Volkskrant Magazine
22
‘IK ZEG N O O I T DAT MIJN SMAAK DE BESTE IS’ Kunsthandelaar en interieurinrichter Axel Vervoordt helpt de rich & famous hun huizen in te richten. Zelf zoekt de Vlaming vooral de eenvoud. tekst +#+! $+. #/. #++. foto’s /*"/. -+..$.( styling " % , $ ' & * / ) + . - + *(
De familie Vervoordt van links af: Boris, May, Axel, Dick.
3 mei 2014
interview
23
Volkskrant Magazine
24
Noem het beslist geen decoratie wa t A xe l Vervoordt & zonen doen. Ze hebben een hekel aan dat woord. Het Belgische familiebedrijf Vervoordt richt de huizen van de rijksten der aarde in – Madonna, Bill Gates, koningshuizen, industriëlen – maar ze doen dat bij voorkeur zonder prullaria, zonder blingbling. Niet voor niets is Anish Kapoor een van Axel Vervoordts favoriete kunstenaars, de man die zegt: ‘Ik maak geen kunstwerken, ik maak leegtes.’ Ook Vervoordt wil leegtes maken. Stiltes, pure ruimte, licht en lucht. Leeg waar het kan, vol waar het mag, want Vervoordt ‘hee niets tegen volle huizen’, als ze maar met liefde zijn ingericht. En voorzien van kunst graag, hij is tenslotte kunsthandelaar, en een succesvolle, daarmee hee hij zijn miljoenenbedrijf zo groot gemaakt. Maar ook de kunst naar zijn hart is sober. Als jongen van 20 kocht hij al zijn eerste Lucio Fontana, kunstenaar uit de Zero-beweging die soms niet meer deed dan het mes zetten in een wit linnen schildersdoek. En zie, zijn hang naar soberheid: zelfs het interview doet Axel Vervoordt graag op blote voeten. In zijn Wabi-kamer, Japans minimalistisch, zonder meubels, alleen een laag houten podium en wanden van leem. Vervoordt zet zich in kleermakerszit op ruwhouten planken, wijst naar de ruimte om zich heen: ‘Hier zijn eigenlijk drie soorten leegtes. De normale, in het midden. Hier, op het podium, waar je je schoenen voor uitdoet. En daar, in de hoek, waar je blik naartoe wordt getrokken. Ik weet niet of u dat voelt?’ Vrijdagmiddag, 16.00 uur, kasteel, ’s Gravenwezel Het is vrijdagmiddag theetijd en we zijn in het kasteel vlakbij Antwerpen waar Axel Vervoordt (66) en zijn
CV AXEL VERVOORDT E) $PX% 2)(< A*.WS*X %X 3%"S%$#; #1-# @/X+*"Q /"R 2(H $/S%'* /" %X /XQ%*#; #1-* >WWUQ +* 5"/*G#*XR'/X'4 **X RQ**' %X MXQN*SU*X4 *X S*RQ/PS**SQ +* U/X+*X; #1*( 8S*R*XQ**SQ F&%X**R UWSR*"*%X P%Q R-&**URNS/# WU +* J%]XX/"* +*R MXH Q%TP/%S*R %X 8/S%$R, %XH Q*SX/Q%WX/"* +WWSH .S//#; #1*( >WWUQ #/RQ**" Q* 0R AS/O*XN*D*"; #11. >WWUQ %X+PRQS%H **" -W!U"*K >/X//" %X 3%$X*'*!; %""* :US%-&Q%X' 5*SOWWS+Q BWPX+/H Q%WX OWWS ?!W+*SX*1 #PXRQ; %"## :U*XQ '/"*S%* %X +* 5"/*G#*XR'/X' %X MXQN*SU*X; %"#( :U*XQ O*RQ%H '%X' %X @WX' >WX'; 0',!$,/432$ +)&&) A*QSWPN+ !*Q =/G 7-&*"#*XR; 6N** DWX*XI JWS%R ?(V1 *X C%-# ?9L1; CS%* #"*%XH #%X+*S*X; 3WWXQ %X 0R AS/O*XH N*D*"4 J*"'%];
