Mevrouw Chanoeka Mijn naam is als een lichtpuntje in de duisternis - 11

SCHILDERIJ VAN MELS SLUYSER

GRATIS KWARTAALBLAD VAN JMW VOOR IEDEREEN MET EEN JOODSE ACHTERGROND • CHANOEKA 2013 • JAARGANG 27 • NR. 94

Chanumas

Mevrouw Chanoeka

Historische column

‘Geleidelijk werd de vijfpuntige

‘Mijn naam is als een licht-

‘Amsterdamse Portugezen deden er alles

ster op de kerstboom vervangen

puntje in de duisternis’ - 11

aan om hun familie en vrienden uit de

door een Davidsster’ - 7

klauwen van de Inquisitie of uit andere benarde situaties te redden.’ - 23

STEUNT

jongeren zorg en beveiliging in Joods Nederland

U geeft graag tsedaka om de Joodse jeugd, zwakkeren en ouderen te steunen. Steun dit jaar Stichting Cefina en bereik tien Joodse instellingen in Nederland met één gift! Oormerken kan ook.

Weerdestein 46, 1083 GC Amsterdam www.cefina.nl IBAN: NL91 INGB 0000 1918 00

Limmoed Amsterdam 23 februari

2014

Stel je eigen programma samen uit een keur aan sprekers en workshops over traditionele tekststudie, Joodse literatuur, kunst, muziek, dans, geschiedenis, Israël, debat en nog veel meer.

laat je inspireren maak het mee www.limmoed.nl [email protected]

Hét kennis- en cultuurfestival voor Joods Nederland

Dichtbij zijn patiënten, collega’s, medewerkers en dichtbij de regio. Ziekenhuis Amstelland is in veel opzichten Aangenaam dichtbij. Dichtbij zijn patiënten, collega’s, medewerkers en dichtbij de regio. Ziekenhuis Amstelland is in veel opzichten Aangenaam dichtbij.

www.ziekenhuisamstelland.nl www.ziekenhuisamstelland.nl

IN DEZE BENJAMIN

3

HUMAN INTEREST - INTERVIEW

16

Mels Sluyser Na zijn pensionering begon hij de twee tijdschriften waarvan hij nu hoofdredacteur is: ‘Ik ben elke ochtend om half zes al aan het werk’.

‘Met mijn schilderijen probeer ik het gat van de marktkooplieden, visboeren en de broodjeswinkel te vullen’

BENJAMIN NIEUWS

5

JOODS 6

JOODS - MIJN JOODS ZIJN

8

Verhaal over de Joodse identiteit ‘Israël is voor mij een mengelmoes van emoties en ont-

HUMAN INTEREST

12

moetingen met bekende onbekenden, hun verhaal en hun geschiedenis is ook de mijne’

CULTUUR & WETENSCHAP

20

ACTIVITEITEN 26 JMW PAGINA’S

28

HUMAN INTEREST - COLUMN GABY SANTCROOS

14

Over haar dochtertje Aviya ‘Moed om door te gaan, zodat ik haar zelf ooit

JONET 36

Uw donatie helpt! Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel financieel bijdragen? Maak dan uw donatie over op rekening 204420. t.n.v. Stichting JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin. De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam. Ga voor een online donatie naar www.debenjamin.info.

kan optillen’

HUMAN INTEREST - 10 ERGENISSEN

Grootste ergernissen op feestjes ‘Als je merkt dat je gesprekspartner over je schouder kijkt op zoek naar interessantere aanwezigen’

15

WIZO-literatuurprijs 2014

Boeken boeien en binden

Neem plaats in de jury Elk jaar reikt WIZO de literatuurprijs uit aan de joodse of Israëlische schrijver die onze lezers het best vinden. Lees mee, bespreek de genomineerde boeken voor 2014 met vrienden en laat weten wat je ervan vindt. Je mening telt!

Doe mee Meld je nu aan. Iedereen is welkom, jong of oud, man of vrouw, joods of niet. Lees er alles over of schrijf je meteen in via wizo.nl/literatuurprijs. Of bel (020) 646 30 17 voor meer informatie. Kijk op wizo.nl/literatuurprijs wie de WIZO-literatuurprijs 2013 heeft gewonnen.

de genomineerden

A.J. Ernststraat 735a, 1082 LJ Amsterdam T (020) 646 30 17 E [email protected] www.wizo.nl/literatuurprijs

Ik ben verboden Anouk Markovits

Poolse Tranen Miriam Guensberg

Onder vrienden Amos Oz

Wat ik moest verzwijgen Ariella Kornmehl

Het eeuwige volk kent geen angst Shani Boianjiu

De onafscheidelijken Alessandro Piperno

M.A.O.C. Gravin van Bylandt Stichting

59.96.33.077 t.n.v. Stichting WIZO Cultuur

8851-LiteratuurPrijs2014-v2.indd 1

17-10-13 13:38

YONINA & SHIRA

presenteren voor feesten en bijeenkomsten

• Buikdansshows, workshops en lessen • Motivatieprogramma’s • Joodse Culturele Shows met Joodse muziek, dans en magic Neem vrijblijvend contact op: [email protected] T. 020-6798398 / M. 06-54367265

BENJAMIN NIEUWS

5

TEKST MICHEL KOTEK

Mijn glas is halfvol Wat is dat toch in Nederland? Bemoedigende woorden over de ontwikkeling van de Nederlandse economie waren nog niet uitgesproken door de directeur van de Nederlandse Bank, de heer Klaas Knot, of politiek Nederland rollebolde alweer over straat om deze sprankjes van hoop en optimistische geluiden snoeihard de kop in te drukken. Het kan toch simpelweg niet zo zijn dat het de goede kant dreigt uit te gaan met onze economie? Gelukkig maar dat we ons nog even kunnen wanen in een gemoedstoestand van neerslachtigheid en pessimisme. Ik vraag u, wat doen wij onszelf aan? Is dit nu typisch iets dat kenmerkend is voor Nederland? Welnee, Joodse Nederlanders zijn welhaast grootmeesters in zelfkwelling en eeuwig pessimisme. We weten het niet altijd alleen beter, het gaat ons ook altijd en per definitie slechter. In de Joodse kringen in België ‘waar ik met grote regelmaat verblijf’ moeten ze hard lachen om die Dikke Nekken uit het Noorden. Zijn we vergeten dat Nederland nog altijd verkeert in een select gezelschap van vier landen met die hele bevoorrechte triple A-status. Als we hard genoeg blijven klagen dan verdwijnt ook dat lichtpuntje. Waarom deze inleiding. Na afloop van het bezoek van de negentigjarige president van Israël Shimon Perez liet ik zijn woorden eens even goed bezinken. Zijn boodschap vrij vertaald: ‘Of je nu als rasoptimist of als pessimist hebt geleefd, ons leven eindigt voor allen op exact dezelfde manier. Zorg er dan in elk geval voor dat je met een positief gevoel je leven afsluit.’ Het leven ziet er dan toch echt veel rooskleuriger uit. Ieder zit aan het stuur van z’n

eigen leven? Een waarheid als een koe, waar je zelf wat mee kunt of moet. Nu dan de inhoud van deze Benjamin. Wat maakt het Jodendom zo interessant? Voor meer dan 95% van de mensen met een Joodse achtergrond is de religieuze component absoluut niet leidend. Joods zijn is veel meer een gevoel en een individuele invulling van het kleurplaatje. Dat laatste maakt het ook altijd boeiend om over dat andere kleurplaatje te filosoferen. Hoe het Jodendom wordt beleefd in al z’n facetten ziet u terug in de nieuwe rubriek: ‘wat bezielt mij’. In de tweede nieuwe rubriek ‘onderonsje’ geven twee nauw verwante personen middels een email- of briefwisseling inzicht in wat hen zoal bezighoudt. Ook zoekt de redactie nog een geschikte vorm van snelle interactie met en tussen de Benjamin lezers, meer passend bij deze tijd. Suggesties zijn welkom. Een andere leuke ontwikkeling. In samenwerking met Crescas wordt gewerkt aan een naslagwerk van het Canon over Joods Nederland. Later meer over deze en andere ontwikkelingen. Tot slot, als u even niets te doen hebt dan kan ik u het boek ‘Zolang er sterren aan de hemel staan’ van Kristin Harmel aanraden. De worsteling om te overleven staat centraal, evenals de eeuwige interne strijd tussen kunnen en willen en positief en negatief. Ontroerend mooi geschreven en zeer herkenbaar. Namens de redactie van de Benjamin wens ik u fijne feestdagen en Happy Chanoeka!

Vernieuwing en een beetje afscheid binnen de redactie De Benjamin redactie is uitgebreid met een aantal nieuwe en enthousiaste redactieleden te weten Barbara Tanenbaum, Sarah Feirabend en Lise van den Anker. We hebben een beetje afscheid genomen van Karien Anstadt en Marianne Fuchs die na hun welverdiende pensioen nog wel bereid zijn om op hun manier aan de Benjamin te blijven bijdragen. Om deze reden dan ook nog geen dankjewel voor twee van de Benjamin iconen.

6

JOODS - OVER DE HELE WERELD CHANOEKA BRIGHTON UK, WWW.FLICKR.COM/PHOTOS/DOMINICSPICS/5225466525

JERUZALEM, WWW.FLICKR.COM/PHOTOS/RAHEL_JASKOW/2100784105

THE LAST HANUKKAH, HTTP://RAWCANDOR. COM/THE-LAST-HANUKKAH

BERLIJN WWW.FLICKR.COM/PHOTOS/LUKASK/4204922154

MENORA VAN IJS IN MIAMI

MIAMI

JOODS - ONDERONSJE

7

TEKST LOUISE SORENSEN EN ELLY FRIEDHEIM

Lieve Louise,

Chanumas ‘Geleidelijk werd de vijfpuntige ster op de kerstboom vervangen door een Davidsster’

t is het weer Hoe gaat het met je? Binnenkor op een aparte Chanoeka. Omdat jij Chanoeka met andere mensen manier viert, zou ik dit graag nnen vertellen waarom willen delen. Zou je aan mij ku gaan combineren? je Chanoeka en Kerstmis bent Liefs, Elly

In het onderonsje staat de dialoog tussen twee nauw verwante mensen centraal. De personen kunnen familie­ leden en/of hartsvrienden zijn. In het onderonsje komen onderwerpen ter sprake die mensen bezig houden, emotioneren, boeien en/of aangrijpen. In deze Benjamin trappen we in Chanumas af met Elly en Loes.

ze deden er verder niet aan mee. We hadden altijd een heerlijk kerstdiner, meestal met gebraden kalkoen, soms met gans en een mengsel van Deense en Canadese gerechten. Op den duur vierden we bij ons thuis toch kerst met een kerstboompje en natuurlijk lekker eten en cadeautjes, voornamelijk omdat onze kinderen nog jong waren en we er toch iets leuks van wilden maken.

Lieve Elly, Natuurlijk kan ik dat. Onze familie was tamelijk geassimileerd, vooral aan mijn moeders kant. Toch zijn mijn ouders in 1922 nog in sjoel getrouwd, maar voor zover ik weet hebben ze er daarna praktisch nooit meer een voet in gezet. Ze wilden helemaal niets met religie te maken hebben en we vierden dus geen Joodse feestdagen. Ik wist dan ook weinig of niets van de betekenis en rituelen af. Wel vierden we, zoals de meeste mensen in Nederland, met groot genoegen Sinterklaas en ik denk nog wel eens terug aan al de sinterklaasliedjes die we zongen, dat was best leuk - ofschoon ik als klein kind niets begreep van ‘makkers staakt uw wild geraas’. Een kerstboom mocht echter ook het huis niet in, wel kookte mijn moeder een lekkere maaltijd op eerste kerstdag en oudejaarsavond werd ook uitgebreid gevierd. Nadat we alle vier de onderduik overleefd hadden (ouders, mijn zuster en ik) hebben we die traditie toch weer voortgezet. Ook al was dit lang niet meer zo leuk omdat zo veel van onze familieleden vermoord zijn. Mijn ouders waren de enige overlevenden van hun naaste gezinnen. Maar het leven gaat door en ik herinner me dat wij veel leuke gedichtjes en ingenieuze surprises maakten. Toen ik in 1959 met een niet-Joodse Deen trouwde en naar Vancouver (BC) Canada verhuisde, vierden we een aantal jaren kerst op de Deense manier, meestal bij een van mijn zwagers thuis, ook niet religieus, maar wel met een kerstboom met echte kaarsjes en Deense versnaperingen. Ik heb een tijdje geprobeerd om daarnaast het Sinterklaasfeest te introduceren, maar ook al vond de schoonfamilie mijn gedichtjes en surprises wel leuk,

Geleidelijk aan werd de vijfpuntige ster op de kerstboom vervangen door een Davidsster, en ook maakten we slingers met menora-symbolen. Intussen kreeg ik namelijk steeds meer Joodse vrienden en kennissen, onder andere omdat ik lid werd van een organisatie van voormalig ondergedoken kinderen en overlevenden van de concentratiekampen. Ik raakte steeds meer bekend met de Joodse tradities. Op een gegeven moment, waarschijnlijk ongeveer 20 of 23 jaar geleden, bedacht ik dat het leuk zou zijn om onze eigen versie van een familiefeest te organiseren. Twee of drie weken voor kerst vieren wij Chanumas. Ik bereid een grote maaltijd met gebraden kalkoen en heel veel andere gerechten, groenten, zoetzuur, te veel om op te noemen. Midden op de tafel staat een menora met alle acht kaarsjes aangestoken. De laatste jaren geen kerstboom meer, wel een aantal leuke Deense handgemaakte kerstversieringen, verder alleen cadeautjes voor de kinderen. Voor zover ik weet ben ik de eerste die dit multiculturele evenement geïntroduceerd heeft. Ik heb wel enige geruchten gehoord over mensen die tegenwoordig ook zo iets doen, zonder dat ze zich denk ik van mijn initiatief bewust zijn. Onze zoons gaan thuis of bij hun schoonouders daarna ook nog kerst vieren met een kerstboom. Hoe het dit jaar zal gaan weet ik nog niet maar het zal wel moeilijker gaan worden. Toch zullen we op de een of andere manier de traditie voortzetten zo lang het nog mogelijk is. Liefs, Loes

8

JOODS - MIJN JOODS ZIJN TEKST JOANNE NIHOM FOTOGRAFIE MARIEKE TIMP

Wat bezielt mij Voor het overgrote deel van onze Benjamin lezers is de religieuze component van het Jodendom ondergeschikt aan factoren als traditie, bezieling, geschiedenis, Israël en culturele- en sociale beleving. Wat die band met het Jodendom voor velen zo bijzonder maakt wordt op een meer filosofische wijze in ‘Wat bezielt mij’ belicht. Dit kunnen persoonlijke levensverhalen, anekdotes en andere levenswijsheden van bijvoorbeeld Joodse geleerden zijn.

