te wassen tijdens het evenement kun je er ook voor opteren om ze na gebruik ongewassen te stockeren en telkens nieuwe, propere bekers in omloop te brengen. Natuurlijk vraagt dit een veel grotere voorraad en een uitgebreide afwasbeurt na het evenement. Actief inzamelen of statiegeld aanrekenen Omdat de waarde van de herbruikbare beker veel hoger ligt dan die van éénwegsbekers moet worden voorkomen dat ze tijdens het evenement worden weggegooid. Doordat de herbruikbare bekers zo duurzaam zijn, en vaak ook aantrekkelijk zijn, kunnen sommige bezoekers soms niet aan de verleiding weerstaan om ze mee te nemen… en die bij hen thuis of op kot te gaan hergebruiken. Om dit zoveel mogelijk te voorkomen bestaan er grosso modo twee systemen. Ofwel kiest men voor een intensieve inzameling: een groep medewerkers haalt voortdurend bekers op in de zaal. Daartoe kunnen zij gebruik maken van inzamelkokers of ophaalmandjes. Gekoppeld aan een verscherpt toezicht bij de uitgang voldoet dit systeem wel op kleinere evenementen (fuiven e.d.). Ofwel opteert men voor een statiegeldsysteem (reeds toegepast op o.a. Krakrock, Open Tropen, Gentse Feesten). Hoe anoniemer het evenement, hoe meer dit systeem aangewezen is. Zorg er in elk geval voor dat het bedrag van het statiegeld overeenkomt met de waarde van de beker. Zo loop je zelf geen enkel financieel risico. Zorg voor een werkbaar, niet te omslachtig statiegeldsysteem. Eis bv. bij elke drankbestelling ook evenveel statiegeldpenningen of bekerbons. Deze bons of penningen moeten aangekocht worden op een aparte stand. Bij het terugleveren van de beker in de inzamelstand krijgt men die penning of bekerbon terug en kan men die meteen weer gebruiken voor een nieuwe bestelling. Bij het vertrek kunnen bons of penningen daar terug ingeruild worden voor baar geld. Voor de bezoeker blijft het dus een nuloperatie. Wil je vermijden dat die toch op een of ander moment een onderpand moet betalen voor zijn beker, dan kun je ook bij de ingang of gehecht aan het inkomticket een bekerbon verspreiden. Die kan men dan inruilen bij de eerste drankbestelling. Na de eerste consumptie ruilt men de lege beker terug om tegen een bekerbon die opnieuw kan ingezet worden bij de volgende bestelling. Een statiegeldsysteem kan ook geld opbrengen. Door de herbruikbare bekers te bedrukken met een

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| AFVAL | 5

Afval op evenementen

drankverpakkingen die er verkocht worden (mik daarbij op herkenbare verpakkingen: het kan niet de bedoeling zijn dat

bijzondere afbeelding die verwijst naar het evenement, wordt de beker nl. een collector's item. Kies je voor een relatief hoog statiegeldbedrag (hoger dan de aanmaakkost van de beker) dan zal het drankverbruik misschien onder druk komen te staan maar levert elk glas dat de toeschouwers mee naar huis nemen ook nog eens een aardige winst op. Je kunt de bekers bedrukken met het logo van het evenement of van de sponsors, je kunt er een bijzondere boodschap op kwijt of informatie over het statiegeldsysteem. Een cartoonserie of een bijzondere illustratie kan het verzamelen van de bekers aanmoedigen en biedt uitstekende mogelijkheden voor voorlichting. Het is het makkelijkst om met een centraal statiegeldsysteem te werken, met een uniforme beker voor alle leveranciers en voor het volledige gamma dranken. Dit lukt het best als je als organisator zelf de bekers beschikbaar stelt. Welk systeem je ook kiest, in elk geval moet voldoende communicatie worden voorzien. Tijdens het evenement kun je lichtkranten, infoborden, spandoeken, geluidsspots, videobeelden,... inschakelen om de medewerking van het publiek te bekomen. Zorg dat ook de stand waar de bekers worden ingezameld zeer goed zichtbaar is en dat alle medewerkers aan de bar op de hoogte zijn van het systeem Kostprijs aankoop herbruikbare bekers •

tussen 0,5 en 1 euro (incl. btw), afhankelijk van aantal en aard van bedrukking voor een 25 cl bierglas (Vlaams model);

•

Polycarbonaat (helder en vormvast) is ongeveer 20 % duurder dan polypropyleen (melkwit en soepeler).

Voordelen van herbruikbare bekers •

geen kosten voor aankoop van wegwerpbekers (al gauw 0,04 EUR/stuk)

•

veel kleiner afvalvolume;

•

minder kosten voor het inhuren van afvalcontainers;

•

een schoner en veiliger terrein/zaal tijdens het evenement;

•

en dus minder werk of lagere kosten voor opruimen achteraf;

•

smakelijker om uit te drinken dan een wegwerpbeker;

•

een verbeterd (milieu-)imago;

•

(extra inkomsten bij verkoop van herbruikbare bekers als Collector's item)

Nadelen van herbruikbare bekers •

hogere aankoopkosten of huur (voor zover je ze niet gratis kan lenen bij gemeente of provincie)

•

gebruik van afwas- en naspoelunits: stromend water, aansluiting op riolering;

•

grotere personeelsinzet nodig en meer handelingen;

•

extra communicatie;

•

controle noodzakelijk op diefstal herbruikbare bekers. Bij toepassing herbruikbare beker met statiegeldsysteem:

•

aanmaak van een statiegeldjeton of -bon;

•

extra gescheiden geldcircuit (extra personeel, ruimte,...);

•

kans op misbruik door het 'vriendschappelijk' wegschenken van gratis drank + beker aan de toog;

•

kans op iets lager drankverbruik.

Besparing in de praktijk In Utrecht (NL) worden ECO-glazen met statiegeld verplicht gebruikt bij alle buitenevenementen. Per evenement levert dit een aanzienlijke globale kostenbesparing op. Bij U-Dance met 25.000 bezoekers, werd 5.000 NLG (2.270 EUR) bespaard. Bij het Blues weekeinde met 200.000 bezoekers, werd 16.500 NLG (7.500 EUR) bespaard. De provincie West-Vlaanderen heeft in drie en een half jaar tijd, dankzij de gratis uitlening van haar arsenaal herbruikbare bekers reeds een afvalberg van om en bij de 600.000 wegwerpbekers voorkomen.

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| AFVAL | 6

2.

Verpakkingsafval van voedselconsumptie.

Plastic snackbakjes, plastic schaaltjes, plastic bakjes, kartonnen schaaltjes, plastic of houten bestek, servetten en allerlei jam, etc. leveren allemaal afval op. Vele dergelijke kleintjes maken snel een groot. Bovendien is dit in hoofdzaak restafval, wat de verwijdering bijzonder duur en belastend maakt. Voorkom dit afval op volgende manieren: ➤ Gebruik niet-verpakte suikerklontjes, kannetjes koffiemelk,... Vermijd kleine verpakte porties van ketchup, boter, confituur,… en laat wegwerpkoffiefilters voor wat ze zijn. ➤ Maak gebruik van "eetbare verpakkingen": ijsjes op een hoorntje, vis of vlees op een broodje, slaatjes uit een koolblad of uit brooddeeg. ➤ Serveer snacks en andere etenswaren op serviesgoed van porselein, aardewerk, metaal of gebruik duurzame kunststofsnackbakjes en –schaaltjes. Dergelijke "Eco-trays" (de Nederlandse naam, of wat dacht je) zijn vervaardigd uit polypropyleen (niet helder) en zijn in vele formaten verkrijgbaar. Het reinigen van de trays gebeurt met professionele machines en kan dus bijna nooit op het evenemententerrein zelf plaatsvinden.Omdat de gebruiksfrequentie van de duurzame kunststofschaaltjes veel lager is dan van de herbruikbare bekers ligt het niet voor de hand dat je als organisator zelf een pakket kunststofschaaltjes aankoopt. In ons land worden deze schaaltjes ook te huur aangeboden. Ook hier kan gewerkt worden met een statiegeldsysteem om het publiek te stimuleren de trays terug te brengen. ➤ Vermijd wegwerpbestek. Kun je niet afwassen, overweeg dan wegwerpbestekken in hout of zetmeelplastic. Die zijn tenminste nog composteerbaar. ➤ Als duurzame borden en bestek en glazen niet haalbaar zijn op het evenementterrein zelf, maak er dan toch minstens gebruik van in de meer overzichtelijke en beheersbare zones backstage en in de VIP-ruimten.

3.

Grootverpakkingen

Door gebruik te maken van grootverpakkingen kan veel afval worden voorkomen. Bovendien zijn dergelijke bulkverpakkingen altijd voordeliger, waardoor geld wordt bespaard. Milieuvriendelijke alternatieven zijn containers of flessen voor sauzen, mayonaise, ketchup, mosterd, etc. en het gebruik van peper- en zoutvaatjes. Kortom, bulkverpakkingen zijn goedkoper, sparen het milieu en leveren minder afval op. Nog beter is het gebruik van retourverpakkingen. Hierover kan eenieder die etenswaren verkoopt afspraken maken met zijn leveranciers. 4.

Promotiematerialen in papier

Programmaboekjes en -kranten, strooifolders, flyers, stickers, bierviltjes,... worden vaak ongelezen weggegooid en leveren dus zwerfvuil op dat noodgedwongen bij het restafval belandt. Beperk de hoeveelheid papier: ➤ kies zo mogelijk een klein formaat; ➤ kies een formaat dat afgestemd is op het formaat van de pers van de drukkerij zodat het papierverlies bij het snijden beperkt blijft; ➤ kies altijd voor dubbelzijdig bedrukken van papier; ➤ bepaal de oplage van je drukwerk niet met de natte vinger. Hou bv. rekening met de distributiekanalen die je kiest en de manier waarop je het verspreidt (cfr. al of niet gerichte bedeling). Vermijd te veel ongebruikte folders, kranten,… Als het over kleine oplages (100 à 250 ex.) gaat, bijvoorbeeld uitnodigingen voor persconferenties of sponsorinvitaties, bestaan er tegenwoordig uitstekende digitale alternatieven waarbij je geen drukfilms en drukplaten hoeft aan te maken en waarbij je bovendien je drukwerk sterk kunt personaliseren; ➤ Schakel programmakrantjes uit door het programma van je evenement te vermelden op grote tekstborden, infowanden, lichtkranten,… die zowel bij de ingang als verspreid over het terrein - bij voorkeur in de buurt van podia en cateringpunten - worden opgesteld. Bij de productie kan worden gekozen voor duurzame materialen, zodat ze bij een volgend evenement opnieuw kunnen worden gebruikt; ➤ Beheers de eigen interne papierstroom door zoveel mogelijk over te stappen op digitale communicatie via computer en e-mail,… Probeer ook zoveel mogelijk beide zijden van je briefpapier te gebruiken in je briefwisseling, dossiers en rapporten; Probeer je drukwerk zo gericht mogelijk te verspreiden zodat het enkel terechtkomt bij personen die geïnteresseerd zijn in je evenement. Dit zal de oplage (en dus de kosten) sterk verminderen zonder het bereik te beknotten:

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| AFVAL | 7

Afval op evenementen

kleinverpakkingen en vlootjes voor sauzen, mayonaise, ketchup, mosterd, zout, peper, suiker, melk, melkpoeder, boter,

➤ Geef strooifolders en flyers enkel mee aan echte geïnteresseerden. Wie tot je doelpubliek behoort, kom je snel te weten als je je promotieploeg de bezoeker laat aanspreken. Een woordje uitleg of een kleine vraag zal snel leren of de bezoeker echt geïnteresseerd is in je evenement of product; ➤ Stop geen folders tussen de ruitenwissers in de omgeving van een evenement. Dit is communicatief waardeloos en verschrikkelijk vervuilend voor de omgeving; ➤ Voorkom dat folders onmiddellijk weer worden weggegooid door er een nuttigheidswaarde aan te geven, bv. een luik met kortingsbon van een sponsor; Kies voor milieuvriendelijk drukwerk: ➤ quadri-drukwerk hoeft niet altijd, een drukwerk in één of twee kleuren kan visueel even sterk zijn; ➤ maak gebruik van een van de vele milieuvriendelijke papiersoorten die er op de markt zijn, op basis van gerecycleerde vezels (met een zo groot mogelijk post consumer-aandeel) en uiteraard chloorvrij gebleekt; ➤ laat de drukker plantaardige inkten gebruiken; ➤ denk aan je imago en voorbeeldfunctie en zet je consequente houding in de verf: voorzie je drukwerk van passende teksten in onderschrift (‘gedrukt op milieuvriendelijk papier, met inkt op plantaardige basis’,…)

MILIEUVRIENDELIJK PAPIER. Zoek de bomen tussen het bos aan labels! Het meest milieuvriendelijke papier is 100% kringlooppapier dat niet ontinkt, noch gebleekt werd. Veel uitgevers van documenten hebben echter moeite met de grijze kleur en voor sommige kopieertoestellen of printers geldt dat ook m.b.t. de vezelige structuur van bepaalde dergelijke papiersoorten. Val je niet voor dit soort papier en wil je toch zo milieuverantwoord mogelijk tewerk gaan, hou dan rekening met volgende criteria. Een zo hoog mogelijk aandeel gerecycleerde vezels (mik op de vermelding 100% oud papiervezels) en een zo hoog mogelijk aandeel vezels afkomstig van gewone gebruikers, zgn. post consumervezels, (50%-100% is haalbaar). Het Blaue Engellabel garandeert dat je op dit punt goed zit en over papier beschikt dat ook aan de technische eisen voldoet. Deze criteria vormen echter nog geen waarborg dat het papier ook op een milieuvriendelijke wijze werd geproduceerd. Labels die op dat punt geruststelling kunnen bieden zijn het ISO 14001-label (dat bevestigt dat het bedrijf over een gecertificeerd milieuzorgsysteem beschikt) en het Nordic Swan label dat aangeeft dat de uitstoot van schadelijke stoffen bij de productie minimaal was. Uiteraard let je erop dat het papier totaal chloorvrij gebleekt werd (TCF=Totally chlorine free).

