Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve

Landbouw en ecologie

2de graad

Meetjes

land www.linkeveld.be

7

Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve

Het bedrijf

Steven Vanhecke Inneke Hebbrecht 9990 Maldegem

Steven is een jonge bedrijfsleider en heeft vroeger les gevolgd in het Virgo Sapientiae Instituut in Maldegem. Sinds 1 juli 2004 heeft hij het bedrijf overgenomen van zijn ouders. Hij zal jullie met enthousiasme een rondleiding geven waarbij hij al uw vragen rond de landbouw met veel plezier zal proberen te beantwoorden. “Burkel” : van berkenbos tot vruchtbaar zaai- en weiland De naam “Burkel” is van Germaanse oorsprong en betekent “berkenbos”. Wenst u meer info, dan kan u terecht op volgende site: www.maldegem.be/toerisme/bezienswaardigheden_kleit.htm

Landbouw en ecologie www.linkeveld.be

7 Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve Doelstellingen: 1. Bepaling van de waterkwaliteit van een beekje in de omgeving van de hoeve - Leren determineren van verschillende soorten ongewervelden (macro- invertebraten) uit stilstaand zoet water - Bepaling van de waterkwaliteit steunend op het voorkomen van macro- invertebraten (BBI) - Bepaling van de waterkwaliteit steunend op chemische analyse

2. Relatie landbouw en milieu op het bedrijf Bezoek aan een actief landbouwbedrijf en rondleiding door een jonge bedrijfsleider, met oog voor: - genetica - melkkwaliteit - dierenwelzijn - erfbeplanting - inspanningen rond duurzaamheid

3. Relatie landbouw en milieu rond het bedrijf - fauna en flora op en rond het bedrijf (verschillende boomsoorten , plantensoorten, dieren ,… (vijfrijkensysteem)) - bodemanalyse - verschillende landbouwgewassen

2


7 Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve Attitudes bij het veldwerk Respect voor de natuur, dit wil zeggen: - Minimale verstoring van de biotoop (water niet onnodig omwoelen, niet in het water stappen, enz.) - Dieren met zorg behandelen en na onderzoek terugplaatsen in hun biotoop Respect voor het materiaal, d.w.z.: - Materiaal niet beschadigen - Na gebruik materiaal reinigen - Geen materiaal achterlaten op het terrein Waarnemingen steeds uitvoeren zoals voorgeschreven Geen stallen binnengaan zonder bedrijfsleider

Groep I

Groep II

Groep III

13u45

bedrijfsbezoek

13u45

wateronderzoek

13u45

biotoopstudie

14u15

wateronderzoek

14u45

biotoopstudie

14u30

bedrijfsbezoek

15u15

pauze

15u30

pauze

15u00

pauze

15u30

biotoopstudie

15u45

bedrijfsbezoek

15u15

wateronderzoek

3


7 Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve Naar de boerderij Leerlingen kunnen makkelijk per fiets van de school naar het bedrijf onder leiding van de leerkracht 1. Duid de te volgen weg aan op de kaart. Zie volgende pagina. 2. Bekijk het landschap en de bodem onderweg en geef een 4- tal kenmerken. Maldegem ligt in de Vlaamse zandstreek!

Besluit: De grond is matig geschikt voor grasland en voor alle andere ongeschikt. Alleen maïs is minder eisend wat de voedingstoestand betreft. 3. Bij aankomst aan de hoeve - plaats de fietsen op de aangeduide plaats - verdeling in drie groepen

4


7 Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve Oude Burkelslag 10

5


7 Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve Biotoopstudie Naam: School: Klas:

Duid de wandeling aan op het kaartje en situeer de boerderij. We vertrekken aan de laan waar de fietsen staan. We gaan rechtdoor en volgen het pad. Op plaatsen waar we kunnen kiezen, slaan we steeds linksaf! Privé –terreinen mag je niet betreden.

6


7 Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve Noteer en classificeer zo nauwkeurig mogelijk de waargenomen organismen volgens het vijfrijkensysteem. Vermeld ook hun biotoop en habitat.