Mijn Jodendom bestond toen ik jong was uit mezoezot Rosj Hasjana, Chanoeka, Pesach en geen varkensvlees eten. Op Jom Kippoer naar sjoel. Rond twaalf uur, als beloning dat we een paar uurtjes hadden gevast, naar opa Sluyser lopen voor een witte boterham met schelvislever. Maar ook Maccabi tennis, de Maccabiade en mij altijd inzetten voor Israël, gestimuleerd door mijn tot vandaag actieve ouders op dit gebied. Mijn Jodendom bestond ook uit het niet begrijpen dat kinderen uit mijn klas (de lagere school in Blaricum) veel meer familieleden hadden dan ik. Als ik bij kinderen uit de klas ging spelen keek ik mijn ogen uit naar hun antiek en zilver, erfenissen van vele generaties. Wij hadden dat niet. De nummers op armen van familie en vrienden van mijn ouders. Het voelde als eng en ik durfde er nooit naar te vragen. Opa Nihom. Toen ik jong was werd er niet over hem gepraat, in ieder geval niet in mijn bijzijn. Hij was er niet, toch was hij er wel. Pas toen ik veertien of vijftien was hoorde ik toevallig zijn verhaal. Vóór de oorlog, hij woonde dichtbij de Duitse grens in Winterwijk, moet hij via een kennis in contact zijn gekomen met de Britse Intelligence Service. Hij ging inlichtingen verzamelen, werd spion. Dat werd bekend bij de Nederlandse contraspionage. Op hun advies werd hij in oktober 1939 gearresteerd en op 6 en 7 oktober verhoord, waarschijnlijk door medewerkers van het Departement van Justitie. Op grond van de inhoud van het toen opgestelde proces-verbaal werd hij op last van de Minister van Justitie uit de zogenaamde grenszone verwijderd. Dat werd bekend bij de Duitse spionagediensten. Op 15 mei 1940, de dag van de capitulatie, moet hij zich wanhopig verlaten hebben gevoeld; zowel door de Engelse als door de Nederlandse Overheid. Die wanhoop heeft ertoe geleid dat hij op die dag een eind aan zijn leven maakte. Geheimen en verdriet. Je voelde het als kind, maar je wist niet goed wat het was. Zo kwam mijn jongste zusje op een dag helemaal overstuur thuis. Als eerste van de klas was ze ongesteld geworden. Een meisje uit haar klas had het uitgelegd, het kwam omdat ze Joods was en dus anders.

Warme deken Heel bewust koos ik voor Maimonides, de Joodse middelbare school in Amsterdam. Iedere dag een lange reis vanuit het Gooi. De school voelde voor mij als een warme deken. Herkenning, niets uit te hoeven leggen, orthodox en liberaal, allemaal samen. Op de uitreiking van het diploma van mijn eindexamen huilde ik dikke tranen dat ik van school moest. In de jaren die volgden zocht ik naar een eigen Joodse identiteit. Een aantal jaren was ik orthodox en hield ik mij aan de kasjroet-wetten. Ik ging lopend naar

9

‘Het zit in mijn poriën, van mijn tenen tot mijn kruin en weer terug’

sjoel en hield de sjabbat. Het voelde goed, maar ook weer niet. Veel niet-Joodse vrienden, steeds weer uitleggen, ook aan Joodse niet-orthodoxe vrienden. Bij de LJG in Rotterdam vond ik een sfeer die mij aansprak, traditioneel liberaal. Toen ze daar vrouwen gingen oproepen was ik in verwarring. Vorig jaar werd ik onverwachts opgeroepen in Amsterdam om het ‘aron hakodesj’ te openen. Ik voelde me trots en op een andere manier verbonden met mijn volk. Maar dat gevoel gaf ook weer verwarring. Gedachten dat ik rabbijn wil worden komen soms bij mij op, maar dat klopt helemaal niet met mijn traditioneel denken. Israël Toen ik nog in Nederland woonde miste ik Israël. Als ik in Israël was, voelde Nederland ver weg. Israël, mijn thuis, maar Nederland mijn moederland, daar ben ik geboren en opgegroeid. Nu ik al enkele jaren in Israël woon heb ik een balans gevonden, tenminste... Nog iedere dag voelt Israël als thuiskomen. Onderdeel zijn van een ongelofelijke uitdaging. Als ik ‘s morgens om zes uur de radio aanzet en het hoofdgebed, het Sjema Jisraeel, hoor uitspreken, emotioneert mij dat. Het blijft een feestje om op donderdag iedereen die het wil horen al sjabbat sjalom

te wensen. Als ik op zaterdagmorgen met mijn hond door de velden loop voelt de energie anders dan op andere dagen. Israël is voor mij een mengelmoes van emoties en ontmoetingen met bekende onbekenden, hun verhaal en hun geschiedenis is de mijne. Ook is het genieten overal kosjere boodschappen te kunnen doen. In het nietorthodoxe dorp waar ik woon is op vrijdag traditiegetrouw een korte sjoeldienst. Een aantal oude mannen houdt aan die traditie vast. Ik ben iedere week de enige vrouw. De gebeden zeg ik niet echt, het is de sfeer die mij raakt. Trots Mijn Jodendom. Het zit in mijn poriën, van mijn tenen tot mijn kruin en weer terug. Religie, traditie, Israël, een niet uit te leggen gevoel, generaties op mijn schouders die nooit zijn teruggekomen, kind en kleinkind zijn van overlevers, religieus en niet-religieus behoren tot een mooi volk, lachen, huilen, soms jaloers zijn op niet-Joodse vrienden. Hun leven klinkt altijd simpeler. Het is altijd verwarring en maar blijven zoeken naar de juiste vorm. Ook heel goed weten dat die er niet echt is. Eigenlijk is het vooral trots zijn en niet anders willen.

HASHAVA opzoek naar erfgenamen bezittingen Israël Voor de Tweede Wereldoorlog, en voor de oprichting van de Staat Israël, hebben Joden vanuit heel Europa geïnvesteerd in ‘Eretz Israël’. Het gaat hierbij voornamelijk om aandelen, kunstobjecten en stukken grond met een totale waarde van ruim 33 miljoen euro. Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog was men bang dat deze bezittingen door de Britse machthebbers in beslag zouden worden genomen. Om dit te voorkomen heeft het Joods Nationaal Fonds (JNF) de bezittingen op zijn naam gezet. Doordat veel eigenaars zijn vermoord tijdens de Shoa zijn de bezittingen al die jaren onder beheer van het JNF gebleven.

Er is inmiddels een overeenkomst gesloten tussen het JNF en HASHAVA, de organisatie die wereldwijd naar erfgenamen van slachtoffers van de Tweedewereldoorlog met bezittingen in Israël zoekt. HASHAVA probeert de bezittingen terug te geven aan de rechtmatige erfgenamen. HASHAVA heeft op haar website een lijst gepubliceerd met de namen van 60.000 eigenaars van deze bezittingen. Er staan 55 personen op die afkomstig zijn uit Nederland. JMW heeft hier een aparte lijst van gemaakt. Deze lijst is te vinden op de website van JMW, www.joodswelzijn.nl.

Chagall met poëzie, muziek & film ThemabijeenkomsT

zondag 1 december 2013 Marc Chagall: met zijn beelden van blauwe koeien, vliegende geliefden, musici en circusartiesten Sandra geller presenteert het Chagall programma, met daarin: • het verhaal over deze mystieke schilder • de poëzie van Marc Chagall • het concert van de Russische musici: pianiste Anastasia Safonova en cellist Alexander Geller • Jiddische en Franse liederen gezongen door theatermaakster en zangeres Anouk Dorfmann • de Franse documentaire ‘From Russia with Love’ met daarin een uniek interview met Marc Chagall, opgenomen vlak voor zijn dood Wanneer zondag 1 december 2013 Waar Theater Bellevue Amsterdam tijd 14.30 tot 17.30 uur. U bent welkom vanaf 14.00 uur. kosten € 20,– aanmelden vóór 25 november e [email protected] of t 020 577 65 66 www.joodseactiviteiten.nl

Met Chanoeka traktatie!

Schrijf je online in op de website en ontvang graTis op jou afgestemde informatie en het kwartaalblad de Benjamin!

www.joodseactiviteiten.nl

PEsaCH in luntErEn ‫ פסח בלונטרן‬2014

Iedereen boven de 18 jaar is welkom

onder toezicht van het I.P.O.R. (kosjer)

Komt u ook naar Lunteren met Pesach? Van 14 april tot en met 23 april 2014 vieren wij Pesach op traditionele wijze in een prettig groepshotel midden in de bosrijke omgeving van Lunteren. U wordt hartelijk ontvangen door onze gastvrouw en -heer. Samen met de andere gasten, de medewerkers van het hotel en Rabbijn Abraham Wyler kunt u genieten van alle Pesach tradities, gebruiken en gerechten. Maandag 14 april t/m woensdag 23 april bent u welkom in ‘Het Bosgoed’ in Lunteren (www.hetbosgoed.nl). Deelname gedurende een deel van de Pesach periode is onder voorbehoud mogelijk. Sfeervolle entourage Heerlijke kosjere maaltijden Mw. Bloeme Evers geeft lezingen Fietsenverhuur Wellness

Kosten (all inclusive) € 134,– per persoon per dag / € 230,– voor een tweepersoonskamer. Afhankelijk van uw inkomen is een reductieregeling mogelijk. informatie en aanmelden Aanmelden vóór 24 maart: Secretariaat afdeling Joodse Activiteiten t 020 577 65 66, JMW algemeen t 020 577 65 77 E [email protected]

Schrijf je online in op de website en ontvang gratis op jou afgestemde informatie en het kwartaalblad de Benjamin!

www.joodseactiviteiten.nl

JOODS - JOODSE ACHTERNAMEN

11

TEKST SARAH FEIRABEND

Mevrouw Chanoeka ‘Mijn naam is als een lichtpuntje in de duisternis...’

Alegra Chanoeka, geboren op 15 oktober 1949 in Haïfa, Israël, woont sinds 1976 in Nederland. Na een eerder huwelijk in Israël waaruit zij een zoon heeft, trouwt Alegra in Nederland opnieuw. Ze krijgt hier ook nog een dochter. Helaas strandt ook dit huwelijk. Inmiddels heeft Alegra vijf kleinkinderen en woont ze in Rotterdam. Ze is één van de weinigen in Nederland met deze speciale achternaam. Alegra’s vader, Yitzchak Chanoeka, wordt geboren in 1911 in Thessaloniki, Griekenland. Samen met één zus en één broer is hij na de oorlog de enige overlevende van een groot Grieks-Joods gezin. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wisten de nazi’s in Thessaloniki alle sporen uit van het rijke Joodse verleden. Van de oorspronkelijke 56 duizend Joden die er voor de oorlog woonden, overleven er slechts een paar duizend. Een Grieks-Joodse familie De drie overgebleven Chanoeka-telgen emigreren naar Palestina om daar een nieuw leven op te bouwen. Ze blijven altijd intens contact met elkaar houden. De knappe Yitzchak trouwt met de in Palestina geboren Bracha. Het koppel spreekt elkaars taal niet, Yitzchak spreekt Grieks en geen Hebreeuws, Bracha spreekt geen woord Grieks. Ze krijgen samen vier kinderen, waarvan de oudste zoon geboren wordt op de dag dat de Staat Israël wordt uitgeroepen, op 14 mei 1948. Zeventien maanden later volgt Alegra, de enige dochter in het gezin. Na haar komen nog twee jongens. Yitzchak werkt zoals veel Griekse Joden in de haven van Haïfa. Hij is trots op zijn Griekse afkomst, hij zingt Griekse liedjes, hij leert zijn vrouw Griekse gerechten te bereiden en er wordt thuis regelmatig met borden gesmeten. Via zijn werk in de haven komt hij in contact met Griekse zeelieden die hij allemaal mee naar huis neemt om te eten en te dansen. Alegra: ‘Werkelijk alle Grieken die de

haven binnenkwamen, kwamen bij ons op bezoek. Dan stonden ze bij ons thuis te zingen en te dansen. Ook ik als klein meisje mocht meedansen tijdens deze gezellige bijeenkomsten.’ De zeelieden nemen voor haar vader Griekse producten mee zoals wijn, olijfolie en Griekse kranten en tijdschriften. De familie Chanoeka is goed bevriend met de eveneens Grieks-Joodse familie Poliker, die ook uit Thessaloniki komt. De familie Poliker is heel muzikaal. De twee families komen veel bij elkaar over de vloer. In 1963 is de dan veertienjarige Alegra aanwezig bij de barmitswa van – de later beroemde Israëlische zanger – Yehuda Poliker. Er is nog een foto van deze barmitswa waarop zij en haar vader naast de familie Poliker staan. Lichtjes Naast de Griekse cultuur staat ook de Joodse traditie in het gezin centraal. Er wordt sjabbat gehouden en alle feestdagen worden gevierd. Natuurlijk is het lichtjesfeest Chanoeka extra speciaal! ‘Er was geen rijkdom in mijn jeugd. Als mijn moeder met Chanoeka soefganiot bakte, was dat dan ook een echte luxe! Ik mocht haar daarbij helpen. Ook staken we natuurlijk de chanoekia aan, lichtjes van hoop in moeilijke tijden. Dit zijn mijn mooiste jeugdherinneringen.’ De familienaam Chanoeka is behoorlijk zeldzaam en dus is het een bijzondere naam om te dragen. Voor Alegra zelf is haar naam als een lichtpuntje in de duisternis. Ze noemt het haar ‘miracle name’, want net als Chanoeka zelf is haar leven vaak een wonder. Dat leven is niet makkelijk, maar altijd is ze trots op haar naam en haar afkomst. Net zoals alle andere jaren zal Alegra Chanoeka ook dit jaar de kaarsjes van de chanoekia aansteken en daarbij extra aan haar inmiddels overleden ouders en broers denken.