Blaue Engel

Gerecycleerdevezels

Nordic swan

II. Selectieve inzameling. Hoewel heel wat afval voorkomen kan worden, is een evenement zonder afval ondenkbaar. Afval zal altijd en overal blijven bestaan en het is dus zaak voor de organisator om het afval dat toch nog ontstaat zoveel mogelijk in het recyclageciruit te brengen. Een goede en echt zuivere afvalscheiding kan lonend zijn omdat de prijzen voor verwerking van de meeste gescheiden ingezamelde fracties goedkoper zijn dan voor verbranding van restafval (alles door elkaar). Daar staat tegenover dat je meer containers zult nodig hebben: de huurkost daarvan kan soms ook aardig oplopen. Strikt genomen vallen de afvalstoffen die op een evenement vrijkomen onder de noemer ‘bedrijfsafvalstoffen’. Krachtens de richtlijnen van het VLAREA moeten dan ook minstens glas en papier/karton selectief worden ingezameld. Het is echter niet méér dan normaal dat de selectieve inzameling verder gaat. Courante afvalfracties die vrijkomen tijdens de meeste evenementen en best selectief worden ingezameld bij het publiek zijn:

• •

PAPIER PMD (Plastic Flessen en Flacons, Metalen Blikjes, Drankkartons, maar GEEN BEKERS)

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| AFVAL | 8

• •

PLASTIC BEKERS RESTAFVAL

• •

GLAS GFT

Ook bij de medewerkers kunnen specifieke fracties vrijkomen: tijdens de opbouw gaat het om meer specifieke afvalstoffen zoals hout, ijzer, bouwmaterialen of verfresten (= Klein Gevaarlijk Afval (KGA). De gescheiden inzameling van KGA verdient alleszins de nodige aandacht: batterijen, filmrolletjes, afval van instant camera’s, halogeenlampen, TL-buizen, olie,… tekenen niet voor grote volumes maar kunnen wel schadelijk zijn voor het milieu als ze in het gewone afvalcircuit terechtkomen. 1.

Planning van de selectieve inzameling op het terrein.

Al bij de indeling van de evenementenlocatie is het belangrijk rekening te houden met een efficiënt afvalbeheer: ➤ Verspreid voldoende inzamelcontainers voor de verschillende fracties over het terrein om toeschouwers, medewerkers, cateraars,… overal de kans te geven hun afval selectief te deponeren. Verwacht niet dat het publiek meer dan 100 m zal omlopen om een vuilnisbak te bereiken. ➤ Groepeer die inzamelingsrecipiënten bij voorkeur in afvaleilanden. Die eilandopstelling heeft wel degelijk zin. Doe je dat niet, dan is de verleiding voor de minder milieubewuste bezoeker groot om zijn afval gewoon in het dichtstbijzijnde recipiënt te droppen, voor welke fractie die ook moge dienen. Houd bij de plaatsing rekening met strategische plekken zoals cateringpunten, zitplaatsen, in- en uitgangen en passages naar en van het podium. Plaats ze echter ook niet te dicht bij eetstanden of podium anders lopen ze de kans volledig ingesloten te worden door dichte drommen publiek. ➤ Waar afvaleilanden en dus selectief inzamelen niet haalbaar zijn, bijvoorbeeld langs de aanlooproutes naar de toegang, voorzie je toch het best om de 30 à 50 m een container voor restafval. ➤ Richt, afhankelijk van de grootte van de evenementenlocatie, op één of meer plaatsen achter de schermen containerparken op met grote verzamelcontainers (minstens (rol)containers van 1.500 l) voor elk van de fracties. Uiteraard moet zeer duidelijk worden aangegeven welke fractie in welke container hoort. Dat kan bijvoorbeeld a.d.h.v. een duidelijk zichtbaar bord vooraan op de containers. ➤ Voorzie bij de verzamelcontainers eventueel een afvalpers: zodoende kun je het afval (restafval, papier/karton) comprimeren en kun je besparen op het aantal containers dat moet ingehuurd en getransporteerd worden. Opgelet: PMD mag niet samengeperst worden omdat dit de sortering bemoeilijkt.

INZAMELCONTAINERS MET VUILNISZAKKEN Hoeveel van wat? Kleine afvalbakken zijn ongeschikt omdat ze te snel vol zijn en lichte bakken vallen makkelijk om. Afvalbakken die als zitplaats kunnen worden gebruikt, zijn evenmin aan te bevelen. ➤ kies voor minicontainers van 120 liter, of beter nog 240 liter. ∑• Plaats ze twee-aan-twee met de deksels tegen elkaar en maak ze goed vast - bijvoorbeeld met draadbinders. Zo wordt de kans op omvallen of omgooien verkleind. Omdat de klep openstaat zal de bezoeker zijn afval al sneller ín de container werpen in plaats van ernaast. •∑ Plaats grote vuilniszakken in de containers, zodat ze tussentijds makkelijk geleegd kunnen worden. Bovendien is het handiger om een groot aantal vuilniszakken af te voeren naar een centrale plek dan met containers heen en weer te rijden. ➤ Tracht de hoeveelheid (mini)containers zo juist mogelijk in te schatten. De hoeveelheid afval is sterk afhankelijk van de publieksopkomst en van de preventieve maatregelen. Reken minimaal op één liter afval per bezoeker tijdens een evenement dat acht uur duurt (zorgvuldige opvolging tijdens het festival van Dranouter leerde dat er 500 à 600 g restafval/persoon/dag wordt geproduceerd). Door jaarlijks je afvalactiviteiten te evalueren leer je steeds beter in te schatten hoeveel containers je nodig hebt. Zorgvuldig bijhouden van het aantal liters afval (of gewicht of volume) per fractie hoort daar ook bij. Zorg ervoor dat je altijd een aantal reservecontainers achter de hand

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| AFVAL | 9

Afval op evenementen

Eventueel kan ook gedacht worden aan:

hebt evenals voldoende plastic vuilniszakken. Zorg ervoor dat de containers goed herkenbaar zijn: ➤ Gebruik per fractie een andere kleur van container. ➤ Duid de fractie aan door middel van een stickers met icoon (label) op de container: op binnen- of buitenkant van het deksel al naargelang dit open of dicht staat. Opteer bij voorkeur voor pictogrammen, zeker op grotere evenementen waar verschillende nationaliteiten op afkomen. ➤ ∑ Plaats hoe dan ook bij elk afvaleiland een informatiebord of -vlag, die boven het publiek uitsteekt (minimale leeshoogte van 2,50 m) en vanaf een ruime afstand duidelijk zichtbaar is. Borden bevestigd op een houten lat kunnen makkelijk tussen de twee-aan-twee aan elkaar bevestigde containers worden gestoken. 2.

Inrichting van campings.

Voor meer veiligheid en minder vuiligheid! Bij meerdaagse evenementen voorzien de organisatoren heel vaak kampeerruimte voor de bezoekers. Ook daar is het goed om speciale aandacht te besteden aan comfort en veiligheid: ➤ Zorg voor een weide met een goede – niet drassige – ondergrond en zie er vooral op toe dat de tentjes niet lukraak door elkaar worden geplaatst. Het is noodzakelijk dat veiligheidsdiensten en brandweer vlot bij elke tent kunnen geraken. ➤ Maak een duidelijk grondplan op. Een dambordpatroon, met tentenzones van ongeveer 25 x 25 m en doorgangen van minimaal 5 m, garandeert een goed overzicht en voldoende rust. Baken de zones af met een geel-zwart verkeerslint (of een lint van een sponsor) en geef ze een code volgens een cijfer-letter combinatie waarbij bijvoorbeeld de noord-zuid oplopende zones genummerd worden en de oost-west oplopende zones een letter krijgen. Breng die combinaties aan op hoge palen (min. 4 m hoog) centraal in de zone (bijv. 07-C, 12-F,…). Uiteraard denk je ook daar aan de gescheiden inzameling: ➤ Plaats grote (rol)containers (1.200 l) op een aantal strategische plaatsen op het terrein en breng ook hier de nodige hoge signalisatieborden aan. Duid goed aan welke fracties er gedeponeerd mogen worden. Met de fracties PMD, restafval en eventueel ook GFT kom je al heel ver. ➤ Geef aan elke bezoeker ook een afvalzak mee voor dezelfde fracties en zorg ervoor dat hij nieuwe zakken kan komen halen als dit nodig is. ∑➤ Zorg in de buurt van de toegang ook voor de mogelijkheid om de fracties papier/karton, glas en KGA (bijv.voor batterijen) te deponeren. Het is altijd nuttig om het afvalsysteem dat je hanteert te afficheren aan de ingang van de camping. Je kan ook een memobriefje meegeven aan elke kampeerder. 3.

Selectieve inzameling tijdens het evenement

• Plaats medewerkers bij de afvaleilanden om het publiek te assisteren en steeds weer aan te wijzen welk afval in welke container thuishoort. De bezoekers zijn immers niet altijd even geconcentreerd bij het wegwerpen van afval in de afvalcontainers en de discipline verslapt doorgaans naar de avond en het einde van een evenement toe… De zuiverheid van de selectief ingezamelde fracties is nochtans belangrijk. Een te grote graad van verontreiniging kan de heropwerking tot nieuwe grondstoffen in de weg staan (uit etensresten die als GFT werden ingezameld, maar waar door slordigheid verpakkingen in terechtgekomen zijn, kan bijvoorbeeld geen degelijke compost meer worden geproduceerd). De verwerkers behouden zich dan ook het recht voor om te bezoedelde fracties af te keuren. In zo’n geval zit er niets anders op dan die hele partij te laten verbranden en dat is vaak duurder. • Zorg voor een milieuteam dat op regelmatige tijdstippen de inzamelingsrecipiënten leegmaakt en gescheiden deponeert in het verzamelcontainerpark. Uitpuilende vuilnisbakken zijn nefast voor een vlot lopende gescheiden inzameling. Zorg dat de medewerkers van het milieuteam goed herkenbaar zijn; dat is een extra vorm van sensibilisering voor het publiek. Teken de plaats van de afvaleilandjes al van bij de voorbereiding in op het grondplan van de evenementenlocatie en bezorg hen een kopie van dat plan. Evalueer, zeker na de eerste dag van het evenement, of alle containers wel op de juiste plaats staan en stel het plaatsingsplan eventueel bij.

