BLAD VOOR DONORS
STICHTING SANQUIN BLOEDVOORZIENING - JAARGANG 10 - NR. 3 - 2011
Met eigen ogen
Medisch personeel ziet dagelijks hoe levensreddend bloed is
Ambulanceverpleegkundige Roger Charite:
‘Als iemand heel wit wordt, is er haast bij‘
Op het nippertje
Zon, zee en een giftige slang: de vakantie van donor Frank Rentinck nam een lugubere wending
2
3
VAN DE REDACTIE
DONOR IN BEELD
‘Ik ben een echt mensenmens’
Raad van Europa buigt zich over veilig bloed
Kerst is rood De komende kerst wordt voor onze familie een extra
We treffen Karin Eizema (bijna 53, fysiotherapeut,
bijzondere. Een halfjaar geleden zag het ernaar uit dat
links op de foto) bij een oliebollenkraam in Haarlem.
mijn 84-jarige vader de feestdagen niet zou halen. De En, lekker geprikt? Foto Council of Europe
diagnose dikkedarmkanker kwam hard aan. Inmiddels heeft hij een succesvolle operatie achter de rug en lacht het leven ons weer toe. Voor mij kan het de reden zijn om tijdens de feestdagen weer eens een balletje op te gooien onder familieleden om net als ik donor te worden. Onze vader kreeg een zak bloed
niet opschrijven? Jawel hoor. Gaat er wel eens wat fout dan? Nee, dat niet. Maar de een prikt gewoon fijner dan de ander. Dan voel je er helemaal niets van.
om het ijzergehalte in zijn bloed op peil te houden, dus we
Wat is verstandig keuringsbeleid als het om bloed gaat? Moet
Een vriendin meegenomen?
hebben van dichtbij meegemaakt hoe nuttig het bloed-
je mannen die seks hebben gehad met andere mannen afkeuren
Ja, Aggy Eichholtz. Mijn beste vriendinnetje en we gaan al
donorschap is.
voor donorschap of volstaat uitstel (tijdelijk geen bloed geven)?
jaren heel trouw samen naar de bloedbank. We zijn allebei
De Raad van Europa, waarin alle landen van Europa zijn
plasmadonor en liggen altijd naast elkaar. Lang geleden
vertegenwoordigd, buigt zich over deze kwestie.
hebben we elkaar leren kennen in het dames 1-hockeyteam.
In het algemeen zijn donors zelf het best in het enthousias-
We hebben samen heel Nederland doorgereisd en speelden
meren van mensen om zich aan te melden. Sanquin Bloedvoorziening start in januari een campagne om donors
Sanquin Bloedvoorziening test elke donatie op bloedoverdraag-
op echt topniveau. Dat was een vreselijk leuke tijd. Hoewel
met de bloedgroep 0-negatief te vragen onder familieleden
bare aandoeningen, zoals hiv en hepatitis C. Desondanks blijft
we telkens net naast het kampioenschap grepen, helaas.
donors te werven. De kans dat zij dezelfde bloedgroep
er een klein risico bestaan. Dat komt doordat deze seksueel
Hockeyen jullie nog steeds?
hebben, is relatief groot. En in noodsituaties is deze univer-
overdraagbare ziekten kort na een eventuele besmetting van een
We golfen nu, maar niet bij dezelfde club. Grappig is trouwens
sele en schaarse bloedgroep van levensbelang. Ik hoop van
donor nog niet aantoonbaar zijn in het bloed. Daarom sluit
dat veel van de medewerksters van de bloedbank ook golfen.
harte dat veel donors meewerven. U leest er meer over in
Sanquin donors die extra risico lopen uit van donatie.
Daardoor is het steeds een vrolijk weerzien. In de loop der
deze uitgave van Bloedverwant.
Sanquin kijkt daarbij niet naar geaardheid maar naar risicovol
jaren is het echt een clubje geworden.
gedrag. Volgens de statistieken lopen mannen die seks hebben
Heb je een eigen praktijk als fysiotherapeut?
Maar ook voor donors met een andere bloedgroep is het
gehad met mannen een veel grotere kans besmet te raken met
Ja, nog wel.
misschien een idee om de komende feestdagen eens te
bloedoverdraagbare aandoeningen.
Problemen?
vertellen over het donorschap. Samen maken we dan een
Bij het ter perse gaan van deze Bloedverwant was het advies van
Nee, haha, integendeel. Mijn man en ik hebben samen een
rode kerst! En dan doel ik niet alleen op het pakje van de
de Raad van Europa nog niet bekend. Sanquin zal het advies
praktijk en we stoppen er op 1 januari mee. Het is dan mooi
Kerstman, maar ook op het levensreddende donorbloed.
meenemen bij het formuleren van nieuw beleid.
geweest. Hij zit al veel langer in het vak dan ik en is ook ouder. Ga je je patiënten niet missen?
Ik dank alle donors, ook namens mijn vader, voor hun warme kerst en een gelukkig 2012! Merlijn van Hasselt,
Op de hoogte blijven van actuele ontwikkelingen? Meld je aan voor Donormail, de gratis digitale nieuwsbrief van Sanquin: www.sanquin.nl/ donormail.