1. Planten

2. Dieren

3. Fungi

4. Protista

5. Prokaryoten

Maak gebruik van de gidsen (boekjes, …)

7


7 Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve Bedrijfsbezoek 1. Wat voor soort bedrijf is het? Hoofdtak: Neventak: Toekomst:

2. Geef de wetenschappelijke naam van het runderras op de boerderij.

3. Zijn de dieren raszuiver of zijn ze het resultaat van kruisingen tussen verschillende rassen?

4. Wanneer kunnen we spreken van een rendabele melkproductie?

8


7 Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve 5. Welke factoren beïnvloeden die opbrengst? biotische: - voedselaanbod: - parasieten: - aantal dieren abiotische: - temperatuur - licht: - klauwverzorging

6. Gebeurt de voortplanting op natuurlijk wijze? Leg uit.

KI:

7. Welk soort voeding krijgen volgende dieren (biotische factor): - pasgeboren kalf? - kalf? - vaars? - koe? - koe die droog staat?

8. Wat is de levensduur van de dieren en wat gebeurt ermee als ze niet meer productief zijn?

9


7 Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve 9. Wat verstaan we onder “melkquotum”?

10. a) Is de melk vol, halfvol of mager?

Vetgehalte: Hoeveel melk voor 1 kg

boter

Kaas

b) Op welke parameters wordt de melk gecontroleerd?

10


7 Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve

11. a) Wat gebeurt er met de mest?

b) Welke stoffen kunnen er in het milieu terecht komen? Vergelijk met de resultaten van het wateronderzoek in de nabij gelegen beek - nitraten ( NO3-) - fosfaten ( PO43-) - ammonium (NH4+) c) besluit

12. Geef een aantal eigenschappen van de stallen (accommodatie)

11


7 Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve Waterkwaliteit Chemische analyse Wanneer je water bekijkt met het blote oog, zie je daar nauwelijks of geen deeltjes in opgelost, ook al zijn die veelvuldig aanwezig. Er bestaan verschillende indicatoren om deze stoffen op te sporen. Deze helpen ons een beeld te vormen van de kwaliteit van het water. Bovendien kan je het water op die manier ook testen op de aanwezigheid van verontreinigende stoffen.

Wat er moet gebeuren: - Volg nauwkeurig de instructies op die zich in het koffertje bevinden. Wees voorzichtig met de reagentia en probeer niets te morsen (sommige producten kunnen schadelijk zijn). - Gebruik het opnameblad om de resultaten van je onderzoek te noteren.

Bespreking: 1. Zuurtegraad of pH pH O–6: pH 7: pH 8–14:

zuur neutraal basisch

Dieren en planten zijn in uiteenlopende mate gevoelig aan de pH van het water. De figuur in bijlage a toont je enkele waterdieren en hun gevoeligheid voor zuur. Je kan deze figuur gebruiken om op de volgende vragen een antwoord te formuleren. De pH van het water is: Veroorzaakt deze pH problemen voor het overleven van waterdieren? Zo ja, welke waterdieren zal je hier zeker niet vinden?

12


7 Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve Bijlage a

(&

(!

'&

'!

&&

&!

%&

%!