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| AFVAL | 10

SELECTIEVE INZAMELING VAN WEGWERPBEKERS Er bestaan alternatieven voor de wegwerpbeker. Die werden in het hoofdstuk ‘afvalpreventie’ uitvoerig behandeld. Wie zich om een of andere reden toch niet laat bekéren tot de herbruikbare beker en met wegwerpbekers wil blijven werken, kan met volgende zaken rekening houden: ➤ Zorg er voor dat slechts één soort beker (van dezelfde materie) in omloop komt en laat die apart inzamelen. Alleen zo verkrijg je toch een relatief zuivere fractie die effectief als aparte fractie kan worden gerecycleerd. Maak hieromtrent ook op voorhand de nodige afspraken met de afvalinzamelaar. ➤ Kies zo mogelijk voor kartonnen bekers met een composteerbare binnenlaag. Deze kunnen ingezameld worden als composteerbaar afval en kunnen, mits daartoe de nodige afspraken worden gemaakt met de plaatselijke afvalintercommunale, dan ook gecomposteerd worden. Vermijd ten allen prijze "gewone" kartonnen drankbekers omdat die uit meer dan één materie bestaan (papier met plasticfolie) en dus bij het restafval thuishoren. ➤ Stimuleer het publiek om de wegwerpbekers terug te brengen door middel van een statiegeldsysteem (5fr per wegwerpbeker leverde op het Cactusfestival een zeer goed resultaat op; het bedrag was alleszins voldoende om kinderen tot een intensieve bekerjacht te bewegen) of via een beloning (op Rock Werchter volstonden 20 bekers voor 1 gratis consumptie, op Dranouter werden 75 bekers gegeven in ruil voor een T-shirt geschonken door de sponsor of leverancier van de drank…). Dit vraagt uiteraard een sterke communicatie-ondersteuning en voldoende inzamelvoorzieningen. ➤ Beperk het aandeel lucht in de vuilniszakken door een bekerorgel te plaatsen in het inzamelrecipiënt. Zo’n bekerorgel is niet meer dan een set van buizen die indien mogelijk door het deksel van het inzamelrecipiënt gestoken worden. Door de bekers in de buizen te droppen schuiven ze netjes in elkaar en kunnen er veel meer in één vuilniszak. ➤ Voorzie bij de PMD-recipiënten een sticker of aankondiging die duidelijk maakt dat bekers NIET thuishoren bij het PMD. Er leven daaromtrent hardnekkige misverstanden, maar bekers behoren tot nader order niet tot het PMD!

III. Vermijden van zwerfvuil. Als voorkoming en selectieve inzameling optimaal werken zou er van zwerfvuil nauwelijks sprake mogen zijn. De realiteit is anders. Zwerfvuil lijkt wel een onvermijdelijk onderdeel van een festivallandschap. Zwerfvuilophopingen groeien meestal exponentieel in volume. Opruiming van zwerfvuil is bovendien arbeidsintensief (en dus duur als het uitbesteed wordt). Tegelijk vind je er echter weinig vrijwilligers voor. Voorkom dus dat zwerfvuil ontstaat: ➤ Verhinder dat papier of prullaria gratuit worden bedeeld en zorg voor alternatieve promotiemedia (zie verder). ➤ Zorg voor een frequente lediging van de vuilnisbakken. Eens die gaan overlopen is het hek van de dam. ➤ Voorzie eventueel een Anti-Zwerfvuil Team dat zeer snel kan ingrijpen. Een terrein dat van bij de aanvang proper wordt gehouden dwingt respect af zodat de potentiële vervuiler zich spontaan zal inhouden. Maak bij meerdaagse evenementen van de nacht of ochtendperiode (wanneer er geen publiek is) gebruik om het terrein tussentijds schoon te maken (al of niet met een specifieke veegmachine).

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| AFVAL | 11

Afval op evenementen

Als het echt niet anders kan

I V. A f v a l m a n a g e m e n t . Om het milieuzorgsysteem, hoe eenvoudig ook, gesmeerd en consequent met de milieudoelstellingen te laten verlopen, zijn goede afspraken nodig met tal van betrokkenen. Dat geldt nog het meest van al voor de aspecten afvalvoorkoming en selectieve inzameling. Bij het afvalmanagement tijdens evenementen is het handig om een onderscheid te maken tussen vier groepen: 1)

Cateraars en andere personen die drank- en etenswaren verkopen;

2)

Organisatie en medewerkers;

3)

Sponsors, promoboys en tutti quanti;

4)

Publiek in de brede zin van het woord.

Bij elk van deze groepen komt afval vrij. De aard en het volume is echter zo verschillend dat de inzameling verschillend georganiseerd dient te worden. 1.

Cateraars (eet- en drankstandhouders).

Bij deze groep komt veel verpakkingsafval vrij, dat gemakkelijk selectief ingezameld kan worden. De ervaring is in elk geval dat het gemakkelijker is om aan de bron (van standhouders) zuivere fracties te bekomen dan van de consumenten op het terrein. Organiseer de selectieve inzameling in samenspraak met de cateraars op volgende manieren: ➤ Vraag dat de standhouders, afhankelijk van wat er wordt verkocht en van het soort verpakkingen waarin zij hun goederen aanbrengen, hun afval scheiden in papier/karton, glas, GFT, PMD (=plastic flessen, blikjes, drankkartons), plastic folies, KGA en restafval. ➤ Stel de cateraars zelf verantwoordelijk voor het gescheiden afvoeren van hun afvalfracties naar de verzamelcontainers. Of zorg dat je eigen milieuteam tijdens het evenement op geregelde tijdstippen afvalophaalrondes maakt langs hun stands. Door de cateraars in clusters te groeperen op het evenemententerrein vergroot je de kans op een succesvolle afvalscheiding. ➤ Bezorg cateraars een kopie van het plan waarop inzamelings- en verzamelcontainers staan ingetekend.

GESCHREVEN OVEREENKOMST MET CATERAARS Goede afspraken maken goede vrienden! Mondelinge afspraken met cateraars hebben niet altijd het gewenste succes. Beter is het om met hen een geschreven contractje op te stellen waarin ook een aantal milieuclausules worden opgenomen: aandacht voor de inzet van herbruikbaar eetservies of drankverpakkingen met statiegeld, aandacht voor maximaal gebruik van grootverpakkingen, verbod op verpakkingen die niet selectief worden ingezameld op het terrein (tenzij de cateraar zelf zijn eigen recipiënten meebrengt),… Eventueel kan het standgeld duurder gemaakt worden voor die verkopers die wegwerpverpakkingen in omloop brengen en daardoor bijdragen tot de afvalberg. Soms wordt zelfs gewerkt met een waarborgsysteem, in het bijzonder om af te dwingen dat de standhouders zowel de publieks- als de achterzijde van hun stand tijdens het evenement proper houden en na afloop alles opruimen. Daarin zouden echter ook andere bepalingen kunnen opgenomen worden: bulkverpakkingen terug meenemen, het terrein niet oprijden met voertuigen groter of zwaarder dan een bepaalde limiet, welbepaalde aanvoerroutes volgen,…. Een waarborg van de grootteorde van 20.000 frank bij kleine en middelgrote manifestaties bewijst altijd zijn efficiëntie. 2.

Organisatie en medewerkers.

Alleen al naar de buitenwereld toe is het bijzonder pijnlijk als de inspanningen voor milieuzorg door een of meer van de eigen medewerkers met de voeten worden getreden. Tracht dus het goede voorbeeld te geven en: ➤ Geef via briefings en eventueel ook op papier vooraf richtlijnen aan partners en medewerkers omtrent het gewenste afvalgedrag. ➤ Zorg dat in het bijzonder de medewerkers van je milieuteam perfect geïnformeerd zijn over de sorteerregels zodat ze die zelf nauwgezet kunnen toepassen en desgevallend ook kunnen herhalen naar standhouders en publiek toe. ➤ Voorzie wat extra beloningen voor de medewerkers van het milieuteam (gratis T-shirts, drankbonnetjes,…). Zij ver-

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| AFVAL | 12

dienen om in de watten gelegd te worden: afval inzamelen is meestal ondankbaarder dan pakweg pinten tappen! Sommige gemeenten zullen bovendien graag dergelijke teams subsidiëren omdat hun inbreng meetbare milieuresultaten

3.

Sponsors en allerhande promo-mensen.

Deze groep laat zich op evenementen graag opmerken door kwistig flyers, folders, kranten, krabbiljetjes en gadgets allerhande uit te delen. Enerzijds leidt dit tot een groter volume afval waardoor dezelfde afspraken als met de cateraars zich opdringen. Er moet vooral vermeden worden dat sponsors verpakkingsmaterialen achterlaten op het festivalterrein. Anderzijds zul je veel van die gratis bedeelde zaken als zwerfvuil terugvinden op je terrein. Lukraak uitdelen is dus verwerpelijk. ➤ Spreek hen aan opdat zij folders en gadgets enkel zeer gericht uitdelen of vraag hen enkel van op hun sponsorstand actie te voeren. ➤ Propageer alternatieve promotiematerialen zoals affichepanelen, spandoeken, sandwichborden,… Allerlei opblaasbare toestanden trekken vaak veel meer de aandacht. Een andere mogelijkheid is dat je de flyers en brochures laat aanbieden in een folderstandaard of op een tafel in een aparte promotent. Voorzie in dat laatste geval wat controle zodat de drukwerkjes niet wegwaaien of ordeloos op de grond belanden en daardoor als zwerfvuil over het terrein worden verspreid. ➤ Voorzie infoborden waarop, naast de plattegrond van het evenemententerrein, ook sponsors, subsidiegevers kunnen worden vermeld. ➤ Dring erop aan dat enkel nuttige gadgets worden bedeeld die zeker meer dan één keer kunnen worden gebruikt: cd’s en cd-roms, sleutelhangers, balpennen, zaklampjes, duurzame petjes, T-shirts,... Spullen dus die niet in de afvalberg van het evenement terecht komen. Veel van deze promotie-items kunnen overigens vervaardigd worden uit milieuvriendelijke materialen. ➤ Vraag dat alleen onverpakte spullen zouden aangeboden worden. Individueel verpakte hebbedingen (zoals sleutelhangers of pins in een plastic etuitje bijvoorbeeld) zijn uit den boze. ➤ Laat in ruil voor die beperkingen wel toe dat de sponsors hun milieuvriendelijkheid kunnen etaleren. Zet op persconferentie hun inspanningen ten bate van het milieu in de kijker. Neem die milieumaatregelen eventueel op in een milieucharter dat door alle betrokken partijen wordt ondertekend. Zo kunnen de sponsors extra free publicity bekomen. ➤ Ga na of de sponsors niet bereid zijn om bepaalde milieuvoorzieningen mee te financieren in ruil voor hun merkreclame: bv. bedrukking van herbruikbare bekers, beloning voor inzameling van wegwerpbekers, sponsoring van fietsenstalling,… Zorg dat organisatoren van andere evenementen hun promotie op een afvalarme manier voeren en dat de regels zoals je die voor jezelf hebt gehuldigd ook door hen worden nageleefd. ➤ Maak afspraken met de gemeente of de lokale politie zodat kan worden opgetreden tegen promofielen die lukraak strooibriefjes uitdelen of achter ruitenwissers stoppen. Laat dit in een politieverordening opnemen. ➤ Voorzie aanplakborden of affichemuren. Zo kun je gemakkelijker het uitdelen van promotiematerialen verbieden of beperken om zwerfvuil te voorkomen. ➤ Verplicht collega-organisatoren, die het ondanks alles niet kunnen laten om folders of andere items uit te delen, ertoe al het directe of indirecte afval zelf op te ruimen. Stop hen een instructiebriefje in de hand, controleer en vraag eventueel een borgsom voor het geval je toch alles zelf moet opruimen. 4.

Publiek.

De bezoekers zelf zijn natuurlijk het grootst in aantal en zijn dan ook de grootste potentiële vervuilers. Zij moeten op verschillende manieren aangesproken worden zonder dat het echt storend of belerend wordt. ➤ Zorg voor een goed herkenbare signalisatie van afvaleilanden en andere voorzieningen. ➤ Vraag de medewerking van het publiek ook via andere kanalen. Vooraf kan dat via de pers en op het evenement zelf via het programmakrantje, informatieborden, lichtkrant, spandoeken, podiumcommunicatie, … . Lichtkranten blijven een uitstekende infodrager. Lichtkranten met een lettergrootte van 25 à 30 cm zijn leesbaar tot op een afstand van 100 m en vallen dankzij de bewegende teksten sterk op, ook ’s avonds. Je kan ook infospots maken die je dan op het interne vide-

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| AFVAL | 13

Afval op evenementen

oplevert.

ocircuit tussen de attracties of groepen door laat zien. Een oproep van een optredende artiest of het afspelen van jingles of videobeelden levert vaak hele goede resultaten op. ➤ Maak van de leden van je afval- of milieuteam wandelende informatiebanken. Opvallend gekleed en uitgerust met prik- of grijpstok, handschoenen, stevige schoenen en een vuilniszak, kan een afvalteam een belangrijke positieve uitstraling aan het evenement geven. Naast schoonhouden van het festivalterrein, tussentijds leegmaken van containers en het verplaatsen van weinig gebruikte containers naar plekken waar ze beter van pas komen, kan dit team ook een voorlichtende rol spelen tijdens het evenement. Door vragen van het publiek te beantwoorden of hen de weg te wijzen naar toiletten, EHBO, kinderopvang, organisatiekantoor, enz. Met name jeugdbewegingen, jeugdclubs, (sport)verenigingen en scholen, maar ook plaatselijke milieugroeperingen, willen vaak op verzoek goed gemotiveerde vrijwilligers leveren.