24,4 Foto Harry Meijer
hoofdredacteur Bloedverwant
Dat weet ik niet. Ik ben wel een mensenmens. Mensen vertellen hun hele leven aan mij. Iemand heeft wel eens gezegd: ik vertel je meer dan mijn psycholoog. Maar ik maak makkelijk contact, ben nogal ergens-op-af-stapperig. Dus die reuring zoek ik ook buiten de praktijk wel op. Waar ben je op 1 januari, als de deuren echt
mensen op elke 1.000 inwoners
gesloten zijn?
van Nederland stonden vorig jaar ingeschreven bij Sanquin
In ons huisje in Frankrijk. Daar gaan we buiten oliebollen
Karin Eizema (links) en haar
Bloedvoorziening. In totaal 406.127 donors verzorgden
bakken, op het terras. Ik ga er een paar weken klussen,
vriendin Aggy Eichholtz
883.346 donaties. Meer cijfers staan in het jaaroverzicht
een beetje aanrommelen en afkicken. En daarna zien we wel
‘Voor elkaar’. Het ligt voor je klaar op alle afnamelocaties.
verder. Plannen genoeg.
Foto Harry Meijer
geweldige inzet het afgelopen jaar en wens iedereen een
Omslagfoto Erno Wientjens
Ja hoor. Ligt er trouwens wel aan wie er prikt. Of mag je dat
0
+
4
5
WERKEN MET BLOED
Met eigen ogen Een chirurg, een ambulancebroeder en een verpleegkundige. Alle drie (ex-)donor. Dat donorbloed levensreddend kan zijn, zien zij als geen ander in de beroepspraktijk.
Mariël Keemers, chirurg Canisius-
een zware kant natuurlijk want je hebt
Roger Charite, ambulanceverpleeg-
Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen,
regelmatig te maken met het verdriet van
kundige RAV Gelderland Zuid in
oncologie-heelkunde
patiënten. Maar door er alleen al te zijn en
Wijchen
uit te leggen wat mogelijk is en wat niet, kun je veel doen. Dat helpt letterlijk de
Hoewel Roger Charite (49) zegt ooit bang
Mariël Keemers (44) al snel duidelijk. Maar
pijn verzachten.
te zijn geweest voor bloed en op tv nog
dat ze uiteindelijk chirurg zou worden, had
Het belangrijkste is dat je niet altijd kunt
steeds geen operatie te kunnen zien, ver-
ze als meisje niet durven dromen. Het vak
genezen, maar wel altijd kunt helpen.’
vult hij op het werk moeiteloos zijn rol.
is haar op het lijf geschreven, vindt ze zelf.
Ze vertelt hoe bij sommige operaties het
Inmiddels rijdt hij – na vier jaar werken op
‘Je hebt een bepaalde handigheid nodig
Hb-gehalte tot een gevaarlijk niveau kan
de intensive care – alweer tien jaar als
en het is een heel concreet vak. Er is ook
zakken. ‘De anesthesist houdt voortdurend
verpleegkundige mee op de ambulance.
het Hb-gehalte in de gaten. Als de situatie
‘Het leukste daarvan is dat je bij mensen
kritiek wordt, bestelt hij of zij op dat
thuis komt. Het is vaak heel intiem.’
moment donorbloed, dat dan met spoed
Per dienst rijdt hij zo’n twee tot zes keer
wordt gebracht.’ Uit verhalen weet ze dat
uit. Dat kan variëren van het wegbrengen
studenten geneeskunde in het begin van
van een patiënt naar een polikliniek tot
de vorige eeuw bloed aan een patiënt
reanimaties en heel heftige ongelukken.
moesten geven. ‘Dat is gelukkig niet meer
Dat went, zo stelt hij. En daarbij is er de
het geval.’ Zelf is ze als student uit idea-
professionele afstand. ‘Als ik op straat
lisme ook bloeddonor geworden. Aan
iemand in puin zie liggen, denk ik alleen
het donorschap kwam een eind toen ze
maar: daar moeten we gauw wat aan
chirurg werd. Ze mocht niet meer geven
doen.’ Roger Charite zorgt ervoor dat
vanwege het minieme risico tijdens een
mensen na een auto-ongeluk ‘op een
operatie besmet te raken tijdens een zoge-
nette manier’ uit hun auto komen. En hij
heten snijincident. Keemers: ‘Dat vond ik
probeert ademhaling, bewustzijn en circu-
aanvankelijk heel jammer. Maar ik begrijp
latie (‘het ABC noemen we dat’) stabiel te
wel dat elk risico zo goed mogelijk moet
houden. Zelf heeft Charite geen zakken
worden uitgesloten. De regel draagt bij
bloed op de ambulance, alleen zuurstof en
aan de veiligheid van bloed. Daar gaat
infusen met water en plasma. ‘Maar met
het om.’
alleen wat water en eiwitten red je
Fotografie Erno Wientjens
Dat ze de gezondheidszorg in wilde, was
B
iemands leven niet wanneer hij heel veel Mariël Keemers, chirurg:
‘Je kunt niet altijd genezen, maar wel altijd helpen’
bloed verliest’, zegt hij nuchter. ‘Dat doe je alleen door hem zo snel mogelijk naar
Roger Charite, ambulanceverpleegkundige:
+ A
het ziekenhuis te brengen.’ De ernstigste bloedingen zijn vaak inwendig en dus niet op het eerste gezicht zichtbaar. Maar Charite ziet snel genoeg wanneer er donorbloed nodig is. ‘Als
Roger Charite (links) met zijn collega
‘Vroeger was ik bang voor bloed en op tv kan ik nog steeds geen operatie zien’
6
7
WERKEN MET BLOED
WERKEN MET BLOED
Petra Herbschleb, verpleegkundige:
‘Zonder bloed zou ik mensen voor mijn ogen zien doodgaan’
Petra Herbschleb (links) met haar collega (Sylvia Slissebaalje-Christen)
Zuinig met bloed Gegeven om niet, bedoeld voor patiënten. Hoe zuinig gaan de
toegediend wanneer het Hb-gehalte onder een
ziekenhuizen om met het kostbare donorbloed? Gesprek met een
waarde van 6 mmol/L daalde, nu gebeurt dat pas als
transfusiespecialist.
het Hb lager is dan 5. Voor mensen jonger dan 60 is de grens nu 4.’ De ziekenhuizen gebruiken steeds minder bloed. Hoe kan dat?