vrouw May wonen. Vroeger hielden ze er open dagen voor het publiek om het interieur te tonen, de met schilderijen behangen wanden, de parketvloeren, de bibliotheek, de verzameling kunstvoorwerpen, de kasteelkeuken vol tegels en Chinees porselein en de badkamers met Italiaans marmer. Dat doen ze niet meer. Het kasteel is meer en meer privéterrein geworden. Maar voor klanten dient het nog steeds als ontvangstruimte en toonzaal – ook vandaag leidt zoon Boris (40) een groepje gasten rond. Zanger Sting – ‘een vriend’ – hee hier gelogeerd. Acteur Robert de Niro ook; zijn privévliegtuig landde achterin de tuin. De meeste klanten worden vrienden, zegt Vervoordt. Een huis inrichten doe je immers samen en zo niet: zelfs bij een sleutelklaar opgeleverd huis krijgt de klant het gevoel dat hij alles zelf hee bedacht. New best friends van het familiebedrijf zijn rapper Kanye West en zijn vrouw Kim Kardashian. Eerst lieten ze een liefdesnestje voor henzelf en babydochter North West in Parijs door Vervoordt inrichten en nu hun gigantische nieuwe huis in Los Angeles. Ook Kanye is al op het kasteel blijven slapen, vertelt Vervoordt in prettig Vlaams. ‘Ik mag het zeggen, want dat heb ik gevraagd. Veel klanten willen dat we geen woord over hen zeggen, maar Kanye vindt het niet erg. Hij is helemaal weg van wat ik doe. Vorig jaar op de TEFAF in Maastricht ontdekte hij ons. Hij zag onze stand en zei: ‘Axel, I am gonna ire my decorator’, pakte zijn telefoon en deed het meteen. Hier op het kasteel hee hij overal foto’s van gemaakt. Onze interieurboeken hee hij vol Post-its geplakt van dingen die hij wil hebben.’ Grinnik: ‘Ook schilderijen van Van Eyck uit beroemde musea waarvan hij dacht dat hij die kon kopen. Ik zag dat zijn taste fantastisch is.’ ‘De wereld is ordinair geworden’, zei een kunsthandelaar een tijdje geleden in dit blad. Vindt u dat ook? ‘Nee, dat vind ik niet. Ik vind het eigenlijk heel ordinair om te zeggen dat de klanten ordinair zijn geworden. Ze zijn anders. Ze hebben misschien niet de opvoeding, maar ze staan open, ze leren snel. Ik vind het juist ongelooflijk boeiend om mensen die het helemaal zelf hebben gemaakt, zoals Kanye, te helpen. De meeste nieuwe rijken zijn verstandig. Anders waren ze niet zo rijk, hè?’ Diezelfde vrijdag, ’s ochtends 11.00 uur, Kanaal, Wijnegem ‘Papa, schiet op! Ik heb een belangrijke afspraak, het duurt me al te lang.’ Zoon Boris (40) toont zich ongeduldig tijdens de fotoshoot – hij wil er best even tijd voor maken, maar als zijn vader dan nog uitgebreid een klant gaat begroeten voor de fotograaf van start kan, wordt het hem te veel. De fotoshoot is het tweede onderdeel van het dagvullende programma dat de pr-
3 mei 2014
interview
25
‘De meeste nieuwe r i j ke n z i j n verstandig. Anders waren ze niet zo r i j k, h è? ’
interview
26
medewerkster van het bedrijf hee opgesteld. ‘s Ochtends: een rondleiding door Kanaal, sinds een paar jaar het hoofdkwartier van het bedrijf Vervoordt. Het is een oude jeneverstokerij op een voormalig fabrieksterrein in Wijnegem, ook bij Antwerpen, waar onder leiding van zoon Dick (36) een heel wooncomplex wordt gebouwd. Daarna is er tijd om het familieportret te maken, met aansluitend een lunch in de bedrijfskeuken van Kanaal, waar ook de bijna honderd man personeel van het familiebedrijf dagelijks warm eet. Vervolgens is er tijd voor interviews met May, Boris en Dick. Tenslotte zetten we koers naar het kasteel te ’s Gravenwezel, op een kwartiertje rijden, voor een gesprek met de pater familias. May en Axel Vervoordt leerden elkaar kennen toen zij 18 was en hij begin 20. Zij zat op de kunstacademie in