METRUM KUNST EN CULTUURBELEID HILVERSUM

METRUM KUNST EN CULTUURBELEID HILVERSUM 2015 - 2020

Metrum een metrum is een vast schema of een vaste maat, vooral gebruikt in de muziek, maar ook in architectuur en poëzie. Binnen het metrum zorgen verschillende ritmes voor variaties en dynamiek. Het samenspel van metrum en ritme past bij de karakteristieken van de culturele kwaliteit van Hilversum. De beweging in muziek en media en de bijzondere karakteristieken van de architectuur zijn grensverleggend, in het verleden, nu en in de toekomst. Deze nota ambieert precies dat: grenzen verleggen vanuit een solide fundament.

Nog geen voorwoord In de komende weken zetten wij intensief het gesprek voort met de stad over onze opzet voor het cultuurbeleid voor Hilversum. Dat gesprek zal het metrum voor de cultuur in Hilversum bepalen voor de komende vijf jaar. Het zou voorbarig zijn nu een voorwoord aan deze nota toe te voegen. Dat voorwoord volgt als wij uw bijdrage aan de nieuwe culturele richting hebben mogen vernemen en de eindversie van het beleid aan de gemeenteraad van Hilversum voorleggen. Wimar Jaeger Wethouder Cultuur

3

4

Inhoud Inleiding

7

Hoofdstuk 1

De waarde van cultuur voor een levendige stad

12

Hoofdstuk 2

De culturele functies

17

Hoofdstuk 3

De culturele kwaliteiten van Hilversum

24

Hoofdstuk 4

De doelgroepen

32

Hoofdstuk 5

Uitgangspunten voor uitvoering

39

5

EEN LEVENDIG CULTUREEL KLIMAAT DRAAGT BIJ AAN EEN AANTREKKELIJKE STAD

6

Inleiding Cultuur versterkt de stad. De kracht van kunst en cultuur is dat het identiteit en traditie met dynamiek en vernieuwing verbindt. Die kracht wordt in de komende periode nog beter ingezet. De contrasten van Hilversum – stad en dorp, groot en klein, oud en modern, intiem en robuust – bieden kansen om creativiteit, dynamiek en vernieuwing te stimuleren en zichtbaar te maken. Hilversum herontdekt zichzelf.

ONZE VISIE: EEN LEVENDIG CULTUREEL KLIMAAT DRAAGT BIJ AAN EEN AANTREKKELIJKE STAD.

De afgelopen periode is op basis van de Veranderagenda Cultuur zowel bezuinigd als hervormd. Er is een stevig beroep gedaan op culturele organisaties om organisatorische veranderingen en/of bezuinigingen te verwerken en tegelijkertijd het culturele aanbod in de stad op peil te houden. De Veranderagenda wordt in de zomer van 2015 afgerond en dan ontstaat ruimte om verder te ontwikkelen. Cultuur in Hilversum is toe aan een stevige impuls. Er liggen veel kansen die omgezet moeten worden in zichtbaar resultaat. Cultuurmakers zijn bij uitstek geschikt om grenzen te verleggen en nieuwe wegen te ontdekken, waar samenleving en stad van kunnen profiteren. Daarvoor is een wel fundament nodig: een overheid die staat voor cultuur, helder richting geeft en waar nodig faciliteert en stimuleert. Samen met culturele en maatschappelijke organisaties, inwoners en bedrijven werken we aan een duurzaam en levendig cultureel klimaat in Hilversum. Die levendigheid wordt vooral zichtbaar in het centrum: het podium van de stad.

Flashmobs: Het centrum van Hilversum is niet alleen en belevenis als het gaat om winkelen of creatieve mediaschermen. Anno 2016 loop je zomaar tegen willekeurige flashmobs aan. Op de Kerkbrink staan plotseling zingende mensen. Het Groot Omroepkoor blijkt uit het winkelend publiek voortgekomen en stimuleert toegestroomde belangstellenden tot een daverend meezingconcert. In de Hilvertshof duikt een klas streetdancers op, die nu maar eens op straat repeteren. Op zaterdag is het na de markt op het Langgewenst vaste prik met een jamsessie die iedere keer door een andere organisatie georganiseerd wordt.

Aansluiten op het coalitieakkoord en bestaand beleid Cultuur is verbonden aan een scala aan maatschappelijke ontwikkelingen. Economie en cultuur zijn belangrijke thema’s uit het Coalitieakkoord Draagvlak en daadkracht In Hilversum 2014. Een aansprekend cultuuraanbod, versterking van het profiel van de Mediastad en het stimuleren van amateurkunst en cultuureducatie zijn beleidsaccenten uit het akkoord die in dit beleidskader worden uitgewerkt. De economische speerpunten zijn opgenomen in twee sterprogramma’s: Centrum en Mediastad. Visies op het centrum en de mediastad worden in 2015 aan de raad voorgelegd. Het cultuurbeleid sluit daarnaast aan op andere thema’s die de stad versterken: ook de relatie met buurten en nieuwe zorgtaken wordt gelegd.

7

Dit beleid vervangt de Deelnotitie en Uitvoeringsplan Cultuureducatie en –participatie Jong Geleerd Oud Gedaan 2013-2016, die in oktober 2013 door de gemeenteraad is vastgesteld. Cultuureducatie en -participatie zijn onderdeel van deze nota. De rol van de gemeente De gemeente kiest voor een actieve rol. Het culturele klimaat wordt versterkt door initiatieven en organisaties te faciliteren en stimuleren. Daarnaast stelt de gemeente zich actief op in het verbinden van partijen, zowel binnen als buiten de culturele sector. De verantwoordelijkheid voor het bedenken, ontwikkelen, produceren en uitvoeren van culturele programma’s en activiteiten blijft vanzelfsprekend bij culturele instellingen, kunstenaars en de initiatiefnemers. Tot slot heeft de gemeente een taak om een compacte culturele infrastructuur te garanderen, waarvoor locaties en organisaties nodig zijn. Financiering die hiervoor nodig is wordt zoveel mogelijk ingezet als hefboom waarmee culturele organisaties andere middelen kunnen aantrekken. De gemeente wil aanjagen en nieuwe ontwikkelingen entameren, maar uiteindelijk kan de ondersteuning vanuit de gemeente nooit het merendeel van de (financiële en organisatorische) inspanning zijn. De gemeente Hilversum zal meer dan voorheen het vermogen van cultuurmakers aanspreken om bijdragen vanuit de stad te verbinden aan die van de gemeente, en deze bijdragen meewegen bij het beoordelen van programma’s en activiteiten. Betrekken van culturele organisaties De richting van het beleid is in gesprekken en bijeenkomsten aan (zowel gesubsidieerde als niet gesubsidieerde) culturele organisaties in Hilversum voorgelegd. Er is sprake van een nieuwe koers: zowel in de inhoudelijke focus als in de financiële structuur. Voor een aantal organisaties betekent het dat er nieuwe kansen zijn om programmering te ontwikkelen. Tegelijkertijd heeft het nieuwe beleid ingrijpende gevolgen voor andere organisaties. Het voornemen om nieuw beleid voor een langere periode vast te stellen is positief ontvangen: culturele organisaties hebben behoefte aan een duidelijke koers, meerjarige continuiteit van het beleid en een helder kader. In de uitvoering van het beleid wordt het veld op eigen verzoek nadrukkelijk betrokken. Dat resulteert in een Uitvoeringsprogramma voor de eerste 2,5 jaar en loopt van 2015-2017. Het Uitvoeringsprogramma moet in het najaar van 2015 gereed zijn. Opbouw van het beleid Het cultuurbeleid gaat uit van vier pijlers. Allereerst worden de waarden van cultuur voor de stad benoemd op het sociale, ruimtelijke, economische en culturele domein. De tweede pijler zijn de functies van cultuur. We onderscheiden de functie van archieven en collecties, cultuureducatie, cultuurparticipatie en professionele kunst en cultuur. De derde pijler wordt gevormd door culturele kwaliteiten die zijn uitgewerkt op basis van de kunstvormen (muziek, media, architectuur, dans & drama, beeldend en letteren) en de mate waarin die kunstvormen ontwikkeld zijn in Hilversum en onze omgeving (regio en MRA). En tot slot de doelgroepen: op wie richten gemeente en culturele organisaties zich.

8

De vier pijlers verhouden zich tot elkaar en vormen samen het culturele kader. Ieder cultureel initiatief dat een verbinding heeft met de gemeente wordt aan de hand van het kader beoordeeld. Als het goed gaat met cultuur in de stad ontstaat een zichzelf versterkende cyclus. Iedereen die bezig is met cultuur kan een bijdrage leveren aan die cyclus.

LEVENDIG CULTUREEL KLIMAAT

Culturele waarden

Culturele functies

Doelgroepen

Culturele kwaliteiten

HILVERSUM; STAD VAN MUZIEK, MEDIA, ARCHITECTUUR Afbakening Deze beleidsnota richt zich primair op de kunsten. Daarmee worden kunstzinnige objecten en handelingen bedoeld die door mensen zijn gemaakt (de definities worden op pg 5 uitgebreider toegelicht). Architectuur is eveneens deel van het cultuurbeleid, en daarmee breder dan monumenten. Deze nota omvat geen uitgewerkte visie op het cultureel erfgoed, materieel of immaterieel. Ontwikkelingen aangaande Zonnestraal, het Geopark en de toenemende belangstelling voor monumenten dragen bij aan het onderscheidende karakter van Gooi, Vecht en Eem. Het culturele erfgoed in de regio is onderscheidend en verdient meer aandacht. Daarom volgt nog een uitwerking over het culturele erfgoed.

9

Bijzondere collecties en archieven zijn wel in deze nota opgenomen omdat ze een basis bieden voor kunst en cultuur en beheerd en gepresenteerd worden door culturele organisaties. Bijzondere collecties dragen tot slot bij aan het versterken van de culturele kwaliteiten van de stad, die in Hoofdstuk 3 verder worden uitgewerkt.

Begrippen In het debat over cultuur, erfgoed en kunsten ontstaat nog weleens verwarring over de betekenis van een aantal centrale begrippen. De Raad voor Cultuur gebruikt in de Agenda Cultuur 20172020 de volgende definities. Kunst Onder kunst worden objecten of handelingen verstaan die door mensen zijn gemaakt of bedacht en vooral door de artistieke kwaliteiten van het werk worden gewaardeerd. Kunst is dynamisch, de grenzen tussen verschillende kunstdisciplines veranderen met de tijd. Voorbeelden van objecten zijn een interactieve installatie, een gedicht, net-based artwork, een film, een schilderij of land art. Voorbeelden van zulke handelingen: een concert, een toneelproductie, een musicaluitvoering, een performance of de uitvoering van een choreografie. In Hilversum hanteren we de kunstvormen muziek, media (nieuwe media, film & fotografie), architectuur, beeldende kunst, dans & drama en letteren. Cultureel erfgoed Onder cultureel erfgoed vallen uit het verleden geërfde materiële en immateriële bronnen, die in de loop van de tijd tot stand zijn gebracht door de mens of zijn ontstaan uit de wisselwerking tussen mens en omgeving. Deze bronnen geven uitdrukking aan zich voortdurend ontwikkelende waarden, overtuigingen, kennis en tradities; ze bieden voor huidige en toekomstige generaties een referentiekader. Mensen kunnen zich, onafhankelijk van het bezit ervan, identificeren met en spiegelen aan deze bronnen. Voorbeelden van materieel erfgoed zijn monumenten, beschermde stadsgezichten, archieven en andere relevante historische objecten; voorbeelden van immaterieel erfgoed zijn dialecten, ambachten, processies en verhalen. Media De mediadefinitie van de Raad voor Cultuur is vooral relevenat voor het mediaprogramma. In de definitie zijn media communicatievoorzieningen die het mogelijk maken content (data, informatie, meningen, beelden, produc¬ties) met anderen mensen te delen. Het kan gaan om beelden of teksten, digitaal of gedrukt. Bijvoorbeeld digitale (sociale) platforms, televisie- en radiozenders, websites en kranten.