VUISTREGELS VOOR EEN DUIDELIJKE SIGNALISATIE ’Wir haben es nicht gewusst,’ mag nooit een excuus zijn! Signalisatie is pas efficiënt als ze zichtbaar en opvallend is, en een duidelijke, beknopte boodschap bevat. ➤ Gebruik je beschilderde borden, kies dan voor sterk contrasterende kleuren: bijvoorbeeld zwart op geel of rood op wit. Ook een specifieke vorm (bijvoorbeeld alle infoborden zijn vijfhoekig, of hebben de vorm van een grote pijl) draagt bij tot de herkenbaarheid. Ook de grafische uitstraling mag aansluiten bij de huisstijl van het evenement zonder daarbij de leesbaarheid te verminderen. ➤ Besteed voldoende aandacht aan de lettergrootte. Wil je weten hoe ver de letters leesbaar zijn, vermenigvuldig dan de hoogte in cm met 300. Letters van 4 cm hoogte zijn dus leesbaar tot op 12 m afstand. ➤ ∑ Maak een onderscheid tussen belangrijke signalisatie (Bv. IN- en UITGANG, EHBO, TICKETS, AFVAL, WC) en ondergeschikte informatie. Plaats de signalisatie voldoende hoog boven de hoogste hoofden (bij middelgrote evenementen op 4 m hoogte, minimale hoogte 2,5 m bij kleinere evenementen), beperk je tot korte woorden en maak de letters voldoende groot. Herkenbare, uniforme pictogrammen kunnen de boodschap versterken. Ondergeschikte informatie (Bv. de verschillende afvalfracties, voedingstands, dames- en herentoilet,…) sluit vaak aan bij de belangrijke info en plaats je op minimaal 2,5 m hoogte. ➤ Zie erop toe dat de infobordjes niet kunnen aangeraakt worden. Zo vermijd je dat ze als souvenir worden meegenomen of dat ze worden verdraaid. Beperk het aantal woorden per bord en herhaal de boodschap zoveel als nodig. ➤ Probeer een gezond evenwicht na te streven: te weinig info is niet goed, te veel evenmin. Denk eraan dat jij de site door en door kent maar dat het voor de bezoeker misschien de eerste keer is dat hij het terrein betreedt. ➤ Denk eraan om de belangrijkste infoborden ’s avonds goed te verlichten zodat ze goed zichtbaar blijven ook als het evenement al is afgelopen. ➤ Denk eraan dat vlaggen geen goede informatiedragers zijn. Als het windstil is bijvoorbeeld zijn ze niet leesbaar. ➤ Maak de signalisatie op duurzaam materiaal zodat ze bij volgende edities van je evenement opnieuw inzetbaar zijn. De dragers kunnen pvc-borden, watervaste multiplex, pvc doeken,… zijn. Hout blijft echter het milieuvriendelijkst. Wil je een gerust geweten, ga dan bij de betere houthandelaar op zoek naar hout met FSC-label. Dit label geeft aan dat het hout afkomstig is van duurzaam beheerde bossen en niet van een of andere roofbouw op het tropisch regenwoud. 5.

Afspraken met de afvalophalers en -verwerkers.

Vergeet, bij wijze van sluitstuk van je afvalmanagement, niet om duidelijke afspraken te maken met de afvalophaler en verwerker. Die moet ervoor zorgen dat de gescheiden ingezamelde afvalfracties ook effectief gescheiden worden afgevoerd en verwerkt: ➤ Maak vooraf duidelijke prijsafspraken en leg deze vast in een geschreven contract, ook als het een samenwerking met een gemeentelijke dienst betreft. ➤ Zorg dat je ook de sorteereisen van de verwerker kent. Zoals reeds gezegd kunnen zij extra kosten aanrekenen als de fracties te zeer vervuild zijn.

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| AFVAL | 14

De meeste bezoekers van een evenement moeten een korte of langere afstand afleggen om het terrein te bereiken. Dit gebeurt per fiets, motorfiets, trein, bus, tram, metro, auto of gewoon te voet. Afhankelijk van het soort evenement en de grootte, komen er mensen samen op één - vaak tijdelijke - evenementenlocatie. Een vlotte bereikbaarheid is dus essentieel voor het slagen van je evenement. Natuurlijk is het in ieders belang dat de verschillende verkeersstromen niet vast komen te zitten of overlast bezorgen aan de buurtbewoners. Organisator, gemeente en politie zijn samen verantwoordelijk voor het in goede banen leiden van de mobiliteit rondom je evenement. Betrokkenen zijn verder ook: parkeerwachten, stadswachten, NMBS, De Lijn, en eventueel ook taxibedrijven, exploitanten van fietsenstallingen en parkeergaragebeheerders. ➤ Kies een locatie die gemakkelijk bereikbaar is met openbaar vervoer of met de fiets. ➤ Stel samen met alle partijen die rechtstreeks of onrechtstreeks betrokken zijn bij het mobiliteitsaspect een mobiliteitsplan op. Tracht het individuele autoverkeer zo veel mogelijk te beperken. Maar er zullen hoe dan ook veel wagens op het evenement afkomen. Probeer dus voor iedere verkeersstroom een zo optimaal mogelijke oplossing te realiseren. Grofweg kun je de verkeersstromen indelen in: 1.

voetgangers;

2.

fietsers;

3.

gemotoriseerd verkeer;

4.

openbaar vervoer.

1.

Voetgangers. Bezoekers die te voet komen worden vaak over het hoofd gezien in het mobiliteitsplan. Toch is het belangrijk rekening te houden met hen. Voetgangers bieden immers een logisch maar opmerkelijk voordeel: ze brengen geen voertuig mee dat parkeerruimte inneemt en het milieu verpest. Het merendeel van de voetgangers zullen allicht autobestuurders zijn die hun voertuig hebben achtergelaten. ➤ Zorg voor een duidelijke signalisatie (bij voorkeur in herbruikbaar materiaal) op voldoende hoogte en afstand zichtbaar. Voetgangers moeten de evenementenlocatie en de ingang(en) makkelijk kunnen vinden. ➤ Kanaliseer de voetgangers zoveel mogelijk om ongelukken of schade te voorkomen. Zeker als een grote groep voetgangers een drukke weg moet oversteken of een kwetsbaar groengebied moet passeren is dit noodzakelijk.

2.

Fietsers en lichte brommers. Fietsen die lukraak worden gestald veroorzaken niet alleen schade aan straatmeubilair, plantsoenen of bomen maar kunnen ook wrevel wekken bij buurtbewoners of publiek (bv. trosjes fietsen opeengehoopt op plaatsen waar bezoekers te voet langs moeten). ➤ Voorzie voor deze groep voldoende, liefst bewaakte, (tijdelijke) fietsenstallingen, zo dicht mogelijk bij het terrein. Fietsenstallingen kunnen eenvoudig worden ingericht met (liggende) nadarafsluitingen. De kosten voor het realiseren van tijdelijke fietsenstallingen kunnen voor zover nodig worden bekostigd met stallingsgeld of door de inbreng van een sponsor.

➤ Stel eventueel in afspraak met de politie een stallingsverbod in buiten de voorzieningen. Zo kan de politie optreden tegen lieden die hun fiets ‘wildparkeren’. ➤ Bied huurfietsen aan. Zeker op meerdaagse evenementen voelen de bezoekers al eens de nood de drukte van het festivalterrein te ontvluchten en in de omgeving stoom af te blazen. Dankzij de huurfietsen voorkom je dat deze reflex de automobiliteit op zijn beurt aanwakkert. MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| MOBILITEIT | 15

Mobiliteit

2. Mobiliteit

3.

Gemotoriseerd vervoer.

Bij deze groep horen de zwaardere brommers, motoren, personenwagens en autobussen. Gemotoriseerd verkeer op evenementen is synoniem voor overlast. De vervuiling, de files, de verkeersagressie, de onveiligheid die ermee gepaard gaan, kunnen we missen als kiespijn. Kanaliseer het bezoekersverkeer en zorg voor een goede parkingservice: ➤ Zorg voor een goede bewegwijzering vanop kilometers afstand. Daarmee kun je heel wat verkeersellende en massa’s overbodige autokilometers voorkomen. Ook het afdrukken van een wegbeschrijving op het toegangsticket helpt. ➤ Voorzie verplichte parkeerruimte voor autobussen en wagens, eventueel tegen betaling. Indien de afstand naar het terrein groot is, voorzie dan ook een shuttledienst. Dit zal het wildparkeren afremmen en ook de veiligheid van de bezoekers verbeteren. ➤ Richt de parkeerterreinen bij voorkeur op een verharde ondergrond in. Vaak kan een nabijgelegen bedrijventerrein of school een uitkomst bieden. Dit kun je met verkeerslinten en hekkens ordelijk indelen. De kosten voor het realiseren van parkeerterreinen kunnen worden gecompenseerd met inkomsten uit parkeergelden. Voorzie eventueel een aparte plek voor motoren. ➤ Vergeet echter niet om voor de eigen medewerkers, en eventueel ook pers of VIP’s een aparte parkeerruimte te voorzien. Very important voor de public relations! Zorg dan wel dat die parkeerruimte voldoende aangeduid is langs de weg en posteer een mannetje bij de ingang om misbruik door onbevoegden te voorkomen. ➤ Zorg voor permanente bewaking. Ook het in- en uitrijden stuur je het best vanuit de organisatie. Door het inrijden te begeleiden en de bezoekers te helpen bij het zoeken van de goede plaats en de juiste positionering van de wagen kun je de capaciteit van het parkeerterrein met minimaal 30 % verhogen. ➤ Stel buiten de parkeerplaatsen een parkeerverbod in en maak afspraken met de politie voor een doorgedreven controle. Je kan ook eigen stewards inzetten. Let ook op groenstroken en bermen: stel op die kwetsbare plaatsen een parkeerverbod in en zet ze af met lint of hekkens, zodat er geen schade aangebracht kan worden aan het groen. ➤ Maak afspraken met exploitanten van parkeergarages over aangepaste openingstijden of speciale tarieven tijdens het evenement. 4.

Openbaar vervoer en andere vormen van groepsvervoer.

Door het gebruik van groepsvervoer te stimuleren kan het hinderlijke autoverkeer zoveel mogelijk geminimaliseerd worden. Ook wordt hierdoor de inzet van politie en andere (al of niet eigen) orde- of veiligheidsdiensten beperkt. ➤ Spreek spoorwegen, busmaatschappijen aan ruim voor het evenement begint. Streef naar afspraken over: •∑ een aangepaste frequentie • een extra halte vlakbij de evenementenlocatie • afstemming van aankomst- en vertrektijden op begin- en afsluitingsuur van het programma •∑ extra treinen of bussen of een speciaal tarief, al dan in combinatie met het toegangsticket voor het evenement zelf. Hou er rekening mee dat de logica van jouw organisatie niet altijd aansluit bij de visie van de directie van De Lijn of de NMBS. •∑ Eventuele formules van gecombineerd vervoer: bv. fiets+trein ➤ Maak het groepsvervoer extra aantrekkelijk door jeugdclubs of andere verenigingen die per bus wensen te komen speciale voordelen (groepsbiljetten, kortingen,…) te bieden. ➤ Wijs al in de uitnodigingen en promotiefolders op de mogelijkheid om met het openbaar vervoer te komen, vermeld uurroosters, prijzen, bijzondere voordelen… ➤ Bevorder carpooling. Zo kan het aantal voertuigen nog verder gereduceerd worden. Als organisator is het niet vanzelfsprekend om zelf vragers en aanbieders van vervoer met elkaar in contact te brengen. Sluit daarom als organisator een samenwerkingsovereenkomst af met de dienstverlening ‘Eventpool’ van Taxistop. Zowel diegenen die op zoek zijn naar een lift, als diegenen die nog zitjes vrij hebben in de wagen, kunnen elkaar vinden om kostendelend naar een festival te rijden door te mailen naar [email protected] (zie ook www.taxistop.be onder ‘eventpool’). Bij inschrijving wordt dan volledig kosteloos nagegaan wie op het zelfde moment een gelijkaardig traject wenst af te leggen. Men krijgt meteen het telefoonnummer van mogelijke carpoolpartners doorgespeeld. Is er nog niemand beschikbaar op het ogenblik dat men inschrijft, dan blijft de aanvraag of aanbod geregistreerd en kan men later altijd terugbellen voor de meest recente inschrijvingen.