Antwerpen, hij, autodidact, was een jonge ondernemer die al sinds zijn 14de handelde in kunst en antiek. Toen de kinderen nog klein waren, hield May zich met name met hen bezig, met ‘ontvangsten’ en met de inrichting van hun huis in het historische hart van Antwerpen, vlak naast de kathedraal. Dat was zo’n toonbeeld van goede smaak dat kunstklanten van Axel vroegen of zij bij hen thuis ook eens wilden helpen. Zo ontstond de interieurpoot van het bedrijf. Nu is er dus ook vastgoed, met een wereldwijd klantenbestand: een derde van de jaarlijkse 35 miljoen omzet komt uit Europa, een derde uit de VS en een derde uit onder meer Rusland en Saoedi-Arabië. Er is een vestiging in Connecticut, binnenkort nog een in Hongkong, een galerie en de Vervoordt Foundation die tentoonstellingen organiseert, onder meer in het Palazzo Fortuny in Venetië. Vader Axel laat op zich wachten als vrouw en zonen al hoog en breed staan opgesteld in een grote, lichte showroom bovenin de oude fabriek. Ze worden verspreid door de ruimte voor de fotoshoot. ‘Als individuen’, knikt Axels vrouw May – chic, verzorgd kapsel, platte, elegante schoenen, het schoolvoorbeeld van een welgestelde Vlaamse – goedkeurend. Als Axel eindelijk opduikt in een tweedjasje, een paarse trui en bijpassende sokken, het kale hoofd één en al glimmende vriendelijkheid, is de foto snel gemaakt. Boris vliegt weg, naar het kasteel, waar we hem later die middag weer zullen tegenkomen. Moeder May strijkt neer op een bank uit de Vervoordt-collectie – de handel in kunst en antiek is allengs uitgebreid met een eigen meubellijn. ‘Boris gaat trouwen komende zomer’, zegt ze terwijl ze haar zoon nakijkt. ‘Met Michael, een Amerikaan. Dus ik mag een evenementje organiseren. De guestlist zal een toer zijn, maar we proberen het familiaal te houden.’
Volkskrant Magazine
‘Ik zal nooit mijn wil opleggen. De klant moet zich zo thuis voelen dat het is of hij alles zelf h e e f t g e koze n’
Het organiseren van een evenementje is wel aan May Vervoordt besteed. Te gast bij May heet het kookboek dat ze schreef en dat beneden in het pand bij de receptie te koop ligt in vijf talen. De Vervoordts hebben een eigen kok op hun kasteel, maar May kookt ook graag en als er een diner wordt gegeven, hee zij de regie. Ze houdt zich bezig met ‘alles wat vergankelijk is’ in het bedrijf: het eten, de bloemen, de groentetuin bij het kasteel. Daarbij hee ze de textielafdeling van de zaak opgezet. Ze gee stofadvies aan klanten die soms hun hele interieur uitbesteden – onlangs nog liep ze met een Duitse topadvocate één keer door haar nieuwe villa waarna de vrouw in kwestie pas weer kwam toen het hele huis was ingericht. En toch, zegt May: ‘Ik zal nooit mijn wil opleggen. Voor mij is het het meest bevredigend als de klant zich zo thuis voelt dat het is alsof hij alles zelf hee gekozen.’ Is dat niet gek eigenlijk, iemand die zijn hele huis laat inrichten door een ander, inclusief de schilderijen aan de muur? ‘Welnee’, zegt May. ‘Het zijn vaak mensen met zulke drukke banen dat ze er zelf geen tijd voor hebben. Of ze hebben het al eens geprobeerd en het is niet gelukt. Iedereen zijn specialiteit.’ Ondertussen drij de geur van basmatirijst naar boven. Tijd voor de lunch. 12.30 uur, bedrijfsrestaurant, Kanaal, Wijnegem ‘De eerste sla uit de kas bij het kasteel’, zegt May Vervoordt, terwijl ze voor haar gasten opschept. Met lange houten tafels, ongestucte muren en een betonnen vloer hee de bedrijfskeuken van Kanaal dezelfde industriële sfeer als de rest van het complex. Zoon Dick schui aan, zet een vol bord kipcurry voor zich op