12

HUMAN INTEREST - MIJN LEVEN

13

TEKST JOLAN TOFF FOTOGRAFIE PATRICK STERNFELD

Specialist in Joodse kaarten Marktkoopman Jaap Meents

Jaap Meents, 74 jaar, geboren in Amsterdam, woont in Almere, is 27 jaar getrouwd, heeft zes kinderen en zes kleinkinderen. Beroep Na de lagere school ben ik meteen gaan werken. Ik was eigenlijk op school niet te handhaven. De oorlog was net afgelopen en ik was gigantisch opstandig. Ik heb gewerkt in de vodden, in een dumpzaak, in de slacht op het abattoir en ben toen een aantal jaren gaan varen. Daarna heb ik, in het internationaal transport, jaren op de vrachtwagen gewerkt. Achtentwintig jaar geleden ben ik hier in Amsterdam op de Dappermarkt gaan staan. Eerst met sportkleding en daarna met herenkleding. Toen dat minder werd, ben ik vijftien jaar geleden begonnen met de verkoop van wenskaarten. Ik verkoop nu ook kalenders en feestartikelen zoals vlaggetjes en ballonnen. Dat is voor mij financieel heel goed geweest. De meeste mensen willen wel geld uitgeven voor hun kinderen. We zijn gespecialiseerd in Joodse kaarten. Dit varieert van Rosj Hasjana tot geboorten en lewajot (overlijden). We hebben ook Israëlische ballonnen met Magens David (Davidsterren) en servetten met ‘Mazzeltov’ en diverse andere teksten in het Hebreeuws, erop. Ik heb ook een groothandel en een webshop. We leveren aan diverse winkels en importeren alles uit Israël. Ik sta op de markt van woensdag tot en met zaterdag.

Joods Ben ik heel trots op. Iedereen mag het weten. Ook mijn Marokkaanse collega’s op de markt weten het en moeten niet durven iets anti-Israël tegen mij te zeggen. We hebben soms Israëlische vlaggen op de stal. Wij zijn lid van de LJG en gaan regelmatig naar sjoel in Amsterdam of Almere. Boek Ik lees niet. Ik kan mij niet concentreren. Mop Weet jij het verschil tussen een orthodox keppeltje en een keppeltje van de LJG? Bij de LJG zitten er allemaal vouwen in (die hebben hem niet zo vaak op). Winkel Ik ben gek op winkels met gamespelletjes. Ik speel elke dag op mijn Playstation. Ik heb ongeveer 160 spellen. Hekel aan Mensen die over Israël beginnen en er nog nooit geweest zijn. Ze weten bijvoorbeeld niet dat er wel 1,5 miljoen Arabieren wonen. Bewondering voor Menno ten Brink, rabbijn van de LJG. Je kan met alles bij hem terecht. Hij heeft altijd tijd voor je. Uitzicht Als je in Israël over de mensen heen kijkt en je de Klaagmuur ziet. Markt Uiteraard de Dappermarkt. Ik voel me hier thuis.

Mijn mooiste herinnering De eerste keer dat in Israël aankwam. Dat was heel emotioneel. Ik kwam van de vliegtuigtrap af en liep op Israëlische grond. ’s Ochtends liep ik nog in Nederland... Sport Ik heb vroeger gebokst en gevoetbald. Eerst bij WV-HEDW later bij Maccabi. Ik was een harde verdediger. Nu doe ik niets meer. Eten Mijn favoriete eten is Gefilte Fisch met mierik. We gaan zelf weinig uit eten. Televisie Veel sport en vooral voetbal, Ajax. Ook actieen avonturenfilms. Krant Lees ik niet.

Kom graag Wij gaan elk jaar naar Israël en hebben in de loop der jaren een grote vriendenkring opgebouwd. Grootste wens Dat ik nog vele jaren naar Israël kan gaan. Verder heb ik geen wensen. Ik heb een vrouw uit duizenden en een goed huwelijk. JMW Je kan er altijd terecht voor hulp als je persoonlijke problemen hebt.

(Jaap Meents en zijn vrouw staan op de Dappermarkt voor nummer 20. Informatie via [email protected] of www.yomtovlanu.nl)

14 HUMAN INTEREST - COLUMN

Gaby Santcroos

Het is een wonder! Hoe is het nou om moeder te zijn? Die vraag krijg ik geregeld sinds ik moeder ben. Tsja, eerlijk gezegd is mijn leven niet zo anders dan dat het was. Mijn piercings zitten nog altijd gewoon in mijn lijf en ik maak me dagelijks op. Dat ik nu een mama ben betekent niet dat ik eruit moet zien als een hangbuikzwijn in een joggingpak met ongekamd haar. Naast mijn portemonnee en mijn pijnmedicatie zitten er nu ook een flesje melk en een rammelaar in mijn handtas. Met twee gevoelsmatig gebroken armen til ik haar op en draag haar desnoods tien uur per dag, als zij dat nodig heeft. Ik check nog altijd mijn Facebook vanaf mijn bed en ik ben weer op de hoogte van wat mijn vrienden uitspoken, want we hebben onze vrienden nog niet allemaal gezien. Dat komt niet omdat ik moeder ben, maar wel omdat ik van ver moet komen. Een hoge berg ben ik aan het beklimmen om te revalideren. Stap voor stap begon ik langzaamaan na drie weken na mijn keizersnee uit mijn bed te klimmen. Mijn revalidatie van de dag was in de rolstoel zittend naar de keuken geduwd worden, om hangend en puffend, soms scheldend, persé zelf een kop koffie te willen zetten. Dat zo een kleine handeling veel kracht kostte, gaf mij gek genoeg ook moed. Een lichtje dat zachtjes en voorzichtig begon te branden. Moed om door te gaan zodat ik Aviya ooit zelf zou kunnen optillen, met haar naar haar kamer kan lopen en haar voor de eerste keer in bad doen. En dat deed ik. Ook al zal ik de kinderwagen nooit kunnen duwen, of misschien nooit

meer trap kunnen lopen. Ik hoef maar naar ons babymeisje te kijken en ik weet wat voor wonderen er in de wereld zijn. Haar eerste Rosj Hasjana, aan de traditionele lunch van opa en oma. De eerste keer bij de aanbijt op Jom Kipoer vanuit haar box. En nu ook de eerste keer Chanoeka. Ik klim voorlopig nog even door, zodat ik met Pesach haar eerste sedertafel kan verzorgen, zoals moeders dat doen. Wil je meer columns van mij lezen? gabstar25.wordpress.com www.unlimitedonline.nl

HUMAN INTEREST - 10 ERGERNISSEN TEKST JOLAN TOFF

10 Grootste ergernissen op feestjes Iedereen, de een wat meer, de ander wat minder, wordt uitgenodigd voor feestjes, verjaardagen, jubilea en andere soortgelijke activiteiten. Je hebt feestbeesten en mensen die met grote tegenzin ergens naar toe gaan. In deze rubriek beschrijft Jolan Toff 10 ergernissen op feestjes.

je niet zien. nen, of doen alsof ze en rk he t nie je en ns op zoek naar 1 Wanneer me over je schouder kijkt r ne rt pa ks re sp ge je 2 Als je merkt dat igen. interessantere aanwez t je zo ongeveer de a heeft en je ziet da em th ald pa be n ee t 3 Als het fees heeft. dresscode gehouden e nd fe ef tr be n aa h razendenige bent die zic en je je hersencellen bt he n ke re sp be te d ieman 4 Als je niets met De conversatie valt onderwerp te komen. n ee op om en nig pij snel moet eren hoe je op voortdurend te praktis je zit ijd rt ke lij ge telkens stil. Te iemand afkomt. aanwezig een nette manier van een bepaald tijdstip op gt aa vr uk dr na t heer me 5 Wanneer de gast olgens de helft op tijd te zijn en verv om n te as ha et mo g te zijn, je je no laat komt. alleen van het gezelschap te met eten is en er zijn t es fe n ee t he t da rekend 6 Je er op hebt ge olijven. maar borrelnoten en vraagd nog bereiding. Je wordt ge or vo de t me is ar kla t halen. 7 Als men is nog nie n krat uit de schuur te ee om of en az bl te op even dertig ballonnen discreet wijst op het feest, iemand je op er lat , als r ge er g Het wordt no e krat.. t blijkt te zijn door di ak za or ro ve e di k vle een emt en ert, zijn telefoon opne se er nv co m he t me ijl je 8 Iemand, die terw blijft praten vervolgens eindeloos wordt niks’ onmiddellijk ziet: ‘dit en mt ko en nn bi je s als je 9 Al gd. Het is nog erger di no ge uit t rd wo or vo niet 10 Feestjes waar je leuk was. later hoort dat het zo

15

16

HUMAN INTEREST - INTERVIEW

17

TEKST MAX VAN WEEZEL FOTOGRAFIE PATRICK STERNFELD

Mels Sluyser ‘Vitale oudere waar bestuurders pensioenfondsen hardop van dromen’

Zijn woning in ‘t Gooi doet me aan het huisje van Hans en Grietje denken: verscholen in het bos, het kost me even moeite het te vinden. Beneden in de kelder staat het bureau waaraan hij de laatste hand legt aan wetenschappelijke tijdschriften als Anti Cancer Drugs en Apoptosis. De trap naar de eerste verdieping geeft toegang tot zijn schildersatelier. Mels Sluyser, geboren in 1930, komt dicht in de buurt van de vitale oudere waar ministers van Sociale Zaken en bestuurders van pensioenfondsen hardop van dromen. Na een werkzaam leven als biochemicus, hoofd van de turmorafdeling van het Nederlands Kankerinstituut en onderzoeker aan de Universiteit van Californië en het Weizmann Instituut in Israël is hij nog steeds volop aan de slag. Op gevorderde leeftijd ontdekte hij zijn passie voor het schilderen: Joodse taferelen, vaak ontleend aan de boeken die zijn vader Meyer Sluyser over de vooroorlogse Waterloopleinbuurt schreef. In het huisje in het bos woont hij met zijn vrouw Helen Goote, die over mensenrechten en gezondheid schreef in bladen als Libelle en Vrij Nederland. Ze werkte bij de omroep, publiceerde kinderboeken en is gefascineerd door roofvogels als de woestijnbuizerd. Als Goote & Sluyser schreven ze met zijn tweeën de roman ‘Een plan van onbeschrijfelijke grootheid’, over de Tweede Wereldoorlog, opkomend antisemitisme en de veiligheid die de staat Israël Joden moet bieden. Een veelzijdig echtpaar, mag je wel zeggen. Sluyser komt uit Betondorp, vanwege de vele sociaaldemocraten en communisten die er woonden ook wel ‘het rode dorp’ genoemd. Later verhuisden zijn ouders naar de Amsteldijk. Vader Meyer was betrokken bij de oprichting van de VARA, redacteur van de sociaaldemocratische krant Het Volk en brein achter het blad Vrijheid, Arbeid, Brood dat in de jaren dertig ageerde tegen de dreiging van zowel fascisme als communisme. In de oorlog werkte hij in Londen bij Radio Oranje en bij De Flitspuit, een zender waarvan de Duitsers moesten denken dat hij in Nederland stond. Na de bevrijding tekende hij zijn herinneringen aan de Jodenbuurt op in boeken als

‘Voordat ik het vergeet’, ‘Als de dag van gisteren’ en ‘Er groeit gras in de Weesperstraat’. Boeken die in geen enkel Amsterdams-Joods huishouden ontbraken. Zelf heb ik het volledige oeuvre van Sluyser van mijn grootmoeder geërfd. In mijn boekenkast staat het ingeklemd tussen de memoires van Pieter Jelles Troelstra, Willem Vliegen en Henri Polak. De vader van Mels Sluyser was in de jaren vijftig en zestig ook beroemd als radiocommentator. De AVRO had mr. G.B.J. Hiltermann, de VARA Meyer Sluyser. Zijn buitenlandcommentaren op zaterdag waren vaak apocalyptisch van karakter: de atoomoorlog dreigde, de Russen rukten op. Waarna hij zijn bijdrage altijd afsloot met de woorden: ‘Ik wens u smakelijk eten, luisteraars!’. Dat leverde hem in Joodse kring de bijnaam ‘de kippensoepversjteerder’ op. Begin jaren zeventig brak hij met de PvdA en de VARA omdat hij die organisaties te links en pro-communistisch vond geworden. Op zijn oude dag sloot Sluyser zich aan bij de rechtssociaaldemocratische partij DS’70.

