Met deze uitgave nemen we afscheid van de oude en vertrouwde vormgeving

21e jaargang november 2011

8

UITGAVE VAN DE PROTESTANTSE GEMEENTE TE LEIDEN EN DE EVANGELISCH-LUTHERSE GEMEENTE TE LEIDEN E.O.

afscheid van ave nemen we Met deze uitg geving. rtrouwde vorm de oude en ve tnummer zal Vanaf het kers rzorgen in ons kerkblad ve GROEN MEDIA duurder! et uk: mooier, ni meerkleurendr

VERDER IN DIT NUMMER: • Een kerk met een gouden randje   5 • Open Kerk Leiden   7 • Geweldloze Communicatie   9 • Mens in Beeld: Jaap Karstens 31 • Dag van de mantelzorg 32

Stad van mijn hart ‘Leiden trots van Neerlands steden. Parel van het Hollands land. Stad van heden vol verleden. Stad van werk met hart en hand. Plaats van dromen en van daad. Waar ieder blijft en niemand gaat. Leiden stad van denken en doen. Stad van mijn hart door nu en toen.’ ‘Stad van werk met hart en hand’. Deze zin uit het Leidse volkslied verwoordt wat zorg en compassie voor mij beteke­ nen. Vroeger was het zo gemakkelijk en duidelijk: je had familie en je familie had jou. Je woonde dicht bij elkaar in de buurt en stond dag en nacht voor elkaar klaar. Tijden zijn veranderd, de wereld werd groter. De sociale verbanden losser of vrijblijvender. Daarmee is ook de zorg voor elkaar an­ ders geworden. De overheid kreeg steeds meer een rol om goed voor de inwoners te zorgen. Een trend die zich jarenlang heeft voortgezet. Nu zien we een kan­ teling. Niet alleen doordat de groep

mensen waar we met z’n allen voor zorgen groter wordt en daar­ mee de kosten steeds hoger. We beseffen ook dat persoonlijke aandacht, betrokken­ heid en zorg, nog be­ ter geboden kan wor­ den door iemand die dicht bij je staat dan door professionals die - hoe betrokken en kundig ook - toch ver­ der staan dan een goede buur, een vriend of familielid. Dat betekent wel, dat wij diegenen die zich inzetten voor anderen goed moeten blijven ondersteunen of liever gezegd: koesteren! Roos van Gelderen (rechts)

November Gedenken is één van de centrale werkwoorden in onze liturgie. In november gedenken we echter hen die ons zijn voorgegaan in het (geloofs)leven. De katholieke kerk doet dit met Allerhei­ ligen (1 november) en Allerzielen (2 november). De eerste dag, een hoogfeest, gedenkt alle voorbeeldfiguren in ons geloof, be­ kend en onbekend. De tweede dag gedenkt alle mensen in onze eigen kring die zijn overleden. Ook de protestanten gebruiken de maand november om stil te staan bij de overledenen. Zij doen dat op de laatste zondag van het kerkelijk jaar, de laatste zondag voor Advent. In andere kerken wordt dan ‘Christus Ko­ ning’ gevierd: Christus die heerst over het heelal. En dat past ook bij elkaar. Want lezen we niet in Openbaring dat als Christus terugkeert, alle tranen van onze ogen afgewist worden en de doden zullen verrijzen?

De komende jaren zal er op het gebied van welzijn veel veranderen. De WMO wordt uitgebreid, mantelzorg – vrijwillige zorg voor een ander – krijgt nog meer aan­ dacht. Vanuit het rijk komen taken op de gemeente Leiden af die ook van haar be­ woners inzet vragen. Ik zie een toene­ mende rol voor verschillende sociale net­ werken, zoals de kerk, het buurthuis, de school en de buurtwinkel. Samen zorgen voor elkaar, dicht bij huis. Niet omdat dat moet, maar omdat we dat (moeten) willen - met hand en hart.

Roos van Gelderen, wethouder Jeugd, Zorg en Welzijn

1

Landelijk Netwerk Compassie In het landelijk netwerk ontmoeten enthousias­ te betrokkenen van de ‘compassionate cities’ elkaar om te inspireren, mee te denken en sa­ men op te trekken. Inmiddels zijn naast Leiden en Amsterdam ook Groningen en Arn­ hem bij dit netwerk aangesloten. Iedereen is op zijn eigen manier met het gedachtegoed van Karen Arm­ strong aan de slag gegaan. Groningen werkt bijvoorbeeld met ambassadeurs uit diverse sectoren die in hun eigen sector

acties op touw zetten om daar de com­ passie te bevorderen. In Leiden zijn we gestart met de ontwik­ keling van een app in de vorm van een

compassiekompas. Dit doen we samen met de stichting Ter­ ra Futura, een stich­ ting die wereldred­ dende acties op touw zet (www.terrafutura. nl). We trekken hier­ bij zoveel mogelijk op met de andere ste­ den. We houden u op de hoogte van de voortgang. U kunt het charter ook persoonlijk onderte­ kenen op www.handvestvoorcompassie.nl. Corin Potters-Kemp

Bestuurder in beeld: Egbert Moolenaar Vanaf januari 2010 ben ik ouderlingkerkrentmeester van de Marewijkge­ meente. Na aanpassing van de plaatse­ lijke regeling kon ik in de loop van dat jaar de voorzittershamer overnemen van het College van Kerkrentmeesters van de Protestantse gemeente te ­Leiden. Het kerkrentmeesterschap was mij niet vreemd. In mijn vorige gemeente ben ik ruim acht jaar administrerend kerk­ voogd geweest van een Hervormde bui­ tengewone wijkgemeente. In m’n een­ tje maakte ik de begroting en de jaarrekening, deed de bijdrage- en le­ denadministratie en met behulp van

Colofon Leids Kerkblad is een uitgave van de Protestantse Gemeente te Leiden en de Evangelisch-Lutherse Gemeente te Leiden e.o. Dit blad verschijnt 8x per jaar; tussentijds wordt (wijk-)informatie verspreid.

mijn echtgenote Jacqueline maakten we de enveloppen klaar voor de kerkba­ lans en de generale kas. Omdat ik ook actief was in de wijkkerkenraad leerde ik het kerkelijk ‘bedrijf’ goed kennen. Dat is heel belangrijk als je met een team van collega kerkrentmeesters uit andere wijken verantwoordelijk bent voor het materieel reilen en zeilen van onze PGL. Het is helaas een tijd van bezuinigingen en kerkverlating. Ik ben blij dat wij vanuit de hele breedte van onze PGL bezig zijn met een vitaliteits­ plan. Zo mogen we samen bouwen aan de voortgang van Gods Koninkrijk in Leiden.

Redactieraad

Fotoredactie

De redactieraad wordt gevormd door de scriba’s of andere vertegenwoordigers van de wijken en kerkelijke organen en is verantwoordelijk voor deze uitgave.

Voor gebruik van de in dit blad gepubliceer­ de foto’s door derden is voorafgaande schriftelijke toestemming vereist van de redactie.

Redactie

N. Bavelaar H. Bertram mw. H. van den Broek J. van Duuren H. Labots T. Snepvanangers mw. J. Takken mw. M. van Vliet F. Voets Hielco Kuipers (foto pag. 1)

ds. A. Alblas, hoofdredacteur mw. H. Eshuis-Boter, eindredactie H. de Geus, eindredactie ds. H.J. Hemstede, interviews mw. J.I. Schoonwater, jongerenredactie mw. E.E. Veenstra-Monteban, algemeen mw. S.G. Visscher, eindredactie en website

Advertentieredactie R. Favier, e-mail:[email protected]

http://protestantsegemeenteleiden.nl

Administratie, abonnementen en klachten over bezorging enz.: Van Vollenhovenkade 22, 2313 GG Leiden, telefoon: 5764145 [email protected] rekening 2533285, t.n.v. Leids Kerkblad

Het volgende nummer verschijnt op 9 december De kopij moet uiterlijk op zaterdag 26 november om 09.00 uur zijn ingeleverd: wijkberichten bij de scriba, algemene berichten bij de redactie: [email protected]

Vormgeving en druk Groen Media Leiden, Leiderdorp

2

Jong! Ans van Bakhuizen [email protected] Jacqueline Schoonwater [email protected]

Meedoen met M25 Leiden? Op dinsdag 27 september kwam een groep leerlingen van het Stedelijk Gym­ nasium met hun docente naar De Bakke­ rij. In het kader van hun maatschappe­ lijke stage maakten zij kennis met M25 Leiden en met projectmanager Thijs van der Horst. Er werd gebrainstormd over mogelijke acties en concrete plannen. Tot slot ging de groep op de foto in De Bakkerij en op het bruggetje over de Oude Rijn. De foto komt in het stripboek ‘Het Ge­ heim van De Bakkerij’ te staan. Deze strip, over een reis in de tijd van twee deelnemers van M25 Leiden, verschijnt op 12 november. Tot 1 november kan je bij voorintekening een hardcover exemplaar bestellen door € 10,- over te maken op rekening 97065 van Diaconie Protestantse ge­ meente Leiden te Leiden, o.v.v. Geheim van De Bakkerij. Effe doen!

M25 Leiden heeft op dit moment al 20 deelnemers, die binnenkort aan de slag gaan. In het diaconale project word je uitgedaagd, ondersteund en actief ge­ maakt om praktische hulp te bieden aan kwetsbare groepen in de samenleving. Of je christelijk, islamitisch, hindoe­ staans of niet gelovig bent, dat maakt niet uit. Hoofddoel van M25 Leiden is

jou aan den lijve te laten ondervinden dat vrijwillige inzet voor anderen, die het vaak wat minder hebben dan jijzelf, ook voor jezelf verrijkend is, inspirerend kan zijn, confronterend en uitdagend. Meedoen of meer weten: www.m25leiden.nl

Beschuit met muisjes Over engelen en beschuit met muisjes Beste allemaal in de Leidse jeugdclubs! Het seizoen is nog maar net van start ge­ gaan of je krijgt alweer een stukje over Kerst onder ogen. Het is erg vroeg, maar

toch willen we je vragen of je met je vrienden zin hebt om mee te gaan naar Swetterhage, waar de jaarlijkse kerstreis wordt georganiseerd op 13 december. Swetterhage is een woon- en leefge­ meenschap in Zoeterwoude waar ruim drie­ honderd men­ sen met een verstandelijke handicap wo­ nen en werken. Elk jaar wordt het kerstfeest met de bewo­ ners en hun vrienden en fa­ milie gevierd door het kerst­

verhaal letterlijk te doorlopen. Al wande­ lend over het terrein ga je als het ware op reis door het verhaal. Omgeven met zang, muziek en allerhande figuranten wordt het verhaal van de geboorte van Jezus verteld en ook wij worden van har­ te uitgenodigd om mee op reis te gaan! We hebben een keer eerder meegedaan met een groep jongeren uit verschillende Leidse kerken. Toen (Kerst 2009) heb­ ben we als rolschaatsende engelen de rondtrekkende bewoners getrakteerd op beschuit met muisjes om de bijzondere geboorte te vieren! Het zou erg leuk zijn om de kerstgedachte kracht bij te zetten door als clubs samen op te trekken en mee te doen met de kerstreis! Ans van Broekhuizen - de Rooij

3

Column

Marten Stol

Bijzonder Kerkenwerk Leiden Predikant: ds. A. Alblas, , Jac.P. Thijsselaan 43, 2341 PM Oegstgeest, tel. 071 - 5232488, [email protected]

Present! Wat doe je het liefst: honderdjarigen helpen met surfen, of tuintegels tillen voor een hoogzwangere alleenstaande? De Stichting Present kan het voor je regelen. Wie echt niets kan, mag ver­ standelijk gehandicapte oude mensen een leuke middag bezorgen en dat probeer ik, samen met kerkmensen. Want de stichting heeft „een christe­ lijke sociale basis“. Eerst een rondje voorstellen. Tineke wordt morgen naar de Regenboog in de Merenwijk ge­ bracht: haar kerk. In de Regenboog heeft begeleidster Margriet verleden jaar nog de rouwdienst voor een ande­ re bewoonster verzorgd. Wat gaan we doen? Er moet macaroni gekookt worden en menigeen verdwijnt goedgemutst naar de keuken. Koken kan ik ook al niet en dus maak ik een praatje. Moeilijk, want je begrijpt al­ leen flarden. Laten we maar liedjes uit de oude doos galmen. Wie heeft een voorstel? Arie noemt het lied van zijn voetbalclub. Begrijpelijk: vaak gaat hij met een Regenboger naar de wedstrijd kijken. En dan blijkt niet alleen Tineke kerkelijk te zijn. Want na een spette­ rend lied over de zeven zonen van va­ der Abraham zegt een kritische stem luid: Hij had geen zeven zonen. Hij had er maar twee: Ezau en Jakob. Va­ der Jakob! Slaapt gij nog? Alle mon­ den gaan open en we gaan er weer te­ genaan, van je ding-dang-dong. Mensenkinderen, wat lekker. De stem zegt nu „Hij had elf zonen. En een dochter Dina.“ Jong geleerd... Roken moet hier soms, maar dan wel op de kamer en ik ga mee om de aansteker te bedienen. In de gang hangen schil­ derijen van Tineke die in poezen is ge­ specialiseerd en ze worden verkocht door Kunst en Vliegwerk. Iedereen straalt tevredenheid uit en scherpe kantjes zijn er niet. Misschien ook nooit geweest. De voorsprong van de armen van geest in de Bergrede.

4

Secretaris: mw. R.G.S. Jongsma, Schubertlaan 195, 2324 CT Leiden Penningmeester: A. Zeilstra, Carneoolstraat 17, 2332 KA Leiden, tel. 071 - 5763061 Bankrekeningnr.: 783995 t.n.v. penningmeester Bijzonder Kerkenwerk

Open Kerk Leiden in de steigers Na ons eerste bericht in Op de Hoogte en het Leids Kerkblad, hebben we heel wat enthousiaste reacties ontvangen. Inmiddels is de proefsite www.openkerk­ leiden.nl 535 keer bezocht. We zijn te vinden op Facebook (Open Kerk Leiden) en er verschijnt dagelijks een tweet op www.twitter.com van de predikant met een wijsheid van de dag, te vinden onder @adalblas

Een aantal mensen heeft zich aange­ meld om mee te doen. Er zijn twee web­ masters gevonden en de redactie is met twee personen uitgebreid. De blogs worden straks door vier ver­ schillende schrijvers verzorgd, die we in een volgende uitgave gaan voorstellen. Voor de eerste artikelen zijn de onder­ werpen doorgespeeld aan de gevraagde schrijvers. Een greep uit veel gehoorde vragen wordt vergezeld van uitdagende antwoorden. Op de site zijn nu al drie blogs te lezen. De laatste naar aanleiding van de inmiddels befaamde uitspraak “doe eens even nor­ maal”, onder de titel: taal bepaalt. Ben je nieuwsgierig geworden, bezoek de site en schrijf je in op onze nieuwsbrief.

Dat gaat veranderen. Enerzijds omdat het aantal belangstellenden afneemt. Ander­ zijds omdat de vrijwilligers een dagje ­ouder worden. Het december-nummer is het laatste blad dat bezorgd wordt. Uiter­ aard kan overgegaan worden op een postabonnement. De ontvangers hebben hier­ van al persoonlijk bericht ontvangen. Middels ons kerkblad willen we de bezorg(st)ers die tot het laatst toe heb­ ben volgehouden, en natuurlijk allen die dit werk vóór en mét hen deden, bijzon­ der hartelijk bedanken. Dit ‘stille werk’ heeft het Goede Nieuws bij mensen thuisgebracht. U hebt dit werk uit liefde gedaan, voor God en voor de mensen. Een bijzonder woord van dank aan de heren Bonnet en Strijbos, die door hun zorgvuldige coördinatie de bezorging ‘op rolletjes’ lieten lopen.

Cantatedienst op 30 oktober Op 30 oktober begint het nieuwe sei­ zoen met een Cantatedienst om 19.00 uur in de Pieterskerk. Het Collegium Musicum o.l.v. Gerrit Maas zingt Cantate 8 van J.S. Bach: ‘Liebster Gott,wenn werd ich sterben’. De opwekking van de jongeling van Naïn is het uitgangspunt van een groots en visionair werk, waarin reflectie over eigen eindigheid wordt op­ geroepen. De muziek neemt de hoorder mee uit de sombere gedachten naar overwinning van de doodsangst.

Cantatedienst op 27 november Open Deur: niet meer bezorgd Ruim 50 jaar hebben vrijwilligers van de Commissie Bijzonder Kerkenwerk het maandblad OPEN DEUR thuisbezorgd bij belangstellenden. Dat leverde de ont­ vangers gemak en de commissie extra inkomsten op. Daardoor konden andere activiteiten van onze commissie betaald worden.

Op 27 november zingt de Bach Cantorij Baarn o.l.v. Bas Ramselaar, eveneens in de Pieterskerk om 19.00 uur. Dan wordt Cantate 170 besproken en uitgevoerd: ‘Vergnügte Ruh, beliebte Seelenlust’. Het bijbehorende zondagsevangelie laat de bergrede klinken tegen de achter­ grond van de Romeinentekst, dat de ge­ lovigen ‘dood zijn voor de zonde’. Over dit werk is muzikaal nogal wat te vertel­ len en de beschouwende muziek biedt de hoorder het kader voor eigen contem­ platie.

Kerk en Maatschappij Een kerk met een gouden randje Ze zei het regelmatig omdat ze ondanks haar voortschrijdende jaren nog intens van het leven kon genie­ ten: “Het was weer een dag met een gou­ den randje.” Het was een vaak gebezigde uitdrukking van de oma van mijn vrouw als we bij haar op be­ zoek gingen. Een dag met een gouden randje was een dag om te koes­ teren in je herinne­ ring. Een dag waarop je Gods nabijheid haast tastbaar kon er­ varen terwijl Hij naar zijn schepping keek en zag dat het goed was.

Een akker met een goudgeel randje Zo vind je in de bijbel soms een zinsne­ de die een soortgelijk beeld bij je op­ roept. Dat heb ik in ieder geval bij Levi­ ticus 19,9-101: Wanneer je de graanoogst binnenhaalt, oogst dan niet aan de rand van de akker en raap wat blijft liggen niet bijeen. En wanneer je bij de wijnoogst druiven plukt, loop dan niet alles nog eens na en raap niet bijeen wat op de grond is ge­ vallen, maar laat het liggen voor de ar­ men en de vreemdelingen. Ik ben de HEER, jullie God. Steel niet, lieg niet en bedrieg je naaste niet. Velden met graan, goudgeel wuivend ko­ ren, dat in het voorjaar aan het begin van de oogsttijd de landerijen bedekte van het oude Israël. Heel de familie, de slaven, dienstknechten en dienstmeiden druk in de weer om de gave van de ak­ kers te maaien en te bundelen in scho­ ven. Alles wordt verzameld, behalve een goudgele rand aan de grenzen van het land. Want dat goudgele randje was be­ stemd voor de armen en de vreemdelin­ gen, zodat de God van Israël ook in het komende jaar welwillend zou neerzien op zijn volk.

Kerk zijn met een gouden randje Diaconaal werkers in het bisdom Rotter­ dam kenden jaren terug een overleg dat de veelzeggende naam GOM” droeg: Ge­ loven Op Maandag. In het hart van de lokale geloofsgemeen­ schap staat vooral het samen leren, bid­ den en vieren. Met recht wordt Gods aanwezigheid en betrokkenheid bij de gemeenschap daar samen in het cen­ trum gedeeld en gevierd. Maar aan de rand van diezelfde geloofs­ gemeenschap blijft steeds de opdracht om zorg te hebben voor de arme en vreemdeling. Voor mensen in de marge van de samenleving, randfiguren die de aansluiting dreigen te missen met de rest van de maatschappij. In die zin staat diaconie in mijn beleving voor dat gouden randje van de kerk.

onze samenleving juist deze mensen in de knel dreigen te raken, kunnen wij als kerken voor hen garant blijven staan. Door nood te sig­ naleren, onder de aandacht te bren­ gen, stem te ge­ ven en in acute omstandigheden tijdelijk op te van­ gen. In een samenle­ ving die soms ka­ raktertrekken dreigt te vertonen van Rupsje Nooitge­ noeg, waarin de graanvelden tot over de rand dreigen te worden kaal gevreten, zijn kerken de bewaarders van het gou­ den randje van een humane samenle­ ving, waar zo af en toe nog de glimlach voelbaar is van de ene God die juist oog heeft voor al het kwetsbare en het klei­ ne.

