Milieutrefdag 4 juni 2009 Lokaal Kyotoprotocol
Lokaal Kyotoprotocol Gemeenten engageren zich voor klimaat Klimaat en de gemeente • Algemene oplossingen – Zuinigere technieken en processen – Rationeel energiegebruik – Omschakeling naar hernieuwbare energie • De gemeente kan zelf de uitstoot terugdringen en de gezinnen (en de andere sectoren) aanzetten tot actie. Kader ‘Lokaal Kyoto-protocol’ • Internationaal hoge verwachtingen naar gemeenten
Lokaal Kyotoprotocol Gemeenten engageren zich voor klimaat Lokale besturen engageren zich om te werken aan een beter klimaat, door acties te ondernemen binnen de eigen diensten en gebouwen en naar doelgroepen op hun grondgebied. 3 concrete engagementen 1. Intern:eigen CO2-uitstoot met minstens 7,5% te verminderen tegen 2012 (energiegebruik gebouwen, openbare verlichting, wagenpark) 2. Extern: inwoners en bedrijven op grondgebied aan te sporen om hetzelfde te doen en daarbij samen te werken met (milieu)verenigingen, netbeheerders, scholen,… 3. Rapporteren: Jaarlijks rapporteert het gemeentebestuur het energieverbruik van het gebouwenpatrimonium, het eigen wagenpark en de openbare verlichting op gemeentewegen aan de andere gemeenten die het protocol ondertekenden.
Lokaal Kyotoprotocol Gemeenten engageren zich voor klimaat Historiek van het ‘Lokaal Kyotoprotocol’ • In 2003 ondertekende stad Antwerpen het lokaal Kyotoprotocol als pilootstad. • Vandaag engageerde zich al heel wat gemeenten zich formeel om intensiever rond klimaat en energie te werken, meer dan 73 Vlaamse gemeenten (van de 308) ondertekenden vandaag het Lokaal Kyotoprotocol.
Lokaal Kyotoprotocol Gemeenten engageren zich voor klimaat Tekst
Lokaal Kyotoprotocol Gemeenten engageren zich voor klimaat Invulling •
De gemeente vult het Kyoto-protocol in volgens zijn eigen beleidsvisie. De belangrijkste resultaatsdoelstelling is de C02reductie van 7,5% tegen 2012 t.o.v. het huidig verbruik.
•
Hulpmiddelen: – Publicaties vb.: COOLE -projecten brochure (Tandem) – Brochure Lokaal Kyotoprotocol – www.lokaalkyotoprotocol.be – Uitwisseling van goede praktijkvoorbeelden – Infodagen, bezoeken – Bond Beter Leefmilieu kan de gemeente ook verder begeleiden op aanvraag (contacteer ons voor meer info).
Lokaal Kyotoprotocol Gemeenten engageren zich voor klimaat • • • • • • • •
Dagelijkse energiezorg, energieboekhouding en energie-audits Energievriendelijk openbaar verlichten (Sint-Niklaas) Duurzame ingrepen in sociale woningbouw (Zonnige Kempen) Windmolens (de stad Eeklo) Relighting in het gemeentelijk technisch instituut (Beveren-Waas) Noodzakelijk advies door milieudienst (afdeling REG) bij nieuwe bestekken (Zwevegem) Ecoscore bij aankoop gemeentewagens Aankoop van 100% groene stroom (Provincie Oost-Vlaanderen)
… zie praktijkvoorbeelden op www.lokaalkyotoprotocol.be
Lokaal Kyotoprotocol Gemeenten engageren zich voor klimaat Procedure • • • • • •
Geef ons de contactgegevens door: De naam van de ondertekenaars, het logo van de gemeente, de datum van college- of gemeenteraadsbeslissing. Wij bezorgen u een digitaal en op maat gemaakt exemplaar van het Lokaal Kyotoprotocol. U laat de betrokkenen dit ondertekenen en hangt dit op een zichtbare plaats. Wij bezorgen u een contract met gelijkaardige tekst, dat na ondertekening terug naar ons opstuurt. De stad of gemeente wordt geplaatst op onze website en de contactpersoon (milieu-, duurzaamheids- of reg-ambtenaar) krijgt toegang tot het interne gedeelte ervan. U wordt uitgenodigd voor infomomenten met alle ondertekenden gemeenten.