‘Ik ben elke ochtend om half zes al aan het werk’ Mels was erbij toen zijn ouders op 10 mei 1940 naar Engeland uitweken. De Arbeiderspers, de VARA en Het Volk dreigden onder curatele van de Duitsers te worden geplaatst. Met een geleidebrief van Stuuf Wiardi Beckman, hoofdredacteur van Het Volk, wisten de Sluysers een boot in IJmuiden te bereiken. ‘Er stond één grote file op weg naar de kust. In Velsen moest je de douane door. In de vissershaven lag de Friso, die heeft ons naar het Isle of Wight gebracht. Onderweg werden we beschoten door Duitse bommenwerpers. Ik was toen een jongen van negen.’ Na de oorlog ging de familie in Bussum wonen. Dat Mels later een gevierd kankeronderzoeker zou worden, zat er toen nog niet in. Hij zag zichzelf niet als een

18 HUMAN INTEREST - INTERVIEW

´Godsdienst vind ik flauwekul´

Onder de naam ‘Sluyser en Sluyser’ richtte het Joods Historisch Museum in 2009 een expositie in van manuscripten en brieven van Meyer Sluyser en schilderijen van Mels. Schilderijen met namen als ‘Broodjeswinkel’, ‘Jiddisje gein’, Nesjomme’ en ‘Schnorrer’. ‘Met mijn belangstelling voor het nostalgische in de Joodse geschiedenis ben ik op mijn manier in het voetspoor van mijn vader getreden,’ zegt hij daarover: ‘Ik probeer de sfeer weer te geven van een verdwenen wereld.’

studiehoofd. Zijn eerste baan: hammen uitbenen bij een varkensslachterij in Uithoorn, misschien niet de meest voor de hand liggende activiteit voor een opgroeiende Joodse jongen. De directeur van het bedrijf was de vader van de latere CDA-politicus Piet Steenkamp. Pas later rondde Sluyser via het staatsexamen de middelbare school af. Hij ging bacteriologie studeren. Daarna liep zijn carrière op rolletjes: een baan bij het Nederlands Kankerinstituut in de Sarphatistraat, zijn proefschrift, een beurs om in Berkeley te gaan studeren, publicaties in toonaangevende tijdschriften als Nature. Uiteindelijk bracht hij het tot hoofd van de afdeling tumorbiologie en voorzitter van de wetenschappelijke staf van het NKI. Hij was een van de pioniers van het DNA-onderzoek. Na zijn pensionering begon hij de twee tijdschriften waarvan hij nu hoofdredacteur is: ‘Ik ben elke ochtend om half zes al aan het werk.’ De liefde voor tekenen en schilderen kwam pas in de jaren zeventig. ‘Op mijn vijfenveertigste kreeg ik een olieverfsetje cadeau. Ik ontdekte dat mijn kracht lag in mensen schilderen. Het waren in het begin nogal sexy dingen die uit mijn handen kwamen: veel blote vrouwen. Later ben ik me in meer Joodse richting gaan ontwikkelen.’ Dat was te danken aan zijn vrouw Helen, zegt hij: ‘Zij is uitgesprokener pro-Israël dan ik. Ze gaat voor dat land echt de barricaden op.’

Dat hij zich zo Joods zou gaan voelen als hij nu doet, kwam voor hemzelf als een verrassing: ‘Ik ben opgegroeid met het socialisme. Je was meer rood dan Joods. In 1968 ben ik voor het eerst in Israël geweest, vlak na de Zesdaagse Oorlog. Ik heb seideravond gevierd in Rehovot. Toen ging de knop om. Pas in Israël kreeg ik het gevoel: ik ben Joods, this is me.’ Helen: ‘Als ze het Hatikwah spelen, moet Mels altijd huilen.’ Mels: ‘Het idee dat de Joden nu bescherming in hun eigen land kunnen vinden ontroert me.’ Religieus is Sluyser nog altijd niet. ‘Ik ben wetenschapper. Voor mij is niet onomstotelijk bewezen dat God bestaat. In mijn studententijd ben ik wel eens wezen buurten bij verenigingen als de NZSO. Maar daar kreeg ik meteen bonje over het geloof. Een keppeltje opzetten op zaterdag verdomde ik.’ Hij is overtuigd atheïst: ‘Godsdienst heeft alleen maar extremisme voortgebracht. Het heeft tot oorlog geleid. Kijk naar de terreurdaden die nu uit naam van de islam worden gepleegd. Ik voel me thuis bij de Joodse cultuur, ik vind het gezellig om in Joodse sfeer te verkeren. Maar godsdienst vind ik flauwekul.’ De Joodse feestdagen viert Sluyser niet, hij gaat wel drie keer per jaar naar Israël. Elke keer komt hij geëmotioneerd terug. Met linkse groeperingen als de PvdA voelt hij geen enkele verwantschap meer. ‘Naarmate je ouder wordt is

19

het logisch dat je meer de rechterkant opzoekt. Ik vind dat de PvdA het gevaar van de islam onderschat. En dat die partij te kritisch over Israël is. Ze zullen er wel hun redenen voor hebben maar ik zeg: de Joden hebben nu wel genoeg ellende meegemaakt, blijf met je handen van Israël af!’ Bij de laatste verkiezingen heeft hij op Wilders gestemd. ‘Er moest iemand opstaan die zegt: houd op met al die religieuze flauwekul. Dat heeft hij gedaan. Hij neemt het voor de Joden op. Hij vindt de euro onzin, daar ben ik het ook mee eens. Het is belachelijk om Wilders voor een verkapte nazi uit te maken, zoals hier en daar gebeurt. Hij steunt Israël en dat is voor mij het cruciale punt. Het antisemitisme komt tegenwoordig van die linkse lui.’ De Joden zijn een bijzonder volk, vindt hij: ‘Ons DNA geeft ons iets speciaals. We hebben veel bijgedragen aan de kunst en aan de wetenschap. We hebben de drive om te presteren, om iets te bereiken. Dat heb je nodig om vooruitgang te boeken. De Joden hebben dat gedaan, tegen de verdrukking in.’ Als er een documentaire over de Tweede Wereldoorlog op tv is, kijkt hij. ‘Ik had het geluk dat ik veilig in Engeland

zat. Maar voor de meeste Joden lag dat anders. Je denkt onwillekeurig toch: waarom heb ik het overleefd en al die anderen niet? Gevoelens van overlevingsschuld wordt dat genoemd, daar heb ik last van.’ Zijn remedie zijn de olieverfportretten van de broodjeswinkel, de visboer en de marktkooplieden die er niet meer zijn. Mels Sluyser: ‘Ze hebben een gapende leegte achtergelaten. Met mijn schilderijen probeer ik dat gat te vullen. Dat beschouw ik als mijn roeping.’ Max van Weezel is columnist van Vrij Nederland en presentator bij Radio 1

Van vrijdag 13 februari tot en met zaterdag 10 mei 2014 is er een expositie van schilderijen van Mels Sluyser in het Joods Museum Sjoel Elburg, Graaf Hendriksteeg 2, Elburg. Openingstijden 11.00 - 17.00 uur. Voor meer informatie zie de site www.sjoelelburg.nl. De site van Mels Sluyser is www.mels-sluyser.com

20 CULTUUR & WETENSCHAP - INTERVIEW TEKST YONINA / WWW.YONINA.NL FOTOGRAFIE SWINKELS VAN HEES

Ik wil iets vertellen wat mensen emotioneel raakt... Fotograaf en artiest Dorine van der Klei

Dorine van der Klei is een charismatische actrice en zangeres. Ze is bekend van het duo de Sissies en haar Lotte Lenya en Kurt Weill voorstellingen. Ze schittert niet alleen op het toneel, ze maakt ook grote indruk met haar fototentoonstellingen. Een boeiende ontmoeting met deze veelzijdige vrouw. Je hebt twee verschillende beroepen, dat van fotograaf en actrice. Welke voldoening krijg je van beide en wat zijn de verschillen. Als actrice sta je bij wijze van spreken, open en bloot voor het publiek! Als fotograaf ben je in zekere zin veilig achter de camera, je kan schuilen. Mijn voorstellingen hebben vaak een documentair karakter, ik noem het documentair muziektheater, en daar doe ik veel research voor. Ook als fotograferend journalist deed ik vooraf veel research. Beide beroepen geven me voldoening. Hoe motiveer je jezelf om een eigen theaterproductie te schrijven? Motivatie komt voor mij vanzelf. Ik krijg een idee, vaak ‘s nachts, en wil er wat mee. Het kan ook ontstaan door iets wat ik lees of zie. Ik heb de behoefte om de mensen iets te vertellen en ze emotioneel te raken. Binnenkort ga je optreden in de Nederlandse Club in Israël, hoe ervaar je dat? Israël is belangrijk voor me. Ik heb een hele hechte band met mijn, verre, familie daar. Ik moet ook nog directe familie daar hebben, maar daar waren mijn ouders mee gebrouilleerd. Ze wisten dus ook niet waar die gebleven waren, jammer.

rond de twintig en ontmoette vrienden voor het leven. Ik leerde een hele andere wereld kennen dan het toen toch wel enigszins sombere Nederland. Somber, althans in mijn milieu. In Israël was optimisme!

Je hebt een tijdje in een Kibboets geleefd. Welke indrukken heeft het op je gemaakt? Ik heb zes maanden in een kibboets gewoond. Die maanden vond ik fantastisch, ik kon er heel goed aarden. Daarna ging ik naar Jeruzalem, waar ik studeerde aan de Bezalel Akademie. Later werkte ik als fotograaf, bij Yad Vashem. Die periode in Israël heeft me gevormd. Ik was

Het werk bij Yad Vashem hield ik niet lang vol. Het was te confronterend en de oorlogsnachtmerries die ik mijn hele jeugd had gehad, en die verdwenen waren in de kibboets, kwamen terug. Uiteindelijk ging ik terug naar Nederland om mijn vakdiploma fotografie te halen en Semitische talen te studeren aan de UVA. Het plan om definitief terug te gaan naar Israël liet ik varen toen ik zwanger werd.

21

‘Ik was zo wild en viel daardoor zo vaak dat mijn moeder pleisters per vijf meter kocht’ Waar ben je opgegroeid? Ik groeide op in Amstelveen, praktisch tussen de koeien. Dat was fijn. Altijd buiten spelen. Ik was heel wild, eigenlijk een jongetje, meisjes vond ik maar niets. Ik was een indiaan en was keeper bij het voetballen en altijd vechten! Ik was zo wild en viel daardoor zo vaak dat mijn moeder pleisters per vijf meter kocht. Mijn middelbare school was het Amsterdams Lyceum en ik fietste heen en weer. Welke inspiratie haal je uit je lievelingssteden steden? Amsterdam, New York en Berlijn zijn vitale steden waar ik graag ben! Als er foto’s van mij op een tentoonstelling in een museum of galerie hangen, krijg ik vaak een uitnodiging voor de opening en als het kan ga ik er heen. Ik geniet van die reizen. Zo ga ik regelmatig naar steden als New York en Berlijn, voor mijn foto-tentoonstellingen en ook om theatershows te spelen. De MoMa (Museum of Modern Art) in New York heeft zo’n honderd foto’s van mij, voornamelijk van de Fluxus kunstrichting. Samen met je zus Gerrie vormde je het duo De Sissies waarmee jullie veel successen behaalden. Hoe kijk je terug op deze periode? Succesvol en opwindend. Ik hield erg van het leven in hotels en theaters, maar het was ook zwaar en vaak moeilijk. Ik had een klein kind en wilde nooit te lang van huis. Maar ja, de tournees in het buitenland waren altijd vrij lang, anders waren ze financieel niet de moeite waard. Ik moest natuurlijk wel de kost verdienen, maar dat begreep mijn zoon heel goed. Ik stuurde hem elke dag een kaart met een foto van een dier. Dat vond hij mooi, hij heeft nog steeds alle kaarten. Hij was een jaar of vijf toen hij een tekening van onze hond maakte en hem aan me gaf met erop de woorden geschreven: ‘als je deze op je hotelkamer hangt hoef je Pablo (de naam van onze hond) niet zo te missen!’ Jammer dat we toen nog geen internet, mobiele telefoon e.d. hadden!

Wat zijn je plannen / dromen voor de toekomst? Doorgaan met werken en meer tijd vrijmaken om te tennissen! Dat is ook een passie van mij. Heb je een speciale boodschap voor de lezers met betrekking tot Chanoeka. Wat zijn de lichtpunten en vormen van dankbaarheid in jouw leven? Ik wens de lezers gezondheid en energie. De lichtpunten in mijn leven zijn dat ik dankbaar ben dat ik in een goed land leef! Dankbaar dat ik altijd van mijn passies heb kunnen leven, ook toen ik een alleenstaande moeder was. Wat betekent Jodendom voor jou? Ik ben opgevoed met de Joodse tradities en cultuur. Mijn vader vertelde altijd weer opnieuw, vooral als we aan tafel zaten, dezelfde oude Joodse moppen, met een brede lach op zijn gezicht, al voordat hij de pointe had verteld. Toen wij, de kinderen, al uit huis waren, kwamen we, als het enigszins kon, nog steeds op vrijdagavond ‘thuis’ voor het eten. Mijn ouders gebruikten ook veel Jiddische woorden en uitdrukkingen. En ieder jaar kregen we een kist Jaffa’s opgestuurd vanuit Israël. De matzes werden bij Mouwes gekocht. De Joodse cultuur is een inspiratie. Voor meer informatie: www.kapteinproducties.com

22 CULTUUR & WETENSCHAP - INGEZONDEN REACTIES

Wie is de Grootste Joodse Nederlander aller tijden? Bart Wallet schreef in de vorige Benjamin een column over de grootste Nederlander aller tijden. We hebben veel leuke en interessante reacties ontvangen. Hieronder vindt u een selectie van de inzendingen van de lezers. Op Jonet.nl wordt de discussie over wie de grootste Joodse Nederlander is voortgezet.