Ton Snepvangers, coördinator Diaconaal Centrum De Bakkerij

Een samenleving met een gouden randje In een samenleving met toenemende ontkerkelijking is kerk-zijn zelf in de ogen van veel mensen gaan behoren tot een randverschijnsel in de maatschappij. Wij zijn zelf als het ware randfiguren en grensgangers geworden. Hier kunnen wij ons wellicht nog beter identificeren met mensen die daadwer­ kelijk niet in tel zijn: met de stille ar­ men, sociaal geïsoleerden, dak- en thuislozen, verslaafden, vreemdelingen, vluchtelingen, illegalen. Daar waar in

1L  eviticus 19,9-10 is één van de lezingen die emeritus predikant Jos Wolthaus met begelei­ dende exegetische en liturgische handreikin­ gen aandroeg voor de themavieringen tijdens het komende diaconaal weekend van 12 en 13 november.

5

Raad van Kerken in Leiden Secretaris: mw. C.C.M. Boeren, Hugo van Woerdenstraat 73, 2332 PH Leiden, telefoon 071 – 572 14 12; email: [email protected] Voorzitter: ds. A.Alblas, Jac.P.Thijsselaan 43, 2341 PM Oegstgeest, telefoon 071- 523 24 88; email: [email protected]

Dag van Respect en Compassie Op donderdag 10 november is het de nationale Dag van Respect en de Internationale Dag van het Charter for Compassion. Scholen: respect De leerlingen van de bovenbouw van de Leidse basisscholen krijgen de gelegen­ heid om een prominente gast in hun les te ontvangen, die vertelt over wat res­ pect in haar/zijn visie inhoudt. De leer­ lingen kunnen daar gevolg aan geven door een werkstuk te maken en dat die­ zelfde middag te presenteren in het stadhuis.

Leidse bevolking: compassie Alle Leidenaren, die vanuit compassie willen denken en leven, worden die mid­ dag uitgenodigd om naar de Burgerzaal van het Leidse Stadhuis te komen. Er is van 16.00-17.00 uur een bijeenkomst, waarin op levendige wijze vormen van compassie gepresenteerd worden. Daar­ bij is te denken aan het straatpastoraat, het jongerenproject M25, Vluchtelingen­ werk en Dag van de Mantelzorg. Als bij­ zondere gast mogen we rabbijn Awraham Soetendorp verwachten. Hij is één van de opstellers van het charter. Wethouder

Roos van Gelderen zal als eerste het woord voeren (zie haar gedachten op pagina 1 van dit blad). Speciaal genodigd zijn de personen, groepen, organi­ saties en geloofsgemeen­ schappen, die al eerder het charter on­ dertekenden, of dit jaar voor het eerst benaderd zijn. In een kort document worden zij uitgenodigd hun aandachts­ punten bij het thema aan te reiken. Na afloop is er gelegenheid voor verdere kennismaking. De Dag van Respect en Compassie wordt in Leiden georganiseerd door de Ge­ meente Leiden, de Raad van Kerken in Leiden, en het Levensbeschouwelijk Platform Leiden.

Vergadering Op 21 september vergaderde het mode­ ramen van de Leidse Raad van Kerken, deze keer in de consistorie van de Mare­ kerk. Het was een vreugde om een nieuw

moderamenlid te begroeten in Fred Kok, lid van de Oud-Katholieke Kerk in Lei­ den. Hij zal zich in het bijzonder met publicitaire thema’s bezig gaan houden. Uitgebreid stonden we stil bij de petitie, die aandacht vraagt voor uitgeprocedeer­ de asielzoekers, met name de zoge­ naamde ‘onuitzetbaren’. Op 21 septem­ ber, de Internationale Dag van de Vrede, is een doos met handtekeningen uit de kerken door Ton Snepvangers overhan­ digd aan locoburgemeester Roos van Gelderen. Dit gebeurde tijdens de vre­ deswake op het Stadhuisplein. De Raad van Kerken heeft na ampel overleg dit initiatief mede ondersteund. De dilem­ ma’s en afwegingen daarbij werden door het moderamen besproken.

ROSJ HASJANA (Joods Nieuwjaar)

6

In de Joodse synagoges heeft op Elloel 5771 (21 september 2011) honderd maal het geluid van de sjofar (rams­ hoorn) geklonken. Dat ongewone instru­ ment is verbonden met het verhaal van de ‘ontbinding van Izak’ en is sinds­ dien een teken van hoop en bevrijding.

vragen of je je plaats op Gods aarde waardig bent, is de opdracht. Fouten die je nog goed kunt maken, ga je deze tien dagen allereerst herstellen. Als je hebt gedaan wat je kunt, mag je op de Grote Verzoendag bij God om vergeving vragen, niet éérder….

Op de nieuwjaarsdag zingt de voorgan­ ger vóór de klanken ‘Tesjoewa’, dat wil zeggen: ‘kom tot inkeer’. Daarmee worden de tien dagen van in­ keer en bezinning ingeluid, die uitlo­ pen op de Grote Verzoendag. Jezelf af­

Verschillende kerken en vele personen hebben de leden van de Joodse Ge­ meente Leiden een Sjana Tova toege­ wenst. In de libarale synagoge van Den Haag leidde rabbijn Soetendorp de vie­ ring, met medewerking van chazan Ken

Gould. Uren­ lang klinken bijbelwoorden, met als be­ langrijke le­ zing onder meer het verhaal van vader Abraham, met de twee zonen Ismaël en Izak. Hierop volgde een bewogen gebed voor de open ‘tabernakel’ om vrede voor “het land Israël, voor hen die wonen in de aangrenzende landen, en voor allen die daar daarbinnen wonen, dat zij dit jaar vrede zullen sluiten”.

Kerk en samenleving Voor verdieping en bezinning We denken anders, werken anders, communiceren anders. De ontwikkelingen in communicatie gaan supersnel. Communicatie over geloof en religie verandert langzamer, maar gaat mee in de stroom. De beproefde vormen van kerkdienst, kring en persoonlijke ontmoeting, zullen zeker van belang blijven. Maar om bij de tijd te blijven, moet het óók anders. Dit schrijft Ad Alblas, predikant voor Bijzonder Kerkenwerk, in zijn blog op www.openkerklei­ den.nl Daarmee geeft hij het startsein voor Open Kerk Leiden (OKL), hoe het anders zou kun­ nen. Uitgangspunt daarbij is, dat er veel mensen zijn die geloven ‘dat er meer is’, zonder een band te hebben met een kerk of reli­ gie, maar toch behoefte hebben aan zingeving en verbinding. Aan die behoefte wil Bijzonder kerken­ werk bijdragen met een digitale ontmoe­ tingsplaats. En deze kan natuurlijk ook interessant zijn voor gelovigen die wel kerkelijk zijn. OKL wordt een trefpunt waar mensen in contact kunnen komen en waar activiteiten te vinden zijn op het gebied van spiritualiteit, muziek en zang. Wat kun je er vinden?

Bloggers Inspiratie doe je vaak op uit levenserva­ ring van anderen. Vier mensen gaan bloggen over hun leven en ervaringen.

Opinie Verschillende mensen zullen over actuele onderwerpen schrijven. Deze artikelen ver­ zendt OKL ook via de maande­ lijkse nieuwsbrief. We starten in oktober over Verbinding. Daarna volgen de thema’s Flir­ ten met God, Kerst en Een­ zaamheid. Ad Alblas is er één van. Hij is al begon­ nen. Het leuke is, dat je kunt reageren op het blog en zo de blogger op jouw beurt weer kunt voeden.

Dialoog Wij gaan (digitaal) in gesprek door de mo­ gelijkheid te bieden vragen te stellen. Het antwoord kan een persoonlijk antwoord zijn of via de rubriek vraag&antwoord of via een opinieartikel. Ook is het mogelijk anoniem je verhaal aan onze pastor te vertellen. Begin volgend jaar gaan we be­ ginnen met een forum: digitaal discussië­ ren over thema’s waar ‘zwevende gelovi­ gen’ meer over willen weten.

Vindplaats voor activiteiten Muziek en zang kunnen mensen inspire­ ren, ontroeren of samenbrengen, zowel in vrolijke als in donkere tijden. Vereni­ gingen of personen die activiteiten op het gebied van muziek of zang organise­ ren en die bijdragen aan verdieping en bezinning kunnen dit (gratis) vermelden op de site.

Nieuwsbrief Via www.openkerkleiden.nl kun jij je al inschrijven voor de maandelijkse nieuws­ brief die vanaf eind oktober 2011 per e-mail wordt verzonden. Deze bevat een opinie-artikel en de komende activitei­ ten. Schrijf je nu in, dan kunnen we je eind oktober de eerste nieuwsbrief stu­ ren met daarin de definitieve datum van de start van dit nieuwe initiatief van Bij­ zonder Kerkenwerk. Wil je ons helpen de zwevende gelovigen niet te laten overvliegen? Dat kan! Maak anderen attent op openkerkleiden.nl. Misschien is hij of zij wel geïnteresseerd om regelmatig een nieuwsbrief te ont­ vangen om inspiratie op te doen voor verdieping en bezinning. Namens Open Kerk Leiden, Talante van der Molen Ton Zeilstra [email protected]

7

du Prie BOUW & ONTWIKKELING B.V. ADMIRAAL BANCKERTWEG 23 LEIDEN - TELEFOON 071-5222919

Dat was pas een mooie uitvaart. Maar hoe regel je zoiets?

Van muziek tot rouwauto: in Monuta Uitvaartwens kunt u al uw wensen vastleggen. Kijk op monuta.nl of bel ons voor een afspraak.

hooigracht 35 2312 kn leiden postbus 164 2300 ad leiden telefoon 071 514 32 44 telefax 071 514 35 49 e-mail Rietschans 71 [email protected] , 2352 BB Leiderdorp Tel (071) 579 75 00 www.groenmedia.nl

leidend in communicatie productie

Bij Monuta in Leiden denken we graag met u mee.

Bel 071 - 521 32 31

Monuta Van der Luit Willem de Zwijgerlaan 179, Leiden

REDKEN AMBASSADOR

***

Bel 071 - 573 08 30 Monuta ‘t Leidse Huys & Soek Gitstraat 1, Leiden www.monuta.nl

met recht van koop BARNING PIANO’S sinds 1921 Rijkstraatweg 22d, 2171 AL Sassenheim www.barning.com

ZAALBERG

Lid LMV

makelaardij

Verhuur van zaalruimte

Korevaarstraat 35 - Tel. 071-514 91 47

voor vergaderingen, recepties, cursussen, bijeenkomsten e.d.

- snelle transactie - snelle taxaties - scherpe tarieven

“Rijks beëdigd makelaar”

Beheerder : R. van Heyningen Watermolen 1, 2317 ST Leiden Tel. 071 - 52 128 58

Boekhandel BijBels, Boeken en muziek www.ichthusboekhandel.nl korevaarstraat 2e • leiden • Telefoon: 071-5147061

Fournituren DMC splitzijden Babykleding

Setterlady / Setterlaine damesmode Hollandia / Ten Cate ondermode Hoge Rijndijk 114, 2313 KM Leiden, Tel. (071) 5123578

Dusters Ochtendjassen Ondergoed Badkleding

Ichthus

Nachtkleding Lingerie Linnentextiel Panty’s

web: www.zaalbergmakelaardij.nl email: [email protected]

HAARHUIS VA N TO N G E R E N n r dra e e Al m35 jaa

Kappersbenodigdheden Pruiken - Toupets Breestraat 32 Leiden Telefoon 071-5125212 Dijkmanschans 198 ZoeTermeer Telefoon 079-3312993

www.haarhuisvantongeren.nl

88

Mens in Beweging Geweldloze communicatie Een internationale coalitie voor vrede en geweldloosheid

Woorden zijn vensters, of ze zijn muren. Ze bevrijden of veroordelen ons. Moge het licht der liefde doorschijnen al wat ik zeg, al wat ik hoor.

(Ruth Bebermeyer)

De jaren 2010-2020 zijn door de Ver­ enigde Naties uitgeroepen tot het decen­ nium voor vrede en geweldloosheid. De officiële titel luidt: ‘International Decade for the Promotion of a Culture of Peace and Non-Violence for the Children of the World’. De International Coalition for the Decade draagt deze gedachte krachtig uit.

tie, met als ondertitel: ‘ontwapenend, doeltreffend en verbindend’. Daarin be­ schrijft Rosenberg een wijze van com­ municeren met jezelf en met anderen, gericht op het tegemoetkomen aan ie­ ders behoeften, het onderscheiden van behoeften en strategieën, en het vermij­ den van moralistische oordelen.

Uitgangspunt Rosenberg is er van overtuigd, dat we in wezen niets liever willen dan geven en ontvangen van mededogen. ‘Wat ik in mijn leven wil is mededogen, een stroom tussen mijzelf en anderen, gebaseerd op wederzijds geven vanuit het hart’ (Marshall B. Rosenberg)

Marshall B. Rosenberg Marshall B. Rosenberg is lid van de ereraad van deze coalitie. Hij is een Ameri­ kaanse psycholoog uit de school van Carl Rogers en is sterk beïnvloed door Martin Buber.

Twee vragen houden hem in het bijzon­ der bezig. Ten eerste: hoe komt het dat we van ons natuurlijk mededogen ver­ vreemd raken en gewelddadig worden? Ten tweede: hoe kan het dat mensen ­onder de moeilijkste omstandigheden compassievol blijven? Zijn beproefde methode bestaat uit verbonden maar ­onderscheiden principes.

Basisprincipes De methode voor geweldloos communi­ ceren onderscheidt vier elementen: Waarneming – Gevoel – Behoefte - Ver­ zoek.

De ontwerper van het model van geweldloze communicatie werd in 1934 gebo­ ren en verhuisde in 1943 naar Detroit, een week voor het begin van de rassen­ rellen, die hem tot zijn werk inspireer­ den. In de jaren ’60 leidde zijn werk voor burgerrechtenactiviteiten tot de op­ richting van het Internationaal Centrum voor Geweldloze Communicatie. Zijn belangrijkste en meerdere keren be­ kroonde boek is Geweldloze communica-

Deze onderscheiding is makkelijk toe te passen, in vrijwel elke interactie. Je be­ gint met bewust waar te nemen, zo neu­ traal mogelijk: wat gebeurt er? Vervol­ gens registreer je wat jij daar bij voelt. Daarna maak je een koppeling naar de achterliggende bron van je gevoel. Een eenvoudig voorbeeldje. Iemand is boos op je, stel je vast. Dat maakt je on­ zeker, of boos. Jouw achterliggende be­ hoefte is zekerheid of harmonie. Om die

te bewerken richt je een verzoek tot de ander om zijn ‘punt’ te maken op een (nèt even iets) andere manier. Voor de zuiverheid: het is een verzoek, zonder oordeel. Aan de hand van deze vier principes ver­ sterk je het vermogen om je eerlijk te ui­ ten en empathisch te luisteren. In een glashelder betoog neemt de au­ teur je mee langs de hindernissen en mogelijkheden van compassie. Hij legt de vinger bij ‘communicatie die mede­ dogen blokkeert’ en mensen vervreemdt. Een hoofdstuk is gewijd aan het leren onderscheiden van waarnemingen en oordelen en toont het effect aan van waarnemen zonder oordelen. Ook zelf krijg je als lezer alle aandacht: herken­ nen van je gevoelens en het uiten ervan, verantwoordelijkheid nemen voor je ge­ voelens, compassievol contact maken met jezelf, boosheid ten volle uiten. Het lastige ‘vragen om wat je kan verrijken’, en het ook al niet zo makkelijke ‘ontvan­ gen met empathie’, wordt op herkenbare wijze besproken. De geheel herziene uitgave van dit hand­ boek daagt uit door de vele praktijkvoor­ beelden. Je beseft: ‘dat kan ik ook!’ Uit een confrontatie met zijn vader schreef de tiener Brett Rosenberg een gedicht, waaruit het volgende fragment: Als ik duidelijk begrijp dat je geen eisen stelt, geef ik heus wel gehoor. maar als je je gedraagt als de oppermachtige baas, zul je tegen een muur oplopen.

Ad Alblas

9

Diaconie Secretariaat: De Bakkerij, Oude Rijn 44b/c, 2312 HG Leiden, tel. 071 - 5144965, [email protected] Coördinator: Ton Snepvangers, [email protected] Diaconaal werker: Jacqueline Schoonwater, [email protected] Redactie diaconiepagina: Henriëtte van den Broek, [email protected] Bankrekeningnrs: 97065 t.n.v. Diaconie Protestantse gemeente Leiden; 7820129 t.n.v. Vrienden van De Bakkerij Website: www.debakkerijleiden.nl Stichting Hofjes Hervormde Diaconie: Oude Rijn 44b/c, 2312 HG Leiden, tel. 071 - 5144965, [email protected]

Wordt het weer brood en soep uitdelen? Diaconie in een veranderende samenleving Op zaterdag 12 november organiseert Diaconaal Centrum De Bakkerij ter gelegenheid van haar 25-jarig bestaan een speci­ aal Jubileumsymposium in samenwerking met de Protestantse Theologische Universiteit, vestiging Leiden, rond het thema: Wordt het weer brood en soep uitdelen? De verzorgingsstaat heeft vandaag de dag voor velen afgedaan. Politici zijn druk bezig onze maatschappij te veranderen. Hier­ bij klinken trefwoorden als autonomie, iedereen moet mee­ doen, zelfredzaam­ heid, zelfstandigheid, vrije markt en verant­ woordelijke maat­ schappij. Welk antwoord hebben de protestantse en rooms-katholieke dia­ conieën van Leiden en hun partnerorganisa­ ties in en rond De Bakkerij op de maat­ schappelijke koers die Nederland inslaat? Wat betekent het dat de sociale zekerheid afneemt, waardoor veel minder mensen recht hebben op ondersteuning door de staat? Moet de diaco­ nie daarop reageren met ouderwetse liefdadigheid? Kortom: wordt het weer brood en soep uitdelen? Deze en meer vragen staan centraal in het symposium dat wordt georganiseerd als sluitstuk van het jubileumjaar van Dia­ conaal Centrum De Bakkerij. Drie sprekers vertellen het ver­ haal van de veranderende maatschappij, de gevolgen van lan­ delijk beleid voor welzijn en zorg in de stad Leiden en van 25 jaar diaconale hulpverlening in De Bakkerij. Die sprekers zijn: mevrouw drs. Kathleen Ferrier, lid Tweede Kamerfractie van het CDA, mevrouw Els Koster, voorzitter Raad van Bestuur Li­ bertas Leiden, en prof. dr. Peterhans van den Broek, oud voor­

10

zitter Hervormde Diaconie Leiden / Gezamenlijke Diaconieën. Tijdens een lopende lunch kunt u op een ideeënmarkt uw ge­ dachten vormen en uw ideeën spuien over de toekomst van de Diaconie. In een plenaire sessie wordt uw mening over de toe­ komst van het diaconaat gepeild. Met als eindresultaat een aantal concrete, richtinggevende doelen voor het diaconale werk in de komende jaren. Tijd en plaats: zaterdag 12 november van 10.00 tot 16.00 uur in het Kinderrechtenhuis (Heilige Geest Weeshuis) aan de Hooglandse Kerkgracht 17 in Leiden. Inschrijvingskosten van € 15,00 per deelnemer (incl. lunch, koffie en thee). Inschrijven: met het formulier bij de folder of via de website. Uw inschrijving wordt definitief na ontvangst van € 15,00 op rekening 97065 t.n.v. Diaconie Protestantse gemeente Leiden te Leiden o.v.v. Symposium. Voor meer informatie: www.debakkerijleiden.nl

Het geheim van De Bakkerij Op 12 november zal de jubilerende Bakkerij het stripboek ‘Het geheim van De Bakkerij’ uitgeven.De strip, gemaakt in samen­ werking met striptekenaar Geert de Sutter, maakt op een ei­ gentijdse manier aan jong en oud duidelijk wat de inspiratie is van een diaconaal jongerenproject als M25 Leiden. Op het symposium van 12 november is de striptekenaar aanwezig om uw exemplaar te signeren. Misschien een idee voor een inspi­ rerend (december)cadeau? Tot 1 november kan iedereen een schitterend hardcover exem­ plaar bij voorintekening bestellen door € 10,00 over te maken op rekening 97065 t.n.v. Diaconie Protestantse gemeente Lei­ den te Leiden o.v.v. Geheim van De Bakkerij.