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| MOBILITEIT | 16

Veel evenementen spelen zich af in de openlucht, vaak in een omgeving met bomen, struiken en ander kwetsbaar groen. Zonder speciale bescherming kan de bodem of het groen heel wat te lijden hebben bij de op- en afbouw van het evenement, door het verkeer, de grote aantallen bezoekers, het zwerfvuil. De herstelkosten zijn vaak zeer hoog en worden (ook door de gemeenten) steeds vaker verhaald op de organisator. Bijgevolg dien je als organisator een aantal maatregelen te treffen die voorkomen dat bodem en groen blijvende schade ondervinden. 1.

Keuze en indeling evenemententerrein.

De belangrijkste preventiemaatregelen die men kan nemen om schade aan bodem en groen te voorkomen, liggen in een doordachte keuze en indeling van de evenementlocatie. Meestal vindt men het evident om rekening te houden met hinder voor omwonenden. Daardoor blijft men liefst zo ver mogelijk weg uit woonbuurten, maar komt men soms terecht in gebieden die evenmin een grote volkstoeloop verdragen. ➤ Kies sowieso geen terrein waarop of waar in de buurt kwetsbare natuur voorkomt die door overbetreding, rustverstoring, beschadiging of verontreiniging onomkeerbaar beschadigd kan worden. Gebieden die op het gewestplan staan ingekleurd als natuurgebied of als natuurreservaat beheerd worden, moeten absoluut gemeden worden. Zijn er toch zo’n gebieden in de omgeving, voorzie dan harde afsluitingen, waarschuwingsbordjes of toezicht om te voorkomen dat het publiek deze gevoelige gebieden gaat inpalmen. ➤ Denk er ook aan dat voetgangers bij voorkeur de kortste weg nemen, ook als die door perken of struiken loopt. En dat wildplassers bij voorkeur een groen hoekje opzoeken om hun hoge nood te lenigen. Door looproutes duidelijk aan te geven en kwetsbaar groen af te schermen met hekwerk of nadars, kun je veel schade voorkomen. Afzetlint of een ijzerdraadje zullen voetgangers niet tegenhouden en volstaan dus niet. ➤ Bescherm bloemperken door er bijvoorbeeld een podiumconstructie bovenop te bouwen die dan dienst kan doen als extra zitruimte (verpozing) voor het publiek of bijvoorbeeld als gereserveerde zone voor rolstoelgebruikers. ➤ Plant podia, tenten, cateringunits, containers en toiletunits zoveel mogelijk in op een verharde ondergrond of maak gebruik van drukverdelers (rijplaten, matten,…). Zo kun je veel schade aan het terrein voorkomen. Daarbij moet ook rekening gehouden worden met de aan- en afvoerwegen. Door de infrastructuur in clusters te plaatsen kan al veel (milieu)winst worden geboekt. Dit is ook handiger voor de aansluiting op elektriciteit, water, riolering en dergelijke. 2.

Wateroverlast. Regen kan het terrein herscheppen in een modderpoel, waardoor de bodem of de begroeiing langdurige en soms onherstelbare schade kan ondervinden. Ook het publiek vindt het doorgaans niet leuk (enkele uitzonderingen niet te na gesproken) om in modderbaden rond te ploeteren. Het is bovendien niet veilig. Vooral op plaatsen waar veel publiek samenkomt (nabij cateringstands) of waar veel kuilen in het terrein zitten is het noodzakelijk om maatregelen te treffen. ➤ Vul kuilen vooraf op. ➤ Zorg tijdig voor het diepbeluchten van de grasmat om de doorlaatbaarheid van de bodem te vergroten, zodat regenwater beter kan insijpelen. Daartoe worden machinaal gaten gestoken. ➤ Houd vochtabsorberende bodembedekkers zoals houtkrullen, stro of zand achter de hand voor

gevallen van watersnood. Breng deze echter niet preventief aan. De ervaring leert immers dat de opruiming van het terrein daardoor veel moeilijker verloopt en je automatisch meer restafval zult hebben doordat dit materiaal zich met het zwerfvuil gaat vermengen.

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| BODEM

EN GROEN|

17

Bodem en groen

3. Bodem & groen

3.

Verkeer over de vloer

Tijdens de opbouw en afbraak van het evenement moet veel en vaak zwaar verkeer heen en weer rijden voor de aan- en afvoer van de infrastructuur, met diepe rijsporen tot gevolg. Cateraars en standhouders moeten eveneens van alles het terrein op- en afbrengen. Ook al gebruikt men hiervoor meestal kleine vrachtwagens, bestelwagens of gewone wagens, toch kan er schade aan bodem en groen ontstaan. ➤ Leid het verkeer op of naar het terrein om langs verharde wegen . ➤ Voorkom zoveel mogelijk dat er wagens op het terrein rijden. Vermijd vooral het stukrijden van de weide vlak voor de stands, voor het podium, voor de toiletten,… kortom op de plaats waar tijdens het evenement het meeste publiek zal geconcentreerd zijn. Zet de kritieke zones af met verkeerslinten en dranghekkens. ➤ Als dat niet mogelijk is, leg dan rolmatten, (metalen) rijplaten en/of loopplanken om schade en ongelukken te voorkomen. Hoe zachter de bodem, des te breder en langer de rijplaten moeten zijn om schade te voorkomen. ➤ Voorzie een verplichte servicegang achter de stands. Dit verhoogt de bereikbaarheid van de stands en verhindert tevens dat er te veel op het terrein wordt gereden vóór het evenement. Schuif de stands iets naar voren en maak de serviceweg voldoende breed. Deze weg kan tijdens het evenement ook dienst doen als sluip- of ontsnappingsweg voor hulpdiensten. 4.

Bomen.

Bomen worden vaak gebruikt als "houvast" voor folders, posters, slingers, lampjes, kabels. De nietjes, punaises of spijkers die daaraan te pas komen, kunnen schade veroorzaken. ➤ Geef aan de medewerkers aan op welke plaatsen informatie- en signalisatiemateriaal bevestigd mag worden. ➤ Maak gebruik van zachte bevestigingsmaterialen zoals touw, elastieken of zelfs oude fietsbinnenbanden. Ook met spanbandjes of elektriciteitskabels kun je dingen zonder schade aan bomen bevestigen of door een bosje leiden. ➤ Zorg dat bij het wegnemen van de signalisatie ook de bevestigingsmaterialen terug verwijderd worden. 5.

Schade door zwerfvuil. Zwerfvuil zoals blikjes, versplinterde plastic bekers, snackbakjes, frietprikkers en gadgets kunnen schade aanrichten aan bodem en groen als zij door het publiek in de grond worden gelopen. En zo misschien in de maag van grazend vee terecht komen dat na afloop opnieuw de plaats van het gebeuren inneemt. Het opruimen van dergelijk zwerfvuil vergt veel extra inspanningen. Voorkom ook daarom het gebruik van wegwerpmaterialen bij je evenement, zoals reeds beschreven bij het onderwerp afvalpreventie. ➤ Doe ook aan preventief groenonderhoud. Dat levert heel wat voordelen op bij het verwijderen van zwerfvuil. Door het gras goed te maaien en bomen en struiken te snoeien of op te binden, voorkom je schade en wordt het makkelijker om het terrein achteraf schoon te maken.

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| BODEM

EN GROEN

| 18

Een evenement zonder (versterkt) geluid is tegenwoordig bijna ondenkbaar. Als de muziek niet het onderwerp uitmaakt van het evenement, dan is er wel altijd omgevingsmuziek die voor de gezelligheid moet zorgen. Een geluidsinstallatie kan zelfs essentieel zijn om boodschappen aan het publiek te geven. Daarnaast staan er op het terrein vaak allerlei noodzakelijke apparaten en machines die echter ook geluid produceren. Dit vormt niet noodzakelijk een probleem, zolang bepaalde grenzen niet worden overschreden. Te veel geluid wordt lawaai en lawaai leidt tot ergernis en irritatie. Ook de overheid let daar steeds meer op en het komt regelmatig voor dat evenementen geconfronteerd worden met ontevreden omwonenden wegens geluidsoverlast. Redenen genoeg dus om bewust om te springen met geluid en lawaaihinder te voorkomen.

GELUIDSWETGEVING. Hoe ver mag de volumeknop open? Wat zegt u? HOE LUID MAG DE VOLUMEKNOP OPEN? In zalen (van 100 m2of meer) waar meer dan 12x per jaar (met een maximum van 2 per maand) een fuif of een optreden georganiseerd wordt is een Vlaremvergunning nodig. De uitbaters moeten dan over een klasse 2-vergunning beschikken en zijn dan ook gebonden aan de "algemene en sectoriële voorwaarden" die o.a. betrekking hebben op geluidshinder (goede isolatie, geluidsbegrenzer, enz…). Met deze verplichting worden vooral dancings en commerciële feestzalen geviseerd. Heel wat evenementen, zeker deze die georganiseerd worden door verenigingen, vinden echter plaats in zalen die daarvoor niet vergund zijn en dat ook niet moeten zijn. Elke organisator die in dergelijke ruimten, in een tent of in open lucht elektronisch versterkte muziek maakt moet voldoen aan het KB van 24/2/77 "houdende vaststelling van geluidsnormen voor muziek in openbare en private inrichtingen "(ahum). Volgens deze wetgeving mag het maximum voortgebrachte geluidsniveau op geen enkele plaats 90 decibel overschrijden. In woningen en lokalen in de buurt waar zich mensen bevinden, mogen maximum volgende geluidsniveaus gemeten worden:

• niet meer dan 5 dB(A) boven het achtergrondgeluid, als dit lager is dan 30 dB(A). • niet hoger dan 35 dB(A), als het achtergrondgeluid ligt tussen 30 en 35 dB(A) • niet hoger dan het achtergrondgeluid, als dit zelf hoger is dan 35 dB(A). Deze normen zijn niet mals. Er bestaat gelukkig een volkomen legaal achterpoortje. Als het initiatief plaatsvindt in open lucht of in een voor het publiek toegankelijke ruimte die niet Vlarem-plichtig is én het gaat om kermissen, carnavals, muziekfestivals, fuiven of andere bijzondere festiviteiten, dan kun je bij het gemeentebestuur een afwijking aanvragen (zie Hoofdstuk 6.7 van Vlarem II, BS 31/3/99). Daarvoor moet je tijdig je activiteit melden bij het College van Burgemeester en Schepenen. Zij kunnen eventueel nog bijkomende gegevens opvragen of bijkomende voorwaarden opleggen, zeker wanneer je initiatief gepland is nabij stiltebehoevende instellingen of gebieden. Maar als ze hun goedkeuring geven zit je in principe safe. 1.

Indeling evenemententerrein. Al bij de keuze van de locatie en de indeling van het terrein moet rekening worden gehouden met het soort evenement en de aard en het volume van de muziek. ➤ Plaats podia en geluidsboxen zo dat ze afgewend zijn van de nabijgelegen bebouwing en gericht zijn naar het publiek. Hou ook rekening met de meest voorkomende windrichting en stel de boxen niet te hoog op. ➤ Plant de opstelling van de geluidsbronnen zo in dat je gebruik kunt maken van de natuurlijke geluidsbarrières, zoals parkgebieden of stukken bos om geluidsoverlast voor de omgeving te voorkomen. Natuurgebieden mag je uiteraard niet als geluidsbuffer gebruiken.