Spinoza Het boek ‘en je zult spinazie eten’ van Jan Knop vond ik erg mooi en inspirerend. In het boek worden de denkbeelden van Spinoza beschreven. Ik kan mij hier volledig in vinden. Jacob Israël de Haan Jacob Israël de Haan. Geboren in 1881. Schrijver van Proza en Poëzie. Als zionist en later als vrome Jood durfde hij openlijk voor zijn homoseksualiteit uit te komen. Hij is in Palestina vermoord. Een schrijver van een eeuw geleden met problemen van heden. Steffie Cohen Alexander Sarluij Mijn grootvader Dr. Alexander Sarluij chemicus uit Koog a/d Zaan die wegens zijn politiek bewustzijn zijn familie gescheiden liet onderduiken. Hij is met zijn vrouw in Friesland ondergedoken en zijn kinderen gescheiden van elkaar in Rotterdam en Apeldoorn.

Dankzij hem overleefden zij alle vier de oorlog. Na de oorlog hielp hij bij de uitvinding van Maïzena, bij de firma Honig Koog a/d Zaan. Ik had het voorrecht om vier grootouders te hebben, waar ik hele goede herinneringen aan heb. Mijn grootvader was een wijze man en vond het belangrijk dat wij nooit gingen haten. Op zijn zestigste ging hij nog een tweede studie doen, Filosofie aan de UVA. Mirjam de Jonge Hartog Beem Hartog Beem (Harderwijk 1892-Rotterdam 1987), hij heeft menig boek geschreven onder andere het verzamelwerk Pinkas, de Joden van Leeuwarden, Jerosche etc. Hij heeft gezorgd voor de bekendheid van het Joodse aspect van de samenleving met name buiten de stad. Daarnaast vanwege zijn familietragedies, zijn drie kinderen zijn gestorven. De jongste door een auto ongeluk en de andere twee zijn vermoord in het kamp. Zijn vrouw is ook nog eens overleden. Hij moet echt sterk zijn geweest. Paul Beek

CULTUUR & WETENSCHAP - HISTORISCHE COLUMN

Vluchten voor je leven Tirtsah Levie Bernfeld

Vluchten voor je leven, dat is helaas nog steeds een heel actueel en universeel fenomeen. Je mag hopen op menselijk mededogen door het bieden van hulp en opvang. Voor Joden bestaat er het principe van wederzijdse verantwoordelijkheid. Ook in het verleden is dat beginsel vaak toegepast, al was dat soms heel selectief. In de Gouden Eeuw gaven Amsterdamse Portugezen bijvoorbeeld vluchtelingen van de Inquisitie, leden van de Spaans Portugese Joodse natie, altijd voorrang boven andere Joden die van heinde en verre naar Amsterdam trokken en voor hulp aanklopten bij de Portugese Gemeente.

Dr. Jacob Idanha en zijn familie Zo drong Dr. Jacob Idanha in 1729 de bestuurskamer van de Amsterdams Portugese Gemeente binnen. In dramatische woorden beschreef hij het lot van zijn ouders en dat van andere leden van zijn familie. Zij waren door de Inquisitie gefolterd en zaten nu in de gevangenis van Burgos, ‘diep ondergedompeld in afgodendienst en niet in staat te ontvluchten’, zo vertelde hij. Idanha verzekerde het bestuur dat het met geld zou lukken zijn familie uit hun benarde situatie te bevrijden. Het bestuur was overtuigd en sprak het Cativos fonds aan, bestemd voor lossing van krijgsgevangenen.

Reddingspogingen Amsterdamse Portugezen bleven in die tijd niet passief toekijken hoe het de leden van hun ‘natie’ op het Iberisch schiereiland verging. Ze deden er alles aan hun familie en vrienden uit de klauwen van de Inquisitie of uit andere benarde situaties te redden. Precies 400 jaar geleden, maakten Amsterdamse Portugezen een contract op met een Hollandse schipper. Hij moest met zijn boot naar het noorden van Spanje varen om daar zeven tot acht passagiers aan boord te nemen om hen zo snel mogelijk in Amsterdam af te leveren. Het was niet de eerste en ook niet de laatste poging van Amsterdamse Portugezen om hun lotgenoten hulp te bieden.

Zonder hulp op de vlucht Toch lukte het zonder die hulp vanuit Amsterdam soms ook om uit het Iberisch schiereiland weg te komen. In Spanje en Portugal waren er altijd mensen te vinden die deze zogenaamde Conversos op weg hielpen. Gidsen leidden hen over de Pyreneeën in de richting van de vrijheid. Portugese schippers namen hen op de boot mee naar het noorden. Rijke families konden vaak hun Iberische relaties aanspreken om hen en hun goederen uit het schiereiland te redden. Maar ook armen wisten te ontkomen. Onderweg kregen ze vaak wat hulp. Hoe het Diogo Henriques onderweg was vergaan, weten we niet. Wel vertelde hij dat hij in Toledo gevangen had gezeten en dat al zijn goederen en geld door de Inquisitie waren afgepakt. In 1620 was hij met zijn stokoude vader, zijn zus en zijn neefje op de vlucht geslagen en berooid in Amsterdam aangekomen. Solidariteit Ondanks de toepassing van selectieve solidariteit heeft de Amsterdams Portugese gemeente zeker in de zeventiende eeuw haar deuren nooit helemaal gesloten voor Joden uit andere streken dan alleen het Iberisch schiereiland. Je kon er als Joodse vluchteling in ieder geval altijd voor ‘eerste hulp’ terecht. Zo bleef die gemeente het principe van wederzijdse verantwoordelijkheid trouw.

LIJST VAN SEFARDISCHE VLUCHTELINGEN UIT BELGRADO, DIE IN DE STAD AANKOMEN NADAT ZIJ UIT HUN HUIS VERDREVEN WAREN TIJDENS DE OORLOG VAN DE HEILIGE ALLIANTIE (1688-1697). ZIJ ONTVINGEN STEUN VAN DE AMSTERDAMS PORTUGESE GEMEENTE, 1691: COMPLETE FAMILIES, MAAR OOK ALLEENSTAANDE MANNEN, VROUWEN EN KINDEREN.

23

24 CULTUUR & WETENSCHAP - ETEN EN OPETEN TEKST LEA VAN COEVERDEN EN RAYA LICHANSKY

Mongous tsoer? Juist in het donkerste seizoen van het jaar valt Chanoeka, lichtjesfeest. Elke avond, acht dagen lang, steken we lichtjes aan. We beginnen op de eerste avond met een kaarsje dat wordt aangestoken door de sjammasj (dienaar). Dat kan ook met olie en een lontje natuurlijk. Elke avond steek je een lichtje meer aan tot op de laatste avond van Chanoeka alle acht armen van de chanoekia en de sjammasj branden. Wat een feestelijk gezicht is dat.

Rectificatie

Omdat er vroeger nog geen kaarsen waren werd er olie gebruikt om er voor te zorgen dat de chanoekia acht avonden lang kon branden. Vandaar ook dat er in de periode van Chanoeka veel gerechten worden bereid in olie. Waar komt het wonder van Chanoeka eigenlijk vandaan? Heel lang geleden werd de Tempel verwoest. In die Tempel stond de grote menora, waar de chanoekia van afgeleid is. Alles was weg maar na lang zoeken vonden de Joden nog een kruikje kosjere olie om de chanoekia aan te steken. Maar met slechts een kruikje olie kon die niet acht dagen branden. Voor de eerste avond was er wel genoeg. Door een wonder echter was er iedere avond weer voldoende olie om de menora aan te steken. Daarom werd besloten dat er ieder jaar, vanaf 25 Kislew, acht dagen lang lichtjes zouden branden. Ter herinnering aan het wonder van het kruikje olie. Joodse feestdagen roepen bij mij altijd herinneringen op. Bij ons thuis werden de feestdagen ook

echt altijd gevierd. Misschien niet op de juiste manier, maar op de Van Coeverden-wijze. Mijn ouders hadden hun eigen Joodse gewoontes gemaakt. Twee culturen voegden zich samen toen zij in 1953 onder de choepa stonden. Mijn moeder, een in de oorlog naar Nederland gevluchtte Duitse Jodin, mijn vader een Joodse Amsterdammer. Samen hebben ze een prachtig Joods leven opgebouwd, terwijl ze praktisch alleen op de wereld waren na de oorlog. Ze waren toen begin twintig. Met hun eigen tradities en Jodendom lukte het ze om ook mijn broer en mij de nesjomme, de ziel van het Jodendom, mee te geven. Zo ben ik opgevoed. Dus als ik dit jaar de chanoekia van mijn ouders gebruik, denk ik terug aan de geur van latkes, die mijn moeder maakte. Ze gebruikte daarvoor het recept uit het kookboek van haar grootmoeder. Het kookboek dat wonderlijk genoeg de oorlog wel overleefde. Ik denk met plezier terug aan het samen aansteken van de kaarsje met mijn ouders en kinderen. Ik zie de licht vochtige ogen van mijn vader voor me als hij zijn kleinkinderen de beracha die bij Chanoeka hoort hoorde zeggen. Mooi resultaat van de wekelijkse Joodse les. Samen zongen we het Ma’oz Tsoer, door mijn vader altijd op zijn echt Asjkenazisch ingezet: Mongous Tsoer. Wat een prachtige herinnering aan Chanoeka en een tijd die nooit meer terugkomt.

Helaas zijn in het vorige nummer van de

1 steranijs

schuimspaan uit het sap en zet koel weg

Benjamin (93) de verkeerde ingrediënten

1 stukje kaneel

Zeef de vloeistof, gooi de vaste

bij het recept geplaatst. Hieronder vindt

4 stevige, friszure appels (Cox d’Orange,

bestanddelen weg en laat het sap inkoken

u nogmaals het recept met nu de juiste

Fuji), geschild en in kwarten gesneden

tot het iets stroperig is. Serveer deze

ingrediënten.

bijzonder Rosj Hasjana traktatie met volle, Breng in een ruime pan het appelsap aan

dikke Griekse of Turkse yoghurt en druppel

Gepocheerde appels

de kook met de honing, sap en schil van de

er wat afgekoeld, ingedikt sap over.

met honing en specerijen

citroen en sinaasappel, gember, steranijs

4 dl appelsap

en kaneel, laat 15 minuten zachtjes koken

Tip: Goudreinetten zijn niet geschikt voor

6 el honing

Pocheer de appelparten ca. 10 minuten

dit recept: die vallen snel uit elkaar.

sap en schil van 1 citroen

in deze geurige vloeistof, zet daarna het

Tip: Roer wat siroop door een glas bruisend

sap en schil van 1/2 sinaasappel

vuur uit en laat de appels in de vloeistof

mineraalwater, heerlijk drankje!

4 plakjes verse gember, geschild

afkoelen. Neem de appels met een

25

Recept: Bhaji Ingrediënten Voor het Chanoekarecept voor dit jaar kijk ik verder naar het oosten, sla de traditionele en gemoderniseerde Oost-Joodse latkes over en kom uit in Zuid-India, in Cochin, waar al sinds de 5e eeuw Joden wonen. De traditionele gerechten behorend bij de Joodse feestdagen hebben de smaak aangenomen van de lokale keuken. Bhaji is een soort latke, maar dan gemaakt van uien en kikkererwtenmeel, echt Indiaas gekruid, maar wel gebakken in olie.

200 g kikkererwtenmeel (‘gram flour’) 50 gram tarwebloembloem 1 theelepel cayennepeper 1 theelepel geelwortel (kurkuma) 1/2 theelepel gemalen komijn 1/2 theelepel gemalen koriander 1 theelepel zout 1/2 theelepel bakpoeder 1 ei, losgeklopt 3 deelblokjes gehakte spinazie (ontdooid en goed uitgelekt) 2 flinke uien, gepeld 4 dl zonnebloemolie

Bereiding • Meng kikkererwtenmeel, bloem, cayennepeper, geelwortel, komijn, koriander, zout en bakpoeder • Klop het ei los met 2 eetlepels water, roer door het droge mengsel, voeg eventueel meer water toe om een dik vloeibaar beslag te maken • Roer de spinazie door het beslag • Snijd 1 ui in tweeën en snijd de helften in dunne halve ringen, snijd de andere ui in kleine stukjes • Schep de uien door het beslag • Verhit de olie in een wok of hapjespan • Laat een eetlepel beslag met ui voorzichtig in de pan glijden, laat in 3-4 minuten goudbruin bakken • Leg de bhaji’s op keukenpapier en eet ze warm Heerlijk met allerlei soorten chutney! Kikkererwtenmeel is te koop bij Oosterse en Middenoosterse winkels.

26 ACTIVITEITEN - AGENDA

ALMERE

In dit programma wordt u meegenomen

HAARLEM/ BLOEMENDAAL

Di z’n Koffie

op een muzikale en mystieke reis. U kunt

Tsevet

Iedere woensdag vanaf 9.30 uur inloop

genieten van een documentaire met

3 december vieren we Chanoeka met het

koffieochtend in buurtcentrum Parkwijk.

unieke historische fragmenten waarin de

7e kaarsje. Neem uw chanoekia mee. We

Bijzonderheden:

schilder openhartig vertelt over zijn leven,

steken samen de kaarsjes aan.

4 december: Chanoeka-viering 7e kaarsje

zijn kunst en zijn familie. Verder luistert

Bijeenkomsten vanaf 19.30 uur

(pas ’s avonds gaat de 8e aan). Neemt allen

u naar gedichten van Marc Chagall met

Informatie: T 023 526 22 81 of

uw eigen chanoekia mee met acht kaarsjes,

muziek van Rachmaninov en een prachtig

E [email protected]

dan steken we samen de kaarsjes aan

concert van vooraanstaande Russische

8 januari 1e Di z’n Koffie na de winterstop

musici.