Jubileumfilms klaar Van maart tot augustus heeft filmer Arie Oliehoek gewerkt aan een jubileumfilm over De Bakkerij. Hij werd daarbij vanuit de diaconie geassisteerd door Henriëtte van den Broek, die de lo­ gistiek, de interviews en de voice-overs voor haar rekening nam. De jubileumfilm ‘Rondom De Bakkerij’ werd voor het eerst vertoond op de Open Monumentendagen en later tijdens de bewonerslunch aan werkers en vrijwilligers in De Bakkerij.

Nieuwe conciërge Van 10 organisaties (Bureau Discriminatiezaken Hollands Mid­ den en Haaglanden, Vluchtelingenwerk ZHN, Stichting Pre­ sent, Voedselbank Leiden e.o., het Oriëntatiejaar, Exodushuis Leiden, Stichting De Binnenvest/Stichting Straatpastoraat, Stichting Arabische Vrouwen Narcis, Dress for Success Leiden en de Gemeente Leiden) zijn bovendien korte filmpjes van 5 minuten gemaakt, voor voorlichtings- en PR doeleinden. In het kader van 25 jaar De Bakkerij geven de films op dynamische wijze een treffend beeld van de diaconale inzet in, vanuit en rond De Bakkerij anno 2011!!

Zilverling Sinds 1 september werkt Jeroen Verkaik van Zilverling twee dagdelen per week op een flexplek in de kantoortuin in De Bakkerij. Zilverling is, aldus de eigen website (www.zilverling. com), een vernieuwer op het gebied van vrijetijdsbesteding voor senioren. Het biedt een programma aan onder de naam Zicht op Licht waarbij de deelnemers gevraagd wordt om hun kennis, kwaliteiten en interesses in te zetten tijdens het pro­ gramma. Een combinatie van activiteit, delen van ervaringen met anderen, zelfreflectie en persoonlijke groei.

Open Monumentendagen: Op water en brood Met de enthousiaste steun en inzet van zo’n 30 vrijwilligers heeft De Bakkerij tijdens de Open Monumentendagen (10 en 11 september) ruim 2000 mensen ontvangen! Vooral de speci­ ale jubileum bootpenning (die kopers van een Paasbrood al eerder kregen) zorgde ervoor dat velen de weg naar De Bakkerij wisten te vinden en de boot namen naar een volgende bestem­ ming. Een constante stroom van bezoekers kreeg een rondlei­ ding, keek met bewondering naar BuitenGewoon,een serie prachtige foto’s van Christiaan Zielman over vergeten groepen in onze samenleving, zag hoe kunstenaars van Kunst en Vlieg­ werk werkten aan schilderijen met het thema Helpen en be­ keek de jubileumfilm Rondom De Bakkerij. Met veel voldoe­ ning kijken we terug op twee drukke, gezellige dagen!

Roos van Gelderen en Ton Snepvangers

Vredeswake Van 17 t/m 25 september was het Vredesweek. Het motto luid­ de dit jaar: ‘Elk mens een veilig bestaan’. De werkgroepen van ZWO (Zending, Werelddiaconaat en Ontwikkeling) en MOV (Missie, Ontwik­ keling en Vrede) van de protes­ tantse en roomskatholieke ­kerken organi­ seerden dit jaar samen de Vre­ deswake op woensdag 21 september (In­ ternationale Dag van de Vrede) op het Stadhuisplein van 16.00 tot 17.00 uur. Ruim honderd be­ langstellenden waren daarbij aanwezig. Onder hen vertegenwoordigers van kerken, vluchtelingenorgani­ saties, de werkgroepen MOV en ZWO, organisaties uit De Bak­ kerij, maar ook een flinke delegatie van uitgeprocedeerde vluchtelingen en cliënten van Damien Pakasa. Halverwege de Vredeswake werd een petitie aangeboden aan wethouder Roos

Eind september nam Mimoun Chaibi afscheid als conciërge van De Bakkerij. Hij is per 1 oktober opgevolgd door Whalid El Sheik.

Imkerproject Om verdubbeling van de opbrengst van het Imkerproject door Cordaid mogelijk te maken, werd alvast de ingezamelde € 4400,- overgemaakt naar Cordaid, dat zelf nog zo’n € 2000,- in kas had voor het project. Na verdubbeling werd, tot grote vreugde van de Stichting Tsinaat, € 13.160,- over­ gemaakt naar Eritrea. Een geweldig resultaat! Het Imkerpro­ ject helpt gezinnen van gehandicapte oorlogsslachtoffers in Eritrea met bijenkasten, om zo in hun onderhoud te kunnen voorzien.

Dubbel jubileum Oriëntatiejaar! Op 22 september vierde het Oriëntatiejaar het 25-jarig jubi­ leum met een inspirerend minisymposium over ‘het puber­ brein binnenstebuiten’. Tegelijkertijd was coördinator Ans van der Valk 25 jaar verbonden aan de organisatie. Een dubbele felicitatie waard! Het Oriëntatiejaar, een van de eerste organi­ saties in De Bakkerij, leidt jonge werklozen en voortijdige schoolverlaters toe naar werk of een opleiding. Via het erva­ ringsleren worden jongeren op weg geholpen. Ruim 80% stroomt succesvol uit naar werk en/of een opleiding.

Cursus SchuldHulpMaatje SchuldHulpMaatje is een landelijk initiatief dat ook in Leiden van start gaat. Het is een aanvulling op de al aanwezige loka­ le instanties voor schuldhulpverlening. Goed toegeruste en gecertificeerde vrijwilligers uit kerken en andere particuliere instanties gaan als SchuldHulpMaatje ondersteuning bieden aan mensen met financiële problemen. Het is de bedoeling, dat nog dit jaar 10 opgeleide SchuldHulpMaatjes aan het werk gaan. De eerste belangstellenden voor de driedaagse cursus (29 oktober, 5 en 12 november) hebben zich al opge­ geven. SchuldHulpMaatje Leiden wordt gecoördineerd door Voor Elkaar Leiden. Voor informatie: Johan de Gier, SchuldHulpMaatje@VoorEl­ kaarLeiden.nl of www.VoorElkaarLeiden.nl

Serve the Citydagen Leiden Op 18 en 19 november organiseert Voor Elkaar Leiden weer Serve the Citydagen.Vrijwilligers gaan dan aan de slag bij mensen of organisaties die met een probleem zitten, geen helpende handen om zich heen hebben, te weinig geld heb­ ben om iets ‘te laten doen’ en geen andere oplossing weten. Het kan variëren van onderhoud van een speeltuinvereniging tot een wandelingetje maken of een kopje koffie drinken met een bejaarde. Als u iemand weet die hulp nodig heeft, of als u zelf met vrienden, buren, studiegenoten of kerk wilt mee­ helpen, kunt u dat z.s.m. melden bij Jan Kruidhof: [email protected]

van Gelderen. In haar reactie gaf zij aan bereid te zijn om op korte termijn in gesprek te gaan met betrokken kerken en vluchtelingenorganisaties om de concrete problemen rond de opvang van uitgeprocedeerde onuitzetbare vluchtelingen sa­ men aan te pakken. Alles bij elkaar was de Vredeswake Leiden 2011 een heel inspirerende en succesvolle bijeenkomst.

11

Leidse Binnenstadsgemeente Predikant: ds. A. Alblas, Jac. P. Thijsselaan 43, 2341 PM Oegstgeest, tel. 071 - 5232488, tel. spreekuur dagelijks 08.00-09.00 uur, [email protected] Secretariaat: Nieuwstraat 20, 2312 KC LeidenScriba: R.G. Vanhaelen, tel. 071 – 5224162 Penningmeester: mw. A. van der Heide, Oude Singel 348, 2312 TK Leiden Bankrekeningnr.: 703141 t.n.v. penningmeester Binnenstadsgemeente; doel s.v.p. vermelden Wijkkerk: Hooglandse Kerk, Nieuwstraat/MiddelwegWijkgebouw: Het Hooglandsche Huys, Moriaansteeg 7, 2312 KD Leiden Website wijkgemeente: www.leidsebinnenstadsgemeente.nl Website Hooglandse Kerk: www.hooglandsekerk.com Koster/beheerder: R. Hartsuiker, tel. 071 – 5149636, [email protected]

GEMEENTELEVEN Gedoopt

zetten. Na het gebruikelijke ijsje werd informatie gegeven over de vernieuwing van de verwarming in de Hooglandse Kerk.

Op zondag 2 oktober werden gedoopt en vreugdevol in de ge­ loofsgemeenschap opge­nomen: Alex, zoon van Marcel Kort & Ellen Hoek; Freya Helena, doch­ ter van Alexander Schubert & Petra Sij­ pesteijn; Anna Karijn, dochter van Wiljan Uilen & Elisabeth Uilen-van ­Ankum. Aan hen werd bevestigd wat we voor allen geloven: ‘Bij de naam geroepen, ten leven getekend’.

Zaterdag 24 september bezocht een groep van 25 personen uit de kerk van Berlijn samen met hun partnergemeente Wassenaar de Leidse binnenstad. Dit vooral om studie te maken van de processen, die zich hier voltrokken hebben en ontwikkelingen waarop wij proberen in te spelen. Het bestaan van meerdere vi­ tale geloofsgemeenschappen werd tegen het licht gehouden. Wat ligt hieraan ten grondslag? Naar voren kwam het ‘bottom-up proces’, de koppeling van spiritualiteit en solidariteit, de breed verankerde participatie, de krachtige financiële bijdrage en inzet voor het multifunctionele gebruik in de kerk. We zijn welkom voor een ‘tegenbezoek’.

Kerkenraadsdag Op zaterdag 1 oktober hield de wijkkerkenraad de jaarlijkse Be­ raadsdag in het teken van het Vitaliseringsproces. Gemeentead­ viseur Jaap van der Giessen leidde. Uit een variatie aan ontmoe­ tingsvormen kwam naar voren wat wij als ‘vitaal’ in onze gemeente ervaren. ‘s Middags toonde kerkrentmeester Kees de Groot de historie en meerjarenbegroting van de PGL met bijzon­ dere aandacht voor die van de LBG. De Begeleidingscommissie was vertegenwoordigd en neemt de resultaten mee.

Kerkenraadsleden Twee gemeenteleden zijn benoemd tot ouderling: Colette Stam en Geertrui Betgen-Vroomans. Colette is notulist van de wijkker­ kenraad en lid van de Diaconale Raad. Zij treedt nu ook toe tot de Pastorale Raad en zal met de predikant de interne communi­ catie tussen de drie bestuursorganen coördineren. Geertrui is bekend als koster/beheerder, werk dat ze door ziekte moest af­ breken. Behalve die kwaliteiten beschikt ze over boekhoudkun­ dige en administratieve kennis en ervaring, wat haar als nieuwe penningmeester goed van pas zal komen.

Gemeentezondag en -avond Op donderdagavond 8 september waren een honderd gemeente­ leden van alle leeftijden bij elkaar voor de start van het seizoen. Via ‘speeddaten’ werden allerlei contacten gelegd en vernieuwd. De maaltijd in het Hoogkoor bood gelegenheid om dat voort te

12

Bezoek uit Berlijn

Geboren Op 29 augustus is Olivier Thomas geboren. Dankbaar en blij melden zijn ouders Gerben & Janneke Janson dat mede namens zijn broertje Victor. Op 17 september zei Flynn ‘Kiekeboe, daar is mijn zusje!’. Dat zusje heet Orly Davita en is de dochter van Dave & Cher. Op 29 september is de prachtige zoon van Aiko de Raaf & Ine Koevoet geboren. Hij heet Harm Henoch en kreeg de roepnaam Julian.

Overleden Op 14 september is Alie Rietkerk-de Hoog overleden. Ze werd bijna 91 jaar. Samen trokken zij mee van de voormalige Petrakerk naar de Hooglandse Kerk. Haar geloof hoor­ de bij haar leven op de bij haar passende manier: nuchter, gelijkmatig. De trouwtekst ‘Dient den Heere met vreugde’ overdachten we tijdens de afscheidsdienst in de Hoogland­ se Kerk. Op bijna 93-jarige leeftijd is Adriana Elisabeth Eikelenboom overleden. Ze stierf op 1 oktober in haar huis op de Hogewoerd. Zij zette zich in voor het Bijzonder Kerkenwerk ten tijde van dominee Schoonheim. Haar geloof werd ge­ kenmerkt in de spreuk boven de kaart: ‘Rust mijn ziel, uw God is koning’. De uitvaartdienst was op 7 oktober in het Groene Kerkje te Oegst­geest.

LEREN Bijbelse Kernfiguren De eerste bijeenkomsten leverden ons doorleefde ontmoetingen met Jacob en Jaïrus op. De strijd om de zegen tekende het leven van de eerste, het vertrouwen op God dat van de tweede. Het is verrassend te ervaren wat er gebeurt, als je kruipt in de huid van een bekende Bijbelse figuur. De volgende avonden zijn op 2 en 24 november. Nieuwe belangstellenden kunnen inhaken.

Bewust geloven Evenals vorig jaar is de start van de belijdenisgroep verschoven tot na de Kerst. De daardoor ontstane hogere ‘dichtheid’ van de 10 avonden is als positief ervaren. Belangstellenden kunnen dus tot de jaarwisseling hun afwegingen maken om deel te nemen.

Leerhuis Dit jaar behandelen we op het leerhuis het boek Job. Het thema van bespreking is: Job en de vraagtekens van het leven. Gedu­ rende een aantal avonden proberen we eerst om grip te krijgen op dit mooie, maar lastige boek. Informatie bij Matthijs de Jong, [email protected]. Eerstvolgende bijeenkomsten zijn op 1 en 22 november (20.00 uur, Hooglandsche Huys).

DIENEN ZWO Op 8 september kwam de groep bijeen onder meer voor bezin­ ning op de drie letters en wat er achter schuil gaat: Zending, Werelddiaconaat en Ontwikkelingssamenwerking. Nu de afkor­ ting minder bekendheid blijkt te genieten, is aandacht voor de doelstellingen belangrijk. Het gaat om de wederzijdse dienst aan de ‘verre naaste’. De informatie vanuit het Landelijk Diensten­ centrum geeft goed zicht en het is de taak van de werkgroep om dat in onze gemeente onder de aandacht te brengen. U hoort dus van ons.

Vredeswake Op 21 september was onze ZWO-groep mede-organisator van de Vredeswake van 16.00-17.00 uur op het Stadhuisplein. Tijdens deze bijeenkomst zijn de verzamelde handtekeningen voor de actie voor de uitgeprocedeerde vluchtelingen, met name de zo­ genaamde ‘onuitzetbaren’, overhandigd aan loco-burgemeester Roos van Gelderen.

Vieren Bij de vieringen Op 23 oktober vieren we de dienst samen met de Vrijzinnig Protestanten. Voorganger is Marjan Driessen. Zij leest Psalm 1, Deuteronomium 6: 1-9 en Matteüs 22: 4-41. 30 Oktober verzorgt gemeentelid Matthijs de Jong de preek over Job 42: 1-6 met als thema ‘De troost van Job’. De Jong is bijbelvertaler bij het NBG en zal uiteraard aandacht besteden aan de Nationale Bijbelzondag. Op 6 november zakt het doek…, dat wil zeggen dat we in de ‘Winterkerk’ onze erediensten gaan vieren. De Leidse Cantorij zal bijdragen leveren. We lezen op deze eerste ‘Zondag van de voleinding’ uit Openbaring 5 met als thema ‘Wie mag het boek openen?’. 13 november is Jan Eerbeek gastvoorganger. Hij is hoofdpredi­ kant bij het Protestants Justitiepastoraat, onder­ deel van de Dienst Geestelijke Verzorging van het Ministerie van Justitie en geeft leiding aan 60 jus­ titiepredikanten. Zij geven inhoud aan de wet, die elke gedetineerde recht geeft om zijn geloofs- of levensovertuiging vrij en in gemeenschap met an­ deren te beleven. Om 19.00 uur is de gezamenlijke vesper van het Binnenstads­ cluster met medewerking van drie koren en drie voorgangers. De viering staat in het teken van de Diaconie (zie pagina 15) Zondag 20 november is de laatste zondag van het kerkelijk jaar, die in de traditie Christus’ Koningschap over levenden en gestorvenen be­ zingt. We vieren het Heilig Avond­ maal om dat bij ons binnen te laten komen. Na de Woorddienst worden gedachteniskaarsen ontstoken (zie ook onder Gemeenteleven). We lezen deze ‘Derde Zondag van de Volein­ ding’ uit Openbaring 21 over de Stem die spreekt: ‘Ik ben de alfa en de omega, de oorsprong en het einde’.

Diaconale Raad Op dinsdag 27 september kwamen de wijkdiakenen met andere in diaconie geïnteresseerde gemeenteleden bij elkaar. Het werd een geanimeerde bespreking over de meest uiteenlopende aandachts­ velden van diaconie, binnen en buiten onze wijk, landelijk en in­ ternationaal. De uitwisseling die geen vergadering wil heten of zijn, bemoedigde de betrokkenen en coördineerde de activiteiten.

Groet We zijn na de zomervakantie weer heerlijk op gang. Rond de diensten is gesprek, discussie, enthousiasme en tijdens de dien­ sten is verstilling, verdieping. In en om de erediensten klopt het geloofshart van onze gemeente. Daar vanuit stroomt het bloed door de aderen van individu en groep. Verbondenheid in vrijheid en vertrouwdheid met onbekenden springen als meest voorko­ mende woorden uit de gesprekken. Veel goeds, hartelijke warm­ te en geloofskracht gewenst. ds. Ad Alblas

De Adventtijd begint op 27 november. Op dit moment is nog onbekend welk beschikbaar project voor de kinderen gekozen zal worden. In ieder geval gaan we ‘Op zoek naar de Koning’. Aan de hand van het leesrooster gaat het over ‘Waakzaamheid’ naar aanleiding van Marcus 13: 24-37. Zondag 4 december is de Tweede Advent. Dan komt de voorlo­ per in beeld onder het thema: ‘De loper uit’ naar aanleiding van Johannes 1: 19-28. De Leidse Cantorij werkt mee aan de dienst. Zondag 11 december brengt ons bij het beeld van de bruide­ gom en zijn vriend. Daarmee wordt de aandacht van de indruk­ wekkende prediker in de woestijn afgewend naar de Man uit Nazareth, maar: Wie is het? Het thema is ‘Twee Jezussen?