Lokaal Kyotoprotocol Gemeenten engageren zich voor klimaat Oproep aan lokale overheden: onderteken nu het ‘Lokaal Kyotoprotocol’ en ga daarmee een concreet engagement aan om samen te werken aan een beter klimaat.
Voor meer informatie: Bernard Govaert 02 282 17 42,
[email protected] , www.lokaalkyotoprotocol.be
Samenwerkingsmogelijkheden met gemeenten Tandem studiedag 4 juni 2009
KOMOSIE, Tine Van Rumst •
Wie zijn de Energiesnoeiers? Energiesnoeiers zijn mensen uit kansengroepen die worden opgeleid en begeleid om energiebesparende maatregelen uit te voeren •
Mensen uit kansengroepen: • Kortgeschoold en langdurig werkloos • Criteria afhankelijk van werkvorm SE • Worden tewerkgesteld in een “Energiesnoeiersbedrijf”
•
Opgeleid en begeleid • Omkadering en opleiding binnen de organisatie • Specifieke opleiding “op maat” door KOMOSIE
Achtergrond en ontstaan •
HIVA-studie (2006): marktniches en groeipotentieel SE → energiebesparende maatregelen in woningen/gebouwen is 1 van de groeisectoren voor tewerkstelling kansengroepen
•
Eind 2006: Minister Van Brempt lanceert “Energiesnoeiers”
•
KOMOSIE vzw krijgt coördinatieopdracht voor de diverse werkvormen SE • = creëren van een energiesector in de sociale economie •
naar analogie met de kringloopsector
Achtergrond en ontstaan •
Openbare dienstverplichting Distributienetbeheerders • 50.000 gratis energiescans (2%) tegen eind 2009
•
gemeente besliste: • door wie: eigen personeel, derde (bvb. e-snoeiers) of DNB • bij welke doelgroep: voorkeur sociaal kwetsbare gezinnen
•
Verschillende SE organisaties kandidaat voor uitvoering energiescans = START
Wat doen de Energiesnoeiers vandaag? 1. Energiescans (1ste scans en opvolgscans) 2. Extra pakket “kleine eenvoudige energie- en waterbesparende ingrepen” 3. Eenvoudige isolatie van zoldervloer of hellend dak 4. Koepel: onderzoek naar mogelijkheden i.s.m. bouw en Beschutte Werkplaatsen •
Grotere ingrepen (andere isolatie, beglazing)
•
Productie: zonnepanelen, alternatieve energiesystemen … link met Beschutte Werkplaatsen
Een energiescan? •
•
De 1ste energiescan: •
is doorlichting vd energiesituatie ve woning waarbij de bewoner energietips krijgt; 4 energiebesparende ingrepen worden uitgevoerd
•
plaatsen van spaarlamp, -douchekop, buisisolatie en/of radiatorfolie
•
50.000 tss 2007 en 2009
De opvolgscan: •
Doel = toeleiding naar dakisolatie en/of dubbele beglazing
•
na energiescan bij woningen zonder dubbele beglazing en/of dakisolatie
•
opvolgscan type 1 en type 2
•
Vanaf najaar 2009 in voege
Een energiescan? Type1: voor wie niet investeert in dakisolatie/ dubbele beglazing: •
Evaluatie 1ste energiescan
•
Leveranciersvergelijking
•
Bijkomende energiebesparende maatregelen: •
tochtstrips
•
ontluchten van radiatoren
•
timer op elektrische waterboiler
•
verdeeldoos met schakelaar
•
thermostatische waterkranen
Type 2: begeleidingstraject voor dakisolatie/ dubbele beglazing •
opmeting en opmaak meetstaat
•
offertes en premies aanvragen (informeren en begeleiden)
Isolatie van hellende daken en zoldervloeren •
= maatregel met kortste terugverdientijd. • Jaarlijks +/- € 350 besparing op energiefactuur
•
plaatsing is relatief eenvoudig mits goede kennis en begeleiding • Energiesnoeiers volgen 6-daagse opleiding i.s.m. VDAB • Kwaliteitsbegeleiding en –opvolging (coaching on the floor)