HEERENVEEN

met wat lekkers erbij.

Datum: zondag 1 december

SJEMOE’OT

22 januari Toe Bisjwat viering (Nieuwjaar

Locatie: Theater Bellevue, Amsterdam

Gezellige en informatieve bijeenkomsten

der bomen)

Informatie: Mirjam Samson

op de tweede woensdag van de maand.

5 februari Mevr. Erna Houtkooper-Barend

T 020 577 65 66 of

4 december (LET OP: 1e woensdag van de

houdt een lezing over Joodse genealogie.

E [email protected]

maand!!) Chanoeka 8e Kaarsje 17.00 uur bijdrage: € 15,–

19 maart Poeriem-viering met kiesjliesj en Hamansoren.

APELDOORN

8 januari Tanja Nab, liederen uit de Joodse

2 april Bingo. Begintijd: 10.00 uur

HaMakor Geen JMW groep

traditie 10.30 uur

17 april (donderdag!): Pesach matze-

Bijna iedere derde donderdag van de

12 februari Rabbijn S. Spiero, over

brunch met gremsjeliesj. Iedereen maakt

maand 10.00 - 13.00 uur.

het ontstaan van het Chassidisme

wat lekkers.

Iedereen is welkom.

10.30 uur

Informatie / opgave: Judith Heslenfeld

Aanmelden: Channa Alliki T 055 542 08 63

12 maart Poeriem 10.30 uur

T 036 532 81 35

of E [email protected] Kosten € 2,–

17 april LET OP: donderdag! Pesach bijdrage: € 10,– 12.00 uur

AMSTERDAM

BREDA

Aanmelden bij Gineke van Dam

Cursussen afdeling 50+

Finjan

T 0514 541 193 of

Schilder groep

Bijeenkomsten elke 2e woensdag van de

E [email protected]

maandag van 13.00 tot 15.00 uur

maand. Vanaf 10.00 uur

Joodse geschiedenis LET OP: Chanoeka-lunch dinsdag van 10.30 tot 12.00 uur Meer bewegen voor ouderen dinsdag van 12.30 tot 13.15 uur Jiddisje conversatie

HEILOO

4 december 2013

Tsafon

Laatste bijeenkomst van het jaar

4 december Chanoeka 8e kaarsje. Neemt

Informatie J. Leeser T 076 542 22 78

allen uw eigen chanoekia mee met

E [email protected]

9 kaarsjes, dan steken we samen de

woensdag van 14.00 tot 15.30 uur

kaarsjes aan

DEN BOSCH

15 januari Houd de convo in de gaten!

Er zijn nog een paar plaatsen beschikbaar.

Bejachad

12 februari Informatie zal volgen

U kunt altijd een proefles bijwonen.

2 december Chanoeka bijeenkomst

12 maart Informatie zal volgen

Neemt u contact op met de afdeling 50+via

Aanvang 14.00 uur

20 april Pesach (LET OP: zondagmiddag!)

T 020 577 65 88

Informatie: Ingrid Stern T 073 521 48 05

Bijeenkomsten vanaf 19.30 uur, start

E [email protected]

E [email protected]

bijeenkomsten 20.00 uur

De cursussen van JMW afdeling 50+ vinden

Informatie: Reina Oudgenoeg

plaats in het gebouw van het JCC in de

DEN HAAG

T 072 533 31 27 of

Van der Boechorststraat 26,

Mitzwe Bar

E [email protected]

1081 BT Amsterdam

Bijeenkomsten normaal elke 2e dinsdag van de maand

HILVERSUM

Beeld, mystiek en muziek: een

Vanaf 14.30 uur

Gooise Nesjomme

bijzonder Chagall programma

LET OP: Chanoeka diner 3 december 2013

21 november Huiskamerkoffie bij Veronica

De Russisch-Joodse schilder Marc Chagall

Aanvang 16.00 uur

Mayer in Hilversum.

is bekend van zijn beelden van blauwe

Laatste bijeenkomst van het jaar

5 december 8e dag Chanoeka (LET OP:

koeien, vliegende geliefden, musici en

Brasserie Mazzeltov

1ste donderdag). Breng uw chanoekia mee

circusartiesten. Hij omschreef zichzelf als

Informatie: B. Braat T 0172 430 628

met 9 kaarsjes. Er wordt gezorgd voor

een dromer die nooit wakker wordt.

E [email protected]

soefganiot en ander lekkers.

27

16 januari Huiskamerkoffie bij Willy in

VENLO

ZWOLLE

Hilversum

Chanoeka-bijeenkomst

JOO-OOST

20 februari Koffie Nesjomme in St. Joseph

Op zondag 1 december 2013 vindt de

1 december om 13.30 uur gezellige

20 maart Huiskamerkoffie bij ... ??? wie

Chanoeka-bijeenkomst op de nieuwe

Chanoeka-viering met soefganiot en latkes.

meldt zich aan?

locatie plaats.

Carla da Silva zingt Jiddische en Joodse

LET OP: vanaf januari 2014 bijeenkomsten

Schrijf het alvast in je agenda. Iedereen

liedjes, Jacob Ben-Chaim houdt een lezing

iedere 3e donderdag van de maand

is van harte welkom vanaf 14.30 tot

over de Dode Zeerollen n.a.v. de expositie

Informatie: Edith Bernards-Baas

17.30 uur. We starten om 15.00 uur.

in het Drents Museum in Assen.

T 035 541 47 50 of

Toegangsprijs: € 5,–, kinderen gratis,

De chanoekiot zullen worden aangestoken,

E [email protected]

opgeven voor 26 november.

iedereen die dat wil mag zijn eigen

W www.gooisenesjomme.nl

Naam en adres van de nieuwe locatie

chanoekia meebrengen.

(multifunctioneel centrum):

Toegangsprijs: € 10,–. Kinderen tot 10 jaar

ROTTERDAM

MFC Op Expeditie

half geld.

Joffie Koffie Rotterdam

Vossenerlaan 57

Informatie en aanmelding: Anneke Kopuit

Iedere derde woensdag van de

5924 AC Venlo-Blerick

T 0570 517 502 E [email protected]

maand, 10.30 tot 12.30 uur, Locatie

Chanoeka viering 5e kaarsje. Neemt allen

of Marion de Klijn E [email protected]

LJG, Mozartlaan 99, ingang Bachlaan,

uw eigen chanoekia mee met 6 kaarsjes

Rotterdam

dan steken we samen de kaarsjes aan.

18 december After-Chanoeka brunch

Informatie en aanmelding: Piet Wilderbeek

15 januari bijeenkomst (informatie volgt)

T 06 517 48 805 E [email protected]

19 februari bijeenkomst (informatie volgt) 19 maart bijeenkomst (informatie volgt)

ZAANDAM

Informatie: Frieda van Koot

Misjpoge aan de Zaan

T 06 231 791 05 of mail Ali Oudenaarden

4 december Chanoekaviering 7e kaarsje

E [email protected]

(pas ’s avonds gaat de 8e aan). Neemt allen uw eigen chanoekia mee met 8 kaarsjes, dan steken we samen de kaarsjes aan

Gezocht: vrijwilliger voor Joffie

29 januari Sjmoesochtend

Koffie Rotterdam

26 februari Lezing Nicolienne Wolf

De Rotterdamse koffie-ochtend groep,

over Joodse pleegkinderen in een

Joffie Koffie, is op zoek naar een nieuwe

predikantengezin

vrijwilliger voor het samen maken van het

26 maart Sjmoesochtend

maandelijkse sociaal-cultureel programma

16 april Matzebrunch

en een paar administratieve taken.

Bijeenkomsten iedere laatste woensdag

De tijdinvestering is wisselend, soms weinig

van de maand van 10.00 uur tot 12.00 uur

dan weer meer.

Informatie: Erna Houtkooper-Barend

Voor meer informatie kunt u Shirley Ensel

T 06 22 47 31 71 of

benaderen via E [email protected] of

E [email protected]

T 020 577 65 85

Café Jom Risjon Gezellige bijeenkomsten voor 65 plussers. Altijd op de eerste zondag van de maand tussen 11.00 en 13.00 uur. Bijeenkomsten zullen plaatsvinden op de volgende data: 1 december Chanoeka-viering 4e kaarsje (pas ’s avonds gaat de 5e aan). Neemt allen uw eigen chanoekia mee met 5 kaarsjes dan steken we samen de kaarsjes aan 5 januari, 2 februari, 2 maart en 6 april Informatie en aanmelding: Frieda van Koot T 015 262 39 40 of 06 231 791 05

Geef uw (juiste) emailadres aan ons door! Wilt u 6 keer per jaar de nieuwsbrief Joodse Activiteiten ontvangen met daarin alle nieuwtjes en activiteiten? Is uw emailadres onlangs gewijzigd of is uw emailadres niet bij ons bekend? Laat het ons weten! Stuur een email aan: [email protected] o.v.v. nieuwsbrief Joodse Activiteiten met in de email uw postcode en oude emailadres.

28 JMW - ACTIVITEITEN

Groepsgesprekken Een groepsgesprek, is dat iets voor mij? Soms wil je zaken met anderen bespreken en juist met mensen die dezelfde achtergrond hebben. Je bent blij met de herkenning en erkenning van anderen. JMW is gespecialiseerd in ‘Joods’. Juist daarom kies je voor JMW. Sinds jaren organiseren wij gespreksgroepen die alles te maken hebben met Joodse identiteit. Daar zoomen wij op in. Gespreksgroepen gerelateerd aan de oorlog zijn binnen JMW specifiek. Regelmatig zeggen mensen die deelnemen aan één van onze gespreksgroepen: ‘Ik heb jaren in therapie gezeten, maar nog nooit is het over dat Joodse

deel gegaan. Het lijkt wel of dat is vergeten.’ Ook hier zijn her- en erkenning de meest waardevolle punten. ‘De Joden in Nederland’ hebben hun eigen problematiek en regelmatig komen deze punten tijdens de gesprekken naar boven. Het gevoel: ‘Ik ben niet de enige’ is vaak een opluchting. Informatie en aanmelden Mail naar [email protected] of bel met Roos van den Berg 020 577 65 66. Voorafgaand aan deelname aan de gespreksgroep vindt een kennismakingsgesprek plaats.

29

Naast de identiteitsgroepen bie den we ook meer algemene groepen aan. De ze kunnen een hulpverlenend karakter hebben

Groepsgesprekken • Help! Ik ben met een Israëli getrouwd Over cultuurverschillen en alles wat dit met zich meebrengt • Foute man; heb ik weer... Hoe kan het dat je altijd op het verkeerde type valt • Ik hier, mijn familie daar... Even in de auto springen om je familie te zien zit er niet in... Dat brengt moeilijke en soms pijnlijke momenten met zich mee... • Pak je bagage uit bij JMW Over Joodse identiteit (Joodse vaders en Naoorlogse generatie) • Ik was kind in de oorlog Veel herinneringen heb je niet meer, maar de last draag je met je mee. De hulpverleningsgroepen bestaan uit 4 tot 6 bijeenkomsten van 2 uur. De kosten zijn € 7,50 per bijeenkomst.

Nieuw • Ik ben niet-Joods en heb een Joodse partner Sommige onderwerpen zijn moeilijk te bespreken of herken je niet uit jouw belevingswereld. Praat hierover met andere niet-Joodse partners. • Kind van Duitse en Oost-Europese Joden Altijd verschil gevoeld tussen Joodse Nederlanders en het Joods-zijn van thuis? Uitwisseling van ervaringen over hoe je achtergrond je heeft gevormd. Dinsdagmiddag 21 januari, 4 en 18 februari in Amsterdam

Cursussen • Joodse cultuur in één dag Jodendom van de wieg tot het graf in sneltreinvaart • Levensverhalen schrijven Elke bijeenkomst een ander onderwerp

30 JMW - EITZES VAN ESTHER TEKST ESTHER SCHOLTENS

Dakloos, uitkeringsloos, Help! Ik ben de wanhoop nabij...

Vraag

Eitze

Ik, vrouw 61 jaar, verblijf sinds drie weken bij mijn dochter in Amstelveen. Ik heb 25 jaar in de Verenigde Staten gewoond, maar besloot, nu ik wat ouder word, terug te keren naar Nederland. Mijn gezondheid laat te wensen over en mijn ziektekostenverzekering in de Verenigde Staten dekt niet langer alle medische onkosten. Mijn dochter is lief genoeg om mij op te vangen, maar ze is alleenstaand en heeft twee jonge kinderen. Bovendien heeft ze maar een kleine huurwoning en leeft ze van een bijstandsuitkering. Het is dus in ieders voordeel als ik over niet al te lange tijd een eigen inkomen en woning heb. Dat wil ik graag, ik wil namelijk zo zelfstandig mogelijk zijn. Iemand vertelde me dat ik me voor een uitkering moest wenden tot het UWV in Amstelveen. Daar kreeg ik echter te horen dat ik geen uitkering kan aanvragen, tenzij ik me registreer op het adres waar ik verblijf. Zonder uitkering kan ik me weer niet inschrijven als woningzoekende en blijf ik officieel dakloos. Intussen heb ik bonje met mijn dochter, want zij wil absoluut niet dat ik me op haar adres registreer. Ze staat nu al onder druk van de Sociale Dienst om zo snel mogelijk aan het werk te gaan. Het is zo erg dat haar ze uitkering dreigen te korten. Ze wil en kan er financieel niet NOG verder op achteruit gaan. Weet u wat een Catch 22 is?