13

Leidse Studenten Ekklesia Secretariaat: Rapenburg 100, 2311 GA Leiden, 071-5134558, [email protected], www.ekklesia.leidenuniv.nl, www.ekklesialeiden.nl Studentenpastores: drs. Elise Woertman (RK), 06-45100439, [email protected]; ds. Rob van Waarde (PKN), 06-41935997, [email protected] Participantenpastores: wnd. ds. Henk Schouten (PKN), 071-5218723, [email protected] Academiepredikante: prof. dr. Christiane Berkvens-Stevelinck (rem.), 020-6714568, [email protected] Rekeningnummers: Leidse Studenten Ekklesia: 2635559 t.n.v. Stichting Materiële Voorzieningen LSE te Leiden; Diaconaat: 3313366 t.n.v. Stichting Diaconaal Fonds Hulpverlening LSE te Leiden LSE-raad: Hans Nuiver, [email protected], Piet van Poppel, [email protected], Johan de Groot, [email protected]

Hooglandse vieringen Iedere zondag is er om 11.45 uur een oecumenische viering van de Leidse Studenten Ekklesia in de Hooglandse Kerk. Deze vieringen worden niet alleen door studenten bezocht, maar ook door anderen die aangesproken willen worden in een taal die niet dogmatisch is, maar ook niet vrijblijvend. In de maand oktober wordt er in de diensten aansluiting gezocht bij een bepaalde schrijver of denker. Op 9 oktober was dat René Girard, op 16 oktober Elias Canetti. Op 23 oktober gaat het over de volmaaktheid. Een onbereikbaar ideaal? “Niemand is goed dan God alleen”, zegt Jezus zelf ergens. Maar ergens anders zegt hij: “Wees volmaakt zoals jullie hemelse Vader volmaakt is”. Voor de 16e-eeuwse Nederlandse geleerde en schrijver Coornhert was volmaaktheid wel degelijk bereikbaar. Christiane Berkvens laat het zien. Op 30 oktober (Allerzielen) sluit Karin van den Broeke de maand af. In november is het thema: God bij de les houden. Op 6 november komen Abraham en Lot ter sprake. Op 13 november (Diaconaats­ zondag) zal Ton Snepvangers spreken over Mozes en het gouden kalf. Op 20 november heeft Christiane van den Berg het over: De honden en de kruimeltjes. De adventstijd wordt op 27 november geopend door Christiane Berkvens met: Een sterke man (de Golem), wie zal hem vinden? Elise Woertman spreekt op 4 december over: ’t Is een vreemde­ ling zeker. De meditatie van Corine van der Loos op 11 december gaat over: Wachten op de komende Messias.

Verenigingsnieuws: Eerste ledenvergadering LSE: 26 oktober De eerste algemene ledenvergadering van de in juni opgerichte Vereniging LSE zal worden gehouden op woensdag 26 oktober om 20 uur in gebouw Staalwijk, Herenstraat 45. Op het programma staan de verkiezing van het bestuur, de financiën waaronder de vaststelling van de contributie en het beroepingswerk. Alle leden van de vereniging hebben stemrecht. Bent u nog geen lid? Meld u dan aan via de website: www.ekklesialeiden.nl

Opvolging ds. Ranfar Kouwijzer Het bestuur van de Vereniging LSE heeft toestemming gekregen het beroepingswerk te starten. Vorig jaar heeft Ranfar Kouwijzer afscheid van ons genomen. Nu zoeken wij een nieuwe predikant

14

voor het werk onder de participanten. De beroepingscommissie stelt een profiel samen. Na goedkeuring daarvan zullen adverten­ ties worden geplaatst.

Gedoopt in de dienst van 11 september door ds. Henk Schouten Jin Jian Noah Levi Teng, Rinske Anna Christine Troost, Jens Bernardus Nijkamp en Meie Marcelle Botman.

In memoriam Clare Helene Wesselius (1947 - 2011) De jongere LSE’ers kennen haar vooral als ‘de vrouw van’ Scholadirigent Wim de Ru, gekluisterd aan de rolstoel, zeer beperkt in haar bewegingen. Voor familie, vrienden en LSE’ers van het eer­ ste uur is zij echter de echtgenote, de moeder, de zus, de vrien­ din die voortdurend bezig was te zoeken naar mogelijkheden de voortschrijdende spierdystrofie zo min mogelijk invloed te laten hebben op haar functioneren. ­Geholpen door een enorme dosis humor, schrijverstalent, een goed geheugen en vooral veel doorzettingsvermogen zocht en vond ze telkens weer nieuwe mogelijkhe­ den om bezig te zijn. Ze schreef hu­ moristische Sinterklaasgedichten en cabaretteksten voor zowel familiefees­ ten als ‘brede beraden’ van de LSE, columns in het blad Gezond Leven, ingezonden stukken in Trouw, boeken over haar eigen leven, dat van haar tante Claire en een strijdbare huishoudster uit Zeeland. Ze organiseerde – samen met anderen – bijzondere concerten en inspirerende verteldagen. Tus­ sen de bedrijven door stimuleerde ze man en dochters ook nog hun eigen talenten zo goed mogelijk tot hun recht te laten ko­ men. Een ongeluk met haar rolstoel maakte op 2 september heel plot­ seling een eind aan het leven van een bijzondere vrouw. In een overvolle Lokhorstkerk hebben wij op 8 september afscheid van haar genomen. Wij wensen Wim, Japke, Willemijn en Hans heel veel kracht toe.

Leidse erepenning voor dirigent Wim de Ru Op 1 oktober heeft de burgemees­ ter van Leiden de zilveren Erepen­ ning van de Gemeente Leiden uit­ gereikt aan Wim de Ru wegens zijn bijzondere verdiensten voor Lei­ den. Wim is sinds jaar en dag diri­ gent van onze Schola Cantorum waarmee hij iedere zondag onze diensten ondersteunt. Daarnaast is hij in Leiden bekend als dirigent van Ex Animo, waarmee hij jaar­ lijks de Matthäus Passion uitvoert. De Koraalzang op 3 oktober is onder zijn leiderschap uitgegroeid tot een groots evenement. Ook kennen we Wim van het Project­ koor en van zijn docentschap op de Muziekschool, waar hij ook het kinder- en jeugdkoor leidt. Wim, van harte gefeliciteerd met deze mooie onderscheiding!

Programma voor studenten Kloosterweekend Heb je behoefte aan een weekend rust en inspiratie? Wat is de kracht van een kloostergemeenschap? Wat betekent het om te le­ ven in een klooster? Ontdek het door een weekend mee te leven in de Norbertijnenabdij van Berne te Heeswijk. Zowel mannen als vrouwen kunnen zich inschrijven. Datum: 26-28 november 2011. Voorbereidingsavond: woensdag 23 november, 19.30-20.30 uur, Rapenburg 100. Kosten: € 50,- exclusief reiskosten. Begeleiding en aanmelding: Rob van Waarde ([email protected])

Meditatieworkshop Wat is meditatie? Welke methoden worden er gebruikt? Is het nog meer dan tot rust komen bij jezelf en loskomen van al het ge­ stress? Welke rol speelt meditatie in de diverse religies? Aan de hand van oefeningen en vanuit de verschillende tradities gaan we na wat meditatie kan betekenen in je dagelijks leven. Je kunt één of meerdere avonden bijwonen. Data: maandag 31 oktober, 7, 14 en 21 november, 20.00-21.15 uur Begeleiding en aanmelding: Elise Woertman ([email protected])

Agenda De zondagse vieringen zijn altijd in de Hooglandse Kerk, ­Middelweg 2, Leiden. zondag 23 oktober, 11.45 uur over Coornhert - ds. Christiane Berkvens woensdag 26 oktober, Rapenburg 100, 18 uur Maaltijd en meditatieve viering in de sfeer van Taizé (voor stu­ denten) zondag 30 oktober, 11.45 uur Allerzielen - ds. Karin van den Broeke maandag 31 oktober, Rapenburg 100, 20.00-21.15 uur Meditatieworkshop voor studenten door Elise Woertman zondag 6 november, 11.45 uur Abraham en Lot - ds. Henk Schouten maandag 7 november, Rapenburg 100, 20.00-21.15 uur Meditatieworkshop voor studenten door Elise Woertman zondag 13 november, 11.45 uur Mozes en het gouden kalf - pastor Ton Snepvangers maandag 14 november, Rapenburg 100, 20.00-21.15 uur Meditatieworkshop voor studenten door Elise Woertman zondag 20 november, 11.45 uur De honden en de kruimeltjes - pastor Christiane van den Berg maandag 21 november, Rapenburg 100, 20.00-21.15 uur Meditatieworkshop voor studenten door Elise Woertman 26-28 november: kloosterweekend (voor studenten) Norbertijnenabdij van Berne te Heeswijk zondag 27 november, 11.45 uur Een sterke man, wie zal hem vinden - ds. Christiane Berkvens woensdag 30 november, Rapenburg 100, 18 uur Maaltijd en meditatieve viering in de sfeer van Taizé (voor stu­ denten) zondag 4 december, 11.45 uur ‘t Is een vreemdeling zeker - pastor Elise Woertman zondag 11 december, 11.45 uur Wachten op de komende Messias - pastor Corine van der Loos

Meditatieve viering - in de sfeer van Taizé Elke laatste woensdagavond van de maand is er een meditatieve viering op Rapenburg 100, voor wie behoefte heeft aan inspiratie, stilte, even op adem komen. In de viering maken we gebruik van de meditatieve liederen van Taizé, een klooster in Frankrijk waar jaarlijks tienduizenden jongeren naartoe komen. We beginnen voor wie wil met een gezamenlijke maaltijd. Woensdag 26 okto­ ber, 30 november. Tijd: 18.00 uur maaltijd, 20.30 uur viering. Begeleiding en aanmelding (voor het eten): elisewoertman@hot­ mail.com

Cluster Binnenstad Contactadres: dhr C. van Vliet e-mail: [email protected]

Kerk en studenten

meenschappen. Alle drie hebben zowel studenten als docenten in de kerk. Welke zijn de specifieke levensvragen van studen­ ten? Hoe willen zij daarover in gesprek komen? Daarover spreekt de groep oriënterend en mogelijk initiërend verder op 3 november aanstaande.

Gezamenlijke VESPER Op zondag 13 november om 19.00 uur in de Hooglandse Kerk Thema: diaconie in sociaal, spiritueel en pastoraal perspectief Met medewerking van de drie koren en drie voorgangers

Op 31 augustus startte een initiatief van de drie geloofsge­

15

Hervormde Marewijkgemeente Predikant: ds. T. Jacobs, Edelkarper 28, 2318 NK Leiden, tel. 071 – 8870207, [email protected] Scriba: Jan en Tineke Domburg, Loevestein 42, 2352 KP Leiderdorp, tel. 071 – 5897816, e-mail: [email protected] Penningmeester: P. Jasperse, Oude Singel 92a, 2312 RD Leiden, tel. 071 – 5610122, [email protected] Bankrekeningnr.: 1720266 t.n.v. Hervormde MarewijkgemeenteWijkkerk: Marekerk, Lange Mare 48, 2312 GS Leiden, tel. 071 - 5121208 Wijkgebouw: Marehuis, Oude Vest 61, 2312 XS Leiden Beheerder kerk en wijkgebouw: P. Breedijk, tel. 06-57721473 Website: www.marekerk.nl

Het kerkelijk jaar uit Na de zomervakantie ben ik voor de morgendiensten begonnen met een serie over het bijbelboek Prediker. Dat is voor mij een boeiende leerroute geworden. Ik hoop voor u ook. Een serie heeft als voordeel dat je zo’n bijbelboek veel beter tot z’n recht kunt laten komen. En zo hebben wij het eigen geluid van deze wijsheidsleraar gehoord; vreemd, verrassend, eerlijk en wijs. Op de laatste zondag van het kerkelijk jaar wil ik de serie be­ sluiten door stil te staan bij het laatste hoofdstuk. Daar wordt op poëtische wijze de oude dag van een mens beschreven. Het eindigt met het aangrijpende gegeven dat ons aardse bestaan eindig is.

Daar is zij in alle rust overleden. In de rouwdienst hebben we elkaar bemoedigd met de woorden van Psalm 62. “Van Hem is mijn verwachting”. Wij wensen de kinderen en andere familie de troost toe van de Here.

Gedoopt Op zondag 16 oktober is in de morgendienst Casper Ruben Gerrit Bleijie gedoopt. In deze doopdienst stond Psalm 115 centraal. In dit oude Joodse lied worden wij opgeroepen om op de HERE te vertrouwen. “De HERE zal u meer en meer zege­ nen, u en uw kinderen”. Een prachtige belofte voor de kleinen en de groten.

Trouwen “De mens gaat immers naar zijn eeuwig huis: rouwklagers doen de ronde in de straat – voordat het zilveren koord verwij­ derd wordt en de gouden oliehouder verbrijzeld, de kruik bij de bron stukgebroken wordt en het rad bij de waterput verbrijzeld, het stof terugkeert naar de aarde zoals het was, en de geest te­ rugkeert tot God, Die hem gegeven heeft.” Langs deze weg wil ik allen die afgelopen jaar een geliefde hebben verloren sterkte toewensen in de Here.

Op D.V. 7 december willen Ruben Kranenburg en Ellen van der Heide een zegen vragen over hun huwelijk. De trouwdienst in de Marekerk begint om 12.30 uur. Zij hebben elkaar binnen de Marewijkgemeente ontmoet en mogen nu ook in haar mid­ den Gods zegen ontvangen over hun trouwverbond. Wij wensen hen hierbij een gezegend huwelijksfeest toe en een goed leven samen. Hun toekomstig adres is: Prins Bernhardlaan 95, 2252 GS Voorschoten. ds. Ton Jacobs

Overleden Op maandag 5 september is overleden Cornelis Onderdelinden op de leeftijd van 80 jaar (Rosenburch 152, 2321 RE Leiden). Wij herinneren hem als een betrokken broeder die met ieder­ een een praatje maakte. Naast liefde en geluk heeft hij ook veel verdriet moeten dragen. Wij denken in het bijzonder aan het sterven van hun dochtertje Dineke en zoon Bert. Door de genade van God was hij niet verbitterd, maar mild en hoopvol. Hij was niet bang om zelf te moeten sterven. In Jezus Christus had hij de eeuwige rust ontvangen. In de afscheidsdienst heb­ ben we stil gestaan bij het eerste deel van Psalm 139. God kent ons door en door. Wij wensen zijn vrouw en de kinderen Gods nabijheid toe in deze dagen van rouw. Op donderdag 22 september is overleden Johanna van RietBekooij op de leeftijd van 94 jaar. Zij heeft gewoond op het Justus Carelhuis 3 te Leiden. Wij gedenken haar als een gelo­ vige en toegewijde vrouw. De laatste jaren luisterde ze altijd trouw naar de kerkwebradio. Haar gezondheid ging de laatste weken snel achteruit. En daarom is besloten haar op te nemen in een verpleeghuis. Aangezien in Leiden e.o. geen plaats was, is zij overgebracht naar verpleeghuis Boerhaave te Haarlem.

16

Gemeentedag Op zaterdag 17 september is de jaarlijkse gemeentedag gehou­ den. Een dag waar de gemeente elke zomer naar uitkijkt en waar de belijdenisgroep van afgelopen jaar al lange tijd mee bezig was.

Het was een dag vol activiteiten, kennismaking, ontmoeting en gezelligheid. Als locatie was er gekozen voor het Visser ’t Hooft Lyceum. Het programma begon met een woord van welkom in

Agenda

de aula van de school, waarna het (semi-)sportieve deel van de gemeente naar buiten ging voor de zeskamp. Jong en oud ver­ maakte zich prima met onder andere touwtrekken, zaklopen en ‘blind voetballen’. Na een pauze was het tijd voor de jaarlijks terugkerende traditie: voetballen tegen de kerkenraad. Hoewel het bleek dat enkele leden van de kerkenraad goed met de bal uit de voeten konden, moesten ze toch het onderspit delven te­ gen een vurig ledenteam. Ondertussen trok ook de boeken­ markt veel bekijks. De barbecue, voorafgegaan door een singin, was de gelegenheid om bij te komen en bij te praten. Ook de dienstenveiling was een groot succes: er werden allerlei diensten geveild, van een knipbeurt tot een rondje in een bak­ fiets. Samen met de boekenmarkt bracht de veiling meer dan 1600 euro op, bestemd voor de Werkgroep Missionair Stads­ werk. We kunnen terugkijken op een geslaagde dag, en kijken uit naar een mooi en gezegend gemeentejaar. Coen Louisse

Zondag 23 oktober: 19.30 uur alphadienst met als thema: God gelooft in jou. Zondag 30 oktober: Bijbelzondag (Ned. Bijbelgenootschap) Woensdag 2 november: Dankdag voor gewas en arbeid 15.00 uur kinderdankdagdienst in de Opstandingskerk door ds. A. de Snoo (samen met de Chr. Geref. Kerk en de Geref. Kerk Vrijgemaakt) 19.30 uur dankdagdienst in de Marekerk door ds. T. Jacobs Dinsdag 8 november: 10.00 uur Marehuiskring (Oude Vest 61, Leiden) Zondag 13 november: Vesper in de Hooglandse Kerk, 19.00 uur; samen met de Binnenstadsgemeente en de Eccle­ sia. Het thema is diaconie. Er zal veel (samen)zang zijn met de drie koren van de wijkgemeentes. N.B. De vesper komt in plaats van de middagdienst!

Missionair Stadswerk Missionair ouderling Marewijkgemeente: Herman Paul, [email protected]

Zondag 20 november: laatste zondag van het kerkelijk jaar. In de morgendienst zal op gepaste wijze stilgestaan worden bij de overleden gemeenteleden van het afgelopen jaar

Broedplaatsen

Zondag 27 november: eerste adventzondag

Zou Europa een laboratorium kunnen zijn? Een regio waar de traditionele volkskerk zó hard leeg loopt, dat christenen er meer dan elders geroepen worden te experimenteren met nieu­ we manieren van kerk-zijn? Wordt in Europa trouwens al niet creatief gezocht naar kerkmodellen die passen bij een overwe­ gend seculiere context?

Er zijn landen – Groot-Brittannië is het beste voorbeeld – waar zulke experimenten door de gevestigde kerken actief worden aangemoedigd. Maar dat is relatief zeldzaam. Vaker bestaat er een zekere frictie tussen establishment en laboratorium. Zoals Stefan Paas onlangs in zijn oratie aan de Vrije Universi­ teit betoogde, heeft het experiment in de kerk altijd iets ver­ dachts. Creatieve veranderingen – denk aan de zestiendeeeuwse Reformatie – beginnen dan ook meestal in de marge, ver van de kantoren waarin de kerkleiding zetelt. Om Paas te citeren: ‘Het is belangrijk te zien dat dit soort praktijken niet achter een bureau zijn bedacht door een geniale of rebelse theoloog, vervolgens in een boek gezet en door een welwillende kerk zijn overgenomen. Nee, zij verbleven gedurende langere tijd buiten

Woensdag 7 december: trouwdienst van Ruben Kranenburg en Ellen van der Heide (12.30 uur; Marekerk)

de legerplaats, zijn geregeld verketterd en verguisd, hebben ook een proces van loutering doorstaan, en zijn uiteindelijk ko­ men bovendrijven als vitale vormen van geloof.’ Dit geldt niet alleen voor de Reformatie, maar ook voor ge­ meentestichtingsprojecten in onze eigen tijd. Hoe begin je een kerk in een parkeergarage of in een Vinex-wijk? Daar bestaat geen recept voor. Begin je er überhaupt aan? De PKN-gemeen­ te in de buurt zit er allicht niet op te wachten. Toch is met zulke projecten het afgelopen decennium met vrucht geëxperimenteerd. Kerkplanters hebben van hun begin­ nersfouten geleerd en delen hun best practices met anderen. Inmiddels zijn via zulke nieuwe gemeenten, die zich vaak spe­ cifiek richten op nog-niet-gelovigen, al ongeveer 250 mensen gedoopt (bron: www.gemeentestichting.nl). Nu gaat het mij niet om kerkplanting als zodanig, al blijft het een intrigerende vraag waarom Leiden daarin achterloopt ten opzichte van andere steden. Het gaat mij om broedplaatsen, om plekken waar ruimte is voor missionaire experimenten. Dat wil zeggen: om plekken waar mensen mogen dromen, struike­ len en weer opstaan, bidden en werken, namens de kerk, om daar waar de kerk niet (meer) komt het evangelie te brengen. Met Stefan Paas geloof ik dat wij in Europa spannende tijden beleven. Met hem hoop ik op creativiteit in de kerk. Op ver­ beeldingskracht die door de Geest wordt gevoed. En op broed­ plaatsen voor missionair kerk-zijn – misschien ook in Leiden?