Het blijkt dat je best met een lager Hb toekunt?
‘Onlangs is de Richtlijn Bloedtransfusie vernieuwd en
‘Ja, dat is medisch uitvoerig onderzocht. Je
wordt nog duidelijker wanneer je bloed moet toedie-
Hb-gehalte loopt vanzelf weer op. Dat duurt wel een
nen én vooral ook wanneer niet. Lang werden artsen
paar weken, maar na een orthopedische operatie
opgeleid met het idee “één zakje is geen zakje”. Als er
kun je toch niet meteen sprinten.’
iemand heel wit wordt, een smal bekkie
Petra Herbschleb, verpleegkundige,
een transfusie nodig was, gaven ze standaard twee
krijgt, zweetpareltjes toont en koud aan-
Leids Universitair Medisch Centrum
zakjes en als dat niet genoeg was vier of zes, en zo
U promoveert binnenkort op onderzoek naar
voelt, dan weten we dat we moeten
(LUMC), gynaecologie
verder. Nu is het gangbaar dat je eerst één zakje geeft
bloedsparende technieken. Waar moeten we dan
en dan kijkt of het Hb-gehalte voldoende stijgt. Pas
aan denken?
opschieten. De buik en het bekken zijn de plekken waar inwendig heel snel veel
‘Blauw bloed is het niet’, verzekerde Petra
als dat niet het geval is, geef je er nog één. Dat is dus
‘Je kunt iemand voorafgaand aan een geplande ope-
bloed kan verdwijnen. We bellen dan
Herbschleb (29) laatst een patiënt die
al snel een halvering van het bloedgebruik. Verder
ratie het hormoon EPO geven om het Hb op te krik-
onderweg al het ziekenhuis dat er bloed
grappend vroeg of het bloed wel van adel
zorgen verbeterde chirurgische technieken voor min-
ken. Daarmee neemt de kans toe dat hij of zij na de
nodig is.’
was. Ze keek naar de bloedzak en zag dat
der bloedverlies bij operaties. Tegenwoordig wordt
operatie geen bloed nodig heeft. Ook is er een tech-
Zelf begon Charite met bloed geven toen
het toevallig wel haar eigen bloedgroep
ook vaker helemaal geen bloed gegeven. Op de afde-
niek om tijdens de operatie bloed van de patiënt op
hij in de verpleging begon te werken. ‘Je
was. Het was kort na haar eerste bloed-
ling orthopedie van het Leids Universitair Medisch
te vangen, te wassen en weer terug te geven. Die
realiseert je als geen ander dat dat spul
donatie. Dat ze dagelijks met eigen ogen
Centrum waar ik onderzoek doe, is het gebruik van
techniek wordt al gebruikt bij bijvoorbeeld levertrans-
ergens vandaan moet komen. Ik ben
ziet hoe belangrijk het is dat er mensen
bloed sinds 2000 met liefst 60 procent gedaald.’
plantaties. Daarbij waren vroeger wel twintig zakken
gezond, dus waarom zou ik zelf geen
zijn die bloed geven, speelde mee in haar
bloed geven?’
motivatie donor te worden. ‘Als er geen
A+
bloed nodig, nu kan dat met veel minder. En op de Wanneer wordt bijvoorbeeld geen bloed
afdeling orthopedie kun je zelfs ná de operatie met
gegeven, waar dat vroeger wel gebeurde?
een drain het wondbloed opvangen, filteren en terug-
patiënten voor mijn ogen dood zien gaan.
‘Heup- en knieoperaties gaan vaak gepaard met veel
geven. Het is echter de vraag of deze technieken
Echt!’ Herbschleb werkt sinds 2007 in het
bloedverlies. Vroeger werd bij zestigplussers bloed
rendabel zijn. Donorbloed blijft hard nodig.’
donorbloed zou zijn, zou ik sommige
LUMC en is sinds vorige zomer gediplo-
‘De ernstigste bloedingen zijn vaak inwendig’
patiënten.’ Ze ‘hangt vaak bloed aan’,
afdeling gynaecologie en volgt sinds kort
zoals het toedienen van een bloedtransfu-
Cynthia So-Osman, internist-
een opleiding oncologieverpleegkundige.
sie in ziekenhuisjargon heet. Bij patiënten
transfusiespecialist bij de
Op de gynaecologieafdeling komt dit spe-
die bij een operatie veel bloed hebben
cialisme zeker van pas. Herbschleb:
verloren bijvoorbeeld. Of die tijdens een
‘Ongeveer de helft van de operaties op
chemokuur last krijgen van een verstoorde
onze afdeling heeft een oncologisch karak-
bloedcelproductie.