•
Afspraken met de lokale bouwsector: • wederzijdse versterking: doorstroming, onderaanneming … • aanvullend karakter ES: kwetsbare doelgroep, kleinschalig …
29 Energiesnoeiersbedrijven actief bij meer dan 150 gemeenten in Vlaanderen
Meerwaarde van de Energiesnoeiers 1. Creatie van tewerkstelling voor kansengroepen in eigen regio 2. Informatie over gescande woningen geeft input aan lokaal sociaal energie- en/of woonbeleid • Energiescan als opstap naar ruimer energie- en woonbeleid (vb. stimuleren van dakisolatie) 3. Energiesnoeiers: aanpak op maat van meest kwetsbare doelgroep • doorverwijzen bij problemen m.b.t. de woonkwaliteit, veiligheid van de woning, sociale en financiële problemen, vragen m.b.t. energie en energieverbruik 4. Energiesnoeiers bieden kwaliteit • opleiding op maat door KOMOSIE i.s.m. VDAB • verdere kwaliteitsbegeleiding intern en op sectorniveau
Meerwaarde van de Energiesnoeiers 5. Bij uitvoering van de energiescan primeert sociaal aspect • Energiesnoeiers zijn ervaringsdeskundigen en kunnen zich beter inleven in de woon- en leefsituatie van de bewoner • Energiesnoeiers hanteren een rustiger tempo en hebben meer aandacht voor menselijke aspect
Sociale tewerkstelling, energiebesparing, verbetering woonkwaliteit en kansarmoedebestrijding gaan zo hand in hand
Energiesnoeiers als instrument voor een duurzaam (lokaal) beleid
Energiesnoeiers als partner bij het lokaal milieu- en energiebeleid Energiesnoeiers combineren effectieve energiebesparing met sensibilisatie: •
daling energieverbruik en uitstoot CO2 via energiescans, kleine EBM en dakisolatie
•
sensibilisering via het geven van gerichte info op maat en gedragstips
Energiesnoeiers als partner bij het lokaal milieu- en energiebeleid Mogelijkheden: •
Samenwerkingsovereenkomst gemeenten ’08-’13
•
Het sociaal energiefonds
•
Ondersteuning sociale economie bij overheidsopdrachten
•
Ondersteuning van bewoners bij energiebesparende investeringen
•
…
Energiesnoeiers als partner bij het lokaal milieu- en energiebeleid Samenwerkingsovereenkomst gemeenten ’08-’13 (cluster Energie) • Structurele samenwerking: •
Actieve sensibilisatie over o.a. dakisolatie (Onderscheidingsniveau art. 3)
•
Stimuleren energiebesparende maatregelen (Onderscheidingsniveau art. 9)
• Projectmatige samenwerking •
Projecten duurzaam energiegebruik ( Vl. overheid financiert 50%)
• MiNa-energie •
Takenpakket MiNa-werkers uitgebreid (kleine EBM of pesticidenvrij beheer)
Energiesnoeiers als partner bij het lokaal milieu- en energiebeleid Het Sociaal Energiefonds •
Financiert OCMW om begeleiding en financiële steun van meest hulpbehoevenden inzake energielevering te verzekeren
•
OCMW’s mogen deze middelen inzetten voor: • Schuldbemiddeling (vb. bij achterstallige rekeningen) • Budgetbegeleiding (vb. bij betalingsmoeilijkheden) • Maatregelen voor preventief sociaal energiebeleid (vb. huisbezoek met pakket kleine ingrepen (cfr. 15 euro gemeente Wervik …) preventief beter dan curatief… toch in 2005 slechts 10% van de middelen ikv preventief sociaal energiebeleid
Energiesnoeiers als partner bij het lokaal milieuen energiebeleid Ondersteuning SE bij Overheidsopdrachten •
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen geef extra kansen aan SE!