10

In Hilversum voegen we hieraan toe dat nieuwe media worden beschouwd als de volgende stap in communicatie en er vooral gestreefd wordt naar interactie; een dialoog in plaats van een monoloog. Door gebruikers wordt dagelijks content toegevoegd op allerlei platforms (user generated content) die de productie van content beïnvloedt en verbetert. Cultuur Met het begrip cultuur verwijst de raad in de Agenda Cultuur 2017-2020 naar de producten en activiteiten op het brede gebied van de kunsten (waaronder architectuur, beeldende kunst en vormgeving, film, letteren, podiumkunsten en cross-overs tussen deze disciplines) en het erfgoed (zoals archieven, archeologie, historische collecties, monumenten en immaterieel erfgoed), en de mensen en instituties die zich daarmee bezighouden. Het begrip ‘cultuur’ verwijst ook in deze beleidsnota niet naar een gangbare sociologische definitie (die verwijst naar het collectieve gedrag van een groep mensen met min of meer dezelfde waarden en overtuigingen).

11

Levendig cultureel klimaat Culturele waarden

Culturele functies

Doelgroepen


Hilversum; stad van muziek, media, architectuur

Culturele waarden

Sociale domein

Ruimtelijke domein

Economische domein

Culturele domein

12

1 De waarde van cultuur voor een levendige stad Cultuur draagt bij aan de aantrekkelijkheid van de stad. Het gaat dan niet alleen om de professionele kunsten die gemaakt en gepresenteerd worden op podia, in musea en ateliers, maar ook om de verscheidenheid aan amateurverenigingen en de mogelijkheden voor kinderen en volwassenen om les te nemen en hun talent te ontwikkelen. onderzoek doen in archieven en het presenteren van bijzondere collecties hebben eveneens een toegevoegde waarde voor de stad. Reuring, ontmoeting en plezier enerzijds, verrassing, verdieping en verwondering anderzijds: de bijdrage van cultuur aan de samenleving is veelzijdig. In lijn met de landelijke verkenningen en adviezen 1 die voorbereidend zijn op de Cultuurperiode 20172020 van het Ministerie van OCW wordt de bijdrage van cultuur aan de samenleving in dit beleid uitgewerkt op drie domeinen: sociaal, cultureel en economisch. In Hilversum wordt het ruimtelijk domein hier aan toegevoegd omdat de zichtbaarheid van cultuur voor de levendigheid in de stad van grote waarde is. Wat opvalt aan de uitgebrachte rapporten is dat de aandacht voor de inhoudelijke ontwikkeling van cultuur weer toeneemt. Vanuit de intrinsieke waarde van cultuur worden maatschappelijke verbindingen gelegd.

1.1 Het sociale domein Cultuur levert een bijdrage aan het welzijn en de verbondenheid van mensen. Het is belangrijk voor de persoonlijke ontwikkeling en het creatief vermogen. In Nederland zijn circa 7 miljoen amateurkunstenaars actief, waarvan de helft wekelijks met zijn kunst bezig is. Kennis maken met en leren over kunst en cultuur begint op school – of al eerder – en kan een leven lang worden voortgezet. Actief kunst beoefenen, bijvoorbeeld door les te nemen en talent te ontwikkelen biedt plezier, ontspanning en verrijking. Samen spelen en zingen in verenigingsverband stimuleert ontmoeting en versterkt sociale netwerken. Kunstprojecten kunnen succesvol worden ingezet om verbindingen tussen mensen tot stand te brengen. Bijvoorbeeld door samen te werken aan een project in de buurt of door een voorstelling waar maatschappelijke thema’s worden behandeld. Sociale samenhang stimuleren door middel van cultuur begint bij het inzetten van het culturele product door een professional of een amateur: bijvoorbeeld een voorstelling, tentoonstelling, een les, repetitie of een workshop. Er liggen volop kansen in de verbinding van cultuur en de transformatie in het sociaal domein. Cultuurmakers kunnen nieuwe wegen ontdekken om participatie te vergroten en verlengen, om creatief met thema’s als eenzaamheid en zelfredzaamheid om te gaan. Culturele producten kunnen worden inzet om verbindingen tot stand te brengen tussen cultuurmakers en inwoners, tussen culturele organisaties, maatschappelijke organisaties en tussen verschillende groepen van de bevolking.

1 Cultuurverkenning Raad voor Cultuur 2014, Verkenning Cultuur herwaarderen WWR 2015, De waarde van creativiteit Advies Raad voor Cultuur en AWTI 2015, Cultuur Agenda 2017-2020 Raad voor Cultuur 2015

13

De waarden van cultuur voor het sociale domein in Hilversum: 1. Open en dichtbij: een toegankelijk cultureel aanbod, dat voor iedere inwoner bereikbaar is. 2. Culturele ontwikkeling: alle kinderen komen met alle kunstvormen in aanraking en er vindt verdieping plaats op de kunstvormen media, muziek en architectuur. 3. Netwerken: meer mensen beoefenen zelf kunst en cultuur en de betrokkenheid tussen mensen wordt versterkt door amateurverenigingen en community art projecten te ondersteunen. 4. Zorg en nabijheid: kunst en cultuur dragen bij aan een goede gemeentelijke uitvoering van de taken in het sociaal domein.

1.2 Het ruimtelijke domein De inrichting en vormgeving van de fysieke ruimte in de stad zijn een gevolg het gebruik van die ruimte door mensen, door de eeuwen heen. Ingrepen van lange tijd geleden in de structuur en bebouwing van de stad zijn nog steeds zichtbaar. Zowel structuren en gebouwen als de toevoeging van kunst en cultuur hebben een effect op de wijze waarop mensen de ruimte beleven en gebruiken. Daarom wordt geïnvesteerd in de kwaliteit, met name in het centrum. De toevoeging van kunst en cultuur brengt levendigheid en dynamiek voor inwoners en bezoekers. Aan de andere kant is de openbare ruimte de meest laagdrempelige plek in de stad voor kunstenaars om zich te presenteren aan een breed publiek. Kunst en cultuur heeft in fysieke zin een sturende rol, de programmering bepaalt routes door de stad. Routes worden gevormd door activiteiten in de openbare ruimte en door het zichtbaar maken van kwaliteiten: bijvoorbeeld informatie over monumenten en bijzondere plekken in de stad. De waarden van cultuur voor het ruimtelijke domein in Hilversum: 1. Levendige stad: stimuleren van de dynamiek in het centrum door het presenteren van cultuur. 2. Open en bijzonder: stimuleren van het verlevendigen van bijzonder erfgoed en architectuur door de beoefening en presentatie van kunst en cultuur in monumenten. 3. Dwalen en verrassen: bezoekers en inwoners ontdekken de kwaliteit van de stad door bijzondere routes vol presentatie van kunst, cultuur en architectuur. 4. Verfraaien: de kwaliteit van de openbare ruimte versterken door de kunst en mediatoepassingen in te passen, met name in het centrum.

1.3 Het economische domein Cultuur is een van de belangrijkste factoren in de aantrekkelijkheid van steden en regio’s om te wonen, werken en bezoeken. Bedrijven volgen steeds vaker potentiële werknemers. Het belang van de aantrekkelijkheid van een stad om te wonen en te verblijven neemt daarom toe. Het culturele aanbod is een van de weinige factoren die overheden direct kunnen beïnvloeden door een actief cultuurbeleid. Een sterk cultureel voorzieningenniveau heeft een positief effect op de vastgoedwaarde, op de aanwezigheid van horeca en diversiteit van het winkelaanbod.2 Een kwalitatief en onderscheidend cultureel aanbod

2 G. Marlet, De aantrekkelijke stad, 2009 J. Saris, Nieuwe ideeën voor oude gebouwen, 2008

14

trekt publiek dat naast een bezoek aan filmtheater, museum of podium andere bestedingen doet in de stad. Het gaat om het aantrekken van meer bezoekers, die langer blijven, meer besteden en vaker terugkomen. Cultuur speelt een belangrijke rol in citymarketing en het aantrekken van toerisme.

Cultuur op het Herenplein: Het Herenplein leent zich prima voor meer cultuur en ondersteunende horeca. De oude Citybioscoop en het ernaast gelegen pand bieden mogelijkheden voor een zichtbare (radio) studio, oefenruimtes voor amateurverenigingen, een multifunctionele filmzaal annex podium en ruimtes voor creatieven. Een verkeersluwe straat, een aantrekkelijke verbinding naar de Groest en via de Zeedijk naar de Kerkstraat, gecombineerd met horeca, een club en terrassen ontstaat kan van het Herenplein en bruisende culturele hotspot maken.

Het economisch domein heeft ook te maken met de werkwijze en positionering van culturele sector. Er ligt een verantwoordelijkheid om voortdurend het eigen verdienvermogen te ontwikkelen en zich te verbinden met de samenleving. Daarbij horen alternatieve en aanvullende financieringsmiddelen, het aangaan van samenwerkingsverbanden binnen en buiten de culturele sector, het verleiden en vasthouden van publiek. Ten aanzien van de eigen organisatie gaat het om een efficiënte interne bedrijfsvoering, deskundigheidsbevordering van medewerkers en het ontwikkelen van een programmering die gewaardeerd wordt door gedifferentieerde doelgroepen. De waarden van cultuur voor het economische domein in Hilversum: 1. Komen en blijven: meer bezoekers, die langer blijven en meer besteden. 2. Komen en vestigen: versterken van het vestigingsklimaat door te investeren in de culturele positionering van Hilversum. 2. Cultuur rendeert: versterken van de lokale economie door netwerkvorming en samenwerking tussen cultuur en andere sectoren te stimuleren. 3. Krachtig en zichtbaar: verhogen van het culturele rendement door te investeren in toekombestendige cultuurfuncties en de professionaliteit van organisaties te versterken.

1.4 Het culturele domein Kunst en cultuur hebben intrinsieke kwaliteiten en die zijn heel belangrijk om aan de drie eerder genoemde domeinen een bijdrage te kunnen leveren. Plezier beleven aan kunst is zo’n kwaliteit. Cultuur is fijn en leuk om je mee bezig te houden, het verrijkt mensen. Ontwikkeling, vernieuwing en verdieping van kunst zijn andere kwaliteiten. Die artistieke ontwikkeling wordt gevoed door experiment, confrontatie en openheid. Kunstenaars zoeken en overschrijden grenzen en gebruiken creativiteit om tot nieuwe inzichten te komen en presenteren daarmee een spiegel aan de samenleving.3 Als de intrinsieke waarde van het culturele product onvoldoende aandacht krijgt neemt de kwaliteit af. Met als gevolg dat het product minder waarde heeft, wat de mogelijkheid om verbindingen te leggen of te verdienen met cultuur beperkt.

3

De verbeelding en de macht, strategische agenda Akademie van Kunsten 2015-2016 15

Only Seven Left, een populaire band heeft in 2014 in De Vorstin afscheid genomen. De leden werken nu aan een eigen solocarrières. De band is in 2005 begonnen in De Vorstin als nieuw talent en in 2010 door 3FM uitgeroepen tot Serious Talent. Only Seven Left wist binnen enkele jaren een positie in de Nederlandse popscene te verwerven, mede dankzij begeleiding van De Vorstin. Ook buiten de grenzen, van Duitsland tot Indonesië trad de band op.