Dit is vast niet de situatie die u voor zich zag toen u besloot naar Nederland terug te komen. Zoals u al schreef; het is een echte Catch 22, namelijk een situatie waarin iemand twee acties dient te verwezenlijken die wederzijds afhankelijk zijn van de andere actie, die als eerste dient te zijn voltooid. Dat klinkt al ingewikkeld, maar in praktijk is het nog lastiger, want hoe doorbreek je dit gigantische dilemma, met welke actie moet u beginnen? U krijgt geen uitkering zonder inschrijving op het adres van uw dochter, zonder uitkering kunt zich niet inschrijven als woningzoekende. En dan ook nog ruzie met uw dochter... Nu wil ik u toch gerust stellen. Er zijn namelijk wel mogelijkheden om uit dit lastige parket te geraken. De eerste optie is u wel in te schrijven op het adres van uw dochter. Zij zal dan inderdaad haar eenouder-toeslag van de sociale dienst kwijtraken. U wordt dan aangemerkt als samenwonend. Dit houdt in dat u een uitkering ontvangt, die samen met de uitkering van uw dochter, niet hoger zal zijn dan de bijstandsnorm voor samenwonenden. Dat is ongeveer € 1.320 per maand. Ik schat in dat uw dochter als alleenstaande ouder nu ongeveer € 1.135 per maand heeft.

Waar moet ik nou heen? Na een afwezigheid van vijfentwintig jaar, heb ik geen vrienden/kennissen of andere familieleden in Nederland, waar ik bij kan wonen. Moet ik dan op straat terecht komen? Ik ben de wanhoop nabij. Help!

31

uitzichtloos? Staatssecretaris van Rijn beperkt korting op JMW Ze gaat er dus wel iets op vooruit, maar moet ook samen met u en de kinderen van een uitkering van € 1.320 per maand leven. Hoe deze ‘stijging in inkomsten’ zich zal verhouden tot bijvoorbeeld belastingtoeslagen (huur- en zorgtoeslag) van uw dochter durf ik niet te zeggen, maar het zou kunnen dat die lager zullen uitvallen. Zolang u bij uw dochter verblijft, heeft u overigens geen keuze: u MOET zich dan op haar adres inschrijven. Wil uw dochter dit echt niet, dan zult u niet bij haar in huis kunnen blijven. Als u toch bij haar blijft, dan pleegt zij fraude. Op het moment dat u uw uitkering aanvraagt, zal de Sociale Dienst controleren waar u precies verblijft. Als ze erachter komen dat dat bij uw dochter is, zijn de poppen aan het dansen. Dan moet ze de teveel ontvangen toeslag terugbetalen en krijgt ze ook nog een boete. De andere optie is bij haar weggaan en dan… tja… wat dan? Dan zou u gebruik moeten maken van de daklozenopvang. Vanuit die positie kunt u dan een postadres bij de Sociale Dienst krijgen en een uitkering aanvragen. Zo blijft uw dochter financieel buiten schot. De vraag is echter of uw dochter haar zieke moeder letterlijk op straat wil zetten? Dat kan ik me nauwelijks voorstellen. Ik zou u en uw dochter willen uitnodigen voor een gesprek op kantoor, zodat we de feiten op een rijtje kunnen zetten. Wellicht zal dat de angst bij uw dochter wat wegnemen. De situatie is natuurlijk ook niet blijvend. Met een uitkering kunt u zich wel inschrijven bij Woningnet. Door uw leeftijd (55+) kunt u misschien ook nog gebruik maken van voorrangsbeleid van de gemeente Amstelveen. Zo ziet u: het is niet makkelijk om de Catch 22 op te heffen, maar zeker niet onmogelijk.

In het Rosj Hasjananummer van de Benjamin deelde ik met u mijn zorgen over bezuinigingen op de subsidie van JMW voor de komende jaren. Ik beloofde u op de hoogte te houden. Die zorgen waren nier voor niets. Het Ministerie van VWS deelde mee dat zij van plan waren om in de jaren 2014 tot en met 2016 elk jaar 5,7 procent te bezuinigen op de JMW-subsidie. Bijna twee keer zoveel als in de afgelopen jaren het geval was. Dat terwijl het werk als gevolg van o.a. buitenlandse uitkeringen voor vervolgingsslachtoffers er niet minder op is geworden. JMW was genoodzaakt een ‘brandbrief’ aan de staatssecretaris te schrijven met een toelichting waarom zo’n hoge bezuiniging onredelijk was en in strijd met het overheidsbeleid niet te bezuinigen op oorlogsslachtoffers. De staatssecretaris reageerde onmiddellijk en nam zelf contact met mij op. In goed en constructief overleg werd besloten dat het kortingspercentage voor 2014 en 2015 op 3 procent zou blijven staan en dat VWS en JMW op korte termijn gaan spreken over de periode daarna. Natuurlijk heb ik de staatssecretaris meteen uitgenodigd voor een werkbezoek. Al bij al een goed afloop van een hachelijk avontuur! Hans Vuijsje Algemeen directeur

32 JMW - BSP

Benjamin Servicepakket Met dit (gezins-) lidmaatschap kunt u gebruik maken van allerlei aanbiedingen, zorg- en gemaksdiensten, artikelen en cursussen. Het volledige aanbod kunt u lezen op www.benjaminservicepakket.nl. Naast de algemene diensten hebben wij ook een aantal ‘Joodse diensten’; zoals JMW a la carte, Sari’s kookpunt en In je nopjes aan de knopjes.

Rijbewijskeuring Heeft u een medische keuring nodig voor het verlengen van uw rijbewijs omdat u 70 jaar of ouder bent? Of omdat u jonger bent dan 70 maar een groot rijbewijs (CD) heeft dat om de vijf jaar verlengd moet worden? Dan kunt u nu een afspraak maken met de rijbewijskeuringsarts. De keuring vindt plaats conform de richtlijnen van het Centraal Bureau Rijvaardigheid (CBR). Na de keuring wordt de Eigen Verklaring (het keuringsformulier) persoonlijk door de rijbewijskeuringsarts naar het CBR gebracht. Dit levert een tijdwinst op van enkele weken! Voor nadere informatie kunt u kijken op Amstelring Ledenservice of www.amstelring.nl > Ledenservice > Cursussen & Diensten > Rijbewijskeuring Prijs leden: € 25,– Prijs niet-leden: € 37,50 Arbo-rijbewijskeuring ook voor beroepschauffeurs (onder de 70 jaar) Prijs leden: € 60,– Prijs niet-leden: € 76,80

Koks gezocht Wij zijn op zoek naar mensen die het leuk vinden om voor mensen te koken. Sari’s Kookpunt is naarstig op zoek naar semivrijwilligers. Informatie: [email protected], 020 577 65 88.

JMW à la carte Lekker en niet duur, kosjer of kosjerstyle eten

Sinds kort vinden de keuringen plaats op: Servicepunt Tesla Middenweg 333, 1098 AT Amsterdam

Voor € 17,50 per jaar kunt u lid worden van het Benjamin Servicepakket.

Golan à la carte, BSP leden € 3,50 korting (zo. t/m do.) Beth Shalom maaltijd € 18,–, BSP leden€€ 14,50 (di.) Informatie en reservering Maandag t/m donderdag 020 577 65 88 of [email protected]

www.benjaminservicepakket.nl

33

Gemak Veiligheid ce

Servi

Vers bij u Thuis Vers bij u Thuis is een nieuwe dienst van het Benjamin Servicepakket, waar gemak, veiligheid en dienstverlening bij elkaar komen. Vers bij u Thuis levert verse, smakelijke maaltijden aan huis. In de algemene en de koosjere keuken worden dagelijks maaltijden gekookt, die na ontvangst 5-9 dagen houdbaar zijn in de koelkast. Om de maaltijden op te warmen heeft Vers bij u Thuis een eenvoudig, uniek en veilig opwarmsysteem ontwikkeld. Gemak Bij Vers bij u thuis kan men een keuze maken uit een ruim assortiment aan verse maaltijden, zowel koosjer als algemeen. Daarnaast staat er elke dag een heerlijk kopje soep en een nagerecht op het menu. De chauffeur kan ook (gratis) uw boodschappen en bakkerijproducten meenemen. De boodschappen en koosjere bakkerijproducten worden samen met de maaltijden op vaste tijdstippen thuisbezorgd. Veiligheid Het opwarmsysteem, de Mealbutler is uitermate veilig en te huren bij Vers bij u Thuis. Als de Mealbutler niet handmatig wordt uitgeschakeld, dan schakelt hij zichzelf na één uur uit. Uiteraard kunnen de maaltijden ook in de magnetron en zelfs in de oven verwarmd worden.

Service De service is ideaal voor mensen die tijdelijk of langdurig niet in staat zijn om zelf te koken, mensen die veel overwerken en mensen die puur voor het gemak maaltijden willen afnemen. Bij Vers bij u thuis is het geen probleem om tijdelijk maaltijden af te nemen. De maaltijden worden, eventueel met boodschappen en bakkerijproducten, gratis thuisbezorgd bij een afname vanaf drie maaltijden per levering. Onze dieetkoks koken ook alle diëten.

Meer informatie Bent u lid van het Benjamin Servicepakket dan ontvangt u deze maaltijd tegen het gereduceerde tarief van € 6,– (normaliter € 7,95)! De huur van de Mealbutler is voor BSP leden de eerste 2 maanden gratis. Daarna kost dat € 10,– per maand. Het uitgebreide aanbod kunt u lezen op www.joodswelzijn.nl/servicepakket of www.versbijuthuis.nl. Wilt u gebruik maken van deze dienst of meer informatie dan kunt u contact opnemen met JMW afdeling 50+ door te bellen naar 020 577 65 88 of te mailen naar [email protected].

34 JMW - SJOEK / JINGLES

Sjoek Gezocht: vrijwilliger voor de

Gezocht: vrijwilligers voor het opzetten

Oproep: geef uw (juiste) emailadres

sjmoesochtenden in Hilversum

en organiseren van een NIEUWE

aan ons door!

Houdt u van koffiedrinken en sjmoezen?

koffieochtend in Arnhem

Wilt u zes keer per jaar de nieuwsbrief

En houdt u van dingen organiseren?

Neem contact op met Shirley Ensel via

Joodse Activiteiten ontvangen met daarin

De Gooise Nesjomme in Hilversum

[email protected] of via

alle nieuwtjes en activiteiten? Is uw

zoekt versterking. Interesse? Neem

020 577 65 85 voor meer informatie of

emailadres onlangs gewijzigd of is uw

contact op met Barbara Tanenbaum via

kijk op www.joodsevrijwilligers.nl onder

emailadres niet bij ons bekend? Laat het

[email protected] of via

‘vacatures vrijwilligerswerk’

ons weten! Stuur een email aan:

020 577 65 66 voor meer informatie of

[email protected] o.v.v.

kijk op www.joodsevrijwilligers.nl onder

Gezocht: penningmeester maandelijkse

Nieuwsbrief Joodse Activiteiten met in de

‘vacatures vrijwilligerswerk’

culturele avonden in Bloemendaal

email uw postcode en oude emailadres.

Houdt u van actuele onderwerpen? Gezocht: Secretaris maandelijkse culturele

Werkt u graag met mensen? Geef u op als

avonden in Heiloo

vrijwilliger voor de maandelijkse culturele

Woont u in de buurt van Heiloo? En

avonden in Bloemendaal. Meer informatie

Wilt u ook een oproep plaatsen?

vindt u het leuk om activiteiten te

bij Barbara Tanenbaum op 020 577 65 66

Aarzel dan niet en stuur ons uw oproep.

organiseren? Kom de vrijwilligersgroep

of via [email protected]

Wij plaatsen uw berichtje gratis in de

in Heiloo versterken. Meer informatie bij

volgende Benjamin en zenden de

Sarah Feirabend via 020 577 65 66 of via

Oproep: Onderduikers uit Wijchen

[email protected]

Dringende oproep aan onderduikers die

binnengekomen reacties aan u door.

van 1942 - 1945 als kind ondergedoken zijn geweest in Wijchen, Alverna en Omgeving. Gelieve contact op te nemen met H.H.Themans. Telefoon; 020 642 03 43 of via e-mail; [email protected]

Jingles YJingle 621

YJingle 623

Het lijkt me leuk om weer wat nieuwe

Vrouw 70+, woont buiten Amsterdam

Wilt u reageren op een oproep, stuur ons

mensen te leren kennen, ik ben 47 jaar,

maar komt af en toe in Amsterdam. Ik zou

uw brief in een gesloten envelop met

hou o.a. van muziek, wandelen, voetbal,

daar graag mensen willen ontmoeten.

linksboven in de hoek het nummer van

schaken en koken. Heb een kat, rook niet

uw keuze. Wij sturen uw gesloten envelop

en drink matig. Heb je zin om eens af te

YJingle 624

door aan de geadresseerde.

spreken? Brieven van alle leeftijden zijn

Wie heeft er belangstelling voor een

‘Benjamin redactie, o.v.v. Schadchen,

welkom.

praatgroep waarin over diverse onderwer-

De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amster-

pen die Joden vandaag bezighouden en

dam’ of per mail [email protected].

YJingle 622

daarover met anderen willen praten, van

www.jonet.nl/joodsevrienden

Vrouw ZZPer, (67), jong van geest, is op

gedachten wordt gewisseld. Een Joodse

zoek naar gelijkgestemden m/v om samen

achtergrond is gewenst. Brieven met

leuke dingen te ondernemen met name in

voor- en achternaam, m/v, leeftijd, adres,

het weekend: theater, film, eten, terras,

telefoonnummer of e-mailadres voor de

uitstapjes. Graag reacties met telefoon-

bereikbaarheid onder nummer versturen

nummer, geen e-mailadres.

naar de Benjamin.