ter. Ik werk veel met mensen met kanker
Het werken met bloed is voor Herbschleb
dus.’
de gewoonste zaak van de wereld. Maar
Wat haar aanspreekt in het vak is de com-
als donor zelf geprikt worden, was even-
binatie van het bezig zijn met handen,
goed spannend. ‘Een naald in je eigen
hoofd en hart. ‘Soms loop ik met vuilnis-
lichaam is toch anders dan in het lichaam
zakken te slepen, soms moet ik diep
van een ander. Dan kijk ik liever maar even
nadenken over iets en soms kan ik niets
weg, terwijl dat natuurlijk onmogelijk is als
anders doen dan met mijn hart luisteren
ik zelf bloed afneem bij een patiënt.’
naar de persoonlijke dilemma’s van
‘Vroeger leerden artsen: één zakje is geen zakje’
Klinisch Consultatieve Dienst van Sanquin Bloedvoorziening
Foto Erno Wientjens
Roger Charite, ambulancebroeder:
meerd verpleegkundige. Ze werkt op de
B
+
9
IN
BLOED IS LEVEN
VRAAG HET ONZE DONORARTSEN
NL
WAT GEBEURT ER IN HET LAND RONDOM HET BLOEDDONORSCHAP?
Meepraten over het donorschap Is de zorg voor de donor goed geregeld? Kan de service bloeddonorschap aantrekkelijk te houden. Bloed geven is een daad van vrijwilligheid: de omstandigheden moeten optimaal zijn. Daarom praten donors mee over zaken die hun aangaan. Foto Hollandse Hoogte
Dat gebeurt via verschillende regionale donorraden en een landelijke donorraad. De Regionale Donorraad Zuidwest zoekt nieuwe leden. Belangstelling? Kijk voor bijzonderheden en aanmelding op www.bloedverwant.nl/bloedlinks.
Dokter, hoe zit dat? Waarom wordt mijn bloed niet gescreend op (prostaat)kanker?
Er was een tijd dat ‘de meisjes van Verkade’ iedere dag naar de Verkadefabriek in Zaandam trokken om koekjes, beschuit
De onderzoeken en screeningtests die Sanquin
en chocolade te maken. Op 1 januari 2012 opent Sanquin
Bloedvoorziening doet, zijn er allemaal op gericht
een nieuwe afnamelocatie op deze aansprekende plek
dat de donor veilig kan doneren en dat het bloed
in Zaanstad. De oude afnamelocatie moest sluiten vanwege
veilig is voor de ontvanger. Daarom wordt gekeken
strengere hygiëne-eisen.
naar de bloeddruk, het hemoglobinegehalte en naar een aantal, via het bloed overdraagbare, infectieziekten. Andere tests zijn niet nodig voor
Op 15 september (her)opende prinses Margriet het Rode
Karin van der Hilst
Kruishuis aan de Schuttersweg in Apeldoorn, waarin ook blauwe hemel arriveerde de prinses, erevoorzitter van het Rode Kruis, vanaf Het Loo in een ambulance uit 1953.
het veilig kunnen geven of ontvangen van bloed. Om bij gezondheidsklachten een diagnose te
We hebben meer O-negatief blOed nOdig vOOr spOedeisende hulp
Sanquin Bloedvoorziening is gehuisvest. Onder een strak-
Dit zijn 23 donaties van 650 ml (plasma dat wordt gebruikt voor antistoffen of albumine) of directe toediening aan de patiënt). Verder moet
Bloed geven bij ‘de meisjes van Verkade’
Prinses Margriet heropent Rode kruishuis
Per jaar mag je maximaal 15 liter plasma geven.
25 donaties van 600 ml (quarantaineplasma voor
Zaandam
Apeldoorn
Hoeveel plasma mag je maximaal per jaar geven?
Marjo de Boom
er tussen elke plasmadonatie minimaal veertien dagen zitten. Je mag dus bijna elke twee weken plasma geven. Op de meeste afnamelocaties is het echter gebruikelijk om na afloop van de donatie een nieuwe afspraak te maken.
Een verpleegster die zich prikt aan een naald mag een tijd geen bloed geven. Waarom eigenlijk niet?
kunnen stellen, is bloedonderzoek alleen vaak
Dat geldt alleen als ze zich heeft geprikt aan
onvoldoende. Als de donorarts denkt dat verder
een gebruikte naald. Mogelijk zitten er aan de
onderzoek nodig is, wordt een donor met klachten
naald bloedresten met virusdeeltjes die een
daarom altijd doorverwezen naar de huisarts.
besmetting kunnen veroorzaken. Daarom gaat de bloedbank ook zeer voorzichtig om met andere
In uw directe familie komt de bloedgroep O-negatief voor. Grote kans dat u ook deze bloedgroep heeft.
donors die met gebruikte naalden in aanraking kunnen zijn geweest. Denk bijvoorbeeld aan
De bijzondere ziekenwagen is Nederland aangeboden door
acupunctuur en oorlelperforaties. Als iemand
de Canadezen na de watersnoodramp. Het Rode Kruishuis, gebouwd in 1970, is gemoderniseerd en uitgebreid tot
0-negatief-donors gezocht
twee keer zijn omvang. In een toepasselijk rood colbertje
Sanquin Bloedvoorziening zoekt extra donors met de bloed-
Sanquin betreft niets aan de hand. Dan is er geen
bekeek prinses Margriet de prachtige nieuwe ruimte met
groep 0-negatief. Alle donors met deze bloedgroep ontvan-
risico op besmetting en mag je zonder uitstel
aparte keuringskamers en een fraai donorcafé in de hal.
gen in januari een brief met de vraag mee te helpen. Wie zelf
bloed geven.