Kunst verdient ruimte om zichzelf voortdurend opnieuw uit te vinden, om nieuwe terreinen te betreden en een motor voor maatschappelijke innovatie te zijn. Die rol is slechts gedeeltelijk te vertalen in economisch en sociaal rendement: het vraagt investeringen en ruimte, op basis van het vertrouwen dat de artistieke vernieuwing zijn weg vindt naar de samenleving. Het samenspel tussen publieke en commerciële omroepen heeft parallellen met de ontwikkeling van het culturele aanbod. Overheden houden zich afzijdig van de inhoud van het artistieke product, maar kunnen ontwikkeling en vernieuwing ervan wel faciliteren en stimuleren. Met publieke middelen kunnen producties worden gemaakt die (nog) geen directe afzetmogelijkheden in de markt hebben. Kleinschalige experimentele kunstproducten, of het nu een tentoonstelling of een voorstelling is, stimuleren ontwikkeling, verdieping en dynamiek. Meer populaire vormen maken cultuur toegankelijk voor een brede doelgroep. Beeldend kunstenaars gaan hun atelier uit en de straat op, ballet wordt verrijkt met hiphop, tunes uit computerspellen worden gebruikt in eigentijdse klassieke composities. Kunstenaars gebruiken technologische innovaties in licht en geluid en de creativiteit van kunstenaars wordt ingezet om innovatie buiten de cultuursector te realiseren. Om ontwikkeling mogelijk te maken blijft het wel nodig dat cultuurmakers de ruimte krijgen om te experimenteren, te verdiepen en barrières te doorbreken. De waarden van cultuur voor het culturele domein in Hilversum: 1. Innovatie en verrassing: stimuleren van ontwikkeling en vernieuwing van kunst en cultuur door middel van experimenten en crossovers. 2. Verdieping: de kwaliteit en verdieping van het aanbod versterken. 3. Zichtbaar en spannend: stimuleren van presentatie van culturele innovaties in de stad.

Conclusie Hilversum kiest voor het versterken van de waarden van cultuur voor de stad, zowel sociaal, fysiek economisch als cultureel. Hilversum wil dat doen door: 1. Sociaal: Versterken van de sociale verbindingen tussen inwoners. 2. Ruimtelijk: Verrijken van de ruimtelijke kwaliteit en de zichtbaarheid van cultuur in de stad. 3. Economisch: Vergroten van de dynamiek in het centrum en versterken van het vestigingsklimaat. 4. Cultureel: Versterken van artistieke ontwikkeling en vernieuwing.

16


Culturele functies

Doelgroepen



Culturele functies

Archieven en collecties

Cultuur educatie

Cultuur participatie

Professionele kunst en cultuur

17

2 De culturele functies Cultuur heeft verschillende functies: behouden, er over leren, beoefenen en presenteren. In Hilversum vertalen we deze functies naar archieven en collecties, cultuureducatie, cultuurparticipatie (amateurkunst in verenigingsverband of individueel) en professionele kunst en cultuur (het gaat over productie en presentatie van professionele kunst, niet over de professionaliteit van de organisatie). Iedere functie draagt bij aan de doelen van het beleid. Het zwaartepunt van de activiteiten van culturele organisaties ligt vaak binnen een van de cultuurfuncties, waarbij ze zich richten op bepaalde doelgroepen in de stad. Bij de Bibliotheek ligt bijvoorbeeld het zwaartepunt op de functie van cultuureducatie. Culturele organisaties en cultuurmakers zetten hun kennis en vaardigheden in, door les te geven of een plek te creëren waar het fijn is om te zijn en waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. En ook door culturele producten, concerten, voorstellingen en tentoonstellingen. In dit hoofdstuk wordt in beeld gebracht op welke wijze de culturele functies worden versterkt.

2.1 Functie van archieven en collecties Deze functie wordt onderverdeeld in twee delen: Archieven en bijzondere collecties. Archieven hebben de wettelijke taak hebben om documentatie van overheden te beheren, behouden en toegankelijk te maken. Nationale, regionale en lokale archieven vervullen de functie van het gemeenschappelijke geheugen van de stad, de regio en Nederland.4 De archieftaak wordt uitgevoerd zoals vastgelegd in de archiefwet, in Hilversum door het Streekarchief.5 Naast de wettelijke taak beheert het Streekarchief ook archieven van verenigingen, scholen, kerken en families en bijzondere collecties, bijvoorbeeld de Collectie Stevens en de Collectie Kastermans.6 Bijzondere collecties Met bijzondere collecties worden zowel kunst- als erfgoedcollecties bedoeld. Dat kunnen zowel collecties van overheden als van culturele organisaties zijn. Bijzondere collecties van derden versterken de identiteit en het profiel van de stad, mits ze ontsloten en te gebruiken zijn.7 In Hilversum gaat het om:

Het Streekarchief het Gooi en de Vechtstreek in Hilversum beheert de archieven van Ankeveen, Blaricum, ‘s-Graveland, Hilversum, Kortenhoef, Laren, Loosdrecht, Nederhorst den Berg en Wijdemeren. 5 De Archiefwet 1995, het Archiefbesluit 1995en de Archiefregeling 2009 vormen samen het wettelijk kader. Het is een van de weinige wettelijke taken die gemeenten hebben binnen het cultuur- en erfgoeddomein (tevens is weten regelgeving vastgelegd voor archeologie, monumenten, bibliotheken en musea). 6 Bijvoorbeeld fotocollecties zoals de Collectie Jacques Stevens en de onlangs aangeschafte Collectie Kastermans. 4

Het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid is het nationale audiovisuele archief. Het omvangrijke digitaliseringsproject Beelden voor de Toekomst is in 2015 afgerond en materiaal kan beschikbaar worden gesteld aan derden. In het Muziekcentrum van de Omroep ligt het Muziekarchief van de omroepen opgeslagen. Het is nog niet digitaal ontsloten en als gevolg van bezuinigingen op dit moment niet toegankelijk. Het Grafisch Aterlier Hilversum huisvest een historische grafische collectie die dagelijks in gebruik is, maar waarvan het voortbestaan zonder lokale overheidsfinanciering onder druk staat.

7

18

- De Collectie Hilversum, de kunstcollectie die in eigendom is van de gemeente. In Hilversum is de collectie met name is ingezet voor museale presentatie in Museum Hilversum en eigen gebruik in Raadhuis en Stadskantoor.8 - De bijzondere collecties van het Streekarchief, waaronder de collecties Stevens en Kastermans. - Het MCO Muziekarchief: het archief waar alle partituren van de radio- en televisie omroepen liggen opgeslagen; - Het nationale audiovisuele archief dat is opgeslagen bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid; - De grafische collectie van het Grafisch Atelier, één van de oudste werkplaatsen van Nederland. Het gaat dan om persen, clichés, loden zetletters en een collectie grafiek. Zichtbare collecties en archieven zijn belangrijk voor het ervaren van de identiteit van de stad. Met het beleid wil Hilversum de zichtbaarheid en interactie versterken door: - Collecties en archieven te digitaliseren en ontsluiten. - Documentatie en ander materiaal online en fysiek te presenteren in de regio en in de stad. - Mogelijk maken van het verrijken van ontsloten materiaal door online informatie toe kunnen voegen, bijvoorbeeld door inwoners of kennisinstellingen (user generated content).

2.2 Cultuureducatie Cultuureducatie maakt leren over en door cultuur mogelijk. Leerlingen of deelnemers leren over cultuur door er actief mee bezig te zijn en zelf iets te maken. Ze leren van het kijken en luisteren naar cultuuruitingen, van cultuurbezoek en van lezen over cultuur. En door te reflecteren op eigen werk en dat van anderen. Via cultuureducatie ontwikkelen leerlingen en deelnemers culturele competenties en talenten. Mensen doen kennis op over cultuur als fenomeen en als expressiemiddel. Ze ontwikkelen culturele vaardigheden en een open houding ten aanzien van cultuur.9 De huidige ontwikkeling van aanbod In Hilversum zijn een aantal organisaties op het domein van cultuureducatie actief. Bibliotheek Hilversum en Coöperatieve Vereniging Globe Centrum voor Kunst en Cultuur (C.V. Globe CKC) hebben cultuureducatie als kernfunctie, voor andere organisaties als Museum Hilversum, het Filmtheater en het Grafisch Atelier is het een van de producten naast productie en/of presentatie. De bibliotheek is anders dan andere cultuureducatie organisaties een wettelijke taak voor gemeenten. Sinds 1 januari 2015 is de Wet Stelsel Openbare Bibliotheekvoorzieningen van kracht. Niet langer staat het behoud van structuren centraal, maar het aanbieden van maatschappelijke functies, waarin drie kernfuncties centraal staan: lezen/leren/informeren, ontmoeting/debat en kennismaken met kunst en cultuur. Deze kernfuncties kunnen zowel fysiek als digitaal worden vormgegeven. Het verbreden van functies brengt de bibliotheek nieuwe samenwerkingsverbanden. Bibliotheek Hilversum is in de stad een

De Collectie Hilversum is bij de verzelfstandiging van Museum Hilversum in 2013 in eigendom van de gemeente gebleven. De collectie bestaat uit ongeveer 10.000 voorwerpen en 25.000 foto’s en briefkaarten. Daarnaast is er een bibliotheek met Gooise- en historische boeken, deze bestaat uit ongeveer 3.000 boeken. Recent is de deelcollectie archeologie ondergebracht bij de Provincie Noord-Holland. 9 Definitie Landelijk Kennisinstituut voor Cultuureducatie en Amateurkunst. 8

19

spin in het web en legt verbindingen met onderwijs, zorgen welzijnsorganisaties, ouderenorganisaties en de Volksuniversiteit. Het is de meest laagdrempelige plek in de stad om kennis te maken met kunst en cultuur. Cultuuronderwijs wordt voor een belangrijk deel aangeboden door C.V. Globe CKC, zowel binnen- als buitenschools. Deze organisatie heeft de opdracht van de gemeente om in het primair onderwijs cultuureducatie aan te bieden, met het accent op muziekeducatie. De gemeente kiest hiervoor omdat de basis voor een culturele ontwikkeling wordt gelegd bij kinderen: het levert een belangrijke bijdrage aan de zelfontplooiing en is een investering in hun toekomst.10 Als kinderen op jonge leeftijd met kunst en cultuur in aanraking komen beoefenen ze op latere leeftijd vaker actief een kunstvorm en besteden ze meer tijd en geld aan culturele activiteiten.

Bij de presentatie van een GLOBE project in het MCO door leerlingen van groep zes. Een meisje dat gedurende drie weken een viool mee naar huis had gekregen, verzuchtte na het concert tegen de juf: “Als iedereen muziek maakte, had niemand meer zin om ruzie te maken!”

Cultuur op school Hilversum kiest voor verdere versterking van cultuureducatie in het primair onderwijs, omdat de basis voor een culturele ontwikkeling wordt gelegd bij kinderen: het levert een belangrijke bijdrage aan de zelfontplooiing en is een investering in hun toekomst. Als kinderen op jonge leeftijd met kunst en cultuur in aanraking komen beoefenen ze op latere leeftijd vaker actief een kunstvorm en besteden ze meer tijd en geld aan culturele activiteiten. In het voortgezet onderwijs worden projecten en incidentele activiteiten ondersteund. Het uitgangspunt voor het basisonderwijs is dat scholen de eerste verantwoordelijkheid dragen voor een goede inbedding van cultuureducatie in het curriculum: cultuur is duurzaam in de leerjaren verankerd en scholen zijn in staat leervragen te formuleren op basis waarvan culturele producten worden ontwikkeld. Daarvoor is aan de andere kant een basisinfrastructuur nodig van culturele organisaties die in staat zijn om passend aanbod te ontwikkelen. In Hilversum is een begin gemaakt met het behoefte gestuurd ontwikkelen van cultuureducatieaanbod. De gemeente doet mee aan het landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit, dat doorlopende leerlijnen heeft opgeleverd die door scholen en cultuurmakers samen zijn ontwikkeld. De financiële stroom loopt echter nog voor het overgrote deel via culturele organisaties. Om het onderwijs meer te laten sturen wordt een structuur ontwikkeld waarin scholen zelf cultuurproducten inkopen bij culturele organisaties in Hilversum. In de komende jaren wil Hilversum de cultuureducatie verbreden en verdiepen door: - Basisscholen die actief de ontwikkeling van het lokale cultuureducatieaanbod te beïnvloeden. De middelen voor Hilversumse cultuurproducten worden daarom grotendeels verlegd van culturele organisaties naar het onderwijs. Er is onderscheid tussen culturele organisaties die cultuureducatie als kerntaak hebben en organisaties waar educatie een product is dat wordt ontwikkeld rondom onderzoek en presentatie, bijvoorbeeld een scholenproject bij een voorstelling of tentoonstelling. Een voorbeeld van cultuurfuncties met educatie als kerntaak zijn bibliotheken en centra voor kunsten.