Herman Paul, missionair ouderling

17

Maranathawijk Wijkpredikant: vacant Kerkelijk werker: M. Boelen, tel. 06 - 5190 3576, e-mail: [email protected] Consulent: zie bij Vredeskerk Scriba: mw. E.J.F. Venekamp-van Hal, Hoge Morsweg 63, 2332 HH, tel.: 5767607 e-mail: [email protected] Giro Protestantse Maranathawijkgemeente Leiden: 240776, ten name van Protestantse Maranathawijkgemeente Leiden Wijkkerk: Vredeskerk, Van Vollenhovekade 24, 2313 GG Internet: www.vredeskerk-leiden.nl Kerkdienst op internet: www.kerkomroep.nl Wijkcentrum: Topaaslaan 23, 2332 JC Leiden Beheerder Wijkcentrum: K. Bakker, Smaragdlaan 45, tel.: 5765158 Teksten zonder ondertekening zijn afkomstig van de scriba.

Werk in uitvoering Onder deze titel zal ik u in dit kerkblad op de hoogte houden van ontwikkelingen, plannen en ideeën die leven in de Mara­ nathawijkgemeente, in de kerkenraad of bij mij zelf. Want ge­ meenteopbouw, en dat is toch wat we willen, is te vergelijken met een bouwplaats. We kennen er wel een aantal in de wijk, zo­ als aan de Diamant­ laan. Ogenschijnlijk een onoverzichtelijke bende, overal troep waar geen plan achter lijkt te zitten. Maar in­ tussen is overal goed over nagedacht, is al­ les gepland en wordt er niets aan het toeval overgelaten. Taken, verantwoordelijkhe­ den en bevoegdheden zijn belegd en kansen, mogelijkheden, risico’s en bedreigingen zijn geanalyseerd. Veiligheidsmaatre­ gelen zijn goed doorgesproken, helmen zijn aanwezig en waar­ schuwende borden hangen overal. Zo is het ook met een kerkelijke gemeente waaraan gebouwd wordt. Betrokkenen moeten op de hoogte zijn van de vorderin­ gen, van obstakels en tegenslagen, van opleveringen en over­ last gevende werkzaamheden. In onze Maranathawijkgemeente “werkt” het net zo. Inmiddels lopen de bijbelkringen in Schouwenhove en de Ro­ bijnhof. Er wordt ook hard gewerkt aan de kerkdiensten op woensdagmiddag in Schouwenhove. Daarnaast zijn er plannen voor een gesprekskring in De Wijkplaats (zie elders in dit kerk­ blad: van harte aanbevolen!). Vervolgens krijgt ook het her­ nieuwd pastoraal overleg weer vorm, inhoud en structuur. Ver­ der wordt er druk nagedacht en doorgesproken over de toekomst: wat willen en kunnen we als gemeente betekenen, doen, zijn? En naast dit alles gaat natuurlijk ook al het “gewo­ ne” door: onze diensten op zondag, het bezoekwerk, de inloop­ middagen. Kortom: met man (en vrouw!) en macht, maar ook met inspira­

18

tie en liefde wordt er gebouwd. Gebouwd aan onze gemeente om voor u als gemeentelid maar ook voor anderen in de wijk een omgeving te zijn van veiligheid, inspiratie en aanvaarding. Van geloof, hoop en liefde. En het is goed te zien dat ieder zijn steentje bijdraagt, want: “Maar niet alleen met steen en hout alleen is ’t grote werk gedaan. ’t Zal om onszelve gaan” (Lied­ boek voor de Kerken, gez. 320, 3e couplet). Tot slot: uw kerkenraad en ik, wij willen graag dat ieder de pas­ torale zorg krijgt die nodig is. Dat er niets of niemand “tussen wal en schip” valt. Dat proberen we op allerlei manieren zo goed mogelijk te organiseren. Toch kan het zo zijn dat er spra­ ke is van zorg of zeer, en er geen aandacht voor is doordat we niet op de hoogte zijn. Ik hoorde eens iemand zeggen: “Als je een zere buik hebt, dan bel je de dokter. Waarom zou je dan met pijn in je ziel moeten wachten tot de kerk jou belt?” Met andere woorden: pak de telefoon als u verlegen zit om een ge­ sprek van hart tot hart! Schroom niet! Tot zover deze editie van “Werk in Uitvoering”. Ik wens u allen alle goeds en ik hoop u te ontmoeten, ergens in de kerk, in De Wijkplaats, of in de wijk. Tot ziens … op de bouwplaats! Mario Boelen, kerkelijk werker

De zaaier in de Robijnhof Vrijdagmiddag 9 september vond de eerste bijbelkring “Gelij­ kenissen van Jezus” in de Robijnhof plaats, onder leiding van Mario Boelen. Al ruim voor het tijdstip van aanvang, verzamel­ den de geïnteresseerden zich in de Vijverzaal. Maar liefst 19 mensen meldden zich uiteindelijk voor deze bijeenkomst. Nadat men zich eerst tegoed had gedaan aan de gebruikelijke koffie- en theeronde, werd er een kaars aangestoken als teken

van de aanwezigheid en betrokkenheid van de Ene. En na een gebed te hebben uitgesproken, werd de gelijkenis van de zaai­ er gelezen. Met elkaar bespraken we de opbouw, de culturele bijzonderheden uit het verhaal voor die tijd en die plaats, maar vooral ook de (persoonlijke) betekenis. “Wat kun je er aan doen, als je als zaadje terecht komt tussen de struiken? Niets toch, gewoon pech?” Uiteindelijk bleek dat we allemaal, in be­ paalde periodes in ons leven, niet verder kunnen groeien en minder vrucht dragen. Soms zit het je zo tegen, soms overko­ men je dingen die je beperken in je groei en bloei. Je draagt dan niet honderdvoudig vrucht, onmogelijk. Maar misschien, ondanks alles, lukt het je om 60- of in elk geval 30-voudig vrucht te dragen. Zo was deze bijbelkring voor de één iets heel anders dan tevo­ ren verwacht, en voor de ander bracht het weer nieuwe inzich­ ten om verder over door te denken, te geloven, te groeien.

Agenda 19 oktober

15.00 uur, kerkdienst in Schouwenhove

20 oktober

14.30 uur, inloopmiddag in De Wijkplaats

27 oktober

 0.00 uur, gespreksgroep over “Doornse Cate­ 2 chismus” in De Wijkplaats

16 november 15.00 uur, kerkdienst in Schouwenhove 16 november 2  0.00 uur, kerkenraadsvergadering in De Wijk­ plaats 17 november 14.30 uur, inloopmiddag in De Wijkplaats 30 november 14.30 uur, kerkdienst in Robijnhof



Mario Boelen, kerkelijk werker Maranathawijkgemeente

Kopij voor het volgende kerkblad moet op 18 november bij de scriba zijn.

Afscheid van een ouderling-kerkrentmeester Toen ik in 1985 in het Morskwartier kwam wonen werd ik al snel benaderd of ik het kerkblad in een deel van de wijk wilde bezorgen. Dat was niet vreemd voor mij want in de Merenwijk (waar ik vandaan kwam) bezorgde ik ook al het kerkblad. Van het één kwam het ander en ben ik allerlei vrijwilligerswerk voor de wijk gaan doen. In 1996 werd mij gevraagd of ik in de kerkenraad wilde ko­ men. Na lang aarzelen heb ik dat gedaan en ben ouderlingkerkrentmeester geworden. Ik heb altijd wat met cijfertjes ge­ had mede omdat ik boekhouder ben geweest. In 2006 toen de Maranathakerk gesloten werd en we in de Vre­ deskerk gingen kerken ben ik daar ook verschillende vrijwilli­ gers activiteiten gaan doen. Nu, na 15 jaar ambtsdrager te zijn geweest heb ik besloten om daar mee op te houden. Mijn andere vrijwillige taken zal ik ge­ woon blijven doen. De kerkenraadsleden zullen daar dus niet mee belast worden.

Willy van Hal, tot 1 januari 2012 ouderling-kerkrentmeester

NIEUW: gespreksgroep over de “Doornse Catechismus” Sommigen onder ons kennen hem nog wel, de Heidelbergse Catechismus. Sommigen zullen er zelfs misschien nog uit kun­ nen citeren, omdat dat in vroeger tijden in bepaalde tradities verplichte kost was bij de catechese. De Heidel­ bergse Catechismus is oor­ spronkelijk bedoeld als leer­ boek, ontstaan in de nadere reformatie, met daarin een beknopte calvinistisch / gere­ formeerde theologie. De op­ bouw kent een vraag-ant­ woord structuur. Inmiddels leven we in andere tijden met aloude maar ook hele nieuwe (levens)vragen

ver God, leven en dood, geloof et cetera. En met andere (of soms helemaal geen) antwoorden. Daarom heeft recentelijk een aantal theologen de “Doornse Cathechismus” opgesteld, met als doel nieuwe antwoorden te zoeken op die grote vragen die van alle tijden zijn. Over deze Doornse Cathechismus leidt Mario Boelen (kerkelijk werker van de Maranathawijkgemeente) een maandelijkse ge­ spreksgroep. In hoeverre zijn die aloude vragen ook onze vra­ gen? En wat kunnen wij met die aloude en / of nieuwe ant­ woorden? Praktische details: hieronder, in onvervalste catechismus-(vraag en antwoord)-stijl. wanneer: maandelijks, elke laatste donderdag van de maand, vanaf 27 oktober, om 20.00 uur. plaats: “De Wijkplaats”, Topaaslaan 23 (aan het eind van de laan, bij de parkeerplaats) aanmelden: bij Mario Boelen, kerkelijk werker: telefoon 0651903576, e-mail [email protected] kosten: een bijdrage voor de koffie / thee / kopieën benodigd: Doornse Catechismus, ISBN: 978 90 435 1746 1. ZELF AANSCHAFFEN bij de boekwinkel of via internet deelnemers: minimaal 5, maximaal 10; leeftijd niet van be­ lang. Mocht u ’s avonds in het donker niet meer over straat willen, een belletje naar de scriba is genoeg.

Kerkdiensten in Robijnhof en Schouwenhove In Robijnhof wordt een keer in de drie maanden het Heilig Avondmaal gevierd. De laatste keren is ds. Schouten voorge­ gaan. De volgende viering is op 30 november en begint om 14.30 uur. In Schouwenhove komen we wat vaker bij elkaar, maar wordt (nog niet) het Heilig Avondmaal gevierd. De volgende kerkdien­ sten vinden plaats op 19 oktober (Mario Boelen), 16 november (pastor Henk van Breukelen) en ook in 2012. Zowel in Schouwenhove als in Robijnhof is de belangstelling groot!

19

Vredeskerk Predikant: dr. G.J. Venema, Van den Brandelerkade 24, 2313 GW Leiden, tel. 071 – 5137919, [email protected] Scriba: mw. R. Smit, p/a Vredeskerk, Van Vollenhovenkade 24, 2313 GG Leiden, [email protected] Penningmeester: Th. Weizenbach, Van Vollenhovenkade 5, 2313 GG Leiden, tel. 071 – 5149092 Bankrekeningnr.: 8285572 t.n.v. Protestantse wijkgemeente Vredeskerk Wijkkerk: Vredeskerk, Van Vollenhovenkade 24, 2313 GG Leiden, tel. 071 - 5142317 Koster/beheerder: H. Holswilder, [email protected] Wijkcentrum ‘Staalwijk’: Herenstraat 45, 2313 AF Leiden, tel. 071 – 5143666; verhuur via mw. J. van Rossen, tel. 071 – 5128692, [email protected] Website: www.vredeskerk-leiden.nl

Gedachtenis Op 23 augustus is mw. Elisabeth van Rossen-Brocaar overle­ den, op de leeftijd van 88 jaar. Mevrouw Van Rossen was haar leven lang betrokken bij de Vredeskerkgemeente. Ze bezocht in het verleden de soos in Staalwijk en kwam trouw naar de dien­ sten in de kerk. De laatste tijd was dat niet meer mogelijk. Na een verblijf in het ziekenhuis ging haar situatie achteruit en kon ze tot haar verdriet niet meer thuis wonen. Uiteindelijk kwam ze te wonen in Haagwijk. Daar is ze ook overleden. In de dienst in de aula van begraafplaats Rhijnhof hebben we Psalm 121 gelezen: ‘De HERE zal uw uitgang en uw ingang bewaren / van nu aan tot in eeuwigheid.’ Op 27 augustus is overleden mevrouw Elisabeth Hansen-de Bruijn, 85 jaar, wonende aan de Plantijnstraat 90. Af en toe kwam ze op zondag samen met haar man in de dienst, maar evenwichtsproblemen maakten dat voor haar lastig. Toch leef­ de zij mee en voelde zij zich verbonden. Bij het afscheid in de aula van begraafplaats Rhijnhof hebben we gelezen uit Predi­ ker: ‘Hij (God) heeft alles op zijn tijd mooi gemaakt. Ook heeft Hij de eeuw in hun hart gelegd, zonder dat de mens het werk dat God gedaan heeft, van het begin tot het eind kan doorgron­ den.’ (3:11)

stra. Op zondag 25 september vierden we samen een dienst in de lutherse kerk, deze keer volgens de oudkatholieke ritus. Het oudkatholiek kerkkoor werd versterkt door gemeenteleden van onze wijkgemeente en ‘droeg’ de dienst met zijn zang. In de adventstijd vieren we op drie woensdagen een avondge­ bed in de oudkatholieke kerk, en wel op 30 november, 7 en 14 december (telkens om 19.30 uur). De avondgebeden in december worden gevolgd door een oecu­ menisch leerhuis, eveneens in de oudkatholieke kerk (aanvang: 20.15 uur). Bert Jan Litaert Peerbolte, hoogleraar Nieuwe Tes­ tament aan de VU in Amsterdam, zal ons komen vertellen over het boek dat vorig jaar van zijn hand is verschenen: ‘Paulus en de rest: Van Farizeeër tot profeet van Jezus’. Het is een infor­ matieve en boeiende studie over de immer omstreden ‘apostel van de volkeren’. U kunt de data reeds noteren: 7 en 14 de­ cember. Dat worden vast en zeker twee bijzondere avonden!

Geslaagde startzondag

Op 31 augustus is overleden mevrouw Corrie van der ZwanWesterduin, 83 jaar oud. Vele jaren woonde zij met haar man en kinderen aan de Lorentzkade en zij zette zich in die dagen in voor de bouw van de Vredeskerk. Later verhuisden zij binnen Leiden en leefden mee met de Bevrijdingskerk. De begrafenis vond plaats op dinsdag 6 september in de aula van Rhijnhof. Verder ontvingen we een kennisgeving van het overlijden van mevrouw Agnes Louise Peute-van Dijk, die op 13 augustus is overleden op de leeftijd van 97 jaar. De gedachtenis van Elisa­ beth van Rossen-Brocaar, Elisabeth Hansen-de Bruijn, Corrie van der Zwan-Westerduin en Agnes Louise Peute-van Dijk zij ons allen tot zegen.

Oecumene De oecumenische samenwerking met de Evangelisch Lutherse Gemeente en de Oudkatholieke Parochie krijgt in dit najaar goed gestalte, ook al missen we een lutherse predikant in de vacaturetijd, na het vertrek van Marianne van der Meij-Sein­

20

In het kader van de startzondag op 18 september vierden wij een bijzondere dienst die in het teken stond van Jona.

Rondom de eredienst

Na de dienst en de koffie werd met vereende krachten gewerkt aan ‘liefde’. Met een prachtig resultaat: het grote, warme, kleurrijke en kloppende Hart van de Vredeskerk in actie!

Nieuwe kring: 17+ Onlangs is een nieuwe kring van start gegaan in de Vredeskerk: een gesprekskring voor jongeren in de leeftijd van 17-20 jaar. Dit initiatief is vrucht van het nieuwe pastoraal beleid, waarbij vanuit verschillende invalshoeken aandacht wordt besteed aan alle geledingen binnen de gemeente. Voor jongeren die de jeugdkapel verlaten, was er eigenlijk niet een natuurlijke plek binnen de gemeente om elkaar te ontmoeten. Dat is nu veran­ derd! Eens in de 2 à 3 weken is er een gezellige bijeenkomst op vrijdagavond in de foyer van de kerk. De data in de komen­ de tijd zijn: 4 en 25 november, 16 december (20.00-22.00 uur). Heb je zin om mee te doen, kom dan eens kijken! Wil je meer weten? Neem dan contact op met Marijke Ouwerkerk ([email protected]) of met dominee Venema (do­ [email protected]).

Op zondag 30 oktober, de zondag vóór Allerzielen, gedenken we degenen die zijn gestorven. Van de mensen die in dit ker­ kelijk jaar zijn overleden noemen we de namen. Maar ook hen die voorheen zijn overleden, gedenken we. We dragen hun naam met ons mee en vergeten hen niet. Belangrijker nog: we geven uiting aan ons vertrouwen dat ook God hen niet vergeet, dat zij bij Hem geborgen zijn in eeuwigheid. Aan de dienst zal worden meegewerkt door de cantorij o.l.v. Liesbeth Boertien; voorganger is dominee Venema. De tekst voor de verkondiging is - volgens het oecumenisch leesrooster - uit de Eerste Brief aan de Tessalonicenzen: ‘Want als wij ge­ loven dat Jezus is gestorven en is opgestaan, moeten wij ook geloven dat God door Jezus de doden naar zich toe zal leiden, samen met Jezus zelf.’ (4:14) Zondag 13 november staat in het teken van het diaconaat. Het is het weekeinde waarin diaconaal centrum De Bakkerij zijn 25-jarig bestaan viert! In de Vredeskerk zullen we dit vie­ ren met een bijzondere dienst die we hebben voorbereid sa­ men met Exodus, het opvanghuis voor ex-gedetineerden in Leiden. Het kerkelijk jaar eindigt op zondag 20 november. Zoals ge­ bruikelijk vieren we dan een dienst van Schrift en Tafel, om het samenklinken van ‘voleindiging’ (afsluiting kerkelijk jaar) en ‘verwachting’ (Advent) in deze weken vorm te geven. In deze dienst zijn er twee voorgangers: dominee René Venema en Mario Boelen, kerkelijk werker van de Maranathawijkge­ meente. Met een hartelijke groet en tot ziens in de Vredeskerk, dominee René Venema

Jeugdkapel kampeerweekend In het laatste weekend van augustus gingen jongeren en lei­ ding van de Jeugdkapel kamperen ... met alle gevolgen van dien! Op onze website www.vredeskerk-leiden.nl vindt u nog veel meer beeldmateriaal.