Op de afnamelocatie op de Schuttersweg komen circa
0-negatief heeft, heeft namelijk familieleden met dezelfde
3.000 vol bloeddonors en 1.000 plasmadonors.
bloedgroep. Hoe dat precies zit staat op pagina 10 en 11.
zich prikt aan een nieuwe naald, is er wat
Trudy van den Berg
Ook een vraag? Stel deze aan het panel van donorartsen. Schrijf naar Redactie Gitta Dijkshoorn
Bloedverwant, Postbus 9892, 1006 AN Amsterdam of
[email protected].
Fotografie Wim Bos, Stijntje de Olde en Erno Wientjens
verbeterd worden? Vragen als deze zijn belangrijk om het
Foto Hans van de Vlekkert
-
8
10
11
NIEUWE DONORS
De familie De Vries
Gezocht: enthousiaste familieleden
0
0-NEGATIEF
Sanquin Bloedvoorziening zoekt extra donors
+
Wietze de Vries (1922 -1997)
met de bloedgroep 0-negatief. Zelf 0-negatief? Dan kunt u helpen met werven. Wie zoekt Sanquin?
A B
Dora de Vries-Ploeg (1925)0-
‘Mijn opa leeft helaas niet meer. Hij
‘Oma heeft als meisje heel lang voor
had een eigen vrachtwagen en deed
haar moeder gezorgd. Die had MS.
iets met verhuizen. Donor was hij zover
Mijn oma was vroeger ook bloeddonor.
ik weet niet.’
Toen ging dat heel anders allemaal.
bevolking heeft deze bloedgroep. Onder donors ligt dat percentage iets hoger, dankzij eerdere gerichte wervingsacties.
wil Sanquin de druk op deze groep iets verminderen. Waarom deze donors? Iedere druppel bloed van welke bloedgroep ook, is even belangrijk. Maar 0-negatief is de enige bloedgroep die bij spoedoperaties of rampen met veel slachtoffers aan
0 A
0 A
A AB
A B AB
ziekenhuis om bloed te geven.’
groep is zeldzaam, slechts 7 procent van de Nederlandse
opgeroepen om te doneren. Door extra donors te werven,
A B 0 AB
Zij moest wel eens met spoed naar het
Nieuwe donors met de bloedgroep 0-negatief. Deze bloed-
Deze circa 40.000 donors worden vaker dan gemiddeld
Welke bloedgroep krijgen de kinderen? Alle mogelijke combinaties op een rij.
0
0
A A
A
0 0
0
0 B
0
B AB
A B AB
0
0-NEGATIEF
+
Geert de Vries (1958)
Conny de Vries-Venema (1961)
‘Mijn vader is planner bij een
‘Mijn moeder is administratief
transportbedrijf. Hij is ooit in het leger
medewerker bij een transportbedrijf.
eigen bloedgroep. Dus ook als er geen tijd is om de bloed-
bloeddonor geworden. Daar kreeg je
Vroeger werkte ze in hetzelfde bedrijf
groep te bepalen, kan 0-negatief-bloed veilig worden
destijds vrije dagen voor. Toen ik donor
als mijn vader, nu niet meer. Haar
werd, wilde hij de draad ook weer
bloedgroep weet ik niet. Ze is geen
oppakken, maar hij durft het toch niet
donor.’
iedere patiënt kan worden gegeven, ongeacht zijn of haar
gegeven. Patiënten maken geen antistoffen aan tegen
B
aan. Hij heeft een hoge bloeddruk en
0-negatief-bloed.
een hoog cholesterolgehalte.’
Waar hoopt Sanquin deze donors te vinden? Onder familieleden van de huidige donors. Het is lastig om gericht naar nieuwe donors met een bepaalde bloedgroep te bloedgroep ze hebben. Door donors met bloedgroep 0-negatief te betrekken bij de werving, hoopt Sanquin de kans te vergroten dat er onder de nieuwe donors relatief veel mensen zijn met de gezochte bloedgroep. Familieleden hebben immers een grotere kans dezelfde bloedgroep te hebben.
Mijanne de Vries (22) uit het Friese Burum werd onlangs donor en blijkt bloedgroep 0-negatief te hebben. Dat vermoedde ze hebben dezelfde bloedgroep. Nu ze weet
Alle 0-negatief-donors krijgen in januari een brief met de vraag te helpen bij de werving. Bij een soortgelijke actie, vijf jaar geleden, lukte het inderdaad om meer donors met deze bloedgroep te vinden. Op alle afnamelocaties komen posters te hangen om donors aan de wervingsactie te herinneren.
Mijanne de Vries (1989)
dat Sanquin nieuwe 0-negatief-donors nichtjes aanmoedigen donor te worden. Mijanne over haar familie.
AB AB
0-NEGATIEF
al: familieleden die vroeger bloed gaven,
zoekt, gaat ze haar zusjes, maar ook haar
Hoe gaat Sanquin op zoek?
0
Hoe komen we aan onze bloedgroep?