10

20

- Een herkenbaar en kwalitatief cultuurloket dat de centrale toegang vormt tot het educatieaanbod en vraagbaak is voor het primair onderwijs. - Culturele projecten en activiteiten in het voortgezet onderwijs worden ondersteund.

2.3 Cultuurparticipatie Cultuurparticipatie gaat over zelf actief kunst beoefenen: amateurkunst in verenigingsverband of individueel. Het gaat om alle vormen van deelname aan kunst, cultureel erfgoed en media in de vrije tijd, buiten school en werk. Het biedt mensen de mogelijkheid tot individuele expressie, het geeft plezier en het versterkt het contact tussen mensen.

De 70 leden van Concertkoor N.S.F. zingen voornamelijk klassieke koorwerken. Iedere donderdagavond zijn de repetities in de Morgensterkerk. Ongeveer één maal per jaar geeft het koor een concert, vaak met professioneel orkest en altijd met professionele solisten.

Het amateurveld in Hilversum Hilversum kent een bloeiend en divers amateurveld met veel muziekverenigingen, koren en toneelverenigingen. Ze presenteren zich met concerten, voorstellingen en tentoonstellingen, zowel in de openbare ruimte in het centrum en op de podia, als in verzorgingshuizen, kerken en op scholen. Verenigingen weten mensen zowel langdurig als voor korte projecten aan zich te binden, de meeste hebben een sterk eigen profiel en clubgevoel en zijn stevig verankerd in de stad. Er zijn ook verenigingen die minder vitaal zijn en onder druk staan door diverse oorzaken. Leden werven, promotie, passende huisvesting en tijd/kwaliteit van het bestuur zijn onderwerpen die voor alle amateurverenigingen relevant zijn.

Jong Beatrix is een mars- en showband voor kinderen van 6-16 jaar en onderdeel van de Vereniging Beatrix Korpsen. Buiten hard repeteren om in de ‘Finals’ tot de top van Europa te kunnen behoren is er bij Jong Beatrix tijd voor andere leuke dingen. De jaarlijkse ‘VBK Familiedag’ is bijvoorbeeld erg populair.

Financiële drempels wegnemen Actieve cultuurparticipatie kan worden belemmerd door financiële beperkingen. Daarom heeft Hilversum sinds 2014 een Jeugdcultuurfonds als onderdeel van het minimabeleid, dat zich richt op kinderen en jongeren van 4-18. Hilversum wil ook bij volwassenen die vanwege hun inkomenspositie daartoe niet in staat zijn actieve kunstbeoefening te stimuleren. Een dergelijk lokaal fonds voor volwassenen bestaat nog niet in Nederland. Hilversum wil een zo hoog mogelijke cultuurparticpatiegraad bereiken, met het accent op kunstbeoefening in verenigingsverband door: - Passende huisvesting voor amateurorganisaties. - Vitale amateurorganisaties door samenwerking en uitwisseling in een actief netwerk.

21

- Hilversums cultuurparticipatiefonds toevoegen aan het minimabeleid om actieve cultuurparticipatie te vergroten. - Het vergroten van contacten in buurten tussen inwoners door kunstzinnige initiatieven, waarmee verbindingen wordt gelegd en de drempel om zelf actief te worden wordt verkleind. Community art projecten in wijken kunnen worden ondersteund.

2.4 Professionele kunst en cultuur Kunst en cultuur inspireert mensen: zintuigen en geest worden geprikkeld op een manier die het alledaagse overstijgt. Kunst is eigenzinnig, verrast, verbaast en veroorzaakt verwarring. Dat geldt voor alle kunstvormen: muziek, media (nieuwe media, film en fotografie), architectuur, beeldende kunst, letteren, en dans en drama.

Museum Hilversum vierde in de zomer van 2014 de nieuwsfotografie. Na de Zilveren Camera toonde fotograaf Raymond Rutting zijn werk in een overzichtstentoonstelling in The Art of News #2. Rutting vertelt een verhaal met zijn foto’s en wil een verschil maken voor de mensen die hij in beeld heeft gebracht. Het bezoek van Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Margriet aan het museum en de opbrengst van een veiling van maar liefst € 30.000 voor het internationale Rode Kruis waren een kroon op de succesvolle expositie.

Hilversum kent een breed scala aan professionele organisaties en kunstenaars. Samen realiseren zij een aanbod dat lokaal verankerd is met een bovenlokale (nationale en zelfs internationale) uitstraling. Professionele kunstenaars en culturele organisaties krijgen de ruimte en de opdracht om een programmering die verrijkend is voor inwoners en bezoekers te presenteren. Begin 2015 hebben culturele organisaties zich verenigd in Stichting Cultuurnetwerk om te werken aan een overstijgende culturele programmering voor de stad, zoals het afstemmen van het aanbod zowel inhoudelijk als in spreiding. Het Cultuurnetwerk werkt samen met maatschappelijke organisaties, ondernemers en bijvoorbeeld het Stadsfonds. Organisaties met een sterk onderscheidend vermogen en die direct door het Ministerie van OCW worden bekostigd (Stichting Omroep Muziek is de organisatie achter het Radio Filharmonisch Orkest en Groot Omroepkoor, het Metropole Orkest en Beeld en Geluid) worden sterker verbonden aan de stad. Voor zover ze nog niet deelnemen aan het Cultuurnetwerk wordt dit gestimuleerd. Ook zal de samenwerking met deze organisaties worden geïntensiveerd.

Het Metropole Orkest stelde eind december 2014 voor om het nieuwjaarsconcert op 9 januari Hilversummers toegankelijk maken door een live stream. In drie dagen was het geregeld: door een kleine bijdrage van de gemeente, maar vooral door vanuit de gemeente het orkest te verbinden met maatschappelijke- en zorgorganisaties en de lokale omroep, was het concert voor iedere inwoner te bekijken en beluisteren.

22

Hilversum wil de professionele kunst en cultuur verder verbeteren door te investeren in: - Het versterken van de zichtbaarheid van de culturele programmering, in het centrum en daar waar het de identiteit versterkt ook in buurten en wijken. - Gezamenlijke promotie van de culturele programmering. - Het vergroten van het aantal producties waarin samengewerkt wordt tussen culturele organisaties en met andere sectoren.

Conclusie Hilversum kiest voor het verder versterken van functies van cultuur voor de stad door: 1. Archieven en collecties: Toegankelijk en zichtbaar maken van documentatie en publiek laten bijdragen aan het verrijken van archieven en bijzondere collecties in Hilversum. 2. Cultuureducatie: Via het onderwijs actieve cultuureducatie stimuleren op basis van goed toegankelijke programma’s ontwikkeld door Hilversumse cultuurinstellingen. 3. Cultuurparticipatie: Verhogen van het aantal inwoners dat actief betrokken is bij cultuur, met name in verenigingsverband. 4. Professionele kunst en cultuur: Vergroten van de culturele programmering en de zichtbaarheid daarvan, met name in het centrum.

23


Culturele functies

Doelgroepen




Muziek

Media

Architectuur

Beeldende kunst

Dans en drama

Letteren

24

3 De culturele kwaliteiten van Hilversum De derde dimensie in het beleid is die van de culturele kwaliteit. De culturele kwaliteit is verbonden met de identiteit en het profiel van de stad. Hilversum wordt gekenmerkt door de media en muziekindustrie, toonaangevende architectuur en groen. Het laatste kenmerk valt buiten dit beleidskader. De culturele programmering wordt ingezet om de identiteit van de stad te versterken, waarbij rekening gehouden wordt met de historie en de ligging van Hilversum tussen grote steden. De culturele programmering wordt volgens een gangbare indeling onderverdeeld in zes kunstvormen: muziek, media (nieuwe film en fotografie), architectuur, dans & drama, beeldend en letteren. In een stad als Hilversum zijn net als overal alle kunstvormen vertegenwoordigd. Door bepaalde kunstvormen te versterken wordt het profiel van de stad scherper. Dat vraagt om keuzes: Hilversum kiest ervoor, gezien de schaarse middelen en rijke culturele omgeving, te investeren in die culturele kwaliteiten, die sterker zijn ontwikkeld dan in een gemeente met de omvang van Hilversum verwacht mag worden. Hilversum wil de middelen met name inzetten om de uitzonderlijke culturele kwaliteiten die zich binnen onze grenzen bevinden en verbonden zijn met de stad te koesteren en te versterken.

3.1 Het karakter van de stad De aantrekkingskracht van Hilversum ligt al eeuwen in het groene karakter tussen grote steden. Sinds de Middeleeuwen heeft het zich ontwikkeld van boerendorp tot een stad met een levendige wol- en textielindustrie in de periode 17e-19e eeuw. Het was een aangename plek om te verpozen in buitenverblijven, met name voor de stadse elite vanaf de 17e eeuw. Industrialisatie maakte toerisme en forenzen tussen woon- en werkplaats mogelijk vanaf het einde van de 19e eeuw. De stad heeft een forse groei doorgemaakt in de eerste decennia van de 20e eeuw, met een effect op de leefbaarheid. Onder regie van W.M. Dudok is de tuinstad tot ontwikkeling gekomen, met als ambitie een aantrekkelijk leefomgeving met veel groen en een hoge beeldkwaliteit. In Hilversum zijn veel architectonisch hoogwaardige gebouwen gerealiseerd, ook door andere architecten dan Dudok. Vandaag de dag zijn het (internationaal) toonaangevende jonge monumenten, die de stad een onderscheidende stedenbouwkundige kwaliteit geven. Voor de economische ontwikkeling in de 20e eeuw is de komst van de zendmast voor radioverkeer bepalend geweest. Omroepen vestigen hier hun studio’s en kantoren om dure telefoonkosten uit te sparen. De lokale economie kreeg een impuls met de komst van NSF, Philips, NTS en uiteindelijk de omroepen. Met daaromheen een breed palet aan productiebedrijven. Vaak kleinschalig, met veel aandacht voor vakmanschap en innovatie. Deze structuur van grote organisaties met een internationale uitstraling en bereik en daarnaast veel kleine bedrijven kenmerkt de creatieve economische structuur van de stad. Zowel de creatieve als de technologische kant van media zijn relevant voor de Hilversumse culturele en economische infrastructuur. Ontwikkelende technologie biedt nieuwe mogelijkheden voor creatieve ontwikkeling, onderwijsontwikkeling en communicatie.

25

Rondom de omroepen heeft de muziekindustrie zich in Hilversum sterk ontwikkeld. Veel in de mediaorkesten werkzame musici wonen in Hilversum. Hilversum heeft een groot (semi) professioneel muziekaanbod. Het Metropole Orkest, Radio Filharmonisch Orkest en Groot Omroepkoor zijn internationaal werkende organisaties, die hun basis hebben in het Muziekcentrum van de Omroep (MCO), waar ook Globe sinds 2012 gevestigd is. De culturele identiteit van de stad kenmerkt zich door de stedenbouwkundige kwaliteit en aanwezigheid van hoogwaardige architectuur, de traditioneel sterke media-industrie en de belangrijke impuls die de omroepen hebben gegeven aan de muziekindustrie. Inmiddels staat de muziekindustrie en haar uitstraling op de muziekcultuur in Hilversum grotendeels op zichzelf door autonome ontwikkelingen onafhankelijk van de omroepen.11 Hilversum kiest ervoor de aanwezige potentie van deze drie identiteitsdragers verder te versterken en hierin te investeren.