➤ Trek zonodig op kunstmatige wijze barrières op bijvoorbeeld door geluidsabsorberende materialen rond de geluidsbron aan te brengen. Een flanellen doek in een zaal of een wand van strobalen zijn, op kleine schaal, nuttige kunstmatige geluidsbarrières. Een muur van containers kan ook dienstdoen als geluidsscherm rond het terrein maar kan doordat zij het geluid weerkaatsen de akoestische kwaliteit op het festivalterrein zelf dan weer ondermijnen, toch als dit relatief klein is. MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| GELUID | 19

Geluid en geluidshinder

4. Geluid en geluidshinder

➤ Hang de luidsprekers boven het publiek en richt ze naar de grond. In Nederland werd reeds geëxperimenteerd met dit "geluid uit de hemel". Dit geluidssysteem leverde heel wat minder overlast op, terwijl het publiek geen kwaliteitsverlies kon vaststellen. 2.

Timing.

➤ Organiseer een evenement bij voorkeur tussen 11.00 en 23.00 uur. Denk eraan dat grote groepen vertrekkende bezoekers nog voor extra geluidsoverlast in de buurt kunnen zorgen, ook al was het programma keurig op tijd afgesloten. Hier kunnen stewards van de organisatie in samenwerking met de lokale politie een belangrijke rol spelen. 3.

Geluidsbeperking aan de bron.

Hoewel niet populair bij artiesten, kan een goed afgeregelde geluidsbegrenzer in de geluidsinstallatie ervoor zorgen dat het geluid nooit boven de ingestelde waarde uitkomt. Het maximale niveau en de plaats en het tijdstip van meting dient eventueel vooraf met de lokale overheid te worden afgesproken. Spreek af met de geluidstechnici en andere betrokkenen dat dit maximum niet overschreden wordt. ➤ Gebruik meerdere kleine speakers gespreid over het terrein, in plaats van enkel een paar hele grote te plaatsen vooraan bij het podium. Zo kan het vermogen en dus ook het geluidsniveau drastisch omlaag. Bovendien bespaar je geld omdat je veel minder energie verbruikt! ➤ Scheid de geluidsboxen voor hoge en lage tonen om geluidsoverlast te verminderen. Verspreid de kleine boxen voor de hoge tonen goed over het terrein en tussen het publiek. Door scheiding van hoge en lage tonen was er bij Parkpop (NL) slechts 25% van het gebruikelijke vermogen van twee maal 80.000 Watt nodig. ➤ Opteer bij de keuze van generatoren voor geluidsarme aggregaten. 4.

Optimale communicatie naar de omwonenden.

Een goede, preventieve communicatie met de omwonenden kan heel wat onverdraagzaamheid voorkomen waardoor je aanzienlijk minder klachten zal incasseren: ➤ Informeer de omwonenden ten minste een maand vooraf over het evenement en denk eraan dat ook de opbouw- en afbraakperiode last kan veroorzaken. Informeer hen bij voorkeur schriftelijk met vermelding van het volledige programma, het te verwachten geluidsniveau, eventuele andere ongemakken en wat je eraan doet om die zo klein mogelijk te houden. Hiermee oogst je meer begrip, krijg je meer medewerking en minder klachten. Vermeld tevens een info-telefoonnummer. ➤ Bouw een goede verstandhouding op met de omwonenden. Een gratis toegangskaartje, een vip-behandeling, een kaartje of geschenkje met de kerst of een leuk en origineel relatiegeschenk kan heel wat goodwill opleveren. ➤ Neem klachten ernstig. Het instellen van een specifieke klachtentelefoonlijn tijdens het evenement, schept duidelijkheid. Daarbij is het belangrijk om direct positief te reageren. Bij geluidsoverlast is het vaak zo dat iemand het geluidsniveau als storend ervaart terwijl dit nog ruim binnen de normen ligt. Dit betekent dat de irritatie een andere oorzaak kan hebben. ➤ Aangewezen maximaal geluidsniveau in functie van tijdsperiodes en meetpunten tijdens een muziekevenement Periodes tijdens de dag Geluidsniveau op terrein Geluidsniveau gevel woning Geluidsniveau in woning

07.00 tot 19.00 uur 80 tot 95 dB(A) 70 tot 75 dB(A) 35 tot 40 dB(A)

19.00 tot 23.00 uur 75 tot 85 dB(A) 65 tot 70 dB(A) 30 tot 35 dB(A)

23.00 tot 07.00 uur 55 tot 65 dB(A) 60 tot 65 dB(A) 20 tot 25 dB(A)

➤ ‘Normaal’ geluidsniveau in functie van muziekgenre en meetpunt Soort muziek Dansorkest Poporkest Popfestival House/danceparty

Bronvermogen 105 tot 115 dB(A) 115 tot 125 dB(A) 125 tot 145 dB(A) 145 dB(A) en meer

Op 25 meter afstand 70 tot 80 dB(A) 80 tot 90 dB(A) 100 tot 110 dB(A) 110 tot 130 dB(A)

Op 50 meter afstand 65 tot 75 dB(A) 75 tot 85 dB(A) 95 tot 105 dB(A) 105 tot 120 dB(A)

Op 100 meter afstand 55 tot 65 dB(A) 65 tot 75 dB(A) 85 tot 95 dB(A) 95 tot 100 dB(A)

➤ Verschillende geluidsniveaus in functie van de geluidsbron 0 dB(A)

1000 Hz toon

10 dB(A)

Geritsel van bladeren

Gehoordrempel

20 dB(A) 30 dB(A) 40 dB(A) 50 dB(A) 60 dB(A) 70 dB(A) 80 dB(A) 85 dB(A)

Rustige woning Bibliotheekzaal Zachte radiomuziek Rustige conversatie Gewone conversatie Auto of mensenmassa Zeer druk verkeer Bromfiets of motor

veilig gebied veilig gebied veilig gebied veilig gebied veilig gebied veilig gebied veilig gebied veilig gebied

90 dB(A) 100 dB(A) 110 dB(A) 120 dB(A) 130 dB(A) 140 dB(A)

Zeer zware vrachtwagen Laaghangende helikopter Drilboor of cirkelzaag Discotheek Startend vliegtuig Straalmotor - Pijngrens

schadelijk gebied schadelijk gebied schadelijk gebied schadelijk gebied schadelijk gebied schadelijk gebied

Bronvermelding: Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, Nederland (1998)

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| GELUID | 20

Bij elk evenement wordt energie gebruikt: voor transport, verlichting, geluids- en lichtinstallaties, attracties, de catering- en sponsorstands, de tapkasten, enzovoort. Weinig organisatoren staan stil bij de hoeveelheid energie die wordt verbruikt. Toch kunnen een aantal eenvoudige maatregelen leiden tot een - soms aanzienlijke - vermindering van het energieverbruik. Dat is niet alleen beter voor het milieu, maar minstens even interessant voor je portemonnee. 1.

Energievoorziening.

Bij de meeste openluchtevenementen moeten de organisatoren zelf voor hun energievoorziening zorgen. Meestal worden hiervoor dieselaggregaten gehuurd. Deze wekken altijd op kleine schaal stroom op en zijn daardoor per definitie milieuonvriendelijker dan stroom uit het elektriciteitsnet. Ze produceren uitlaatgassen, veroorzaken soms geluids- en stankoverlast en zijn bovendien relatief duur omdat er vaak een enorme overcapaciteit aan stroom wordt geproduceerd. Soms wordt slechts 40% van de beschikbare energie gebruikt. Bij problemen zijn ze echter beter controleerbaar dan het net. ➤ Betrek bij voorkeur stroom van het net. Zo belast je het milieu minder en bovendien bespaar je veel geld. Een veelvuldig probleem bij veel evenementen is het ontbreken van aansluitingsmogelijkheden op het net van op de evenementenlocatie. Als een terrein voor meerdere evenementen wordt gebruikt of voor een jaarlijks terugkerende happening, dan ligt de aanleg van een permanente aansluiting voor de hand. De kosten kunnen dan immers snel worden gerecupereerd. Overleg in dat geval met de intercommunale. ➤ Als je toch opteert voor generatoren, kies dan voor een geluidsarm, brandstofzuinig aggregaat voorzien van vloeistofdichte bodem met opvangbak voor brandstoflekkage. 2.

Collectieve stroomvoorziening. Voor indoor-evenementen is het vanzelfsprekend dat alle cateraars, standhouders en andere energieverbruikers hun stroom afnemen bij de organisatie, maar bij buiten-evenementen slepen standhouders vaak eigen generatoren aan. ➤ Verplicht alle elektriciteitsverbruikers om stroom af te nemen bij de organisatie. Door vooraf alle nodige energie te inventariseren, kan de energieleverancier of de leverancier van aggregaten de energiecapaciteit hierop afstemmen. Dit voorkomt het inhuren van overcapaciteit en spaart veel geld uit.

Stel in overleg met de leverancier een energieplan op, inclusief stroomverdeelkasten en bekabeling. Denk er daarbij aan om koelkasten, diepvriezers, etc. aan te sluiten op aparte groepen, waardoor wordt voorkomen dat bijvoorbeeld de verlichting overdag al aan gaat, terwijl dit niet nodig is. ➤ Voorzie bij de grote verbruikers eventueel afzonderlijke energiemeters zodat je de kosten individueel kunt doorberekenen. 3.

Centrale verlichting.

Als organisator betaal je uiteindelijk de energierekening; tracht belangrijke verliesposten zoals elektriciteit voor verlichting dus onder controle te houden! ➤ Zorg er als organisator voor dat de verlichting op het terrein centraal wordt geregeld. Zo voorkom je dat elke cateraar of deelnemer voor eigen verlichting gaat zorgen. Stem de hoeveelheid licht af op de wensen van alle betrokkenen. ➤ Laat de verlichting niet onnodig lang branden en gebruik indien mogelijk spaarlampen of lampjes van een lager wattage.

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| ENERGIE | 21

Energie

5. Energie

4.

Voor een veilig gevoel.

Aan elektriciteitsverbruik in open lucht zijn tal van risico’s verbonden. Bekabeling op een evenemententerrein kan leiden tot gevaarlijke of ongewenste situaties. Het risico op contact met water is er veel groter . ➤ Dek alle kabels die over de grond lopen af met rubbermatten of gebruik kabelgoten. Doe dit in elk geval op de looproutes. ➤ Voorkom dat het publiek bij verdeelkasten en verbindingsstekkers kan komen. Een losgeraakte stekker kan al snel leiden tot het uitvallen van de stroomtoevoer naar podia, verlichting of cateringpunten. ➤ Hou bij regenweer of dauw en mist alle stekkers en stroomkasten droog zodat je niet met een kortsluiting geconfronteerd wordt. En gebruik enkel CE-gekeurde apparaten. 5.

Zachte, groene energie, nabije toekomstmuziek. Als je stroom gebruikt van het vaste stroomnet, zul je binnen afzienbare tijd een extra milieuvriendelijke maatregel kunnen nemen door gebruik te maken van groene stroom. Deze energie wordt opgewekt uit duurzame bronnen zoals zon, wind, water of biomassa en kan erg goed worden gebruikt om jouw evenement als echt groen te profileren.

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| ENERGIE | 22

Bij elk evenement wordt water gebruikt, bijvoorbeeld voor de toiletten, bij de cateraars, aan de afwasbak, in de douches van de artiesten,…. Al bij de keuze van de evenementenlocatie en de indeling van het terrein is het raadzaam rekening te houden met de mogelijkheden om water aan te voeren. Even belangrijk is het om de afvoer van vuil water goed te regelen door die aan te sluiten op de riolering. 1.

Wateraansluiting.

➤ Betrek water uit het waterleidingnet. Een andere mogelijkheid is het benutten van brandkranen, waar een standpijp op wordt gemonteerd. Als deze twee mogelijkheden niet voorhanden zijn ben je als organisator aangewezen op het aanleggen van een volledig tijdelijk circuit voor de aanvoer van water. Hiervoor dient een erkende leverancier te worden ingeschakeld. Deze zorgt ervoor dat aan alle hygiënenormen wordt voldaan. 2.

Collectieve watervoorziening. ➤ Maak afspraken met de cateraars en anderen die water nodig hebben tijdens het evenement. Niet iedereen heeft ‘stromend’ water nodig. Door een vroegtijdige inventarisatie voorkom je overbodige aansluitingen en vele losse slangen die kriskras over het terrein lopen. Ook dat zal de kosten helpen drukken. ➤ Richt op het evenemententerrein één of meer centrale waterverdeelpunten in, zodat alle plaatsen op het terrein vlot bediend kunnen worden met relatief korte slangen. ➤ Hou waterslangen buiten het bereik van het publiek. Een slang kan makkelijk kapot gaan als er veel publiek overheen loopt. Dit kun je voorkomen door speciale slangenbruggen te gebruiken. Zorg er ook voor dat er voldoende waterdruk is, bijvoorbeeld om de toiletten door te spoelen.