JMW - OP PAD

35

JMW On the Move: Joods Berlijn zusterorganisatie van JMW in Berlijn. Voor Miriam Thielen-Vaz Dias, een van de deelnemers, was vooral de ervaring om in een compleet Joods gezelschap te reizen erg uniek. ‘Wat ik zo prettig vond, was de vertrouwelijkheid onderling. Ik denk toch dat dit te maken heeft met de gedeelde Joodse achtergrond. Er is een band ontstaan, gesmeed door gezamenlijke ervaringen en gesprekken. Of die beklijft, is niet zeker, maar deze band gaf ons bezoek aan Berlijn wel extra diepte.’

Voor het eerst sinds lange tijd organiseerde de afdeling Joodse Activiteiten van JMW een buitenlandse reis naar Joods Berlijn. Tweeëntwintig mensen, met Mirjam Samson als reisleidster, reisden af naar de Duitse hoofdstad om daar kennis te maken met de Joodse geschiedenis en de hedendaagse Joodse cultuur. Op het programma stond een stadswandeling door de Joodse wijk, een bezoek aan het Joods Museum en het Holocaust museum en een voorstelling met muziek en cabaret in het Joods Theater. Ook bezocht de groep de Nieuwe Synagoge en de Joodse Gemeente. Het hoogtepunt van de reis was een ontmoeting met de vrijwilligers van das Judische Social Ambt, de

Ook het programma was bijzonder. Mevr. Thielen-Vaz Dias: ‘Voor mij waren de twee plekken die de meeste indruk maakten het Joods Museum en het Holocaust Monument. Van het museum valt vooral de bijzondere architectuur op. Vanaf het moment dat je binnenkomt is alles onzeker, je weet niet welke bocht of hoek er zal komen. De architect Daniël Libeskind brengt de bezoeker bewust van zijn à propos. Vooral de Holocaust Toren en de Garden of Exile vond ik indrukwekkend. Ik heb daarna enige tijd nodig gehad om weer tot mezelf te komen.’ De reis was een groot succes en er zijn al vele suggesties gedaan voor volgende reizen: wat te denken van Joods Praag, Joods Parijs, Joods Buenos Aires of Joods New York! Ach, dromen mag en wie weet waar JMW u nog brengt...

Prijsuitreiking Rosj Pina Bij de prijsuitreiking t.g.v. een tekenwedstrijd op Rosj Pina werden 18 van de deelnemende kinderen verrast met een cadeaubon. Uit de vele mooie inzendingen moest geselecteerd worden, omdat slechts van een beperkt aantal kaarten ansichtkaarten konden worden gemaakt. JMW organiseert om de drie jaar een tekenwedstrijd met een aantal thema’s. De ansichtkaarten worden zowel aan JMW relaties als aan donateurs van de Benjamin verstuurd. Alle kinderen op Rosj Pina krijgen n.a.v. de wedstrijd een stapeltje ansichtkaarten mee naar huis.

36 JONET TEKST KEMAL RIJKEN

Het licht van Joods Georgië DE SYNAGOGE VAN TBILISI

Toen ik afgelopen zomer op vakantie was in de Kaukasus deed ik Tbilisi voor een paar dagen aan. De hoofdstad van de kleine voormalige Sovjetrepubliek Georgië is een mengelmoes van oud en nieuw. Sinds 2004 liet president Mikhail Saakasjvili er pompeuze nieuwbouw neerzetten. Een congrescentrum in de vorm van twee rupsen, een loopbrug in de vorm van een watergolf en een geheel nieuw uitgaanscentrum met terrasjes en bars vormen tegenwoordig het vernieuwde centrum van Tbilisi. Er is zelfs een moderne Zwitserse kabelbaan aangelegd die je binnen drie minuten tijd naar een van de bergtoppen brengt die de stad omringt. Op mijn eerste dag in Tbilisi probeerde ik de stad wandelend te verkennen. Dat gaat niet zomaar, want het verkeer is er een drama. Auto’s, busjes, taxi’s en vrachtwagens rijden er kriskras langs elkaar heen. Er zijn verkeersregels, maar ook weer niet: eenmaal achter het stuur, maken de Georgiërs hun eigen regels. Via de paden langs de grote wegen lukte het me om naar het centrum van de stad te lopen. Een van de middelpunten van het gebied is het Vrijheidsplein. In het midden van deze grote verkeersrotonde staat een pilaar met een gouden beeld van Joris en de Draak erop. Joris, in het Engels ook wel George geheten, bevecht een kleine gouden draak met zijn lans. Het is een mythe die overal in Europa voorkomt. Zo ook in Georgië, dat aan de rand van ons continent ligt. Onder het bewind van Saakasjvili heeft het land een prowesterse koers gevaren en dat zie je terug in de symboliek. Het is bijzonder, want Georgië ligt eigenlijk zo goed als in Azië en wordt – op Armenië na – omringd door landen en Russische deelstaten waar vooral moslims wonen. Vlak naast het Vrijheidsplein ligt het oude stadscentrum. Daar vind je nog huizen die zijn gebouwd in de 18de eeuw. Ook kun je er Georgische kerken bezichtigen. Wie een Georgische kerk binnenkomt, moet

altijd een stel kaarsjes kopen en deze aansteken. De oranje of witte kaarsen symboliseren onder meer ‘het licht van God’. Ik stak dan ook netjes een paar kaarsen aan en plantte deze in een van de vele tafels met zandbakken erop. Schuin tegenover een van de grotere kerken ligt de enige synagoge van het centrum. Ook Georgië heeft een Joodse gemeenschap. Deze sjoel is niet verscholen, maar is met Davidssterren en al prominent te zien langs de openbare weg. Ten tijde van de Sovjet-Unie, waar religie een zonde was, hebben de Georgische Joden hun geloof en cultuur weten te behouden. Momenteel wonen er zo’n 13.000 Joden in het land, dat in totaal ongeveer 4,3 miljoen inwoners telt. Uiteraard wilde ik de sjoel van deze kleine gemeenschap zien. Met gevaar voor eigen leven stak ik de weg over, om vervolgens de deur van het gebouw open te doen. Die stond gelukkig open. Binnen zaten een paar oude Joden te socializen. Een ding viel me meteen op: de chanoekia die aan was. Maar het is toch middenin de zomer?, dacht ik. Op drie van de negen armen stonden oranje kaarsen. Het waren dezelfde soort kaarsjes die ik eerder in de orthodoxe kerk had gezien. Uiteraard wilde ik weten waarom deze kaarsen brandden. Het was immers nog lang geen Chanoeka. Een van de bejaarde mannen vertelde me dat er heel soms christelijke Georgiërs langs komen om in de sjoel te bidden. Ze steken dan de kaarsen aan en mogen die bij uitzondering in de chanoekia zetten. Hoewel Chanoeka in tijd nog ver weg was, was het Joodse feest van het licht voor mij nu ineens heel dichtbij. Via deze weg wil ik alle lezers van de Benjamin namens Jonet een fijne Chanoeka wensen. De Joden van Georgië hebben hun chanoekia ook in deze dagen in gebruik.

37

Jonet.nl zoekt vrijwilligers! Het team van Jonet.nl is op zoek naar mensen die zich op digitaal en sociaal gebied willen inzetten voor het online platform van Joods Nederland. Jonet is er voor alle Nederlanders met een Joodse achtergrond en voor nietJoden die geïnteresseerd zijn in het Jodendom, de Joodse gemeenschap en de Joodse wereld. Graag bouwen we de website, die sinds de lancering begin dit jaar al meer dan 24.000 unieke bezoekers aantrok, met jouw hulp uit. Als regiovrijwilliger ben je verantwoordelijk het plaatsen van berichten en/of agenda-items op Jonet. Ook gaat het om onderhouden van contacten met Joodse organisaties in Amsterdam en de Mediene. De volgende vraag staat in het werk centraal: Wat speelt er bij hen en kunnen we deze ontwikkelingen op de nieuwspagina en in de agenda van Jonet brengen? Ook is het van groot belang dat je digitaal goed onderlegt bent. Voor elke vrijwilliger bieden we werk aan op maat. Het gaat er voor ons om dat je plezier hebt in wat je doet en werk verricht tijdens de uren waarop jij dat kunt. Daarnaast mogen onze vrijwilligers de functie op hun cv zetten. In het geval dat een vrijwilliger werkzoekend is, dan houden we daar ook rekening mee. We ondersteunen het traject van werk naar werk. Verder willen we dat je werkt op de uren waarop jij dat kunt. Vrijheid voor de vrijwilliger staat centraal. Eén ding is wel van groot belang: vrijwillig werken bij Jonet is niet vrijblijvend.

Wij zoeken mensen met: • digitaal inzicht • een representatieve en pro-actieve houding • een goede pen en beheersing van het Nederlands • netwerkcapaciteiten • een paar uur per maand beschikbaar hebben Wij bieden: • vrijwilligersfuncties in Amsterdam en de Mediene • de mogelijkheid om de functie als werkervaring op je cv te zetten • ondersteuning van werk naar werk • een cursus werken in CMS • af en toe een gezellige bijeenkomst met andere Jonet-vrijwilligers uit het hele land • vrijheid om zelfstandig en op je eigen manier te handelen, en een netwerk op te bouwen Voel jij jezelf geroepen of heb je vragen? Mail dan gerust naar [email protected] Graag beantwoorden we je vragen en gaan we met je in gesprek.

HET KOSJERE DINER TIJDENS DE VRIJWILLIGERSDAG

38 JMW BUREAUS

Amsterdam Spreekuur maandag t/m vrijdag 9.30 - 12.00 uur en woensdagavond op afspraak 020 577 65 77 [email protected] Arnhem Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 026 445 12 89 [email protected] Den Haag Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00 - 15.30 uur 070 355 56 72 [email protected] Eindhoven Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 040 243 45 45 [email protected] Enschede Uitsluitend telefonisch spreekuur woensdag 9.30 - 11.30 uur 053 431 85 02 [email protected] Friesland, Groningen en Drenthe Uitsluitend telefonisch bereikbaar via kantoor Amsterdam. [email protected] Rotterdam Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00 - 15.30 uur 010 466 86 66 [email protected]

COLOFON

De Benjamin wordt uitgegeven door JMW (Joods Maatschappelijk Werk) en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 9.500 exemplaren. Het blad wordt op aanvraag gratis verstuurd naar in Nederland wonende abonnees. Personen in het buitenland ontvangen de Benjamin indien minimaal € 25,– (meer mag ook) per jaar wordt gedoneerd. U kunt zich abonneren door gebruikmaking van de antwoordbon in deze Benjamin, of door registratie op de website www.debenjamin.info. Het volgende nummer (95) verschijnt in maart 2014. Hoofdredacteur Michel Kotek Redactie Esther Scholtens, Jolan Toff, Barbara Tanenbaum, Sarah Feirabend, Lise van den Anker en Jacqueline de Boer (secretariaat), Lea van Coeverden (tekstcorrectie). Redactieadres JMW De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam Tel. 020 577 65 18 (redactie) Tel. 020 577 65 66 (abonnementadministratie) E-mail: [email protected] / www.debenjamin.info Advertentieverkoop Romeo Delta: [email protected] of bel 0544 352 235 Vormgeving Dickhoff Design, Amsterdam Druk Hega Offset, Rijswijk Inleveren kopij De sluitingsdatum voor het aanleveren van kopij voor het Pesach nummer is 10 februari 2014.

Bezoek onze website www.joodswelzijn.nl voor een volledig en actueel overzicht van de openings­tijden, diensten en activiteiten! Nieuwsbrief Joodse Activiteiten Wilt u ook de tweemaandelijkse nieuwsbrief van Joodse Activiteiten ontvangen? Maak dan nu een profiel aan op onze website www.joodseactiviteiten.nl onder ‘inloggen/registreren JMW’ (rechtsboven) en geef uw voorkeuren aan.

www.joodseactiviteiten.nl

Uw donatie helpt! Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel financieel bijdragen? Maak dan uw donatie over op rekening 204420. t.n.v. Stichting JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin. De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam. Ga voor een online donatie naar www.debenjamin.info.

Antwoordbon 94 naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum man

vrouw

nationaliteit

geen Joodse achtergrond

adres

wel

postcode

woonplaats

telefoon e-mail Gegevens partner (indien van toepassing) naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum man

vrouw

nationaliteit

geen Joodse achtergrond

wel

Ik wil graag een gratis abonnement op de Benjamin.

Ik wil deelnemen aan

Ik maak graag gebruik van

Ik wil graag informatie over de gesproken

Groepen

het Benjamin Servicepakket

Benjamin.



Ik ben niet-Joods en heb een

€ 17,50 uitsluitend per

Joodse partner

automatische incasso.



Kind van Duitse en Oost-Europese Joden

Bankrekening:



Help! Ik ben met een Israëli getrouwd



Foute man; heb ik weer...



Ik hier, mijn familie daar...

Ongehuwd Gehuwd



Pak je bagage uit bij JMW

Weduwe Weduwnaar



Ik was kind in de oorlog

Samenwonend

Ik wil meer informatie over:

Burgerlijke staat:

Cursussen datum

handtekening



Joodse cultuur in één dag



Levensverhalen schrijven

Uw persoonlijke gegevens worden conform de wet op de privacy behandeld.

Deze bon zenden naar: JMW - Joodse activiteiten De Lairessestraat 145-147 1075 HJ amsterdam

Jonet.nl – dé website voor Joods Nederland! Agenda van heel Joods Nederland Nieuws en Joodse gids Tsedaka: doneren met een muisklik Meet & Greet Jingles: voor vriendschap of meer

Volg ons op Facebook www.facebook.com/Jonetnl en Twitter @Jonet_nl

de

rla n d

Jonet, voor iedereen met een Joodse achtergrond en voor een ieder met interesse in Jodendom. Jonet is religieus en politiek onafhankelijk en staat open voor iedere vorm van Jodendomsbeleving en is een samenwerkingsverband van:

e M a c c a bi N