3.2 De Noordvleugel en de regio Gooi en Vecht Om de stad een onderscheidend karakter te geven zet Hilversum, net als veel andere steden, culturele voorzieningen en een cultureel programma in.12 13 Tegelijkertijd wil Hilversum die eigen kwaliteiten ook beter uitdragen. Hilversummers maken ook veel gebruik van de kwaliteit van de omgeving en het rijke culturele aanbod in de regio, Amsterdam en Utrecht. Noordvleugel Hilversum vervult een centrumfunctie voor de stedelijke regio Gooi en Vecht en is tegelijkertijd onderdeel van de Noordvleugel van de Randstad. Kenmerkend voor de Noordvleugel is de hoge mate waarin de creatieve sector vertegenwoordigd is.14 In Amsterdam en Utrecht gaat het met name over creatieve zakelijke dienstverlening en kunst en cultuur, in Hilversum is media en entertainment bepalend voor het creatieve profiel. De functie van Hilversum als centrumgemeente is door de ligging in het hart van de Noordvleugel anders dan die van steden in een landelijke omgeving: Hilversum hoeft niet alles in huis te hebben omdat het aanbod aan culturele voorzieningen in Amsterdam en Utrecht veelomvattend en goed bereikbaar is. Dit brede aanbod vergroot de aantrekkingskracht van de regio Gooi en Vecht.

11 Het versterken van de identiteit en het profiel van Hilversum op basis van groen, architectuur en media is ook in de Centrumvisie en het programma Mediastad leidend. 12 Het kabinet heeft in de Miljoenennota en de brief Werken aan Groei aangekondigd in 2015 een Agenda Stad aan de Tweede Kamer te sturen met maatregelen om de groei, leefbaarheid en innovatie in Nederlandse steden te versterken. De uitwerking van Agenda Stad is vervolgens op 14 november 2014 in de ministerraad vastgesteld op basis van drie kernpunten: 1. Economische groei. Internationaal onderzoek wijst uit dat steden in toenemende mate de groeimotor zijn van de economie. 2. Innovatie en startups concentreren zich steeds meer in de stad. Stedelijke regio’s zijn voor een steeds groter deel verantwoordelijk voor toegekende patenten. 3. Steden zijn bepalend voor de leefkwaliteit van een groeiende groep mensen. Thema’s als files, onveiligheid of leegstand zetten die leefbaarheid onder druk, en daarmee ook het vestigingsklimaat. 13 Het advies Cultuur Agenda 2017-2020 van de Raad voor Cultuur verwijst naar de Agenda Stad en de rol die culturele voorzieningen spelen in de aantrekkelijkheid van steden en het versterken van eigenheid en identiteit. 14 De TNO definitie voor de creatieve industrie wordt aangehouden: de sector is opgebouwd uit creatieve zakelijke dienstverlening, media en entertainment, en kunst en cultuur.

26

De ambitie van Hilversum als onderdeel van de Noordvleugel: - Hilversum weegt het culturele aanbod uit de Noordvleugel met name Amsterdam en Utrecht mee in de beoordeling van bereikbaarheid voor onze inwoners van professionele exposities en uitvoeringen. - Hilversum draagt bij aan en betere zichtbaarheid en verkrijgbaarheid van et cultureel aanbod uit de Noordvleugel met name Amsterdam en Utrecht. Gooi en Vecht Gooi en Vecht is een groen gebied tussen grote steden waar het goed wonen, werken en ontspannen is. De meeste gemeenten kenmerken zich door de relatieve rust, ruimte en groen. Hilversum is de stedelijke kern met een sterkere bedrijvigheid dan in de rest van de regio, met name in de creatieve industrie. Culturele kenmerken voor de regio Gooi en Vecht zijn het relatief grote aanbod aan erfgoed, archieven en bibliotheken: bijvoorbeeld het Muiderslot, Zonnestraal, de Geopark ontwikkeling, actieve en zichtbare bibliotheken in Hilversum en Bussum. Filmhuizen en concertzalen zijn eveneens goed beschikbaar, met name in Bussum en Hilversum. Er zijn relatief weinig festivals, terwijl landelijk de toename van culturele festivals juist doorzet. Tot op heden is het gemeentelijk cultuurbeleid in de regio Gooi en Vecht niet op elkaar afgestemd. De mogelijkheden om gezamenlijk te komen tot een compleet aanbod aan culturele voorzieningen en de programmering en promotie worden daardoor niet benut. Een gemiste kans, want juist binnen de geografische context van de Noordvleugel is het goed een programma te ontwikkelen dat herkenbaar en is en waarin gemeenten elkaar aanvullen: een samenhangend cultureel aanbod in de regio met ruimte voor eigen kenmerken van gemeenten. De ambitie van Hilversum als onderdeel van de regio Gooi en Vechtstreek: - Hilversum wil inzetten op een sterke regionale samenwerking, zodat het culturele aanbod elkaar aanvult en gezamenlijk aan inwoners en bezoekers gepresenteerd kan worden. - Hilversum zoekt met de eigen en de regionale cultuuragenda aansluiting op de toeristische programma’s van Amsterdam en Utrecht.

3.3 Kwaliteit per kunstvorm: waar staat Hilversum en wat is de ambitie Hilversum kent een sterke muziekgeschiedenis die samen met de media is opgekomen. Het Muziekcentrum van de Omroep is de plek in Nederland waar muziek die via radio en televisie te horen is wordt geproduceerd. Het muziekarchief van de omroepen ligt opgeslagen in het MCO. Het Radio Filharmonisch Orkest, het Groot Omroepkoor en het Metropole Orkest kenmerken zich door het vermogen in hoog tempo nieuw repertoire ten gehore te brengen: iedere week worden andere stukken ingestudeerd en ten gehore gebracht. Met de komst van Globe in 2012 vinden ook amateurs hun weg naar het MCO voor lessen en ensemblespel. Een aantal muziekverenigingen is eveneens verhuisd en presenteert zich in Studio 1, een studio die internationaal vermaard is vanwege de goede akoestiek. Op deze plek is er een gemakkelijke uitwisseling tussen professionele musici en amateurs van alle leeftijden en ieder niveau.

27

Muziek Hilversum kent een sterke muziekgeschiedenis die samen met de media is opgekomen. Het Muziekcentrum van de Omroep is de plek in Nederland waar muziek die via radio en televisie te horen is wordt geproduceerd. Het muziekarchief van de omroepen ligt opgeslagen in het MCO. Het Radio Filharmonisch Orkest, het Groot Omroepkoor en het Metropole Orkest kenmerken zich door het vermogen in hoog tempo nieuw repertoire ten gehore te brengen: iedere week worden andere stukken ingestudeerd en ten gehore gebracht. Met de komst van Globe in 2012 vinden ook amateurs hun weg naar het MCO voor lessen en ensemblespel. Een aantal muziekverenigingen is eveneens verhuisd en presenteert zich in Studio 1, een studio die internationaal vermaard is vanwege de goede akoestiek. Op deze plek is er een gemakkelijke uitwisseling tussen professionele musici en amateurs van alle leeftijden en ieder niveau.

De pauken van Globe worden voor repetities aan verenigingen ter beschikking gesteld. In het MCO is opslag geen probleem, de instrumenten worden zo vaker gebruikt en de compositie kan volwaardig worden uitgevoerd.

Popmuziek wordt geproduceerd en gepresenteerd door de in Hilversum gevestigde muzieklabels en radiozenders. Het grootste dancelabel ter wereld Spinnin’Records is in Hilversum gevestigd, met een internationale aanwas van nieuw talent. Steeds meer jonge nieuwe bands komen uit Hilversum, maar deze ontwikkeling verdiend versterking. Podium De Vorstin maakt het mogelijk voor nieuw talent om podiumervaring op te doen, en programmeert gevestigde bands en artiesten. De start van Dromenland Festival in 2014 op Werf35 biedt de regio Gooi en Vecht een dancefestival gericht op een jong publiek van 18-30 jaar. Hilversum wil de cultuurkwaliteiten voor muziek versterken: 1. Vasthouden van de muzikale kwaliteit van Hilversum en zichtbaarheid vergroten. 2. Het Muziekarchief van de omroepen in het MCO behouden, digitaliseren en publiek toegankelijk maken. 3. Muzikaal talent vindt in Hilversum een goede voedingsbodem voor ontwikkeling, waarin de ontmoetingen met professionele musici centraal staan. 4. Ontwikkelen van jazz en popklimaat met aantrekkingskracht op artiesten van buiten Hilversum. 5. Verbinden van amateurverenigingen met het professionele veld en ondersteunen bij goede faciliteiten voor repeteren, opslag en verenigingsomgeving, met voostelingen in het centrum en bestaande podia. Media De mediasector in Hilversum kent twee kanten. De ene kant is de wereld van radio, televisie en internet: mediamakers bij de publieke en commerciële omroepen zijn internationaal succesvol in het bedenken, produceren en distribueren van vermaak en cultuur. Media bereikt iedereen en maakt kunst en cultuur toegankelijk. In Hilversum worden veel televisieformats geproduceerd en wereldwijd gedistribueerd. De dichtheid van de media in Hilversum is onderscheidend in West-Europa.

28

De andere kant is de culturele kant: het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid beheert en presenteert het nationale audiovisuele archief. Daarnaast heeft het instituut een belangrijke functie als kennisinstelling op het gebied van onderwijs, mediawijsheid en cultuur. Beeld en Geluid en Hilversum kunnen een sterkere verbinding maken dan nu het geval is, er is ruimte voor structurele samenwerking, bijvoorbeeld als het gaat om mediawijsheid in het onderwijs. In het Museum Hilversum krijgt mediakunst in alle vormen en toepassingen in de toekomst alle ruimte. Het meervoudige profiel van media, erfgoed en educatie wordt losgelaten zodat een herkenbaar mediaprofiel kan worden ontwikkeld. Een educatief programma blijft vanzelfsprekend onderdeel van het programma. De ontwikkeling van het museum is nauw verbonden met de activiteiten van Beeld en Geluid, zodat de programmering op het Media Park en die in het centrum elkaar versterken. Hilversum wil de cultuurkwaliteiten voor media versterken: 1. Verbinden Beeld en Geluid aan Hilversum door zichtbare presentaties in het centrum, een intensieve verbinding met Museum Hilversum en een actieve rol in het media onderwijs. 2. Stimuleren van mediakunst door de presentatie van (nieuws)fotografie, video, animatie, licht- en geluidkunst en game-art voornamelijk in het centrum. Het collectioneren van mediakunst is een taak die bij het Museum Hilversum past en de verdere ontwikkeling van het museum stimuleert. 3. Versterken van mediawijsheid onder Hilversumse scholieren. 4. Creëren van experimenteerruimte voor media-innovatie en mediakunst. Architectuur De stad heeft in de jaren 20 van de vorige eeuw veel ruimte gegeven aan W.M. Dudok, architect en stedenbouwkundige met een duidelijke visie op de ontwikkeling van Hilversum als tuinstad en daarbinnen beeldbepalende architectuur. De stad plukt nog iedere dag de vruchten van de ruimte, het groen en de bijzondere gebouwen, maar beschouwt de beeldkwaliteit van Hilversum als vanzelfsprekend. Om de beleving van architectuur te stimuleren wordt een Dudokcentrum heropgericht, met als thuisbasis het Raadhuis. De opdracht voor het Dudokcentrum wordt in 2015 verder uitgewerkt. Hilversum wil de cultuurkwaliteiten voor architectuur versterken: 1. Versterken van de toegankelijkheid en presentatie van de bijzondere beeldkwaliteit en architectuur en monumenten. 2. Kinderen en jongeren kennen en herkennen bijzondere architectuur en structuren in de stad. 3. Het Dudokcentrum ontwikkelen als kennis en presentatieknooppunt voor jonge bouwkunst. 4. Verbinding met kennisinstellingen en opleidingen op het gebied van bouwkunst en lokale (erfgoed) verenigingen. 5. Hilversum als ontmoetingsplaats voor vakgenoten. Dans en drama Voor amateurs zijn alle dansvormen te beoefenen in Hilversum bij verschillende ballet- en dansscholen. Er is geen professioneel gezelschap actief en er wordt relatief weinig dans geprogrammeerd in de podia. Er zijn vijf theaterverenigingen in de stad actief, waarvan Theatergroep De Fusie het meest zichtbaar is, onder meer door voorstellingen op locatie. Kinderen en jongeren kunnen toneel- en musicallessen volgen. Theater Achterom (tot eind 2015), Theater Gooiland en Podium De Vorstin programmeren toneel,