3.

Waterbesparing.

➤ Kies voor waterbesparende toiletspoeling (zie verder). De toiletten zijn nagenoeg altijd de grootste waterslokop op een evenement. ➤ Installeer in de douches spaardouchekoppen. Het doorstroomdebiet kan zo beperkt worden tot 6 liter/minuut. ➤ Laat betalen voor een stortbad: zo beperk je het onnodig douchen en recupereer je een deel van de water- en verwarmingskosten. 4.

Afvoer van afvalwater.

➤ Zorg voor een goede afvoer van al het afvalwater van de toiletten en de bars, door aansluiting op de riolering. ➤ Plaats, als er in de buurt geen riolering aanwezig is, op de punten waar het meeste afvalwater vrijkomt, een afvalwatertank om het vervuilde water op te vangen. Een andere mogelijkheid is het afvoeren van afvalwater naar een bestaande of tijdelijk aangelegde opvangput of buffer. Deze moet dan tijdig - ook tijdens het evenement - geledigd worden om te verhinderen dat hij in de belendende beken of oppervlaktewateren of grondwateren overloopt. Zorg dus dat de opvangpunt goed bereikbaar is voor de zuigwagen. ➤ Gebruik milieuvriendelijke, fosfaatarme, aeroob bio-afbreekbare detergenten en doucheproducten. Gebruik bij voorkeur producten op basis van echte zeep. Bij de afwas beter een schuurspons gebruiken dan extra veel detergent!

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| WATER | 23

Water

6. Water

7. Sanitaire voorzieningen Of een evenement nu klein of groot is, sanitaire voorzieningen zijn vrijwel altijd noodzakelijk. De organisator is verantwoordelijk voor het regelen van voldoende toiletvoorzieningen. Denk daarbij aan zowel mannen als vrouwen. Plaats voldoende duidelijk leesbare, uniforme wegwijzers op palen naar de toiletten zodat de boodschap steeds tijdig terechtkomt waar het hoort. 1.

Waar doe je het?

➤ Organiseer je evenement bij voorkeur op een locatie waar bezoekers gebruik kunnen maken van bestaande sanitaire voorzieningen (permanente toiletblokken of voorzieningen bij horecazaken). Op die manier voorkom je veel extra werk en spaar je bovendien heel wat geld uit. Bekijk daarbij wel of de aanwezige voorzieningen voldoende zijn voor het verwachte aantal bezoekers en maak duidelijke afspraken met de exploitanten over het gebruik van hun sanitaire voorzieningen. Als er geen permanente sanitaire voorzieningen op het evenemententerrein aanwezig zijn moeten er voldoende tijdelijke installaties geplaatst worden. Je bespaart heel wat kosten door, in functie van de grootte van het terrein, één of meer toiletgroepen te maken. 1 toilet per 200 bezoekers is een minimum. Bij evenementen met belangrijke piekbelasting waarbij alle bezoekers op hetzelfde moment aan een toiletbezoek denken (bv. tijdens de rust tussen twee wedstrijdhelften in) zal dit aantal zelfs niet volstaan. ➤ Plaats de toiletwagens of -units in een U-vorm; dat maakt het gemakkelijker voor een toiletbeheerder om toezicht te houden, te zorgen voor regelmatige schoonmaak en aanvulling van toiletpapier, zeep en dergelijke. ➤ Zet aan de buitenkant van de U-opstelling plasgoten of plascarroussels neer. Zeker bij grote evenementen vanaf 10.000 bezoekers is het aan te bevelen om dergelijke extra urinoirs te realiseren. Let erop dat deze plekken makkelijk bereikbaar zijn en enige privacy bieden. Sinds kort pakt men ook uit met vrouwenurinoirs. Geen revolutionaire nieuwigheid want in feite gaat het om mannenurinoirs waarbij de dames in alle discretie gebruik maken van de plastuit. Een weinig afvalvriendelijke vorm van emancipatie want dit mediagenieke hulpmiddel wordt na gebruik weggegooid. ➤ Indien gebruik gemaakt wordt van waterspoeling moet er uiteraard een aansluiting zijn op de waterleiding. Ook de afvoerwijze kan echter plaatsbepalend zijn: aansluiting op riolering, of bij chemische toiletten op een plaats die goed bereikbaar is voor de tussentijdse lediging. 2.

Niet doorspoelen richting natuur. Als de sanitaire afvalwaters van grote bevolkingsconcentraties zomaar worden geloosd in de oppervlaktewateren kan dit catastrofale gevolgen hebben voor het leven daarin. Vergeet niet dat in ons vlakke land veel waterloopjes maar een beperkt debiet hebben. Er zijn situaties bekend van beken die compleet zuurstofloos werden doordat daar gedurende een of enkele dagen ineens grote volumes menselijk afvalwater in geloosd werden. Ook de ammonium- en fosfaatnormen werden hierdoor in ruime mate overschreden. Het duurde daarna meerdere weken tot zelfs maanden vooraleer de biologie in en om de waterloop heropleefde. Of hoe een tijdelijke gebeurtenis toch langdurige, nefaste gevolgen kan hebben voor de natuur. Overigens hoeft het weinig betoog dat het beeld van beken met letterlijk menselijke drijf-mest niet te rij-

men valt met het frisse imago dat de meeste evenementen nastreven. ➤ Verhinder dat de toiletten rechtstreeks uitkomen op beken of andere oppervlaktewateren. Poot de toiletblokken neer nabij een aansluiting op riool. ➤ Als er geen rioolaansluiting is, plaats dan voor de heren plascaroussels met intern reservoir. Als deze vol zijn worden ze geledigd of opgetild met een kraanwagen en vervangen door een lege. Uiteraard moet de inhoud dan buiten het terrein op riool geloosd worden.

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| SANITAIR | 24

➤ Voorzie alleen chemische toiletten als er geen rioolaansluiting is. Deze toiletten zijn immers nog vaak gevuld met vrij

EEN VOORBEELD VAN INTEGRALE WATERZORG Folkfestival Dranouter laat de milieukwaliteit niet verwateren: Het Folkfestival van Dranouter maakte van de afvalwaterproblematiek een van de speerpunten van haar milieuzorg. In 1996 werd reeds geëxperimenteerd met het plasmoeras. Dat is een plastic of houten bak gevuld met geurabsorberende keien, zand en turf. Bovenop de turflaag wordt riet, lis en iris aangeplant. Deze planten nemen de verontreinigende bestanddelen uit het water op en zorgen er dus voor dat het water wordt gezuiverd. Tijdens het festival werd het afvalwater van de urinoirs naar dit plasmoeras afgeleid. Pas nadat het riet zijn zuiverende werk had gedaan werd het gezuiverde afvalwater geloosd. Om de lozingen op de Douvebeek terug te dringen werden bijna 150 chemische toiletten voorzien. En in de loop der jaren werden meerdere ondergrondse septische putten (met een gezamenlijke inhoud van 45.000 liter) gebouwd waarin plasgoten en sanitaire afvalwaters van backstage (toiletten met spaarspoelknop!) in afwachting van de afvoer worden opgeslagen. Die ondergrondse citernes worden dan tijdens het festival meermaals leeggepompt. Vooral grote evenementen met een langere traditie die steeds op eenzelfde locatie doorgaan zouden er moeten aan denken om dit voorbeeld te volgen. Ten slotte werden in de douches op de camping ook kwakjes milieuvriendelijke douchegel bedeeld. Door al deze inspanningen kon de vervuiling op de aanpalende Douvebeek spectaculair worden terugdrongen. In een volgende fase worden nu ook de private campings in de omgeving aangesproken om hetzelfde te doen zodat de piekbelasting op de beek die gepaard ging met het Festival van 70.000 bezoekers gaandeweg verdwijnt. 3.

Waterbesparende toiletten. Een paar eenvoudige voorzieningen kunnen ook op evenementen worden toegepast: ➤ Dring aan op spoelbakken met een spaarspoelknop of met een spoelonderbreker. Dankzij deze voorzieningen verbruik je tot 60% minder water. ➤ Chemische toiletten, hebben zo hun nadelen (zie hoger) maar leveren natuurlijk wel een besparing op de waterfactuur. Het waterverbruik kon op het Folkfestival van Dranouter, dankzij de chemische toiletten, maar ondanks het groot aantal kampeerders (10.000) die ter plaatse hun douche nemen toch beperkt worden tot minder dan 10 liter/persoon/dag.

4.

Wildplassen, een vermijdbare kwaal.

Zeker als het aantal toiletvoorzieningen onvoldoende is en er daardoor lange wachtrijen staan, zullen met name mannen het openbaar groen al gauw met een plasje vereren. In steden ontsnappen ook gebouwen of straatmeubilair niet aan de dringende behoeftes. Dit kan schade opleveren en bovendien creëren zon en urine een onaangename geurencocktail. ➤ Voorzie voldoende urinoirs in de omgeving van kwetsbare groenlocaties en scherm het groen af voor het publiek. ➤ Overweeg of de urinoirs niet gratis kunnen; zo ontneem je het laatste argument om "illegaal te gaan lozen". ➤ Behandel muren of hoekjes waar deze vorm van territoriumafbakening voorkomt met een bacteriesubstantie die de onaangename geur opslorpt. ➤ Scherm bomen of straatmeubilair af met beschermplaten, of beter nog met "Spetterplaten". De onverlaat die het nog waagt gebouwen of bomen voorzien van een dergelijke plaat te irrigeren, mag de rest van dag rondlopen in natte broekspijpen.

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| SANITAIR | 25

Sanitaire voorzieningen

agressieve, chemische stoffen. Ze moeten rechtstreeks geledigd worden in een waterzuiveringsstation.

De zorg voor het milieu dient een geïntegreerd onderdeel van de organisatie te zijn. Niet enkel het imago van het evenement vaart er wel bij, het beleid zal meer en meer eisen stellen en op termijn wordt het ook een economische noodzaak (‘de vervuiler betaalt’) om voldoende milieumaatregelen te treffen. De meeste organisatoren van evenementen willen echt wel aandacht besteden aan de milieuzorgproblematiek, maar beginnen er dikwijls te laat aan. Ze noteren vaak niet welke maatregelen ze genomen hebben en kennen ook de resultaten van hun inspanningen niet. Elk jaar opnieuw wordt er geïmproviseerd en zodoende wordt er weinig vooruitgang geboekt. Belangrijk is daarom dat er in de aanpak van de milieuproblematiek ook enige systematiek zit. Dat is de essentie van een milieuzorgsysteem waar we op termijn allemaal naartoe moeten. Het is een samenhangend geheel van beleidsmatige, organisatorische en administratieve maatregelen gericht op het uitvoeren van milieuzorg binnen een evenement. En met milieuzorg wordt bedoeld alle inspanningen en activiteiten in een organisatie, die erop gericht zijn inzicht te verkrijgen in de effecten van het evenement op het milieu met het doel deze te beheersen en, waar negatief, te verminderen.

1.

Milieuzorgcyclus

Zorg voor het milieu, ook binnen de context van een evenement, vraagt permanent aandacht en bijsturing. Het schema hieronder geeft aan hoe visie, beleid en actie mekaar beïnvloeden en op termijn tot betere resultaten leiden. a) Visie en doelstellingen ➤ Stel een milieubeleidsverklaring op en engageer u daarin tot verifieerbare milieudoelstellingen: bv. verminderen van het afval van 0,5 kg per bezoeker naar 250 gram, minstens 50% van het afval laten recycleren streven naar 30 % bezoekers die met openbaar vervoer komen, … b) Inventaris van de activiteiten ➤ Maak op basis van een doorlichting een detailoverzicht van alle activiteiten (bv. drinken en eten, inrichting festivalterrein, vervoer, energie,…) van je evenement met de in- en uitgaande materiaal- en energiestromen. Hierbij zul je ongetwijfeld ook een aantal knelpunten ontdekken. c) Milieuactieprogramma ➤ Vertaal nu de doelstellingen en de weg te nemen knelpunten naar een zeer concreet milieuactieprogramma per activiteit. Beschrijf de milieumaatregelen te velde, op een pragmatische manier met kostenbeschrijving, taakverdeling personeel, materiaalgebruik, procedures… d) Evaluatie en terugkoppeling ➤ Enquêteer het publiek (maar ook alle partners), meet de resultaten en toets ze aan je doelstellingen. Je zult knelpunten ontmaskeren die je bij een volgende gelegenheid zult moeten aanpakken. Dit leidt dus tot bijsturing van je programma en je acties, daarom ook spreken we van een milieuzorgcyclus. 2.