DDDS Nieuwe Stijl Ook dit najaar gaat DDDS weer van start, maar in een aange­ paste vorm. We willen graag mensen met elkaar in contact

brengen die naast hun werk, hun leven verdieping willen ge­ ven. Voortaan komen we bijeen bij mensen thuis. Dat geeft een wat intiemere sfeer en praat makkelijker. Ook willen we met de onderwerpen dichter bij ieders leven en werk komen. Daarom stellen we alle belangstellenden in de gelegenheid te ver­ tellen hoe zij leven en werk ervaren in relatie tot geloof, spiritualiteit of levensovertuiging. De eerste bijeenkomst had plaats op zondag­ middag 16 oktober bij Adrie Seldenrijk en Evert Wolters. Onder de noemer ‘geloof en weten­ schap’ trapte Theo Krispijn af. Hij vertelde hoe zijn onderzoek naar de cultuur en religie van het oude Nabije Oosten zijn geloof heeft beïnvloed en hoe hij dat een plaats geeft in zijn visie op de Bijbel en in zijn geloofsbeleving. Bij het ter perse gaan van dit blad was informatie over de volgende DDDS bijeenkomst nog niet voorhan­ den. Wij zullen datum en onderwerp zo snel mo­ gelijk bekend maken via onze website www.vredeskerk-leiden.nl. Voor meer informatie kunt u ook contact opnemen met Adrie Seldenrijk, e-mail: [email protected].

21

Protestantse wijkgemeente Leiden Zuidwest Predikant: Piet Warmenhoven, tel. 071 – 3100007, [email protected] Jongerenwerker: Pieter Nauta, tel. 06 81494568, [email protected] Missionair-diaconaalwerker: Sity Smedinga, tel. 06 81118017, [email protected] Ouderenwerker: Rinske Scholten, tel. 06 39771287, [email protected] Scriba: H. van der Vlist, Tommy Dorseykade 1, 2324 LB Leiden, tel. 071 – 5790677 Penningmeester: mw. E.T. van der Vlist-Zandstra, Tommy Dorseykade 1, 2324 LB Leiden, tel. 071 – 5790677 Bankrekeningnr.: 534930 t.n.v. penningmeester Protestantse wijkgemeente Leiden Zuidwest Geluidsopname vieringen: Siem Roosendaal, Jacob van Campenlaan 100, 2321 GG Leiden, tel. 071 – 5728274 Wijkkerk: Antoniuskerk, Boshuizerlaan 11, 2321 TS Leiden (vieringen: zondag 09.15 uur) Wijkcentrum: ‘De Verdieping’, Stevensbloem 269, 2331 JD Leiden, tel. 071 – 8882393 Website: http://leidenzuidwest.protestantsekerk.net

Onze pastorale situatie (1) Het verschilt zeer van plaats tot plaats, ook binnen Leiden, maar onze gemeente is in haar opbouw niet uniek. De protes­ tantse gemeenten in Nederland zijn voor een groot deel zeer vergrijsd en worden door hun oudere leden in stand gehouden. Die doen dat overigens doorgaans met overtuiging en vreugde, zij genieten van de gemeenschap en van een goed verzorgde eredienst. Ze zijn natuurlijk bezorgd over de toekomst van de kerk - wie neemt het stokje van ons over? Maar er is geen gevoel van: het roer moet radicaal om! Dat jon­ geren de zin en de kracht en de levensvreugde in wat wij in de kerk doen niet inzien is jammer, maar vooral jammer voor hen. En als jongeren geconfronteerd worden met het sterven van een geliefde en gelovige vader of moeder, dan zijn ze maar wat blij als die begrafenis of crematie zorgvuldig begeleid en geleid wordt - al brengt dat hen meestal niet tot een krachtige keuze voor deelname aan het leven van de gemeente- helaas. Een van de onrechtvaardigste gevolgen van onze situatie is dat mensen die zelf hun hele leven trouw zieken of alleenstaanden hebben bezocht, nu zij zelf oud en hulpbehoevend geworden zijn vaak geen bezoek meer van jongere pastorale (mede-)wer­ kers van de kerk krijgen. Dat is schrijnend en brengt predikan­ ten in een lastig gewetensconflict: “ben ik rechtvaardig bezig als ik dan toch nog tijd aan ouderen onttrek en investeer in jongeren die nog wel meedoen met de gemeente”? De verleiding het roer om te gooien blijft groot. Jongeren hou­ den van klare taal: Is Lazarus nou wel opgestaan in Johannes 11 of niet? Liep Petrus met Jezus over het water in Matteüs 14 of niet? Geen gezever er omheen, maar zwart-wit, ja of nee! Dat het verhaal als je het zorgvuldig gaat lezen heel andere vragen centraal stelt, vraagt van je dat je je erin verdiept, en helaas, daarvoor brengt de moderne mens de energie niet meer op. Dus kiezen gemeenten voor een stevig evangelische koers, naar het methodistische model van de engels-amerikaanse evangelicals: heldere leerstellingen, het verlossingsplan van God, het bloed van Jezus als de verzoening voor alle zonden van de mensen, het kruis van Golgotha dat de kloof tussen God en de mensen overbrugt. Het grote probleem is dat de dogma’s waarop dit model berust allerminst breed steun vinden in de

22

Bijbel. We lezen deze weken de hoofdstukken 18-25 van Mat­ teüs, daar gaat het duidelijk om het hart van wat Jezus leerde en wilde, maar de weg die hij wijst is bepaald niet die van Paulus (in Romeinen en Galaten tenminste) en 1 Johannes: het bloed van Jezus reinigt van alle zonden. Wordt vervolgd.

Piet Warmenhoven

Buurtgericht jeugddiaconaat Welke gemeente droomt er nu niet van bloeiend jeugdwerk? Heel kostbaar om te koesteren als het bestaat, maar wat doe je als het maar niet lukt om activiteiten van de grond te krijgen? Misschien wordt het dan eens tijd om de bakens te verzetten. En verder te kijken dan kindernevendienst, catechese of jeugd­ diensten als daar geen belangstelling voor is. Momenteel ben ik kinderwerk aan het ontwikkelen buiten de muren van de kerk. Bezig met wat ook wel ‘de stap naar bui­ ten’ wordt genoemd. Ik vertel verhalen in de klas, speel met de kinderen op het schoolplein en kijk nu in nauwe samenspraak met de basisschool of er een mogelijkheid bestaat om na­ schoolse activiteiten op te zetten. Heeft dit nog iets met geloof te maken? Het zijn bijbelverhalen die ik koppel aan de leefwe­ reld van kinderen. Het verhaal wordt zo middel om tot ontmoe­ ting te komen met de Ander. Veel kinderen hebben in hun jon­ ge leventje al best het een en ander meegemaakt. Hierdoor kunnen ze niet altijd deelnemen aan activiteiten die belangrijk zijn voor hun ontwikkeling. Volwassenen kun je verantwoorde­ lijk houden voor hun eigen leven, voor kinderen gaat dat niet op. De kerk kan daar op inspelen met wat je diaconaat aan kinderen zou kunnen noemen.

Agenda

Het is niet helemaal nieuw wat we in Zuidwest doen. In een aantal grote steden doen kerken al jaren positieve ervaringen op met het werken met kinderen op school, op straat of in een buurthuis. Een succesvol voorbeeld is de Kinderwinkel in Den Haag Moerwijk. Van een buurtwinkel is een centrum gemaakt waar kinderen terecht kunnen voor naschoolse activiteiten zo­ als een kookcafé. Aandacht voor de kinderen en hen zichzelf laten zijn is belangrijker dan een indrukwekkende activitei­ tenagenda. Het kerkelijk jeugdwerk kan zichzelf opnieuw uit­ vinden en mogelijk ook samenwerken met reeds bestaande ­vormen van welzijnswerk door in te zetten op gemeenschaps­ vorming in de wijk. Binnen JOP is er een aantal collega’s die in vergelijkbare con­ texten opereren. Zij werken in Vlissingen, Nijmegen en Lely­ stad. Met deze collega’s wissel ik sinds deze zomer intensief ervaring uit. Hierin worden we bijgestaan door deskundige be­ roepskrachten die hun voetsporen verdiend hebben in het ker­ kelijk buurtenwerk.

Oktober 26 okt. Mantelzorg, 10.00 uur, Antoniuskerk

November 1 nov. Soos, 14.30 uur, Dagkapel Antonius 2 nov. Bijbeluur, Statenhof 15.30 uur, Statenhof 3 nov. Bijbeluur, 10.00 uur, Antoniuskerk 3 nov. Bijbeluur, 13.30 uur, Verdieping 16 nov. Themaochtend, 10.00 uur, Antoniuskerk 17 nov. Bijbeluur, 10.00 uur, Antoniuskerk 17 nov. Bijbeluur, 13.30 uur, Verdieping 18 nov. Bijbeluur, Rijn en Vliet 14.30 uur, Rijn en Vliet 20 nov. Gemeentezondag, 14.30 uur, Antoniuskerk 22 nov. Bijbeluur, Rosenburch 15.00 uur, Rosenburch 25 nov. Maaltijd en levensvragen, 18.00 uur, Verdieping 30 nov. Mantelzorgontmoeting 10.00 uur, Antoniuskerk

Decenber

Pieter Nauta

1 dec. 1 dec. 7 dec. 7 dec. 14 dec. 15 dec. 15 dec.

Het Evangelie doen Een kopje koffie drinken met je buurvrouw die vaak alleen zit, belangstelling hebben voor de mevrouw verderop in de straat, informeren naar het zieke kleinkind van de overbuurvrouw, vriendelijk zijn tegen degene die naast je zit in de bus, een kopje soep brengen bij een zieke vriend, of meegaan naar het ziekenhuis, of via de stichting Present of de Stichting HIP een klus doen bij iemand die hulp nodig heeft. Wat doen de stichtingen Present en HIP? Beiden brengen hulpgever en hulpvrager bij elkaar. De ene stichting voor een eenmalige klus door een groepje mensen, de andere stichting voor een langere klus bij een individu. Ik kan u zeggen dat het iets met je doet als je een dag of een dagdeel beschikbaar bent voor een klus bij iemand die je niet kent. Het doet iets met jezelf en het doet iets met die ander: ‘Komt er zomaar iemand, of een groepje mensen, die jou hel­ pen met dat wat jou niet lukt’. En na die dag kun je allebei weer een stukje verder. Het pad is weer wat lichter geworden, de berg wat kleiner en de drempel om een ander te helpen wordt een volgende keer gemakkelijker genomen.

Sity Smedinga

Bijbeluur, 10.00 uur, Antoniuskerk Bijbeluur, 13.30 uur, Verdieping Themaochtend, 10.00 uur, Verdieping Bijbeluur, avondmaal 15.30 uur, Statenhof Kerstviering Soos, 16.00 uur, Rosenburch Bijbeluur, 10.00 uur, Antoniuskerk Bijbeluur, 13.30 uur, Verdieping

van deze middag zal zeker gaan over de vitaliteit. Nu zult u denken, hoe zo vitaal. In een mooie dienst van zondag 9 okto­ ber zijn toch drie nieuwe ambtsdragers bevestigd, dat is toch vitaal? Ja dat is zeker vitaal, maar er is meer. In een aantal kerkbladen en via de mededelingen is melding gemaakt van de zorgwekkende (waaronder ook de financiële) situatie van de Protestantse Gemeente van Leiden. Vanuit de Algemene Ker­ kenraad is er een begeleidingscommissie (in het bedrijfsleven zou dit een stuurgroep heten) Vitaliteit aan het werk gegaan. Alle wijken zijn hierin vertegenwoordigd, namens ons zit Bas Oosthoek in deze commissie. Deze commissie wil met advie­ zen komen naar de Algemene Kerkenraad toe, die moeten lei­ den tot een vitale gemeente voor de komende 5 tot 10 jaar. Om goede adviezen te geven moet de begeleidingscommissie wel goed weten wat er speelt in kerkelijk Leiden. Mogelijk komt ook iemand van het College van Kerkrentmeesters om uitleg en toelichting te geven op de cijfers. Graag zien wij u op zondag 20 november in de Antoniuskerk.

Hans van der Vlist

Van de penningmeester

Gemeentezondag 20 november In het gele programmaboekje werd al melding gemaakt van de mogelijkheid: graag willen wij als gemeente op zondagmiddag 20 november weer bij elkaar komen om na te denken en te praten over zaken die ons als gemeente aangaan. De indeling van deze dag is nog in een pril stadium, maar één onderdeel

In de maand augustus is voor het wijkfonds € 345,65 ontvan­ gen. Daarin begrepen: - Via mevrouw Cebol, € 5,00 - Anonieme gift, € 200,00 - Via Henny Boom, € 5,00 Alle andere bedragen zijn per giro ontvangen. Namens de wijk­ kerkenraad hartelijk dank. Els van der Vlist, Gironummer 534930

23

Oecumenische geloofsgemeenschap Merenwijk Pastores: pastor J.A. van der Bie, p/a Watermolen 1, 2317 ST Leiden, tel. 071 - 5220655, [email protected], ds. J.F. Boon, p/a Watermolen 1, 2317 ST Leiden, tel. 071 - 5222723, [email protected] mw. ds. E.S. Smidt, p/a Watermolen 1, 2317 ST Leiden, tel. 071 - 5284909, [email protected] Wijkkerkenraad: voorzitter ds. J.F. Boon, [email protected]; scriba O. Bloem, [email protected] Algemene Kerkelijke Merenwijkraad: voorzitter mw. Ingrid (I.J.A.M.) Weitenberg, p/a Watermolen 1, 2317 ST Leiden, tel. 071 - 5211963, [email protected], secretaris mw. A.J. Delleman, [email protected] Bankrekeningnr: ING 2581191 t.n.v Algemene Kerkelijke MerenwijkraadKerkelijk Centrum de Regenboog, Watermolen 1 2317ST Leiden,tel. 071 - 5212858 Koster-beheerder: R. van Heijningen: [email protected] Website: www.deregenboogmerenwijk.nl

Marcel Taverne overhandigt kruisweg aan de Regenboog Op zondag 28 augustus heeft pater Marcel Taverne - die naar Amsterdam is verhuisd – afscheid genomen van de Regenboog. Als verrassing bood hij de jubilerende geloofsgemeenschap vier panelen aan met daarop de kruisweg geschilderd. De panelen zijn afkomstig uit de kapel van de Communiteit van de Fran­ ciscanen aan de Haagweg. Ze zijn geschilderd door Frans Groothuizen (1924 – 2005) uit Egmond. Op de vier panelen zijn alle taferelen van de kruisweg uitge­ beeld als een doorlopend verhaal. Het is een verhaal van vallen en opstaan, van vernedering en troost, van verdriet en verzoe­ ning, van dood en opstanding. Marcel gaf aan dat het goed was af en toe even stil te staan bij de kruisweg, vooral als we het zelf moeilijk hebben. We zien dan hoe Jezus met ons meelijdt, meevalt en weer mee-op­ staat, ons lijden mee­ draagt door de dood heen naar de opstan­ ding. Na het overhandigen van de panelen aan de voorzitter van de AKM, Ingrid Weitenberg, bedankte Wilbert Bots namens het Vi­ cariaat en onze Oecumenische Geloofsgemeenschap, Marcel voor zijn inzet in de afgelopen jaren.

cumene werden gesymboli­ seerd in het bloemstuk van die dag. Na de viering ontmoetten we elkaar bij de koffie. Aanslui­ tend was er een korte recep­ tie. Tijdens de receptie werd het boek over 40 jaar oecu­ mene ten doop gehouden. De eerste exemplaren waren voor Henk en Jan en de voor­ zitter van de Algemene Ker­ kelijke Merenwijkraad, Ingrid Weitenberg. Daarna begon de verkoop van het boekje in de kerkzaal. Ter ere van het jubileum heeft Susannah Vogel een tentoon­ stelling samengesteld, die tijdens de receptie werd geopend. Het middagprogramma werd geopend met een dansperfor­ mance rond het Hooglied. Riëtte Beurmanjer zette een gewel­ dig expressieve voorstelling neer. Daarna was het de beurt aan verschillende werkgroepen om het podium te betreden en ons met hun enthousiaste liederen te vermaken. Gelijkertijd waren in de bijzalen activiteiten van de jongeren, de quiltgroep en het Stiltecentrum. De dag werd afgesloten met een Indonesische maaltijd, die was klaargemaakt door de werkgroep “Regenboogdis”. Er werd niet alleen gesmuld van de gerechten, maar net zo van de klanken van de muziekgroep, die het geheel opluisterde.

Landelijke Oecumenische Ontmoetings-Dag Jubileumzondag Zondag 4 september was de grote dag en aftrap van het ­jubileum “40 jaar OECUMENE”. De dag begon met een feestelijke viering waarin alle drie de pastores voorgingen. Oud voorgangers waaronder de pioniers Jan van Well en Henk Hortensius waren aanwezig. In de viering werd terug gekeken naar de begintijd en hoe de oecumene nu beleefd wordt. De veelkleurigheid en veelvormigheid van de oe­

24

Op 12 november wordt in de Regenboog de Landelijke Oecu­ menische Ontmoetings-Dag (Looddag) gehouden. De dag duurt van 10.00 – 18.00 uur. Dagvoorzitter is drs. Henk van Hout. Om 10.45 uur is er een powerpointpresentatie door mw. prof. dr. Christiane Berkvens-Stevelinck met de titel: Hoop door de tijd heen. Door de eeuwen heen zijn er tijden van voor- en tegenspoed geweest; zat het mensen mee of tegen, hoopten mensen op be­

tere tijden. Kunnen we die hoop vasthouden. Hoop als zeker­ heid dat iets zinvol is ongeacht het resultaat: Hope is a state of mind (Vaclav Havel). De morgen wordt afgesloten met een plenaire discussie: Hoe ga je om met hoop in barre tijden. Na de lunch is er een aantal workshops: bibliodrama, dichten en gedichten, gesprek naar aanleiding van het dagthema, me­ diteren, meditatie bij een schilderij, oecumenespel, samen schilderen, en zang en muziek. Kosten voor deze dag, inclusief koffie thee en lunch bedragen € 12,50 bij vooruitbetaling op bankrekening 2581191 t.n.v. Algemene Kerkelijke Merenwijkraad te Leiden onder vermel­ ding “Looddag 2011” Opgeven voor de workshops via www.de­ regeboogmerenwijk.nl. Daarna aanklikken Looddag 2011.

Agenda Repetitie Spetters: elke maandag van 18.30 tot 19.15 uur Morgengebed: elke woensdag van 09.30 tot 09.45 uur Inloop koffieochtend: elke woensdag van 10.00 tot 12.00 uur Repetitie Regenboogkoor: elke woensdag van 20.00 tot 22.00 uur Inzamelen oud papier, metaal en kleding: elke eerste don­ derdag van de maand van 09.00 tot 21.00 uur Mothers Prayers: elke eerste vrijdag van de maand van 10.30 tot 12.00 uur Regenboogdis: elke laatste vrijdag van de maand van 18.00 tot 20.00 uur Regenboog open: elke werkdag van 10.00 tot 12.00 uur Stiltecentrum open: elke werkdag van 10.00 tot 12.00 uur

Scratchdagen In het kader van het 40-jarig jubileum worden er in 2012 drie scratchdagen gehouden: 21 januari - instrumentale scratch 11 februari - kindermusical 21 april - korenscratch De instrumentale scratch staat onder leiding van Hendrik Jan Brethouwer. Hij is dirigent van een aantal orkesten in Leiden en omgeving. In overleg met hem is gekozen voor het volgende scratch- programma: Beethoven - Europees Volkslied; Bernstein - West Side Story; Brahms - Hongaarse Dans nr 5, 6 7; Saint Saens - Danse Ma­ cabre; Smetana - Moldau; Williams - Harry Potter and the chamber of the secrets. Voor het scratchorkest hopen we op 60 musici. Inschrijving vindt plaats in volgorde van aanmelding per instrument en met een goede verhouding in niveaus. Aan de deelnemers wordt een bijdrage van € 5,00 gevraagd als tegemoetkoming in de onkosten van muziekrechten, koffie en thee (lunch zelf meene­ men). Het dagprogramma begint om 9.30 en eindigt met het concert van 20.00-22.00 uur. Bij voldoende belangstelling is er een oefendag op zaterdag 14 januari. Aanmelden via [email protected]. Daarbij ver­ melden welk instrument je bespeelt, aan welk gedeelte je wilt meedoen en op welk niveau je speelt: 1-beginner; 2-gevorder­ de; 3-vergevorderde; 4-professional. Aanmelden kan ook via de website: www.deregenboogmerenwijk.nl Nadere informatie over de dagen in februari en april volgt in een volgend Leids Kerkblad.