29

kleinkunst, cabaret en musicals. Bibliotheek Hilversum beschikt over een klein lezingentheater en in het MCO zijn studio’s geschikt voor voorstellingen. De talrijke podia in Amsterdam en Utrecht bieden een gevarieerd aanbod aan dans en drama. In de regio Gooi en Vecht is met Spant! In Bussum, het Planckenierstheater in Naarden, De Boerderij in Huizen, De Speeldoos in Baarn, Wesopa en Zone 1380 in Weesp eveneens een gevarieerd aanbod beschikbaar. Dit aanbod leidt ertoe dat Hilversum ervoor kiest niet in een nieuwe professionele theaterfaciliteit te investeren. Hilversum wil de cultuurkwaliteiten voor dans en drama behouden: 1. Amateurverenigingen ondersteunen bij goede faciliteiten voor repeteren, opslag en verenigingsomgeving, met voostelingen in het centrum en bestaande podia. 2. Zichtbaar maken en faciliteren van de programmering op bestaande podia in het centrum. 3. Beter inzichtelijk maken wat de regio (Noordvleugel en Gooi en Vecht) te bieden heeft. Beeldende kunst Hilversum heeft geen onderscheidend museum dat zich richt op beeldende kunst, maar er zijn wel veel beeldend kunstenaars actief, van amateur tot professioneel. Art Hilversum organiseert de Open Atelierdagen en wil daarmee de zichtbaarheid van professionele beeldend kunstenaars die in Hilversum actief zijn vergroten. Verschillende galeries presenteren beeldende kunst, en het GSA-CBK biedt kunstenaars die lid zijn van de vereniging expositieruimte. De Gooise Kunstkring is eveneens actief in Hilversum en in de regio zijn meerdere kunstkringen en –verenigingen actief. SBK Kunstuitleen Gooi en Eemland is in de regio actief, en ook in Hilversum is het mogelijk advies in te winnen over beeldende kunst en werken te lenen. In Hilversum zijn meerdere collecties en archieven die vanwege hun onderscheidende karakter de moeite van het behouden en ontsluiten waard zijn. Beeldende kunstcollecties maken hier deel van uit: de Collectie Hilversum en de historische collectie van het Grafisch Atelier Hilversum. De zichtbaarheid van deze collecties zal worden gestimuleerd. Singer Laren is zowel museum als theater. Het Museum heeft een collectiebeleid dat primair gericht is op het modernisme en werk van veel kunstenaars die in Laren en de regio actief waren opgenomen. (Inter)nationaal toonaangevende musea zijn gevestigd in Amsterdam en Utrecht. Beeldende kunst is niet bepalend voor het profiel van Hilversum. Voor de kennismaking met beeldende kunst bij kinderen en jongeren en voor amateurbeoefening zijn er voldoende mogelijkheden. Hilversum wil de cultuurkwaliteiten voor beeldende kunst behouden: 1. Presenteren van de Collectie Hilversum, fysiek en online. 2. Intensiveren van het gebruik van de grafische collectie van het Grafisch Atelier door professionals en amateurs. 3. Nieuwe beeldende kunst in de openbare ruimte in relatie brengen met media(kunst). 4. Beter inzichtelijk maken wat de regio (Noordvleugel en Gooi en Vecht) te bieden heeft. Letteren Hilversum onderscheid zich niet van andere steden als het gaat om letteren. Er worden lezingen en schrijfcursussen georganiseerd, onder meer door de Bibliotheek, de Seniorenvereniging, de

30

Volksuniversiteit en boekhandels. Hilversum heeft geen stadsdichter die bij bijzondere gebeurtenissen en evenementen een gedicht presenteert, maar er is wel interesse. In Hilversum worden letteren verbonden aan media. Poëzie wordt op social media nieuw leven ingeblazen en bereikt daar een veel groter publiek dan voorheen via dichtbundels, ook onder jongeren.

Poetweet maakt gedichten van je eigen tweets. Het platform is ontworpen door de Brazil Contemporary Art center in Sao Paolo, gelanceerd begin 2015.

Hilversum wil de cultuurkwaliteiten voor letteren behouden: 1. Hilversum verbindt letteren met nieuwe media door mediapoëzie. 2. Hilversum stelt een stadsdichter aan die zich manifesteert via beeld en geluid en zich presenteert op sociale media. 3. Versterking van koppeling tussen onderwijs en organisaties op het gebied van sociaal domein en letteren. 4. Beter inzichtelijk maken van de rol en het culturele programma van de bibliotheek in Hilversum. 5. Stimuleren dat Hilversum aansluiting zoekt bij culturele initiatieven op het gebied van letteren in de regio.

Conclusie Een aantrekkelijke stad heeft een breed cultureel aanbod nodig. Het cultuurbeleid van Hilversum moet bijdragen aan de versterking van het cultureel profiel van Hilversum. Daarbinnen wordt gedifferentieerd om het profiel van de stad te versterken. Hilversum kiest voor de doorontwikkeling van kunstvormen waarmee de stad zich kan onderscheiden: muziek (van klassiek tot jazz, pop en nieuwe muziekstijlen), media (nieuwe media, film &fotografie), en architectuur (stedenbouw, monumenten).

31


Culturele functies

Doelgroepen



Doelgroepen

Culturele organisatie

Stakeholders

Publiek

32

4 Doelgroepen De gemeente wil dat cultuur voor iedere inwoner bereikbaar is en dat de programmering bezoekers naar de stad trekt. De culturele organisaties zijn verantwoordelijk voor het bereiken van het publiek. De gemeente werkt samen met stakeholders binnen en buiten de culturele sector, waarbij ze stuurt op het bereiken van de doelen en een evenwichtige spreiding van het publieksbereik.

Gemeente

Culturele organisaties

Publiek

Stakeholders

DOELGROEP CULTURELE ORGANISATIES

Het cultuurbeleid onderscheidt drie typen doelgroepen: 1. De culturele sector, die constant bezig is een stevig en levendig cultureel klimaat in Hilversum te creëren. 2. De stakeholders voor wie het goede culturele klimaat en dito sector een positieve invloed heeft op de doelen en/of het functioneren van die stakeholders. 3. Het publiek dat kan genieten van de culturele programmering door zelf (al of niet in verenigingsverband) met cultuur bezig te zijn of te ervaren.

DOELGROEP GEMEENTE

4.1 De culturele sector Binnen de gemeente zijn veel culturele organisaties actief: amateurverenigingen, professionele cultuurmakers, stichtingen en commerciële instellingen. De relatie tussen gemeente en culturele sector is wederkerig: de organisaties realiseren de culturele programmering en zijn mede verantwoordelijk voor de aantrekkingskracht van de stad op bezoekers en inwoners.

33

De gemeente stelt de kaders vast en is op de volgende manieren actief betrokken: - Verbinden: de gemeente verbindt partijen. De gemeente organiseert bijeenkomsten om amateurverenigingen te stimuleren samen te werken in projecten en om bijvoorbeeld bestuurskracht te versterken. Met professionele organisaties wordt samengewerkt in het Cultuurnetwerk en daarbuiten om aanbod op elkaar af te stemmen en gezamenlijke promotie, marketing en programmering te realiseren. Verbindingen tussen amateurs en professionals versterken de culturele functies door wederzijdse inspiratie en uitwisseling. - Aanjagen: de gemeente heeft een rol als aanjager van ontwikkeling en vernieuwing. Dat kan op verschillende manier: door meedenken, onverwachte verbindingen te maken en door financiering. - Faciliteren: de gemeente heeft een rol als facilitator, geeft vergunningen af, vervult een loketfunctie en kan organisatorisch ondersteunen.

4.2 De stakeholders Naast de culturele sector zijn veel partijen in de stad direct of indirect betrokken bij cultuur. Onderwijs en zorgen welzijnsorganisaties kunnen culturele projecten inzetten om hun doelen te bereiken door op maat een aanbod te ontwikkelen dat past bij de doelgroep. Kunstenaars worden ingezet om het profiel van ondernemingen te versterken en creativiteit te stimuleren. En ondernemers in de stad, van horeca tot retail zijn gebaat bij de bezoekersstromen die worden aangetrokken door culturele activiteiten. De gemeente stimuleert actieve betrokkenheid van stakeholders door: - Verbinden: de gemeente verbindt culturele organisaties met stakeholders in de stad als dat nodig is om ontwikkeling van culturele programmering te stimuleren. - Stimuleren: stakeholders worden gestimuleerd niet alleen te profiteren van de positieve effecten van cultuur, maar ook bijdragen te leveren in de vorm van financiering, (tijdelijke) huisvesting, promotie, etc. - Faciliteren: de gemeente kan culturele initiatieven die stakeholders nemen op vergelijkbare wijze als voor de culturele sector faciliteren.

4.3 Het publiek De culturele functies moeten samen alle doelgroepen bereiken. Maar ‘het cultuurpubliek’ bestaat niet. Mensen bevinden zich in verschillende levensfases en sociale milieus. Ze hebben verschillende achtergronden, opleidingen, voor¬keuren, culturele oriëntatie, mediagebruik etc. Daarom is het noodzakelijk voor organisaties om duidelijk hun doelgroep(en) te bepalen, zodat de programmering aansluit en cultuur breed draagvlak heeft in de stad. Het is ook belangrijk om specifieke doelgroepen te benoemen om te beoordelen welke kwaliteit cultuurmakers toevoegen aan de stad. Publiek wordt betrokken bij het waarderen van het culturele aanbod.

Bijvoorbeeld de MOSAIC lifestyle profielen die ontwikkeld zijn op basis van een omvangrijke consumentendatabase: Doorzetters, Eenvoudige Pensioengenieters, Modale Medioren, Seniore Cultuurliefhebbers, Sportieve Gezinnen, Startende Stedelingen, Studentikozen en Welgestelden.

15

34

Zicht op de doelgroep Er zijn verschillende mogelijkheden om doelgroepen in kaart te brengen, bijvoorbeeld op basis van leeftijd, buurt of wijk, of leefstijl. Interessant voor Hilversum zijn de MOSAIC lifestyle profielen die ontwikkeld zijn op basis van een omvangrijke internationale consumentendatabase. De profielen zijn gemaakt voor verschillende vormen van ‘cultuurconsumptie’: Doorzetters, Eenvoudige Pensioengenieters, Modale Medioren, Seniore Cultuurliefhebbers, Sportieve Gezinnen, Startende Stedelingen, Studentikozen en Welgestelden. Deze profielen helpen culturele organisaties om hun programmering te specificeren per doelgroep, met als gewenst resultaat dat publieksaantallen toenemen en het publiek een hogere waardering geeft. Uit de jaarverslagen van culturele organisaties blijkt dat de te bereiken doelgroep(en) vaak nog niet scherp gedefinieerd zijn. Het is nodig om met het culturele veld tot een gemeenschappelijke identificatie van doelgroepen te komen.

4.4 Onderscheid in doelgroepen Het onderscheiden van verschillende doelgroepen is een van de vier dimensies van het beleid. Doelgroepen verhouden zich direct tot de culturele waarden (in Hoofdstuk 1 uitgewerkt op vier domeinen) en de culturele functies (in Hoofdstuk 2 uitgewerkt per functie). In dit schema wordt in kaart gebracht welke doelgroepen voor welke functies en domeinen relevant zijn.