•
Sociale voorkeur = toegang reserveren voor SWP,BW, sociaal inschakelingsbedrijf (LDE) • voor diensten (energiescans …) < € 206.000 (excl. BTW) • voor werken (isolatie) € 5 150 000 (excl. BTW)
•
Toewijzing via onderhandelingsprocedure zonder bekendmaking •
•
voor opdrachten < € 67.000 (excl. BTW)
Bijzondere uitvoeringsvoorwaarden zijn steeds mogelijk = sociale doelstellingen toevoegen • bv. de tewerkstelling van kansengroepen (langdurig werklozen …)
Energiesnoeiers als partner bij het lokaal milieuen energiebeleid Financiering ter ondersteuning van investeringen bewoners Fonds ter Reductie van de Globale Energiekost als voorbeeld •
•
Lokale entiteiten FRGE •
autonoom gemeentelijk bedrijf, netwerkbeheerder, SVK …
•
actief: Oostende, Gent, Antwerpen
•
gepland: Welzijnsconsortium Zuid West-Vlaanderen …
krijgen middelen om •
goedkope leningen te verstrekken voor energiebesparende investeringen (rentevoet max 2%) via derdebetalerssysteem (energiebesparing betaalt de lening terug)
•
ondersteuning sociaal zwakkeren: trajectbegeleiding, technische ondersteuning…
Energiesnoeiers als partner bij het lokaal milieu- en energiebeleid Andere gemeentelijke ondersteuningsmogelijkheden •
Aanvullende premies voor bv. • de uitvoering van een spaarpakket door energiesnoeiers • isolatiewerken bij kwetsbare doelgroep (probleem prefinanciering)
•
Bekendmaking (gemeentelijk infoblad, website…)
•
Sensibiliserende campagnes …
Samenwerking samengevat Gemeentebesturen kunnen dus een meerwaarde leveren: •
Financieel •
•
Logistiek en beleidsmatig •
•
Bereiken sociale doelgroep, aanleveren adressen energiescans, afstemming tss verschillende beleidsdomeinen en lokale acties …
Als projectpartner •
•
Via gunning energiescans, samenwerkingsovereenkomst, sociaal energiefonds, gemeentelijke premie, …
…
Participatie aan regionale stuurgroep ES
Meer info:
www.energiesnoeiers.net KOMOSIE vzw Uitbreidingsstraat 407 – Berchem 03 281 03 30
[email protected] [email protected]
Milieutrefdag 4 juni 2009 Praktijkervaringen van de stad Kortrijk
• Lokaal Kyotoprotocol – Meten – Investeren – Energie voor inwoners
• Kansen voor intergemeentelijke samenwerking • Energiek Marke, een integraal project
Gerda Flo, trefdag milieu juni 2009
Lokaal Kyotoprotocol • Ondertekend dec 2007 • Referentiegebruik 2007 • 7,5% daling tegen 2012 • Energie voor inwoners
ENERGIEBOEKHOUDING (meten, weten) • Historiek: totaalgebruik opvolgen via facturen • 2004 voor 13 grootverbruikers elektriciteit en gas opvolgen, via facturen • 2005 opvolgen van tellerstanden • 2006 opvolgen van alle gebouwen via tellerstanden • 2007 smartmetering in Lagaeplein • 2008: 13 grootverbruikers en alle gebouwen
Meten, weten evolutie elektriciteitsverbruik grootste verbruikers 700
NIEUW STADHUIS ZWEMBAD LAGAE
600
ZWEMBAD MIMOSA SC LANGE MUNTE
1000 kWh
500
ZWEMBAD MAGDALENA MUZIEKCONSERVATORIUM
400
BURELEN STADHUIS SCHOUWBURG
300
STADSBIBLIOTHEEK BRANDWEERKAZERNE
200
KLEIZAAL OPENLUCHTZWEMBAD
100
SC DE WEIMEERSEN
0 2005
2006
2007 jaartal
2008
Meten, weten evolutie gasverbruik grootste verbruikers Kortrijk 2000 NIEUW STADHUIS
1600
ZWEMBAD LAGAE ZWEMBAD MIMOSA
1000 kWh
SC LANGE MUNTE ZWEMBAD MAGDALENA
1200
MUZIEKCONSERVATORIUM BURELEN STADHUIS SCHOUWBURG
800
STADSBIBLIOTHEEK BRANDWEERKAZERNE KLEIZAAL OPENLUCHTZWEMBAD
400
SC DE WEIMEERSEN
0 2005
2006
2007 jaartal
2008
Meten, weten • 13 gebouwen opmerkelijk: – Wat: vooral zwembaden, sportcentra, schouwburg, stadhuis – Verdere daling moeilijk
Meten, weten totaal verbruik stad 18.000.000 16.000.000 laagspanning hoogspanning totaal elektriciteit gas
14.000.000
kWh
12.000.000 10.000.000 8.000.000 6.000.000 4.000.000 2.000.000 0 2006
2007
2008
Meten, weten • Weetjes: Kortrijkse schouwburg
188 000 kWh
Fonteinen plein
31 812 kWh
Sierverlichting Halletoren
4 730 kWh
Inventariseren en investeren • Patrimoniumstudie: verkoop van enkele gebouwen, centraliseren depots (180 gebouwen) • Investeren: (€400 000 per jaar) – 2008 vervangen elektrische verwarming door condenserende verwarmingsketel op gas kleedkamers voetbalclub White star Bellegem – 2008 PV Lange Munte – 2008 condenserende verwarmingsketels in Academie voor schone kunsten – 2008 CV op pellets, extra isolatie, superisolerend glas in bezoekerscentrum hoeve Coucx – 2009 planning laag energiebouw op Warande, duurzaamheid een van de selectiecriteria in bestek voor concept-ontwerpers. – 2009 PV op OC Marke (mét display) energiek Marke. – 2009 superisolerend glas in dakcafé stadhuis, dakisolatie in conciërgerie OC Marke
Energie voor inwoners 1.