Pax Kinderhulp In het kader van het jubileum 40 jaar Oecumene, willen we via Pax Kinderhulp kinderen uit Berlijn een vakantie in Nederland aanbieden. Pax Kinderhulp is een geheel uit vrijwilligers be­ staande stichting met als doel: “het welzijn van kinderen te bevorderen”. Eén van de manieren waarop de stichting dit doel probeert te realise­ ren is het aanbieden van vakanties. Kinderen die door omstandigheden in de verdrukking dreigen te raken of geraakt zijn, willen we laten ervaren

dat het ook anders kan of hen ten minste even een adempauze te geven. Sinds 1961 komen er kinderen uit Berlijn naar Nederland. Ook na de val van de Muur blijven de kinderen komen. Kinde­ ren (tussen de 6 en 12 jaar, meestal verblijvend in een kinder­ tehuis) die het door de sociale omstandigheden waarin zij le­ ven hard nodig hebben om er even tussenuit te zijn. De vakantie valt in de Duitse paasvakantie (31 maart-14 april 2012). In Nederland hebben de scholen dan geen vakantie. Dat vraagt dus enige creativiteit bij het invullen van de dagen. Vanuit de Regenboog proberen we een (aanvullend) programma aan te bieden. De reis en de verzekering voor deze kinderen wordt door de ge­ meente Berlijn betaald. De dagelijkse kosten komen voor reke­ ning van het gastgezin, evenals een gedeelte van de kosten van het noodzakelijke bewijs van goed gedrag. Wij zijn op zoek naar gastouders die liefde en aandacht heb­ ben voor deze kinderen. Mensen met een warm plekje voor een kind dat het hard nodig heeft omdat het thuis in verwaarlozing, stress of armoede leeft. Vanuit de Regenboog willen we kijken op welke wijze er ondersteuning bij het dagprogramma gegeven kan worden. U kunt zich aanmelden via [email protected].

WOZ-fonds steunt het werk in de tuin van de Regenboog Werken zonder gereedschap is niet makkelijk. Vandaar dat de mensen die de tuin van de Regenboog onderhouden, een sub­ sidieaanvraag hebben ingediend bij het WOZ-fonds. Dit fonds stelt zich ten doel het woon- en leefklimaat in wijken en buurten te helpen verbeteren. Aan de hand van de reacties van de passerende mensen op het Molenpad kunnen we vaststellen dat, dit met de verfraaiing van de tuin, zeker is gelukt. Als de onderhoudsploeg in de tuin bezig is, komt er altijd wel iemand langs om een praatje te ma­ ken en zijn waardering uit te spreken. Voor dat onderhoud ont­ brak het juiste gereedschap. De onderhoudsploeg is blij dat het WOZ-fonds onlangs een toezegging in de kosten heeft ge­ daan. Daarmee is ook de woonomgeving rond de Regenboog zeer gebaat.

25

Evangelisch-Lutherse Gemeente Predikant: vacature Voorzitter kerkenraad/kerkrentmeester: mw. G. Graner-Bijma, Westerdreef 145, 2161 GR Lisse, tel. 0252 – 414887, [email protected] Secretaris kerkenraad: mw. C.C. Pet-Vonk, Muiderkring 217, 2332 BP Leiden, tel. 071 – 5762782, [email protected] Bankrekeningnrs: 103946 en 451024303 t.n.v. ELG Leiden te Lisse Kerk en consistorie: Hooglandse Kerkgracht 26 en 28, 2312 HV Leiden, tel. 071 – 5140783, [email protected] Kosterij: mw. H.J. Schotsman, Middelweg 36, 2312 KL Leiden, tel. 071 – 5140783, [email protected] Website: www.luthersekerkleiden.nl

Even voorstellen... Uw kerkenraad heeft mij gevraagd consulent te worden van de Lutherse gemeente Leiden. Ik heb daarmee ingestemd en kreeg daarna het verzoek of ik mij in uw kerkblad wilde voor­ stellen. Dat is geen probleem. Sterker: u heeft er wel een beet­ je recht op. Mijn naam is Sietse van Kammen, 47 jaar oud, en van friese komaf. Paasmorgen 1964 ben ik gedoopt in de dienst die ge­ leid werd door ds. Hof, later mijn hoogleraar aan het Evange­ lisch Luthers Seminarium. Kort na onze verhuizing naar Twello werd mijn broer Jelte ge­ boren. Kerkelijk gesproken was ons gezin verbonden aan de Lutherse gemeente Deventer, een toen al vrij kleine gemeen­ schap waar het goed toeven was. Mijn vader is er jaren actief geweest als kerkrentmeester, mijn moeder was betrokken bij het bezoek- en aandachtswerk en mijn broer en ik bezochten de kinderkerk en de catechesatie. Aanvankelijk met weinig en­ thousiasme, later- in mijn geval - met toenemend plezier. Dit laatste resulteerde hierin dat ik, als studie, Godgeleerdheid koos. In Amsterdam had ik op kerkelijk gebied veel van doen met de uit de VS afkomstige ds. John Melin, met wie ik het jeugdwerk probeerde te coördineren, met ds. Jan Happee en ds. Harry Donga, bij wie ik in 1987 belijdenis deed. Tijdens mijn studie werd Kerkgeschiedenis mijn hoofdvak en heb ik vlak voor mijn doctoraalexamen, een semester aan de universiteit van Bazel(CH) doorgebracht. Bij terugkeer begon­ nen aan de Kerkelijke Opleiding, welke uitmondde in een leer­ vicariaat dat ik in de Lutherse gemeente van Arnhem bij ds. Burghoorn heb laten plaatshebben. Na het proponentsexamen werd ik in 1993 beroepen in Leeu­ warden. Vanaf 1995 ben ik werkzaam in Haarlem. In de tus­ sentijd ben ik lid van de Synodale Commissie en een jaar pre­ sident van de Lutherse Synode geweest. Als consulent was ik betrokken bij de gemeenten van Stadskanaal, Groningen, Schiedam en Hoorn. Ik ben getrouwd met Alie Hoekman, als pastor werkzaam in het ziekenhuis van Hoofddorp. Onze zoon Hidde zit in de brug­ klas van het Coornhert Lyceum.

26

Een consulent is geen predikant of geestelijk verzorger. Hij is een dienende passant die niet op de voorgrond treedt. Het kan dan ook best zijn dat u en ik niet veel van elkaar gaan merken. Maar wanneer dit wel zo is, hoop ik dat we het goed hebben en we na verloop van tijd kunnen terugkijken op een goede sa­ menwerking.

Sietse van Kammen

Afscheid van onze cantrix Het is al weer heel wat jaren geleden dat Monique Schendelaar voorzichtig begon om met een klein groepje enthousiaste zan­ gers muziek in te studeren die in de eredienst kon klinken. Het was om precies te zijn in september 1988 dat zij hiermee begon en de eerste uitvoeringen waren op kerstavond en kerst­ morgen van dat jaar. Het resultaat was goed en dus werd be­ sloten om hiermee door te gaan. Vele uitvoeringen volgden. Het koor werd steeds beter en er werd een groot repertoi­ re opgebouwd waarvan de muziek in dikke mappen bewaard werd. Steeds weer kwa­ men er nieuwe stukken bij die ingestu­ deerd moesten worden. Op 17 september 1995 werd Monique in­ gezegend als kerkenraadslid en tevens als cantrix van de Lutherse gemeente in Lei­ den. In dat jaar begon ze aan een amateur-cursus koordirectie en in 1998 waagde ze de sprong en ging naar het conservato­ rium om daar verder te studeren. Deze studie heeft ze prima afgerond en stond de cantorij onder leiding van een dirigent die van vele markten thuis was. Er werd een naam gezocht en gevonden voor de cantorij die voort­ aan Luthonica zou heten. Het zou een lange lijst worden als ik alle hoogtepunten van deze 23 jaar ga op noemen, maar een paar wil ik wel vermel­ den. Dat is natuurlijk de Lutherreis die we met een groep van de gemeente maakten en waarbij we in de kerk in Wittenberg in een dienst mochten zingen. Dan waren er de uitvoeringen op Goede Vrijdag van de Marcus Passie van Willem Vogel en The Crucifixon van Stainer in 2005

en in 2006. Deze laatste passie is het afgelopen jaar ook uit­ gevoerd in de Vredeskerk door een koor dat was samengesteld uit leden van beide cantorijen en onder leiding van Monique stond. Het kwam nogal eens voor dat Monique liet horen dat ze ook als soliste een carrière had opgebouwd en dan vulde ze de kerk met haar prachtige sopraan. Kortom er werd met kerkelijke feestdagen en andere gelegen­ heden met veel plezier gezongen en gemusiceerd. De samen­ werking met predikant en organist was goed en zij bedachten om een paar keer per jaar een muziekzondag te houden en de dienst in het teken te laten staan van een speciale componist, bijvoorbeeld uit het Liedboek. In de loop der jaren heeft zij diverse andere koren erbij gekre­ gen en geeft ze zangles aan een aantal leerlingen. Helaas heeft ze nu besloten om te stoppen met de cantorij en zich meer te richten op haar andere werkzaamheden. Natuurlijk zullen we de gezellige, soms hilarische repetities missen. Maar ook het inzingen voor de dienst op een soms wel heel erg vroeg tijdstip zodat er nog met de organist geoefend kon worden. Het waren goede en muzikale jaren en de Lutherse gemeente heeft de inzet en muzikaliteit van Monique altijd erg gewaar­ deerd.

Vanuit de kerkenraad De kerkenraad heeft ds. S. van Kammen bereid gevonden om consulent van onze gemeente te worden. Hij zal zichzelf in een artikeltje op deze pagina aan u voorstellen. Tevens wijzen wij u op de bijeenkomst van 30 oktober in aansluiting op de dienst, waarin we met elkaar van gedachten zullen wisselen over de toekomst van onze gemeente.

Agenda Activiteiten van A tot Z Adventsontbijt

18 december 9.30 uur

Adventsvespers 30 november, 7 en 14 december om 19.30 uur in de Oud Katholieke Kerk Erediensten Heilig Avondmaal

23 oktober geen dienst 30 oktober ds. M.Driessen 6 november geen dienst 13 november dhr. A. Reitsma 20 november drs. G.W. Scholten viering 27 november pastor N. Schoorl 4 december geen dienst 11 december drs. K. van der Horst

Gemeenteberaad

30 oktober aansluitend aan de dienst

Kerkenraad dinsdag 8 november en 13 december om 20.00 uur in de consistorie Redactiecommissie contactpersoon Lenie de Jongh (0348 419778) Periode van het volgende Leids kerkblad is van 11 december van 11 t/m 29 janu­ ari 2012. Inleverdatum kopij: 22 novem­ ber per mail bij [email protected]

Ook de andere avonden was het goed toeven bij elkaar. Tijdens de puzzeltocht in huis, uitgezet door Els, streden de groepen om de fel begeerde beker mee naar huis te nemen.. De groep met de beginnende coach Ida had het voor elkaar ge­ kregen om deze wederom voor Den Haag te veroveren.

Lunterenweek Na een voorspoedige reis gingen alle 32 gasten meteen rich­ ting terras. Alle oude bekenden werden begroet en ook de nieuwkomers werden snel in de kring opgenomen. Dit jaar kwa­ men de gasten niet alleen uit Leiden, Den Haag en Delft, maar was er ook een groepje uit Zwolle. De week stond in het teken van Holland. Zo was er zondagavond een optreden van theatergroep “Mooi Weer” met de voorstelling: “De Familie Doorsnee”. Veel liedjes uit die tijd werden ten ge­ hore gebracht en iedereen kon uit volle borst mee zingen. Dit gebeurde ook op woensdagavond toen het shantykoor “De Boe­ kaniers” optrad. Maar tijdens dat optreden gingen ook nog de beentjes en wielen van de rolstoelen van de vloer. Met een drankje en een harinkje bleef het lang gezellig.

Dinsdag was er een dagje in de Amersfoortse dierentuin. Extra duwers hielpen mee om iedereen alles te laten zien. Een heer­ lijke dag die wij afsloten op het terras in de stralende zon. Wie zin had om creatief bezig te zijn, kon met Delftsblauwe kleuren een vaasje beschilderen. Ook kon er gewandeld worden in het bos. Een bezoek aan de winkelstraat in Lunteren blijft in trek en sommigen gingen eens lekker shoppen. Vrijdagmiddag was er een leuke modeshow van oude onder- en bovenkleding. Voor de meeste gasten heel herkenbaar. De kle­ ding werd geshowd door enkele stafleden. De week werd afgesloten met een dienst waarin we met elkaar het Heilig Avondmaal vierden. Het was een heerlijke week voor de gasten en de stafleden. Tot volgend jaar maar weer!

In memoriam “Neem Heer, mijn beide handen” Op 22 september is in zijn eigen vertrouwde omgeving overle­ den Wijbe Nijholt op de leeftijd van 93 jaar. Tijdens de crema­ tieplechtigheid vertelden zijn dochter en twee kleinkinderen over hun vader en grootvader. De warmte en genegenheid die uit hun woorden spraken, gaf de tekst op de kaart “Wij geden­ ken hem in liefde en bewondering” extra dimensie. Wijbe heeft onze gemeente bijna 20 jaar gediend als kerkrentmeester. Hij deed dit op zijn eigen aimabele manier. De plechtigheid werd afgesloten door ds. J. Mostert.

27

Vereniging van Vrijzinnige Protestanten Predikant: mw. ds. M. Driessen, Lammenschansweg 51, 2313 DJ Leiden, tel. 071 – 5131422, [email protected] Voorzitter: G. Eegdeman, Laan van Arenstein 23, 2341 LS Oegstgeest, tel. 071 – 5153865 Secretaris: mw. E. Kromhout, Ridderspoorlaan 25, 2343 TV Oegstgeest, tel. 071 – 5157567, [email protected] Bankrekeningnr.: 175067 t.n.v. 2e penningmeester VVP Leiden-Oegstgeest Kerkdiensten: Gemeentecentrum, Lijtweg 9, 2341 HA Oegstgeest Website: www.vvpleidenoegstgeest.nl

Vieren Zondag 6 november herdenken we de overledenen van het af­ gelopen jaar. Het koor, Libera Voce o.l.v Monique Schendelaar, zal o.a. een prachtig Pange Lingua van Anton Bruckner zingen. We zijn ook verheugd te melden dat we in Mark de Mey jr en Frederik Vos twee nieuwe mensen gevonden hebben die ons in de diensten op het orgel zullen begeleiden, naast Joop Olofsen die al vele jaren bij ons speelt. Op zondag 30 oktober zullen we ons laten inspireren door het grafisch werk van Cea Maat in de bijeenkomst Inspiratie en spiritualiteit die om 17:00 uur begint in het Gemeentecen­ trum. Cea Maat heeft in 2009 de BASgrafiek prijs toegekend gekregen en heeft recentelijk werk tentoongesteld in het Oude Raadhuys in Warmond en Galerie De Pieter in Leiden. Als u van plan bent te komen kunt u zich met het oog op de maaltijd bij mij opgeven (5131422).

Activiteiten In de kring Literatuur en Religie lezen we het boek van Isabel Allende ‘Eiland onder de Zee’ Een Caribische vrouw uit de achttiende eeuw wordt als slavin verkocht aan een Fransman die eigenaar is van een grote suikerplantage op Haïti. Op in­ dringende wijze beschrijft Allende het dagelijks leven op zo’n plantage en de uiteindelijke strijd van de slaven voor vrijheid. Hoe probeert Zarité, de slavin, een waardig leven voor zichzelf en haar kind te krijgen? Welke rol spelen lokale religieuze ritu­ elen in die tijd ? Deze en andere aspecten bespreken we op 7 en 8 november in het GC (gemeentecentrum) In de gesprekskring op 1 november worden twee hoofdstukken uit de Catechismus van de Compassie besproken: ‘verbonden­

20 november inzameling voedselbank 28

heid’ en ‘verzoening’. Ds. Ad Alblas zal in de Scheppingskerk in Leiderdorp (23 november, 20:00 uur) een lezing houden over de Catechismus van de Compassie waarin hij ook veel beeldmateriaal zal laten zien. Til Klaare spreekt op 22 novem­ ber in het Gemeentecentrum over Madame Curie: vrouw, moe­ der en pionier. Belangstellenden zijn welkom. Dr. Freek Bakker, universitair docent godsdienstwetenschap­ pen, Hindoeïsme en Boeddhisme en interreligieuze dialoog aan de Universiteit van Utrecht, zal ingaan op boeddhistische en christelijke mystiek. Zowel in de boeddhistische, als in de christelijke mystiek wordt gesproken over leeg worden voor de ontmoeting met God. Volgens de boeddhistische opvattingen lijden mensen niet alleen door honger en ziekte, maar ook door negatieve emoties. Verlossing van het lijden zou dan bereikt kunnen worden door je niet meer te richten op egoïstisch ge­ luk, maar op loslaten. Christelijke mystiek spreekt eerder van gelatenheid: alle fixaties waarin je gevangen zit loslaten, inner­ lijk ruimte maken, zodat de ziel ontvankelijk wordt voor de in­ stroom van de geest van God. Waarom zou de wijsheid die Boeddha verkondigde, niet ook christenen mede op weg hel­ pen en inspireren? Heel veel christelijke monniken en nonnen laten zich inspireren door het Boeddhisme. Kan dat ? (donderdag 10 november 20:00 uur GC)

Een hartelijke groet, ds. Marjan Driessen

Agenda: 30 oktober 17:00 uur, Inspiratie en Spiritualiteit à la­ carte, Gemeentecentrum 1 november 10:00 uur, Gesprekskring in de Vredeskerk 7 november 20:00 uur, Literatuur, en Religie, Gemeente­ centrum 8 november 14:00 uur, Literatuur, en Religie, Gemeente­ centrum 10 november 20:00 uur, Lezing Boeddhistische en Chris­ telijke mystiek, Gemeentecentrum 20 november Inzameling voedselbank 22 november 14:30 uur, VP vrouwengroep, Gemeentecen­ trum 23 november 20:00 uur, Catechismus van de Compassie in de Scheppingskerk 29 november 10:00 uur, Gesprekskring in de Vredeskerk

Eglise wallonne Pasteur: Mme Françoise Weber, Houtlaan 15, 2334 CJ Leiden, tel. 071 – 5177533, [email protected] Presbytère: Houtlaan 15, 2334 CJ Leyde Président du consistoire: H.J. de Jonge, Zeemanlaan 47, 2313 SW Leiden. [email protected] Trésorier: Frank E. H. van Egmond, Herensteeg 16, 2311 SJ Leiden Compte de l’Eglise: ING bank 5370099 au nom de: Eglise wallonne de Leyde à Leiden Temple: Breestraat 62, 2311 CS Leiden, tél. 071 – 5134139 Compte de la diaconie: 575834431 au nom de Diaconie Waalse Kerk Leiden. Salle Loeber: Breestraat 62, 2311 CS Leiden Marguillier et organiste: Erik van Bruggen, Breestraat 64, 2311 CS Leiden, tél. 071 – 5134139, [email protected] Site web: http://www.eglisewallonne.vze.com Secrétariat: [email protected]

Rendez-vous bibliques Pour les enfants: une école biblique heb­ domadaire, pendant le culte, animée par Henk Jan de Jonge, pour connaitre les his­ toires de la Bible et poser toutes ses ques­ tions d’enfants. Pour les adultes: un catéchisme mensuel suivant le recueil du pasteur Nouis (voir photo), qui propose une approche contem­ poraine et ouverte des connaissances de base. Livre offert aux participants. Diman­ che 6 novembre et dimanche 4 décembre de 12h à 13h au temple, ou en soir de semaine sur rendez-vous. Et bien sûr, chaque dimanche pendant le culte, texte biblique prêché!