35

36

Conclusie Hilversum wil de verschillende doelgroepen scherper in beeld brengen en daarmee samenwerking opbouwen die de wederzijdse belangen dient en het culturele klimaat stimuleert. Het werken met en voor doelgroepen wordt versterkt door: - Culturele sector: culturele organisaties een duidelijke koers aangeven zodat het culturele klimaat gericht wordt versterkt en de culturele programmering waar nodig aanjagen en faciliteren. - Stakeholders: relaties met stakeholders dusdanig vorm te geven dat wederzijdse win-win situaties worden gecreëerd, zowel inhoudelijk, organisatorisch als financieel. - Publiek: samen met culturele organisaties (op basis van bewezen methodes) een uniforme werkwijze ontwikkelen om doelgroepen te bereiken en de werkwijze mee te laten wegen in de beoordeling van de culturele programmering.

37

38

5 Uitgangspunten voor uitvoering In dit hoofdstuk worden de uitgangspunten voor de uitvoering beschreven. Het gaat hier om de gemeentelijke uitgangspunten. De aanpak om het beleid met succes te realiseren wordt in samenwerking met culturele organisaties en andere stakeholders opgesteld in de vorm van een uitvoeringsprogramma. Naast het beleidskader dat gebaseerd is op de vier pijlers wordt het uitvoeringsprogramma vormgegeven aan de hand van zes uitgangspunten.

5.1 Indeling in basisinfrastructuur en programma Leidend voor de nieuwe structuur zijn de culturele functies: archieven en collecties, cultuureducatie, amateurkunst en professionele kunst en cultuur. Per functie wordt onderscheid gemaakt tussen basis (financiering die bestemd is voor structurele subsidies) en programma (financiering die bestemd is voor inkoop, projecten en incidentele activiteiten en sponsoring). De functies worden afgezet tegen de kunstvormen die de culturele kwaliteiten van de stad versterken. De inzet van de gemeente Hilversum is meer focus op programmering en minder op brede ondersteuning van de basis. Dat wil niet zeggen dat de instellingen die nu in de basis worden gefaciliteerd minder mogelijkheden krijgen, maar wel dat zij sterker op hun programma worden beoordeeld dan op exploitatie. Het beleid is er op gericht instellingen te stimuleren tot grotere (financiële) zelfstandigheid als het gaat om de organisatorische en fysieke basis. Tegelijkertijd heeft een goede culturele dynamiek in Hilversum een stevig fundament nodig. Zonder podium geen optreden, zonder organisatorisch vermogen geen cultureel programma. Vanuit die optiek wil de gemeente goed functionerende organisaties en mooie locaties koesteren. Daarvoor is een gemeentelijke bijdrage nodig. Zoals eerder beschreven is het beleid er met name op gericht ervoor te zorgen dat professionele kunst en cultuur en bijzondere collecties bijdragen aan de herkenbaarheid van Hilversum als stad van muziek, media en architectuur. Cultuureducatie en cultuurparticipatie richten zich op een brede oriëntatie op alle kunstvormen. De indeling van organisaties in basis en programma is hierop ingericht.

39

Archieven en collecties

Programma Basis*

Cultuureducatie

Programma

Basis*

Muziek

Media Museum Hilversum

Architectuur Dudokcentrum

MCO Muziekarchief

Beeld en Geluid Collectie Hilversum Streekarchief

Collectie Hilversum

Collectie Hilversum

Streekarchief

Grafisch Atelier

Podium De Vorstin Beeld en Geluid Stichting Omroep Muziek Metropole Orkest Amateurverenigingen C.V. Globe C.V. Globe Museum Hilversum Bibliotheek Hilversum

Amateurkunst

Programma Basis*

Muziekverenigingen en orkesten Koren

Professionele kunst en cultuur

Programma

Stichting Omroep Beeld en Geluid Muziek Metropole Orkest JT Bioscoop Theater Gooiland Scenecs festival Raadhuisconcerten Podium de Vorstin Museum Hilversum Filmtheater

Basis*

Dans en Drama

Dudokcentrum St Omgevingseducatie

Jeugdtheaterschool Maitta Toneelverenigingen

Dudokcentrum

Theater Gooiland Theater Achterom C.V.Globe

Historische Verenigingen

Toneelverenigingen

Beeldende kunst SBK Kunstuitleen

Letteren Bibliotheek Hilversum

Streekarchief

SBK Kunstuitleen GSA-‐CBK Gooise Kunstkring Grafisch atelier C.V. Globe

Bibliotheek Hilversum

Theater Gooiland

SBK Kunstuitleen

Bibliotheek Hilversum

Theater Achterom MCO

GSA-‐CBK Gooise Kunstkring Grafisch Atelier

Stadsdichter

Fotoclub Perspectief

(Volks)dansverenigingen

Dudokcentrum

*organisaties die tot de basisinfrastructuur behoren kunnen eveneens voor programmagelden in aanmerking komen

5.2 Meten van succes: outcome, output, input De indicatoren voor de ontwikkeling van een levendig cultureel klimaat wil de gemeente Hilversum in de toekomst op drie niveaus vaststellen: 1. Outcome: de belangrijkste indicator is op het niveau van effecten, de gewenste outcome. De gemeente meet de outcome zelf, bijvoorbeeld via de Omnibusenquete en het online burgerpanel, als het gaat om de lange termijn effecten van het beleid voor inwoners. Daarnaast wil de gemeente dat cultuur bijdraagt aan een betere profilering van de stad. Profilering is gericht op inwoners, bezoekers, bedrijven en instellingen uit de regio en de rest van Nederland. Om de ontwikkeling van een herkenbaar profiel van Hilversum op lange termijn te meten zullen geschikte methoden en indicatoren worden gezocht. 2. Output: de doelen worden gerealiseerd door de output van de culturele programmering: mensen leren over cultuur, beoefenen actief en beleven cultuur. Bij meting gaat het enerzijds om kwantitatieve indicatoren als publieksbereik, aantal culturele producties, aantal amateurverenigingen etc. En anderzijds om kwalitatiefve indicatoren als percentages klanttevredenheid, redenen voor deelname of herhaalbezoek. Meting vindt plaats op basis van doelgroeponderzoek in combinatie met kwantitatieve gegevens. 3. Input: Het beleidskader legt de basis voor de input: de culturele programmering. Hiermee worden alle programma’s, projecten en activiteiten bedoeld die bijdragen aan het realiseren van een levendig cultureel klimaat. Indicatoren zijn de directe ondersteuning die de gemeente in financiële, verbindende, faciliterende en organisatorische zin levert. De criteria die de basis zijn voor metingen worden nader uitgewerkt. De gemeente hanteert in ieder geval de volgende uitgangspunten: - Aanvragers maken duidelijk aan welke doelen van het beleid hun activiteit bijdraagt en op welke wijze. - Aanvragen geven blijk van meetbare succesfactoren en de wijze waarop hierover wordt gerapporteerd. Het is beter achterblijvend succes te rapporteren dan niet te weten wanneer iets succesvol is geweest.

40

- Activiteiten sluiten zoveel mogelijk aan op bestaande activiteiten en evenementen in de stad. - Activiteiten worden zichtbaar in het centrum van Hilversum en/of dragen bij aan de specifieke identiteitsbeleving van een wijk/buurt. - Activiteiten die op een originele wijze worden gerelateerd aan muziek, media en/of architectuur uit Hilversum verdienen de voorkeur. - Minimaal 50% van de kosten van incidentele activiteiten dient uit eigen middelen gefinancierd te worden. - Alle activiteiten worden via de daartoe opgezette kanalen aangekondigd en gepromoot en zorgen voor publiciteit via in ieder geval de lokale televisie/radio, gemeentelijke website, app en lokale kranten, etc.

5.3 Accreditatie van culturele organisaties De gemeente vindt het belangrijk dat de culturele programmering wordt uitgevoerd door organisaties die continuïteit kunnen bieden. Door de verschuiving van de inzet op een vaste basisinfrastructuur naar programma is de verwachting dat veel meer organisaties (incidenteel) programmatische financiering aanvragen. Echter, voor een goed cultureel klimaat is verbondenheid van het aanbod met de stad, een stabiele organisatie en een krachtige culturele achtergrond belangrijk. Om de stabiliteit en verankering van de programmering te waarborgen zal in de loop van 2015 een systeem ontwikkeld worden waarbinnen organisaties en instellingen kunnen aangeven cultuurpartner van Hilversum te willen zijn. Op basis van het systeem worden organisaties wel of niet geaccrediteerd. Deze vorm van accreditatie helpt bij de beoordeling van aanvragen voor basis- en programma. Het spreekt voor zich dat de huidige culturele organisaties in Hilversum voor een dergelijk partnerschap in aanmerking komen. Voor organisaties van buiten is het in de toekomst mogelijk om geaccrediteerd te worden.

5.4 Inzet van een externe commissie Een onafhankelijke vakinhoudelijke beoordeling van het culturele programma versterkt de kwaliteit. Daarom wil de gemeente dat de toetsing van en advisering over het programmatische deel van het culturele aanbod komt te liggen bij een externe commissie. De opbouw van de culturele basisinfrastructuur (organisaties met structurele financiering) wordt door de gemeente bepaald op basis van het beleid. Om ervoor te zorgen dat de programmering en de basisinfrastructuur optimaal op elkaar zijn afgestemd vraagt de gemeente aan de commissie om het College van B&W jaarlijks te adviseren over de culturele basisinfrastructuur en het functioneren daarvan. Tijdens de uitvoering en op basis van ingediende verantwoordingen wordt door de gemeente getoetst of de aangegeven bijdrage ook is gerealiseerd. De gemeentelijke toets wordt ter kennisname aan de externe commissie gestuurd. De commissie wordt uiteraard uitgenodigd om het college ongevraagd van adviezen te voorzien. Ten derde zal de commissie gevraagd worden te adviseren over de accreditatie van culturele organisaties.

41

Selectie en werkwijze De leden van de commissie worden geselecteerd op basis van hun inhoudelijke kennis van de culturele sector. Ze zijn niet verbonden aan culturele organisaties in Hilversum of aan organisaties die een cultureel aanbod in Hilversum presenteren. Het Cultuurnetwerk, waarin de professionele cultuurorganisaties van Hilversum zijn verenigd, wordt betrokken bij het benoemen van een aantal commissieleden. De invulling, werkwijze, werving en financiering van de commissie worden in de loop van 2015 verder uitgewerkt. Advisering gaat in ieder geval over: - Adviezen aan het college over de programma-aanvragen. - Adviezen aan het college over de accreditatie van organisaties die in aanmerking komen voor programmafinanciering. - Adviezen aan het college over de financiering van de culturele basisinfrastructuur. - Ongevraagde adviezen over onderwerpen die de commissie voor een goed functionerend cultuurklimaat in Hilversum belangrijk acht.

5.5 Locaties De locatie waar cultuur wordt beoefend en gepresenteerd is van belang voor de zichtbaarheid en levendigheid van de plek, en heeft effect op de wijze waarop mensen de ruimte beleven en gebruiken. Voor verenigingen in het amateurveld zijn goede locaties van groot belang. De gemeente vindt het belangrijk om met de culturele programmering zowel bepaalde locaties in de stad als culturele functies te versterken. Uitgangspunten zijn: - Cultuur als stimulans voor de levendigheid van het centrum - Culturele activiteiten zijn zichtbaar in en om bijzondere architectuur - Cultuur is aanjager van de identiteit van buurten en wijken - Concentratie en goede locaties voor amateurverenigingen Het centrum Een van de belangrijkste (politiek bestuurlijke) doelen van de gemeente is verschraling van het centrum tegengaan. Het gaat zowel om het aantrekken van meer bezoekers als effectiever gebruik van bestaande ruimtes en de culturele programmering speelt hierin een rol. De gemeente stuurt op een toename van het aantal uitvoeringen in het centrum. De meeste culturele instellingen zijn in het centrum gevestigd. Het zou een impuls voor het centrum zijn als ook de grote bezoekersstroom van de Bibliotheek aan de levendigheid van het centrum zou bijdragen. Een betere verbinding van het MCO en Beeld en Geluid met het centrum van Hilversum is wenselijk. In het licht van concentratie in het centrum investeert de gemeente niet in eventuele uitbreiding of nieuwe professionele (permanente) podia buiten het centrum, zoals bijvoorbeeld de theaterlocatie aan de Eemnesserweg 7a. Daarnaast wil de gemeente de invulling van leegstaande panden door uitvoerende kunstenaars en verenigingen stimuleren. Samen met vastgoedeigenaren, makelaars en organisaties zoals Stichting Magdalena wil de gemeente concrete plannen ontwikkelen om leegstaande gebouwen (tijdelijk) om te vormen tot inspirerende cultuurplekken in het centrum.