Info over duurzaam bouwen en verbouwen – – –
2.
Info avonden en cursus Planadviezen Extra aandacht aan initiatieven privé, W Vl, regio,…
E scans – –
3. 4. 5.
Focuswijken plus opvolging Steun aan energiek Marke
Scholen, acties ondersteunen: milieucharter Jeugdbewegingen Subsidies – – –
Stadsplanning en ontwikkeling de duurzame weg op Leefmilieu Leningen: FRGE
1. Planadviezen • Samenwerking met West-Vlaanderen Zonnewindt (vzw) Stad of gemeente – Flexibiliteit – Voldoende interesse – Op afroep
2. E-Scans • KIOTO historiek • 2008: – – – –
Buurt 3 hofsteden (20 deelnemers) Kooigem werving (27 deelnemers) Rollegem tuinwijken (27 deelnemers) Marke (zie energiek Marke)
• Inbedden in aanbod van eandis en van de energiesnoeiers.
Energiesnoeiers • Energieke regio Zuid-West-Vlaanderen. Project van sociale tewerkstelling. – Aanleunend bij BND
• Voordelen voor de stad/gemeente – Kritische massa: aanwerven van voldoende en differentieel personeel mogelijk. – Overleg (methodes voor werven, problemen met afspraken, … – Betekenisvolle stem in overleg met overheid, eandis,…
3. FRGE • Is een federaal FONDS – €50mio voor uitgifte leningen – werkingsmiddelen: €2mio
• DOEL: ondersteunen van particulieren in energiebesparen door verstrekken van goedkope leningen • HOE: via een LOKALE ENTITEIT die in een regio de diensten verleent – lokale autonomie – op voorstel van gemeenten/steden – én in samenspraak met OCMW
De lokale entiteit • Ontleent geld van FRGE • Leent door aan eigenaars particulieren of rechtspersonen met sociaal doel (shm) – Max €10 000 per woning – Rente max 2% – Terugbetalen over 5 jaar
• Leent door aan particulier die behoort tot doelgroep (lage inkomens, budgetbegeleiding, verhoogde tegemoetkoming geneeskundige verzorging) – Max €10 000 per woning – Renteloze lening mogelijk/terugbetalen over 5 jaar – Trajectbegeleiding (esco Energy Service Company)
• In Kortrijk 12,7% doelgroep
VZW Welzijnsconsortium als Lokale Entiteit voor de regio • Verenigt 13 gemeenten/steden, OCMW’s, welzijnswerk organisaties • Lokaal sociaal beleid ondersteunen • Brug tussen adminstratie (stedenbouw/leefmilieu) en welzijn (energie-armoede, huisvestingsproblematiek) • Voorwaarden: – Heeft expertise en technische, juridische, financiële capaciteit – Erkend als kredietverstrekker (toegang tot databanken kredietwaardig) – Intensieve (sociale en technische) begeleiding doelgroep (=ESCO) – Wordt aangeduid door steden en gemeenten
Kortrijk doet mee • Goedkope lening voor onze inwoners die investeren in energiebesparing • Borgstelling voor 95% van ontleende bedrag • De stad neemt intrest voor doelgroep van meest behoeftigen over • Start in september
Energie-K Marke Iedere Markenaar Eco Jaarproject van de gebiedswerking Marke
Van idee tot project • Vaststellingen: Zeer veel en diverse initiatieven rond energie! Energie = hot. Hoe brengen we het energie-thema tot bij de Markenaren? • Doelen Communicatie en tastbare activiteiten basisingrediënten. Concrete – herkenbare initiatieven Motor: samenwerkingsverband via een openwerkgroep
Het idee wordt concept. • Coördinatie: open-werkgroep en gebiedswerker • Ondersteuning:stadsdiensten en inwoners • PIJLER 1: Een zeer breed opgezette communicatie. • PIJLER 2: ACTIE Een jaarprogramma…een jaar lang het thema op diverse wijze “warm” houden. – Acties over het hele jaar (informatiever, vrijblijvender) – Maandkalender (concreet, rechtstreeks aansprekend en engagerend)
De motor van het project. • Een brede oproep in de dorpskrant, culturele raad, beheerscomité om het project uit te bouwen. • Samenkomsten om het project uit te werken en de activiteiten te concretiseren. • Drager van het project : Gebiedswerkster van Marke met zeer veel ondersteuning van collega’s uit andere diensten en vrijwilligers.