Natuurlijk kost het wat, in het begin althans...

Voor vele organisaties is milieuzorg een nieuwe kostenpost, bovenop het vaak al hoge budget. Soms zijn investeringen nodig die pas op langere termijn worden terugverdiend. Soms kost de ene maatregel geld terwijl de andere geld oplevert. Met vele van de in deze brochure beschreven milieumaatregelen, kun je geld besparen, zeker op de langere termijn, in tegenstelling tot wat je op het eerste gezicht zou denken. Preventie en selectieve inzameling van afval, het gebruik van de herbruikbare beker met statiegeld, water- en elektriciteitsplannen, fietsstallingen, parkingzones en pendeldiensten,… bijvoorbeeld kunnen zelfs geld in het laatje brengen. Goede afspraken met bijvoorbeeld de gemeente, met afvalophalers, met sponsors en met andere organisatoren kunnen daarbij helpen.

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| MILIEUZORGSYSTEEM | 26

Op naar een milieuzorgsysteem

8. Op naar een milieuzorgsysteem

Op een evenement van enige omvang is het noodzakelijk om een medewerker verantwoordelijk te stellen voor de milieuzorg. Dit is de milieucoördinator. Een greep uit zijn takenpakket (het mag trouwens ook een zij zijn): ∑• hij/zij zet het milieuzorgsysteem op poten en begeleidt de uitvoering ervan; •∑ hij/zij is de contactpersoon voor de overheid inzake vergunningen en milieumaatregelen; •∑ hij/zij legt milieunormen op aan leveranciers, cateraars en sponsors en ziet toe op de naleving ervan; •∑ hij/zij speelt milieu-informatie door aan publiek en betrokkenen (via signalisatie, licht kranten, mailings, persoonlijke gesprekken,…); •∑ hij/zij informeert de pers wanneer deze een nuttige bijdrage kan leveren; •∑ hij/zij brengt de milieufacetten van de organisatie in kaart en houdt resultaten bij (geluidsniveau, verkeersafwikkeling, soorten afval en volumes of gewichten, energievoorzieningen, waterdistributie,…); •∑ hij/zij stelt concreet haalbare doelstellingen op; •∑ hij/zij onderzoekt en evalueert het resultaat van de maatregelen: zijn de doelstellingen gehaald? Waar liep het fout? Wat ging er goed? Hoe reageerden de betrokkenen? Welke verbeteringen kunnen we de volgende keer doorvoeren? Het milieucoördinatorschap is geen louter uitvoerende taak, maar een functie mét verantwoordelijkheid én beslissingsbevoegdheid. Daarnaast moet de milieucoördinator ook in andere aspecten inspraak hebben, bijvoorbeeld met betrekking tot de werkwijze van podiumbouwers, terreinbouwers, campingverantwoordelijken,… zonder daarbij in te boeten aan kwaliteit en efficiëntie. Hij is in meerdere opzichten ‘het verantwoordelijke oog’ voor de milieuzorg op uw evenement! Natuurlijk zal de milieucoördinator niet van bij zijn debuut wonderen verrichten. Het is belangrijk om haalbare doelstellingen te bepalen, waarbij de lat ook weer niet te laag mag liggen. Dit kan door stap voor stap praktische maatregelen in te voeren én deze consequent en voor álle betrokkenen te handhaven.

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| MILIEUCOÖRDINATOR | 27

Milieucoördinator

9. Een milieucoördinator is geen overbodige luxe

Last but not least: de wetgeving. Evenementen zijn op zich niet vergunningsplichtig, maar lees voor alle zekerheid verder. Het kan toch zijn dat organisatoren van massahappenings "een aantal hinderlijke inrichtingen uitbaten die meldings- of vergunningsplichtig zijn". Vertaald van het Ambtenarees naar het Nederlands, betekent dit dat je best eens goed nagaat of er geen activiteiten zullen ontplooid worden die toch voorkomen op de indelingslijst van Vlarem I. Hieronder volgen er een aantal die vaak gepaard gaan met een of andere happening: ➤ Lozing van huishoudelijk afvalwater (sanitair en douches) in oppervlaktewateren (beek, vijver, rivier of kanaal) zonder zuivering: klasse 3 ➤ Lozing van bedrijfsafvalwater zonder gevaarlijke stoffen met een debiet van minder dan 2 m2/uur (restauratie-activiteiten op het terrein) in oppervlaktewater, zonder zuivering: klasse 3 ➤ Generatoren met een motor met inwendige verbranding met een totaal nominaal vermogen van 10 kW t.e.m. 500 kW en/of met een totaal geïnstalleerd elektrisch vermogen van 100kW t.e.m. 10.000 kW: klasse 2 (hiervoor bestaat ook een tijdelijke vergunning) ➤ Opslag van ontvlambare vloeistoffen met een totaal inhoudsvermogen van 100 tot 5000 liter (bvb. opslag van brandstof voor de generatoren): klasse 3 ➤ Koelinstallaties, Compressoren van 5 à 200 kW: klasse 3 Vinden één of meer van bovenstaande activiteiten plaats op het evenement dan moet, al naargelang de klasse, een melding worden gedaan bij het gemeentebestuur, dan wel een vergunning worden aangevraagd. Klasse 3-inrichtingen moeten gemeld worden bij het gemeentebestuur. De gemeente moet akte nemen van die melding en de exploitatie van de klasse 3-inrichting kan de dag nadien al aanvatten. Van zodra er ook 1 of meer activiteiten van klasse 2 in het geding zijn, moet automatisch voor de totaliteit van het evenement een vergunning worden aangevraagd. Voor een aantal zaken van korte duur (minder dan 3 maanden) kan een tijdelijke vergunning aangevraagd worden. De vergunningsprocedure verloopt dan iets sneller (toch nog altijd 2 maanden). Alle hinderlijke inrichtingen moeten aan bepaalde voorwaarden voldoen. Deze liggen vast in Vlarem II. De voorwaarden zijn echter geschreven voor de toepassing in een industriële context of alleszins in een meer permanente opstelling. Het zal dus niet altijd even eenvoudig zijn om aan de voorwaarden te voldoen. Precies omdat de meeste evenementen, zeker de kleine en middelgrote, niet door de Vlaremwetgeving gevat worden, gelden in bepaalde gemeenten specifieke regelingen. Ga dus steeds na of er ook gemeentelijke reglementen van toepassing zijn op jouw evenement.

En toen kwam er een varken met een lange snuit en het verhaal was uit!

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| VERGUNNINGEN | 28

Vergunningen, ook voor ons?

10. Vergunningen, ook voor ons?

Checklist voor een milieubewuste organisatie

Bij wijze van uitsmijter en om je te helpen alle aspecten van milieuzorg tijdig in de organisatie in te calculeren, bezorgen we je hierbij nog een checklist. Hierin wordt opgesomd wanneer je welke stappen moet zetten. Voor de concrete tips en voor nuttige voorzieningen (vet gedrukt) zul je vaak wel terugmoeten naar de teksten hiervoor. 1.

Vóór het evenement.

➤ Planning, organisatie en inrichting terrein. ❏

Aanwijzen milieucoördinator en omschrijven van de taken, opdrachten verantwoordlijkheden en werkwijze

❏

Opmaak algemeen afval- en milieuplan voor het evenement

❏

Administratieve voorbereidingen: milieuambtenaar gemeente, politie, vergunningen voor geluid, straat verkoop, voedingshygiëne, parkeermaatregelen,…

❏

Voorbereiding van het terrein: plannen, toewijzing infrastructuur rekening houdend met milieuaspecten (bodem, water, geluid,… – podium, publiekszone, organisatiezone, toiletten, rustplaatsen,…)

❏

Keuze energiebron en distributie op terrein (net, onafhankelijke generatoren)

❏

Bepalen watersysteem: aanvoer en afvoer vervuild water

❏

Maatregelen naar omgeving toe (parkeren, beschermen groen, lawaaioverlast, afspraken met bewoners,…)

❏

Uitgebreide briefings voor alle betrokkenen: schriftelijk, vergaderingen, nota’s, scenario’s met richtlijnen,…

Specifieke aspecten.

➤ Bescherming van bodem en groen, op terrein en in omgeving,… ❏ contacten met groendienst gemeente of met tuinaanleggers, aannemers van grondwerken,…

➤ Beheersing publieksstroom ❏ bepalen traffiekstromen: afspraken met De Lijn, NMBS, politie,…

➤ Milieupersoneel / Afvalteam ❏ samenstelling milieuteam, taken, werkschema

➤ Afvalbeheersing ❏ keuze afvalsysteem, bepalen gescheiden afvalfracties ❏ levering en plaatsaanwijzing afvaleilanden en afvalcontainers achter de schermen ❏ plaatsaanwijzing afvalverzamelpunten ❏ afspraken met gemeente, afvalophalers + garanties ❏ afspraken met afvalverwerkende firma’s + garanties ❏ opzetten tel- en controlesysteem voor bijhouden volumes en gewicht afval

➤ Drinkbekers: ❏ kan ik glas laten gebruiken? Op het veld, of minstens in secretariaat, perszaal, vip-ruimte,… ❏ kies ik voor herbruikbare bekers? ❏ recycleerbaarheid van de ingezamelde fracties + garanties ❏ statiegeldsysteem

➤ Interne maatregelen (in secretariaat, in atelier, op het terrein, bevoorrading medewerkers op milieu- en afvalbewuste manier,…) ➤ Sanitaire voorzieningen: ❏ systeem, plaats op terrein, aantallen, verdeling heren en dames, controle en hygiëne, leeg maken en onderhoud,…

➤ Afspraken met cateraars en sponsors: ❏ milieucharter of minstens zeer concrete afspraken ❏ waarborgsysteem ❏ energie- en watertoevoer: op elkaar afstemmen voor efficiëntie ❏ algemene bepalingen inzake proper houden standomgeving, vermijden verpakkingen,… MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| CHECKLIST | 29

Checklist

C H E C K L I S T

➤

Signalisatie ❏ inhoud: afvalpunten, sanitair, voeding, algemene info,… ❏ dragers: borden, lichtkranten, info-spot, presentator, geluidskanaal,… met oog op herbruikbaarheid naar volgende edities

➤

Communicatie ❏ milieubeheer op evenementen algemeen communiceren: aansluitend aan algemene info over evenement: doel stellingen en systemen communiceren, oproep naar bezoekers voor medewerking,… op affiches, folders, brochures,… ❏ bepalen preciese oplages van communicatiedrukwerk ❏ informeren en inschakelen van de pers ❏ milieuinspanningen communiceren naar sponsors, cateraars, overheid, pers en betrokkenen ❏ interne communicatie ❏ informatief communiceren: hoe werkt het ❏ communicatie diverse aspecten naar omgeving

•

Directe voorbereiding op het veld ❏ omzetten van afspraken en voorbereidingen naar de praktijk: opvolgen, briefen, sturen, controleren en bijsturen

2.

Tijdens het evenement.

➤

Permanente bereikbaarheid van milieucoördinator of medewerker voor alle betrokkenen (infofoon)

➤

Afval ❏ laatste briefing, permanente opvolging en sturing van afvalteam ❏ permanent toezicht op afvalcontainers, afvaleilanden ❏ toezicht op terrein: proper houden, afvalcontainers leegmaken en verversen, controle op sluikstorten… ❏ toezicht op kwaliteit van de selectief ingezamelde fracties ❏ controle op verzamelen en gescheiden blijven van de afvalstromen

➤

Communicatie ❏ toezicht op frequente communicatie naar publiek, vanop lichtkranten, signalisatie ❏ eventuele bijsturing ❏ perscommunicatie en rondleiding gericht op specifieke milieuaspecten van de organsiatie

➤

Bij verlaten evenement: mini-enquête naar reacties van het publiek

➤

Registratie van alle relevante parameters op het vlak van milieukwaliteit en verbruiksgegevens i.v.m. goederen en diensten (water, elektriciteit, drank,...)

3.

Na het evenement.

➤

Nazorg op diverse aspecten van de organisatie

➤

Enquêtering binnen de maand, van alle betrokkenen met het oog op verbeteren van de organsiatie volgend jaar (intern en extern)

➤

Bedankingsbriefjes voor de goede samenwerking

➤

Evaluatievergadering met het oog op bijsturing van het draaiboek.

MILIEUZORG

OP EVENEMENTEN

| CHECKLIST | 30