Foto’s van Mijanne; Stijntje de Olde
zoeken. Als mensen geen donor zijn, weten ze vaak niet welke
Dorina de Vries (1991)
Janka de Vries (1993)
B B
B
0
AB 0
A
B
‘Mijn vader zei al dat ik vast ook
‘Mijn zusje Dorina werkt in de
‘Iedereen ziet gelijk dat we drie zusjes
0-negatief zou hebben. Ik lijk erg op
gehandicaptenzorg. Ze lijkt uiterlijk
zijn. Maar Janka lijkt het meest op mij.
zijn kant van de familie. En dus ook in
meer op oma; dezelfde neus. Of dat
Uiterlijk lijken we op onze moeder,
dit opzicht. Veel van mijn collega’s in
ook wat over de bloedgroep zegt weet
maar innerlijk op onze vader. Janka zit
het verzorgingstehuis waar ik werk,
ik niet. Dorina is wel orgaandonor.
nog op school, het laatste jaar van de
In uitzonderlijke gevallen zijn er andere combi-
doneren ook. Het leek me eerst wel
Ik heb eigenlijk geen idee waarom ze
opleiding voor verzorgende. Ze is net
naties mogelijk. Ook de Rhesusfactor (+ of -) is
eng, ik was bang licht in het hoofd te
geen bloeddonor is. Wie weet helpt
18 geworden en kán dus bloeddonor
erfelijk. Als beide ouders Rhesus-negatief zijn is
worden. Maar de eerste donatie ging
druk van buitenaf?’
worden. Wie weet heeft zij ook
het kind dat ook. Alle andere combinaties geven
0-negatief.’
kans op zowel positief als negatief bloed.
prima.’
12
13
BLOED IS LEVEN
Hoe een slangenbeet Frank bijna fataal werd Donor Frank Rentinck trok vorig jaar met zijn vriendin Els Nulkes met een rugzak door Costa Rica. Prachtig land, waanzinnige natuur, vriendelijke mensen. Maar de droomreis nam tijdens een jungletocht een lugubere wending.
A+ A
verliezen. Frank zelf was ‘groggy’ van
niet tegen een beetje bloed kon. ‘Maar
de morfine en alle narcose. Voor Els was
ik ken mijn Frank’, zegt Els lachend.
in volle omvang duidelijk hoe ernstig
‘Die is niet bang voor bloed. Hij is nota
het was. ‘Dan vroeg Frank mij of ik
bene bloeddonor.’
dacht hij de Vierdaagse nog kon lopen’,
Toen duidelijk was dat Frank gebeten
vertelt ze. ‘Terwijl ik bezig was met heel
was door een giftige slang, ging alles
andere dingen. Overleeft hij het? Gaan
snel. Het drietal bereikte een verlaten
we begraven of cremeren? Kunnen we
bananenplantage en scheurde vanaf
op onze bovenwoning blijven wonen als
daar met een oude jeep naar een EHBO-
hij zijn been verliest?’
Een schiereiland in Costa Rica,
post. Daar kreeg Frank een eerste portie
12 augustus 2010. Frank Rentinck (31),
tegengif. Van paniek was al die tijd
Bloedtransfusies
zijn been in het verband en met een
geen sprake. ‘Wat tegengif en dan komt
Frank kreeg meerdere bloedtransfusies.
infuus aan zijn arm, klautert vanaf
het goed’, zo dachten de avonturiers. En
Het lukte om de infectie onder controle
een aanlegsteiger via een gammel
zo daalden ze die ochtend het laddertje
te krijgen en het gevaar van een
laddertje in een bootje. Zijn vriendin Els
af om de overtocht naar een ziekenhuis
amputatie was geweken. Er volgden drie
Nulkes (29) volgt hem. De twee
op het vasteland te maken.’
weken in het ziekenhuis waar onder
Nederlandse toeristen zijn wat gespan-
meer een huidtransplantatie met zijn
nen na de gebeurtenissen in de jungle,
Nachtmerrie
eigen huid nodig was om de enorme
maar het ergste is achter de rug.
Wat volgde, was een nachtmerrie.
open wond af te dekken. Terug in
Denken ze.
In het plaatselijke ziekenhuis begon
Nederland wachtte een lang revalidatie-
het been van Frank enorm op te zwellen
traject met een neuroloog, een plastisch
Helemaal dizzy
en blauw te worden. ‘Ik schrok me te
chirurg, een fysiotherapeut en een
Die ochtend stonden ze om zes uur
barsten’, vertelt Els. Niet alleen het
ergotherapeut. Een zenuw was zo geplet
klaar om met de gids van hun hostal
slangengif maar vooral ook de bacte-
dat Frank een tijd een klapvoet had.
een korte tocht door de jungle te
riën aan de tanden deden een aanval
Nu, een dik jaar na de slangenbeet
maken. Wandelschoenen, korte broek.
op zijn been. Een operatie was nood-
volgde een operatie aan een pees in zijn
Het was nog aangenaam koel, de
zakelijk, maar het ziekenhuis bleek te
voet en zes weken gips.
papegaaien en ara’s vlogen voorbij en
weinig bloed van Franks bloedgroep in
Frank en Els voelden zich de hemel te
huis te hebben.