PIJLER 1: Een zeer breed opgezette communicatie. ESSENTIEEL! • Dorpskrant. • Website Marke.be, met voortdurende info en een voortdurende groeiend item. “Energie-K Marke – iedereen eco “. • Persberichten. • Een energie-muur • Borden op Markeplaats en aan het OC • Banners met gezichten van Markenaren die het project dierbaar zijn. Deze banners worden permanent gebruikt en bij elke activiteit. • DVD wordt opgenomen en wordt verdeeld in alle huizen van Marke.
PIJLER 2: ACTIE het thema “warm” houden. • Jaaractiviteiten: we houden de drive erin! “Energie” wordt permanent zichtbaar!
250 energiescans voor Markenaren! Actie: Isoleer je rijk! • Energiescans moeten leiden tot isoleer-activiteit Actie: Stel je klimaatdaad! Openbare gebouwen krijgen een energie-facelift! Een energieloket in Marke! Uitleg over facturen, premies, leveranciers en leningen (FRGE).
Elke maand iets meer van hetzelfde…en toch anders! • Januari 2009 : Publieksstart op de nieuwjaarsreceptie 17/01/2009 Voorstelling energiescan : werven en warm maken •
Februari 2009 13 februari 2009: Dikke-truiendag Stripactie in de scholen Energieloket op 2 verschillende dagen.
•
Maart 2009 Energieloket Infonamiddag en –infoavond ‘Mijn energiefactuur’. Open-minaraad : info vergadering rond de gemeenschappelijke aankoop van zonnepanelen en zonneboilers.
Elke maand iets meer van hetzelfde…en toch anders! •
April 2009 Samenwerken met handelaars : energie-etalages !
Nocturne van de Aarde : Energieke geleide wandelingen met stopplaatsen bij de “ateliers“. Leievallei komt speciaal in de kijker naar aanleiding van de dag van de aarde. (Diversiteit)
Actiedag: aan de slag met isolatie, isoleren hoe gaat het in zijn werk!
•
Mei 2009 27/05 Informatieavond door Serge De Gheldere “Over klimaat, CO2 en energie” Film met cinemobiel “Earth” in openlucht. Voor kinderen: Wall-E over de aarde in X aantal jaren.
•
Juni 2009 We bezoeken het ecologisch ingerichte bezoekerscentrum. We bezoeken de windmolens op het bedrijvencentrum Evolis. Energieloket
Elke maand iets meer van hetzelfde…en toch anders! •
Juli-augustus 2009 Genieten van de zonnewarmte. Energiearme camping municipal Energiearm op kamp gaan, acties voor de jeugdbewegingen.
•
September 2009 Tupperware-avonden: samen spreken over energie in de huiskamer. Investeren? Lenen kan ook! FRGE uitgelegd!
•
Oktober 2009 Slotevenement op 9 en 10 oktober - Borgen van de voorlopige resultaten In beeld brengen van wat er allemaal gebeurd is in 2009 rond energie in Marke.
• •
December 2009 Kerstverlichting, misschien moeten er dit jaar nieuwe lichtjes aangekocht worden, we kiezen voor led-verlichting.
Eerste ervaringen….. • • • •
Energie is een gespreksthema geworden. Leuke insteken verbinden met acties. Mensen persoonlijk aanspreken werkt goed! Opvolgen van wat er gedaan wordt en mensen daarover informeren. (vb. energiescans) • Het geheel is meer dan de delen! • Wat bestaat brengen we bij de mensen thuis, in de organisatie…
Het samenspel: -een gedragen gebiedsgericht project, -continue communicatie -regionale initiatieven ingebed!