interview
28
tafel. Hij is verantwoordelijk voor het onroerend goed van het familiebedrijf. En dat is nogal wat, tegenwoordig. Op dit terrein verrijzen honderdtien appartementen, twee kantoorgebouwen, tien winkels, drie ateliers en een museum. Dick is projectontwikkelaar van het geheel. ‘De beste bakker komt hier te zitten’, zegt hij. ‘Poilâne uit Parijs, goede vrienden van ons. Er komt een bistro, een crèche, een dokter. Zo’n gebied moet gaan leven, anders wordt het niets.’ Zijn vader Axel begon als twintiger al met een klapper: de Vlaeykensgang in Antwerpen, een steeg waar hij een huisje wilde kopen, ‘maar alleen de hele straat was te koop’. Dat deed hij toen, met geld van zijn vader, die paardenhandelaar was – ‘ik moest vanzelf wel alles terugbetalen, met rente’– waarmee hij het middeleeuwse straatje redde van het verval. Zo is hij daarna steeds te werk gegaan. Historische panden kopen en ze met zorg restaureren, het hee zijn zaken geen kwaad gedaan. In 1984 volgde het kasteel in ’s Gravenwezel, in 1998 het fabriekscomplex hier in Wijnegem. ‘Het ligt precies tussen het kasteel en mijn ouderlijk huis in. Ik ben hier zo vaak langsgereden toen het braak lag’, zegt May Vervoordt. ‘En elke keer dacht ik: ik hoop dat er nog eens iemand komt die er iets fantastisch mee doet.’ Ze schenkt glazen water in. ‘Plat of bruis?’ Het familiebedrijf Vervoordt leek een gespreid bed voor beide zonen, maar toch zag Dick dat lang niet zitten, zegt hij bij de espresso die na de lunch op tafel komt. ‘Mijn broer Boris wel, die was als kind al geïnteresseerd in kunst. Ik niet, ik had er weinig mee. En dan kun je alleen maar een mindere versie van je vader worden, dat wilde ik niet.’ Wat hij wel wilde, wist hij ook: professioneel ijshockeyer worden. Al op zijn 14de vertrok hij daarom naar Canada, waar hij intern op high school zat. ‘Een moeilijke tijd voor mijn moeder.’ Vijf jaar later keerde hij terug, zonder zijn droom te hebben waargemaakt. Waarom niet? Gemoedelijk haalt hij zijn schouders op. ‘Te weinig talent.’ Tot vreugde van zijn ouders ging hij vanaf dat moment toch in het bedrijf, met zijn eigen specialisme. Dicks vrouw, ook projectontwikkelaar, maakt er nu ook deel van uit. Ze hebben drie kinderen; broer Boris hee er geen. Boris’ vriend Michael zit niet in het bedrijf, of toch, een beetje: hij is schrijver en maakte onder meer het kookboek met schoonmoeder May. Boris is de hel van het jaar van huis, vertelt hij tussen de bedrijven door. Als kunsthandelaar reist hij de hele wereld over om ‘honderden stukken’ per maand in te kopen, het liefst bij particulieren. ‘Dat is het meest frisse werk, als het nog niet op de markt is geweest. Het mooiste van dit vak is nog altijd het ontdekken van iets prachtigs. Iets waarvan je onmiddellijk weet: yes!’