$&

\cVVWeRTYeZXV_d]R\V_ ^`ddV]V_VeTdeVcgV_

kR]^W`cV]V_g``c_ deVcgV_

XVg`V]ZXVZ_dVTeV_]RcgV_ V_a]R_\e`_d``ceV_ deVcgV_

hZegZdV_g]RXkR]^ deVcgV_

d_`V\V_SRRcddeVcgV_

aR]Z_XV_SVV\W`cV] deVcgV_

`_XVg`V]ZXVZ_dVTeV_ V_d`^^ZXVa]R_\e`_ d``ceV_`gVc]VgV_

gVV_^`ddV__V^V_e`V

13


7 Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve 2. Ammoniumgehalte, nitrieten en nitraten De afbraakproducten van natuurlijk afval (zoals afgevallen bladeren, uitwerpselen, dode dieren…) bestaan uit ammonium, nitrieten en nitraten. Dit natuurlijk afval wordt in het water eerst afgebroken door bacteriën tot ammoniumionen (NH4+) en ammoniak (NH3). Ook door overbemesting op omliggende akkers kan het gehalte NH4+ en NH3 sterk oplopen. Vanuit de land- en tuinbouw doet men nu reeds inspanningen om deze overbemesting tegen te gaan. In aanwezigheid van voldoende O2 wordt dit door andere bacteriën omgezet tot nitrieten en daarna verder tot nitraten. Nitraten vormen rechtstreekse voedingsstoffen voor planten. NH4+-ionen zijn vrij onschadelijk, maar NH3 is reeds bij geringe concentratie giftig voor waterdieren. Is het gehalte NH4+/ NH3 in orde? Nitrieten zijn zeer giftig: een gehalte van 1 mg/l kan reeds dodelijk zijn voor een aantal waterorganismen. Is het nitriet- gehalte in orde? Nitraten zijn het eindproduct van biologische afbraak, maar kunnen ook kunstmatig aan het water toegevoegd worden. (bijv. vanuit riolen of door meststoffen afkomstig van de akkers). Een te hoog nitraatgehalte kan een ongeremde groei van waterplanten veroorzaken (vooral van wieren). Dit verstoort dan het biologisch evenwicht en kan drastische gevolgen hebben. Overdag maken planten massaal O2 aan door fotosynthese. Wat zal er ’s nachts gebeuren?

Welke gevolgen kan dit hebben?

Is het nitraatgehalte in orde?

14


7 Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve 3. Hardheid De totale hardheid van water wordt voornamelijk bepaald door de hoeveelheid calcium- en magnesiumverbindingen samen. Bij hoge gehaltes aan deze stoffen spreekt men over “hard water”, bij lage gehaltes over “zacht water”. Calcium is voor veel waterdiertjes levensbelangrijk. Waarvoor hebben slakjes en schaaldieren de ‘kalk’ nodig?

Is de totale hardheid in orde? De carbonaathardheid is het deel van de totale hardheid, uitsluitend te wijten aan de aanwezigheid van calcium- en magnesiumcarbonaat. In deze vorm opgelost zijn calcium en magnesium het best beschikbaar voor de waterorganismen. Is de carbonaathardheid in orde?

4. Fosfaatgehalte In normale concentraties is fosfaat een essentiële voedingsstof voor planten. Hoge concentraties wijzen op vervuiling, meestal van huishoudelijke of industriële oorsprong of overbemesting. Die hoge concentraties duiden op een belangrijke bron van voedselverrijking of eutrofiëring. Dit leidt tot algenbloei (zoals bij nitraten) en dus tot verstoring van het biologisch evenwicht. Is het fosfaatgehalte in orde?

15



Naam: School: Klas:

Waterkwaliteit Opnameblad : deel 1 Situering - plaats of gemeente: - plas of waterloop: - datum: - uur: - weersomstandigheden:

Plaats staalname - watertype (onderlijn): vijver - kanaal - rivier - beekje - bron - oever (onderlijn): beton - kunstmatig - steil - geleidelijk - natuurlijk - oeverplanten (onderlijn): overvloedig - matig - schaars - afwezig - opvallende oeverplanten (gebruik de zoekkaart):

- waterplanten (onderlijn): overvloedig - matig - schaars - afwezig

16


7 Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve - opvallende waterplanten (gebruik de zoekkaart):

- algenbloei (onderlijn): overvloedig - matig - schaars - afwezig - luchttemperatuur:

°C

- watertemperatuur:

aan de oppervlakte op enige diepte

17

°C °C



Naam: School: Klas:

Waterkwaliteit Opnameblad : deel 2 Opdracht: Noteer de waargenomen organismen zoveel mogelijk (met behulp van de zoekkaarten). Classificeer deze zo nauwkeurig mogelijk! De resultaten zullen later in de klas worden verwerkt.

18



Naam: School: Klas:

Waterkwaliteit Opnameblad : deel 3 Overzichtstabel wateronderzoek Staal 1: beker met water uit de beek Staal 2: beker met water uit de boorput Staal 3: beker met water en silo- maïs Staal 1

Staal 2

Staal 3

Norm (oppervlaktewater; basiskwaliteit)

pH

6.5 - 8

Ammonium (NH3 en NH4+) (in mg/l)

G° < 1 ; A < 5

Nitriet (NO2-) (in mg/l)

< 0.06 (Ned)

Nitraat (NO3-) (in mg/l)

(<11.3 voor drinkwater) NO2 + NO3 ≤ 10 mg/l

Totale hardheid (in °d)

(voor levende organismen ≥ 12°d)

Carbonaathardheid (in °d)

(geen norm beschikbaar)

Watertemperatuur (in °C)

< 25

Fosfaatgehalte (in mg/l)

G° < 0.3 ; A < 1

19

Milieu- en natuurstudie op en rond de hoeve

Recommend Documents