Surrealistisch
rijk. ‘We hadden het helemaal voor
Er volgde een nachtelijke rit in een
Frank, accountant, ging zo snel
elkaar’, vertelt het stel in hun strak
tot ambulance omgebouwd busje naar
mogelijk weer aan de slag. Afgelopen
Frank Rentinck was zo onfortuinlijk tegen een lanspunt-
ingerichte woonkamer in Haarlem.
een privékliniek in de hoofdstad San
zomer maakte het stel opnieuw een
slang aan te lopen. Een beet veroorzaakt ernstige
Totdat Frank vanuit het niets vlijm-
José. Daar was de Haarlemmer in goede
verre reis; naar Indonesië. Inclusief
scherpe punten zijn been in en uit
handen. En dat was maar goed ook.
jungletocht. Frank: ‘Wij willen ons hier-
voelde gaan. Hij wist meteen dat er iets
Tijdens een volle week op de intensive
door niet laten opsluiten of blokkeren.
niet klopte. ‘Ik werd helemaal dizzy en
care met vier keer een operatie om het
Het hele verhaal is inmiddels wat sur-
voelde het bloed uit mijn gezicht
vuil uit het been te halen, bestond het
realistisch geworden. Alleen de
trekken.’ De gids dacht aanvankelijk
gevaar dat Frank zijn been zou
littekens herinneren er nog aan.’
Ernstige bloedingen bloedingen en is onbehandeld dodelijk. Tegengif, maar uiteindelijk ook bloedtransfusies, redden zijn het leven. Dat hij nu zelf geen bloed meer mag geven, is een klap. ‘Ik realiseerde me dat je een gigantisch probleem hebt, als er geen bloed is.’
Foto Harry Meijer
‘We dachten: wat tegengif en dan komt het goed’
aan scherpe doorns en een toerist die
14
15
DAAROM GEEF IK BLOED
UITVERGROOT
Bloeddruk www.sanquin.nl/contact Regel hier op eenvoudige wijze:
Gerrit Verheij (68) uit
• aanvragen extra exemplaren van Bloedverwant
Vroomshoop geeft al bijna vijftig jaar bloed. Na dat eerste
• opzeggen Bloedverwant
baantje bij de bank werkte hij ruim dertig jaar voor de
• aanvragen informatiepakket om nieuwe donors te werven
Besturenraad Protestants-
• donatieafspraak uitstellen of afzeggen
Christelijk Onderwijs. Samen
• gegevens wijzigen
met zijn vrouw maakt hij
• vraag stellen
graag dagtochtjes op de fiets. Hij fotografeert graag, vooral
• opmerking maken of klacht doorgeven
zijn vier kleinkinderen.
• spreekbeurtpakket aanvragen (te downloaden via www.sanquin.nl) Een briefje sturen kan ook: Sanquin Bloedvoorziening t.a.v. Afdeling
0
Gratis telefoonnummer Bel gratis 0800-BLOEDBANK (256 332 265). Handig en snel!
Online donortest Oproep gekregen? Doe daags tevoren eerst de donortest op www.sanquin.nl/donortest om te weten of je mag geven.
Donormail
‘Ruim vijftig jaar geleden werd ik als zeventienjarige medisch
Blijf op de hoogte van het actuele nieuws. Meld je aan voor een gratis
gekeurd voor een baan bij een bankinstelling. Een bejaarde arts,
abonnement op Donormail en ontvang via de e-mail zes keer per jaar
die alleen nog keuringen voor bedrijven deed, nam mijn bloed-
de digitale nieuwsbrief van Sanquin: www.sanquin.nl/donormail.
druk op, voelde mijn pols en luisterde naar mijn hart en longen
Foto Stijntje de Olde
+
Communicatie, Antwoordnummer 7866, 1000 SE Amsterdam.
en zei min of meer geschrokken dat hij mij in deze conditie echt niet kon goedkeuren.
Via www.bloedverwant.nl/bloedlinks kun je naar de webpagina’s over
Wat was het geval? Ik keerde speciaal voor de keuring terug
de vier regionale donorraden en de Landelijke Donorraad.
van een fietsvakantie toen ik van mijn moeder hoorde dat er een oproep lag. De dag voor de keuring trapte ik het hele stuk van Zuid-Limburg tot mijn woonplaats, toen Zwijndrecht,
Colofon
tegen een stevige westenwind in. Zonder versnellingen uiteraard.
Bloedverwant is een uitgave van Stichting Sanquin Bloedvoorziening en verschijnt drie keer per jaar.
In de loop van de avond kwam ik thuis en was ik volledig uitgeput
Redactie Merlijn van Hasselt (hoofdredacteur), Hezeke Hoefnagel, Lysbert Schuitema, Jeanne Hagen (vanuit de Landelijke Donorraad) Tekst en eindredactie Annemarie Geleijnse, Rineke van Houten Vormgeving Total Identity, Jeannette Kaptein, Arjen Firet Druk en distributie Senefelder Misset, Doetinchem Redactieadres Sanquin, Redactie Bloedverwant, Postbus 9892, 1006 AN Amsterdam 0800-bloedbank (256332265),
[email protected], www.bloedverwant.nl © 2011 Sanquin. Artikelen uit Bloedverwant mogen alleen na overleg met de redactie worden overgenomen, onder vermelding van de bron en de uitgever. De redactie van Bloedverwant heeft zijn best gedaan om de rechthebbenden van het in dit blad getoonde materiaal op te sporen en hun toestemming te vragen voor openbaarmaking in dit blad. Dat is PEFC Gecertificeerd niet in alle gevallen gelukt. Hebt u klachten of bezwaren in verband met auteursrecht, portretrecht, andere rechten, persoonsgegevens Dit product komt uit duurzaam beheerd bos en gecontroleerde of privacy neem dan contact op met de redactie
en uitgedroogd. De volgende morgen bij de keuringsarts was ik nog aan het nahijgen. Hij vond mij dus niet helemaal in orde. De huisarts en cardioloog constateerden dat er niets aan de hand was en de bank nam me toch aan voor dat baantje. Het leek mij wel zinnig om van tijd tot tijd mijn bloeddruk te (laten) controleren. Dus heb ik mij uit een zeker eigenbelang meteen rond mijn achttiende verjaardag gemeld bij de bloedbank.’