42

Bijzondere architectuur Het is algemeen bekend dat Hilversum rijk is aan bijzondere architectuur, waarvan veel inmiddels een monumentenstatus heeft. De kwaliteit van bijzondere architectuur wordt zichtbaar door cultuur juist daar te presenteren en te beoefenen. Het MCO, Theater Gooiland, het Raadhuis, Museum Hilversum, de Vioolkist en vele andere panden kunnen veel intensiever cultureel gebruikt worden. In het Uitvoeringsprogramma worden hiervoor concrete voorstellen opgenomen. Buurten en wijken De politieke koers van Hilversum is gericht op de versterking van buurten en wijken. Buurten worden sterker als inwoners zich er mee kunnen identificeren. Kunst en cultuur kunnen een bijdrage leveren aan het vergroten van de identiteit van een buurt of wijk. Het gaat dan zowel om het zichtbaar maken van collecties (foto en film bijvoorbeeld) die gaan over bepaalde wijken als actieve beoefening en presentatie. Voorbeelden zijn openbare open lucht filmvertoningen door het Filmtheater, niet alleen in het Dudokpark, maar ook in Kerkelanden, of het Host initiatief van toneelvereniging De Fusie in bijvoorbeeld de Meent. Amateurverenigingen Veel amateurverenigingen repeteren nu buiten het centrum en de locaties zijn niet altijd optimaal. Het is primair de verantwoordelijkheid van verenigingen zelf om hun plek in de stad te zoeken. Als de gemeente huisvesting ondersteunt wordt gestimuleerd dat verenigingen samen van gebouwen gebruik maken, vanuit de overtuiging dat gezamenlijk gebruik de samenwerking en onderlinge uitwisseling bevorderd. De gemeente streeft naar vergroting van de zichtbaarheid van verenigingen in de stad omdat het kan leiden tot ledenaanwas, maar ook tot dynamiek in de omgeving. Hoe de artistieke kwaliteit van het optreden ook is, amateuruitvoeringen roepen meer op dan de sympathie van familie en vrienden en verdienen daarom een breder publiek. In een aantal gevallen willen amateurverenigingen ook optreden op de repetitielocatie, bijvoorbeeld als het gaat om theater. Dat brengt specifieke eisen met zich mee. Voor met name muziek, dans en drama ziet de gemeente kansen om het MCO zowel voor repetitie als presentatie beter in te zetten. De locatie aan de Noorderweg 96 (gemeentelijk eigendom) is niet alleen geschikt voor het Grafisch Atelier, maar biedt mogelijkheden voor gebruik door anderen. In het Uitvoeringsprogramma zal de invulling van locaties worden uitgewerkt.

5.6 Financiën De gemeente vindt een stevige maatschappelijke verankering van culturele organisaties belangrijk en weegt die mee bij het verlenen van financiële bijdragen. Het uitgangspunt is dat gemeente financiële bijdragen als hefboom inzet, zodat culturele organisaties in staat zijn aanvullende geldstromen aan te boren. Organisaties en verenigingen zijn primair zelf verantwoordelijk voor het generen van voldoende financiering om het bestaansrecht te rechtvaardigen. Die financiering komt voort uit entreegelden, maar ook lidmaatschapsgelden, sponsoring, inkomsten uit consumptie, verkoop van artikelen etc. Ondersteuning van fondsen, loterijen en cultuurstichtingen is een aanvullende geldstroom als de culturele organisatie haar relevantie voldoende aantoont.

43

Tegelijkertijd is de gemeente zich ervan bewust dat in een aantal gevallen structurele financiering noodzakelijk is om het culturele voorzieningenniveau breed toegankelijk en kwalitatief goed vorm te geven. Hilversum kiest voor het structureel ondersteunen van een compacte basisinfrastructuur. Tot slot heeft de gemeente een aanjaagfunctie om nieuwe ontwikkelingen en innovaties op gang te brengen. Deze nota beoogt verbetering te brengen in het culturele rendement van de gemeentelijke financiering, op basis van de volgende uitgangspunten: 1. Financiering is op programmering in plaats van instellingen gericht om de flexibele inzet van middelen zo groot mogelijk te maken. 2. De gemeente is medeverantwoordelijkheid voor de culturele basisinfrastructuur. Huisvesting De verhuur van locaties aan culturele organisaties (professioneel en amateur) hoort niet thuis in de gemeentelijke begroting voor cultuur. Wel zal binnen de cultuurbegroting ruimte moeten zijn om organisaties te ondersteunen bij het voldoen van (marktconforme) huur: Goede en adequate locaties zijn een noodzakelijke basis zijn voor een stevig voorzieningenniveau. Door het loskoppelen van huur en programmagerichte financiering wordt het gemakkelijker de huisvesting van organisaties te beoordelen op hun mogelijkheden in plaats van de afweging of het een gemeentelijk pand of dat van een derde betreft. Basis en programma In de begroting, op basis van culturele functies, wordt per functie onderscheid gemaakt tussen basis, programma en gemeentelijke overhead. Alle gemeentelijke gebouwen worden in de nieuwe begroting centraal onder het programma Financiën gebracht en de daarmee gemoeide lasten en baten keren daardoor niet meer terug in de cultuurbegroting. Alleen de eventuele bijdragen in de huisvesting van de gemeente aan culturele instellingen blijven in de cultuurbegroting. Uitgangspunt voor het financiële kader is de programmabegroting, beleidsdoel 9.1 Een veelzijdig kunst en cultuur aanbod. In 2015 wordt een intensivering toegevoegd van € 110.000. De totale lasten komen daarmee op € 7.052.000. Bij de Programmabegroting 2016 wordt voorgesteld om dit bedrag structureel te verhogen naar € 210.000. Dit is in lijn met de afspraken uit het coalitieakkoord. Op dit moment worden verschillende programma’s en activiteiten gericht op het onderwijs en het sociaal domein gefinancierd vanuit de cultuurbegroting. Zo voert de bibliotheek diverse programma’s uit gericht op participatie en onderwijsondersteuning. Ook andere cultuurinstellingen en initiatieven kunnen een rol kunnen spelen in de uitvoering van de gemeentelijke taken voor onderwijs en het sociaal domein, waaronder de decentralisaties. In de begroting voor 2016 en verder wil de gemeente scherper onderscheid maken tussen de functies die instellingen vervullen en de wijze waarop deze gefinancierd worden. In de komende begroting zal de gemeente initiatief nemen om de verbinding tussen cultuur, onderwijs, zorg en welzijn en gemeentelijke taken beter (ook financieel) inzichtelijk maken. Vooralsnog wordt ervan uitgegaan dat om cultuureducatie in het primair onderwijs te versterken en zorg en cultuur te verbinden die bijdrage zich in cultuurbegroting zou kunnen vertalen met een waarde van elk € 200.000.

44

In onderstaande tabel is de cultuurbegroting 2015 als uitgangspunt genomen. Voor 2020 is een budgettair streven bepaald waarin het voornemen voor het bereiken van een nieuwe balans tussen basis en programma is opgenomen. Tevens zijn de genoemde budgetten toegevoegd (intensivering en mogelijke bijdragen vanuit onderwijs en welzijn). Voor de programmabegroting 2016 worden de aanvullende bijdragen concreet vastgesteld. Uitgaven Cultuur, bedragen x 1000 Collectie

Educatie

Cultuur-‐participatie

Professionele Kunst

Stimuleringsbudget

Overige

Subtotaal Vastgoed Totaal

Basis Programma Interne kosten Basis Programma Interne kosten Basis Programma Interne kosten Basis Programma Interne kosten Basis Programma Interne kosten Externe kosten (commissie, kwaliteitsmeting, adviezen)

Uitgaven 2015 begroting

Budgetstreven 2020 146 35 562 1918 0 161 67 0 90 2565 114 181 110 51 26

6026 1026 7052

200 100 562 1500 500 161 100 50 120 1800 1000 121 250 30

6494 0 6494

Tot slot Hilversum wil met dit beleid verder bouwen aan een levendig cultureel klimaat in de stad. Samen met culturele organisaties die een compacte, maar stevige basisinfrastructuur realiseren, aangevuld met een dynamische en verrassende flexibele programmering. In samenwerking met culturele organisaties en belangrijke stakeholders wordt een uitvoeringsprogramma opgesteld. Hierin wordt de aanpak om doelen te realiseren en uitgangspunten te vertalen in resultaten concreet gemaakt. Het eerste Uitvoeringsprogramma loopt van 2015-2017, het tweede van 2018-2020. In het najaar van 2015 wordt het programma door het College van B&W wordt vastgesteld. Vooraf zal de gemeenteraad gevraagd worden te adviseren over het uitvoeringsprogramma.

45

Bronnen Boekmancahier nr 102: People’s Palaces: openbare bibliotheken als hart van de gemeenschap, 2015 C. Bunnik en E. Van Huis, Niet Tellen maar Wegen, over de zin en onzin van prestatieafspraken in de culturele sector, Boekmanstudie 2011 A. Klamer en C. Langeveld, Pak aan, 100 en 1 ideeën voor alternatieve financiering van kunst en cultuur, Hilversum 2011 G. Marlet, De aantrekkelijke stad, VOC Uitgevers 2009 Agenda Stad 2014, www.agendastad.nl Akademie van Kunsten, De verbeelding en de macht, strategische agenda 2015-2016 DSP Groep in opdracht provincie Noord Holland, Culturele infrastructuur Noord-Holland in beeld 2013. Gemeente Hilversum, Centrumvisie 2015 Gemeente Hilversum, Deelnotitie en Uitvoeringsplan Cultuureducatie en participatie Jong geleerd, oud gedaan 2013 Gemeente Hilversum, Met beide benen in de Media Valley, beleidsnota creatieve industrie 2013 Landelijk Expertisecentrum Sociale Interventie, Kunstbeoefening met ambitie 2012 Lang Leve Kunst, langlevekunst.nl. Mede initiatiefnemers zijn Fonds voor Cultuurparticipatie, Fonds Sluyterman van Loo, LKCA, RCOAK en VSB Fonds LKCA, Lokaal stelsel actieve cultuurparticipatie in transitie 2014 LKCA, Cultuur in de kanteling, strategische verkenning cultuureducatie en actieve cultuurparticipatie (2017-2020) 2015 Ministerie van Economische Zaken, Visie op de Noordvleugel 2011 Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Visie van minister Bussemaker op cultuur: Brief Cultuur Beweegt 2013 Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Cultuur in beeld 2014 Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Brief aan Raad voor Cultuur met betrekking tot Toekomst cultuurbeleid en de basisinfrastructuur 2017-2020 Provincie Noord Holland, Provinciale Cultuurnota 2013- 2016 De waarde van cultuur 2013 Raad voor Cultuur, Cultuurverkenning 2014 Raad voor Cultuur, Agenda Cultuur 2017-2020 april 2015 Raad voor Cultuur en Adviesraad voor Wetenschap, Techniek en Innovatie, De waarde van Creativiteit 2015 J. Saris, Nieuwe ideeën voor oude gebouwen, 2008 Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, Cultuur herwaarderen 2015 VNG en Cultureel Ondernemen, Nieuw rendement voor gemeenten en instellingen 2014 C. Wijn, De Culturele Stad, VOC Uitgevers 2013

46

METRUM KUNST EN CULTUURBELEID HILVERSUM

Recommend Documents