Volkskrant Magazine
‘Het probleem is dat mensen met kleine budgetten willen tonen dat iets veel geld h e e f t g e ko st ’
Terug op het kasteel, vrijdagmiddag, 16.30 uur. Over het yes-gevoel gesproken: in de Wabi-ruimte onder het dak van zijn kasteel wijst Axel Vervoordt op een schilderij van Kazuo Shiraga, een Japanse kunstenaar uit de Gutai-beweging dat bestaat uit niets meer dan zwarte verfstreken op een wit doek. ‘Zoals u dat daar ziet hangen, dat is zo’n spontane kracht. Dat is niet gemaakt voor het mooi te zijn, niet om te behagen.’ Wabi-sabi is een Japans esthetisch principe dat de schoonheid van het eenvoudige, het bescheidene benadrukt: een steen, een tak, een theekommetje. Het hee Axel Vervoordt altijd aangesproken, zegt hij. Zelfs al voor hij het begrip kende. ‘Als kind al koesterde ik stenen en schelpen in mijn kamer. Ik heb het van mijn moeder. Zij had liever dat mijn vader boterbloemen uit de paardenwei voor haar meenam dan een boeket rode rozen. Daarvan knipte ze meteen de lange stelen af om er een klein tuiltje van te maken.’ Vandaar ook zijn voorliefde voor kunst uit de Zero-beweging en de Japanse tegenhanger daarvan, de Gutaigroep, die hij verzamelt en verhandelt: ook daarin vindt hij de eenvoud die hij zoekt. ‘Het is misschien jammer dat het allemaal zo duur is geworden, maar dat is van geen belang. Je kunt dat werk van Fontana dat miljoenen waard is, neerzetten naast een prachtige gevonden steen.’ En als je dat werk van Fontana nu eens niet hebt? ‘Dan alleen die steen. Het probleem is dat mensen met kleine budgetten willen tonen dat iets veel geld hee gekost, maar dat voelt meestal zo slecht aan. Durf op wandel te gaan, een steen te vinden die net zo mooi is als een Arp of een Picasso en leg alleen die neer.’
3 mei 2014
Een van de kamers van het kasteel in ‘s Gravenwezel, waar Axel en May Vervoordt wonen.
29
interview
30
Een tip voor de Vinexwijk. Vervoordt lacht breed: ‘Ja, ik heb vrienden die niet veel geld hebben en ik vind het ook leuk om hen te helpen hun huis in te richten.’ Wat raadt u ze nog meer aan? ‘Ik ben helemaal niet dogmatisch, zeg nooit dat mijn smaak de beste is. Het boeiendst is mensen gelukkig te maken. Ik wil harmonie bereiken en ik vind het ook belangrijk dat lelijke dingen een plaats krijgen die voor mensen van emotionele waarde zijn. Een kastje van een oude tante of zo. Ik zeg altijd: zet die in de architectonisch gezien minst interessante ruimte. Stop die vol met dierbare spullen en maak er een supergezellige kamer van. Houd een kamer die mooi van verhoudingen is zo leeg mogelijk. En geniet daar van de ruimte.’ Dezelfde principes hanteert hij overigens voor zijn schat-hemelrijke klanten, al hangt daar dus wél een meesterwerk naast die steen. Door Vervoordt opgeduikeld – een van de duurste kunstwerken die hij ooit verkocht was een Picasso van 28 miljoen euro. Juist nu, tijdens de recessie gaat het beter dan ooit, zegt Vervoordt. Net als in andere branches is het middensegment ingestort, maar aan de top floreert de kunsthandel. ‘De topprijzen zijn nog nooit zo hoog geweest. Pollock, Rothko – laatst is er nog een Francis Bacon verkocht voor 106 miljoen.’ Bestaat het dat een kunstwerk zó veel waard is? ‘Het is een kwestie van vraag en aanbod, hè?’ Daar spreekt de zakenman. ‘Natuurlijk.’ Maar is er niet zoiets als intrinsieke waarde? Een doek van 106 miljoen euro, klopt dat nog? ‘Maar zo is er maar één op de wereld, hè? Wat kost een jachtvliegtuig van het leger? Misschien net zoveel.’ Iets later: ‘Wij hebben zeer veel trouwe klanten. Mijn kunstvisie hee zich bewezen; alles is na tien jaar zó veel meer waard dat iedereen zeer tevreden is.’ Geldt dat voor alles wat u verhandelt dat het veel meer waard wordt? ‘Niet voor alles, maar voor moderne kunst heb ik altijd wel een zeer goed oog gehad.’ Kunt u voorbeelden noemen? ‘Ik kocht al Fontana’s eind jaren zestig, begin jaren zeventig van de vorige eeuw. Ik heb er een hangen die ik kocht voor 50 duizend euro. Die is nu drie tot vijf miljoen euro waard. En vanaf 2005 ben ik al Gutai-kunst gaan opkopen, voordat iedereen wist wat het was. Vorig jaar was er een Gutai-tentoonstelling in het Guggenheimmuseum in New York. Het is de meest in waarde gestegen kunst in zo’n korte tijd, veel vlugger dan ik ooit had gedacht.’ Wat ziet u daar dan in? ‘Ik zie de pure kracht ervan. En toen ik las dat Fontana, Rauschenberg, Yves Klein, allemaal kunstenaars uit de Zerobeweging zeer veel contact hadden met de Gutai-groep, was het voor mij zo evident: dit is heel belangrijk werk. Ik ben dat alle-
Volkskrant Magazine
‘Mijn kunstvisie heeft zich bewezen; alles is na tien jaar zó veel meer waard’
maal gaan opkopen en heb er een boek en tentoonstelling over gemaakt. Of het nu westers is of oosters, oud of nieuw, het gaat voor mij altijd om hoe materie extra waarde krijgt. Verf is verf. Het hoe geen landschap na te bootsen of een stilleven te zijn. Ook al is het gewoon aarde, mij boeit het hoe materie mystiek wordt en uiteindelijk spiritueel.’ Spreekt die kunstopvatting al uw klanten aan? Kanye West – kan hij hier wat mee? Jazeker, zegt Axel Vervoordt en hij vertelt hoe Kanye hem een paar weken terug foto’s liet zien van zijn nieuwe huis in Los Angeles. ‘Het was verschrikkelijk. Ver-schrik-ke-lijk. Zo fake en hollow en over de top, nep-Italiaans met holle zuilen en zogenaamd ijzeren smeedwerk van aluminium. Ik trok een gezicht, want het was te erg. Niet veel later stuurde hij me nieuwe foto’s. Hij had het hele huis laten strippen – er stond alleen nog het skelet. Daar zijn we nu een heel puur huis van aan het maken. Kim wilde het eerst ‘more luxurious’, maar ze zijn gaan kijken hoe we het bij Robert de Niro hebben gedaan en sindsdien zijn ze helemaal om. Ze hebben het gesnapt.’ In het blad W vraagt een interviewer aan Kanye West waarom hij opeens zo dweept met kunst en design. Om te imponeren? Kanye antwoordt: ‘To make Kanye as dope as possible’. Wat vindt u nu echt van zo’n klant? ‘Dope? Wil dat zeggen dat hij aan de drugs is?’ Nee, het betekent iets als: ‘Om Kanye zo cool mogelijk te laten zijn.’ Brede glimlach van Vervoordt. ‘Ha, ja, misschien is het wel zijn primitieve kracht om dat te durven zeggen. Velen denken het, maar zullen het nooit zeggen. Hij is tenminste eerlijk. Dat apprecieer ik wel.’