www.pefcnederland.nl
Bij de productie en verbranding van de folie waarin Bloedverwant is verpakt, komen geen schadelijke stoffen vrij. ISSN: 1570-7288
Floris Jaaltink (10) kreeg als baby een bloedtransfusie omdat hij acute leukemie had. Bijna tien jaar later houdt hij een spreekbeurt over de bloedbank. Hij nam een kijkje in de bloedbank in Utrecht waar zijn moeder donor is en dat naast het Wilhelmina Kinderziekenhuis staat waar hij destijds zelf bloed kreeg. De klas hing aan zijn lippen, al vonden een paar ‘angsthazen’ het volgens Floris wel griezelig. ‘De meeste spreekbeurten gaan over huisdieren, dit was toch wat anders.’ De klas en de juf vonden het zo interessant dat hij een ‘Goed’ scoorde. Knap gedaan! Maar dat Floris gezond en wel door de basisschool rolt, blijft natuurlijk het allermooiste resultaat van die bloedtransfusie tien jaar geleden. Ook een spreekbeurt houden over de bloedbank?
bronnen
PEFC/30-31-151
Een kerngezonde spreekbeurt
Wat beweegt je om bloed te geven? Laat het ons weten:
Download een spreekbeurtpakket op
[email protected] o.v.v. Daarom!
www.bloedverwant.nl/bloedlinks.
Foto Joost Grol
Donorraden
DONOR
POST
Tweet Schrijf ook naar de redactie:
[email protected] of postbus 9892, 1006 AN Amsterdam. Graag naam en woonplaats vermelden. De redactie maakt een keuze en kort brieven waar nodig in. Hartelijk dank!
In mijn geheugen gegrift Na de barre winter van 1963 had ik mijn dienst-
toch was overleden. Mijn kamergenoot, een
tijd bij de marine er bijna op zitten, toen mij
ervaren ambulancechauffeur, was er helemaal
werd gevraagd deel te nemen aan een hospi-
kapot van.
taalteam. Dat werd uitgezonden voor
De blauwe baret ligt boven in de kast. Net als
VN-operaties in de Congo. Als 20-jarige was ik
de onderscheiding ‘In dienst van de Vrede’ met
een groentje, maar ze vonden mij zeer geschikt
de gesp van Congo en de oorkonde dat ik was
als tandtechnicus en assistent.
opgenomen in het Rijk van Neptunus, die de
Het VN-hospitaal in Leopoldstad (Congo) was
KLM naar mijn ouders stuurde. Met veel plezier
zeker niet op calamiteiten voorbereid. Na een
kijk ik terug, ondanks de moeilijke momenten
week of drie werd ik midden in de nacht uit
die er waren.
bed gehaald omdat ze 0-positief-bloed nodig
Ik ben nu 69 jaar en mag nog een halfjaar bloed
hadden. Er was een ernstig ongeluk gebeurd:
geven. De honderdste keer heb ik al gehaald.
een Pakistaanse militair lag op de operatietafel.
Maar de eerste keer staat in mijn geheugen
Nee, er was geen voorraad aanwezig.
gegrift! Die vergeet je nooit meer.
De volgende morgen kreeg ik te horen dat hij
Jo van Zuijlen, Wijchen
Aparte donors Op de zoektocht van Sanquin naar nieuwe donors blijkt breed te worden gereageerd.
@ Geluk bij een ongeluk
roos ook gebruiken tegen waterpokken. Die
Het is dan ook heel aangenaam dat je als
Onlangs was ik zo onfortuinlijk om gordelroos op
kunnen heel gevaarlijk zijn voor bijvoorbeeld
donor altijd een parkeerplekje tot je beschik-
te lopen. Dat is hartstikke pijnlijk en ongemak-
kinderen die tegen kanker behandeld worden.
king hebt. De afname kon helaas geen door-
kelijk. Ik was in diezelfde periode opgeroepen
Zodoende heb ik een paar dagen later voor het
gang vinden omdat deze donors zich niet
om bloed te geven. Ik belde om de afspraak af te
eerst plasma gegeven. Het was stom toevallig
konden legitimeren.
zeggen omdat ik ervan uitging dat ik afgekeurd
dat ik net een oproep had ontvangen anders
Jos Beekman-van Ingen, Sint-Annaparochie
zou worden. Maar wie schetst mijn verbazing:
was het voorbijgegaan. Wat je noemt een geluk
ik moest juist zo snel mogelijk komen om plasma
bij een ongeluk!
te geven. Ze kunnen antistoffen tegen gordel-
Marrie Visser, Almere
Jong geleerd Zes maanden na de geboorte van mijn dochtertje Nica kreeg ik weer een oproep om bloed te geven. Nica gaat natuurlijk gewoon mee! Samen met een ‘bloedbankknuffel’ vermaakt ze zich prima, terwijl mama bloed doneert. Jong geleerd is oud gedaan. Anke van Cleef, Dieteren