Rendez-vous musicaux Pour les amoureux de l’orgue : concert samedi 5 novembre à 16h30 au temple. Entrée libre, collecte à la sortie, café fraternel. Aux orgues : Klaas Trapman, La Haye. Pour les amoureux de la musique vocale : chorale chaque mer­ credi de 20h à 21h au temple sous la direction d’Erik van Brug­ gen. Au programme, motet et psaumes de Genève pour l’animation des cultes de fêtes. Et bien sûr, chaque dimanche pendant le culte, psaumes et can­ tiques chantés, orgues jouées!

Rendez-vous francophones Pour les cinéphiles : une projection du film français, sous-titré en néerlandais: «Des hommes et des dieux». Dimanche 13 novem­ bre à 15h au temple. Entrée libre, café fraternel. Ce film traite du drame de l’intolérance dont furent victimes, avec tant d’autres, ces moines de Tiberine qui résolurent de ne pas fuir le danger. On y découvre un mode de vie monacal, sim­ ple et silencieux, où la tolérance ne s’épuise pas, dans un contex­ te où la violence fulgurante de l’intolérance dérègle tous les com­ portements. Les moines, facteurs d’espoir vivants, ne se révoltent pas ; ils continuent avec persévérance leur œuvre de présence active dans la population rassemblée autour du monastère : soigner, aider, y compris les ennemis. Et vivre totalement leur vocation. Que n’ont-ils pas parlé par leur silence, quand les mots manquent, et

que reste seule la prière, ce pari insensé de la paix? Loin du tragique et du sensationnel, le film transforme leur té­ moignage et par la-même la notion de martyr. Ce n’est pas de leur mort, ou de leur fuite, qu’il s’agit, mais de leur inaltérable lien de proximité avec les gens que Dieu leur donna pour pro­ chain. Pour les francophiles: la kermesse francophone annuelle, à la­ quelle notre église participe pour se présenter sur un stand com­ mun aux églises francophones catholiques et protestantes de la région, parmi de nombreux stands typiques et ludiques, sans compter sur les produits et la cuisine du pays! Samedi 26 no­ vembre de 12h à 18h30 à La Haye, Wijndaelerduin 1 (http:// www.kermessefrancophone.nl). Et bien sûr, chaque dimanche pendant le culte, langue française parlée!

Adventszangdienst Waalse Kerk Zondag 11 december 19.30 uur, Breestraat 62. Dienst in het Nederlands, advents- en kerstzang in het Frans. Begeleiding en uitvoering van een motet door de Waalse cantorij o.l.v. Erik van Bruggen. Voorganger: ds J.H. Röselaers, Amsterdam.

Rendez-vous à l’Église wallonne CYCLE DES PRÉDICATIONS THÈME: LA VÉRITÉ DE L’ACTION Dimanche 30 octobre, Éphésiens 6,11-24 Une véritable lutte: agir par les armes de Dieu Dimanche 6 novembre, Psaume 32 Une véritable instruction: agir dans la protection du Seigneur Dimanche 20 novembre, Sophonie 3, 9-20 Une véritable libération: agir dans la joie de la conversion THÈME « ÊTRE NOMMÉ, ÊTRE APPELÉ » Dimanche 27 novembre L’annonce du nom à une femme nommée Marie Dimanche 4 décembre L’annonce du nom à une femme nommée Elizabeth

29

Gelegen op de mooiste plek in het hart van Leiden, aan de voet van de Burcht. BMS Netwerk Notarissen

> Alle rechtsgebieden

• Lunchen • Dineren • Buffetten

• Feesten • Bruiloften • Recepties • Afstudeerborrels

> Combinatievoordeel Het Koetshuis bij gelijktijdig Rooseveltstraat 16, 2321 BM Leiden Holland passeren van BU RGSTEEG 13 | LEIDEN | TEL . 071512 16 88 | W W W.KOE TSH U ISDEBU RCHT.NL Telefoon +31(0)71 5324500 verschillende akten V.O.F. fax +31(0)71 5322458 Mobiel 06 547 815 77 Precious > Gratis abonnement E-mail [email protected] op onze elektronische Internet: www.griffioen-leiden.nl nieuwsbrief B RA S S E RI E RE S T A U RA N T

DE BURCHT

Plantsoen 25 2311 KG Leiden T (071) 516 29 30 F (071) 516 29 35 E [email protected]

GRAFMONUMENTEN

> Eigen parkeerterrein

Sinds 1902 de leverancier van grafmonumenten in de regio. 12233

www.bmsnotarissen.nl

EFFECTIEF NETWERKBEHEER HEEFT VAAK

NIETS MET ICT TE MAKEN

Succesvol netwerkonderhoud vergt de inzet van zorgvuldig geselecteerde ‘precious presents’ op een met zorg gekozen ogenblik. Voor de keuze van het moment, vertrouwt u op uw zakengevoel. Voor perfecte ‘precious presents’ ROOSEVELTSTRAAT 16 vertrouwt u op de 2321 BM LEIDEN adembenemende THE NETHERLANDS keuzerijkdom in T: 071 532 45 00 PRECIOUS PRESENTS F: 071 532 24 58 het assortiment van M: 06 547 815 77 Griffioen Precious Presents

riffioen

E: [email protected]

JUWELIER VOOR HET BEDRIJFSLEVEN | MAKELAAR IN RELATIEGESCHENKEN | SPECIALIST IN KERSTPAKKETTEN | GEEFT ‘ACTE DE PRÉSENTCE’ OP ELK GESCHENKMOMENT |

- Lisse Meer en Duin 21-23 Tel. 0252-413307 [email protected] 2163 HB Lisse Fax. 0252-419664

Vestigingen

- Leiderdorp Hoogmadeseweg 68 Tel. 071-5425806 [email protected] 2351 CV Leiderdorp Fax. 071-5422376

(BE)DENKEN & DOEN: GRIFFIOEN !

www.bootlisse.nl

www.griffioen-leiden.nl

PRECIOUS PRESENTS

Griffioen: present op elk geschenkmoment

“Wij hebben ons goed gehoord en gesteund gevoeld. De juiste prioriteiten kwamen in de goede volgorde.” Lange Voort 3, Oegstgeest, t 0715651577, AttendoUitvaartzorg.nl

Roomburg….. een basisschool voor ouders die bewust kiezen voor een school met een duidelijke christelijke identiteit. Van Vollenhovenkade 15 2313 GG Leiden (Professorenwijk)

30

Griff Pres

Wilt u meer informatie? Kijk op onze website: www.roomburg.pcsl.nl of bel voor een afspraak met Beatrix van Maanen, telefoonnummer: 071-5130958.

Mens in Beeld Een terugblik met Jaap Karstens, op Karstens drukkers en designers Vanaf 1922 Na enig speurwerk vonden we in het archief een oudste uitgave van de Gereformeerde Kerkbode. Dit classicale weekblad werd gesierd door de naam van Drukkerij Karstens. Toen in 1993 deze Gereformeerde Kerkbode samenging met de maanduitga­ ve van het Hervormd Kerkblad, werd opnieuw aan Drukkerij Karstens de verzorging van dit blad toevertrouwd. In 2009 gebeurde dat ten slotte nogmaals. Voor een vernieuwd Leids Kerkblad in zwart-wit met steunkleur met nieuwe vormgeving, wist Karstens opnieuw de opdracht binnen te halen. Deze ver­ nieuwde uitgave is met enthousiasme ontvangen en kon ons inziens ook nog wel een poosje mee.

met het ongeneselijke virus van dit vak en verwante activiteiten besmet. Het aantrekkelijke van het grafische vak is de creativiteit, die het vraagt en uitdaagt.

Inmiddels samengegaan met RS Drukkers, heeft KARSTENS DRUKKERS EN DESIGNERS tot het faillissement van afgelopen zomer ons kerkblad verzorgd. Er is met recht sprake van een stevige band tussen onze kerk en deze drukker. Met hem betreuren wij het beëindigen van het bedrijf.

Veranderingen De ontwikkelingen in de grafische industrie zijn de afgelopen 15 jaar onvoorstelbaar snel gegaan. In de twintiger jaren ging alles via de methode van het machinezetten. De scribenten, veelal de domi­ nees, kwamen met hun handgeschreven kopij naar de drukker. Vervolgens moest het handschrift over­ gebracht worden naar druk. Jaap Karstens kijkt er met enige nostalgie op te­ rug. Dat directe contact met de schrijvers was leuk. Al merkt hij wel fijntjes op, dat zij niet mee­ gingen met hun tijd voor wat de technische moge­ lijkheden betreft. Tot eind van de jaren ’80 had­ den twee typistes gedurende twee dagen werk om de handgeschreven of getypte kopij drukklaar te maken. Daarop volgde een periode van fotografisch zetten en boekdruk werd offset. Ten slotte begon het digitale tijdperk.

Liefde voor het vak Door het plotselinge overlijden van zijn vader moest Jaap in 1965 het familiebedrijf gaan leiden. Daarvoor was hij al wel voorbestemd als oudste zoon, maar het tijdstip werd door deze omstandigheden bepaald. Dat Jaap Karstens dit met de nodige vreugde oppakte, blijkt uit het feit dat hij het bedrijf aan de Hooigracht maar liefst 35 jaar lang leidde. Zijn oudste zoon wist hij enthousiast te maken voor het vak, zodat die het be­ drijf kon overnemen. Twee dochters en nóg een zoon werden

Einde van een tijdperk De komst en uitgebreide mogelijkheden van de computer zijn de directe oorzaak van de enorme terugloop in de grafische sector. Op het internet kan een particulier heel wat materiaal vinden en opmaakprogramma’s helpen je verder. “Je kunt ontzettend veel zelf” geeft Jaap me telefonisch vanuit Italië mee. Een woord om te onthouden. Namens alle lezers en schrijvers van het Leids Kerkblad bedankt de redactie directie en medewerkers van KARSTENS DRUKKERS en DESIGNERS voor de trouwe inzet en goede zorg besteed aan ons kerkblad.

Ad Alblas

31

Mens in beweging Dag van de Mantelzorg Op 10 november is het voor de 14de maal Dag van de Mantelzorg. De redactie vroeg een mantelzorger hierover te schrijven. Mag ik mij even voorstellen? Ik ben Wil Heesakkers: ik ben mantelzorger en vrijwilliger, naast mijn activiteiten in de diaco­ nie van de Leidse Studenten Ekklesia en vertaalwerk. Ik ben mantelzorger wanneer ik bij mijn moeder op bezoek kom. Ik ben ook mantelzorger uit hoofde van mijn bewind voor mijn moeder en haar broer, die in een andere inrichting ver­ blijft. Tegenover mijn vader (87) ben ik gewoon zijn dochter, maar heb ik toch wel een zorgmanteltje om. Ik ben vrijwilliger, wanneer ik optreed als lid van de cliënten­ raad van het zorgcentrum waar mijn moeder (87) als demente­

rende woont. Ik ben ook vrijwilliger, als ik plaatjes vertoon voor een kleine of grotere groep ouderen in het kader van een reminiscentiepro­ gramma in Bodegraven en Delft. Omdat mijn ouders in Bodegraven wonen, kan ik mijn Leidse vrijwilligersactiviteiten helaas niet op een of andere wijze com­ bineren met activiteiten in Bodegraven. Wie niet in een zorgverlenende positie verkeert, heeft in het al­ gemeen geen duidelijke voorstelling van de gebondenheid van het leven van een halve mantelzorger. Ik ben een halve mantel­ zorger, omdat ik een gedeelte van de tijd de zorg voor mijn ou­ ders kan delen met mijn zus.

32

Wekelijks ga ik minimaal twee keer per trein naar de Vijverhof in Bodegraven. Dat vind ik niet zoveel, want mijn vader komt er bijna elke dag. Ik merk dat ik na ruim een jaar nog maar een fractie van het personeel ken. Andere bewoners ken ik nu wel bij naam, gelukkig maar, dat is een prettiger entree. Iedereen vergeet wel altijd hoe ik heet, maar de enkele keer dat mijn moeder mijn naam nog noemt, en erbij zegt dat ik de grootste (=de oudste) ben, vind ik hartverwarmend. Mijn moeder kan ook nauwelijks meer praten, en begrijpen doet ze ook niet zo veel meer. Het vereist dan ook geduld en veel directe, spontane communi­ catie om tot haar door te drin­ gen. En passant menen de ande­ re dames van de afdeling dat ik hun dochter ben, en laten me duidelijk merken dat ze het be­ zoek leuk vinden. Ik vind het zelf ook zeker niet ongezellig, en vaak kom ik er meer uitgerust vandaan dan ik er heen ging. Soms probeer ik ook nog mijn vader apart te spreken of samen met hem te eten. Maar al lijken het rustpunten in de week, de bezoeken vergroten de tijdsdruk thuis. Vertaalwerk en lezen lukt alleen nog als ik het superprioriteit geef, het huis­ houden kan misschien nog iets efficiënter evenals vrijwilligers­ werk voor de diaconie. Het tijd nemen voor mezelf komt behoorlijk vaak in het gedrang. Ook verhinderen de regelmatige bezoeken aan mijn ouders dat ik mijn vriendinnen genoeg spreek en zie. Dit is mijn vertaling in de praktijk van het “Eert uw vader en uw moeder”. Ik zie het als mijn plicht voor hen iets terug te doen voor wat zij mij vroeger hebben gegeven: leven, opvoe­ ding en vooral liefde. Ik ben blij dat ik hun op het goede mo­ ment liefde terug kan geven. Toch vergt het dragelijk maken van een plicht meer dan alleen een rationele instelling. Gebo­ den is ook een constante zelfzorg en het bewaken van grenzen. En ten slotte, en dat is voor mij het belangrijkste, het bewust ervaren van het lieve in de medemens, ook al is die aan het af­ takelen, want dat is voedsel voor mijn ziel.

Algemene Kerkenraad

Ds. Rob van Waarde lichtte het jaarver­ slag 2010-2011 van het studentenpas­ toraat toe. Daarin waren - naast getallen over individuele contacten met studen­ ten - ook de veelzijdige manieren te vin­ den, waarop omgegaan wordt met vragen van studenten aan universiteit en hoge­ school over zichzelf, de studie, de sa­ menleving, kunst en cultuur.

De oude verwarming

Aan de orde kwam ook het verzoek van ds. Boon – namens de coördinatiecom­

missie van de AKM – om financiële on­ dersteuning van de veertigjarige jubile­ umviering van de samenwerkende kerken in de Merenwijk. Na overleg met het CvK heeft de AK negatief beslist. Belangrijke redenen: het beleid binnen de PGL is, dat bij dergelijke festiviteiten de wijkgemeente zelf de kosten draagt, dat precedenten vermeden moeten wor­ den, terwijl ook de financiële situatie van de PGL instemmen met dergelijke verzoeken niet goed mogelijk maakt. Dit laat onverlet de grote waardering binnen de PGL voor dit oecumenisch bolwerk, dat ondanks alles overeind blijft. Het overleg van 17 september was even­ eens een punt van belang. De begelei­ dingscommissie van het beleidsproces, het moderamen van de AK, vertegen­ woordigers van de predikanten en het CvK overlegden in een positieve sfeer met elkaar over het beleidsproces, de in­ houd, te nemen stappen, te maken keu­ zes, en de overlegcircuits waarmee ge­ sproken moet worden. Uitvoerig werd gediscussieerd over wat vitalisering van de PGL moet inhouden. Ook de meerjarenraming voor de periode 2011–2015 kwam aan de orde. Deze bood geen optimistisch beeld. De tekor­ ten van de PGL lijken structureel te zijn. Bij niet ingrijpen zullen tekorten op de rekening een vertrouwd beeld blijven en de bestaanszekerheid van de PGL aan­ tasten. De tijd bleek tekort om conclusies te trekken, voorstellen voor oplossingen op te stellen, en mogelijke scenario’s te ontwikkelen. Op 25 oktober wordt op­ nieuw overlegd met het doel dan concre­ te stappen te zetten. Met de begelei­ dingscommissie is afgesproken, dat deze de respectievelijke wijkkerkenraden zal benaderen voor overleg en vervolgens op bijeen­ komsten voor wijkge­ meenteleden informatie zal geven. Daarbij zal het accent liggen op het uit­ dagen van creativiteit om de voorliggende proble­ matiek aan te pakken en te laten zien dat geloof ook in krimpsituaties kan groeien. Ronald Giphart vertelt in

een column in de Volkskrant, dat hij tij­ dens een kleine tour door Zwitserland verzeild raakte bij een plek genaamd Vi­ amala, een weg tussen twee dorpjes in een nauwe kloof ontstaan door de Achter Rijn, die de hoge bergen van het Alpen­ landschap doorsnijdt. Viamala betekent “slechte weg”. Slecht omdat het pad langs de berghelling nauwelijks begaan­ baar was. Eeuwenlang symboliseerde deze Viamala de tegenslagen op het le­ venspad, de moeilijkheden die overwon­ nen moeten worden. Ik moest bij het le­ zen van Gipharts verhaal denken aan de weg, die de PGL moet gaan. Een makke­ lijke weg lijkt niet voorhanden. Resteert waarschijnlijk de Viamala, “het slechte pad”. Dat kan in de precaire situatie waarin de PGL dreigt te geraken het ver­ schil maken.

J.F. Nagelkerke.

Taken van de Algemene Kerkenraad De belangrijkste taken van de AK zijn: Overleg met de wijkkerkenraden over de taak van en samenwerking tussen de delen in het geheel van de ge­ meente en de uitvoering van het werk, dat de raad is toevertrouwt. Het treffen van voorzieningen ten be­ hoeve van de PGL in haar geheel om - waar dat nodig is - recht te doen aan de verscheidenheid binnen de gemeente. Besluitvorming ten aanzien van ver­ mogensrechtelijke aangelegenheden. Bewaking van de rechtspositie van predikanten en andere gesalarieerde kerkelijke werkers en medewerkers.

Bron: site protestantsegemeenteleiden.nl

Uit de Algemene Kerkenraad Op 27 september vergaderde de Alge­ mene Kerkenraad. Een belangrijk punt op de agenda was het definitief vaststel­ len van de rekeningen 2010 van de PGL en de Diaconie van de PGL. Om ge­ meenteleden te informeren werd een uit­ treksel van beide rekeningen gepubli­ ceerd in het juli-nummer van het Leids Kerkblad. Daarnaast waren exemplaren van beide rekeningen ter inzag in de ker­ ken en op het Kerkelijk Bureau. Het doel van deze wijze van informatieverstrek­ king is gemeenteleden de mogelijkheid bieden opmerkingen te maken danwel vragen te stellen over de cijfers en de gevolgen daarvan. Helaas meldde nie­ mand zich. Weliswaar sloot de rekening 2010 van de Diaconie van de PGL met een mooi resultaat, waarover overigens ook vragen gesteld kunnen worden, maar de rekening 2010 van de PGL sloot we­ derom met een fors negatief resultaat. Wil de PGL op afzienbare termijn het hoofd boven water kunnen houden dan kan dit niet veel langer doorgaan. Blijk­ baar is dit soort gegevens voor gemeen­ teleden een “ver van ons bed show” ter­ wijl in feite er sprake is van de verantwoordelijkheid van ieder gemeen­ telid.

Algemene Kerkenraad Protestantse Gemeente te Leiden preases: J.K. Radder, Marelaan 42, 2341 LE Oegstgeest, tel. 071 – 5174803 scriba: J.F. Nagelkerke, Eli Heimanshof 74, 2341 PH Oegstgeest, tel. 071 – 5215365; postadres: Kerkelijk Bureau, Van Vollenhovenkade 22, 2313 GG Leiden, tel. 071 – 5764145, [email protected]

33

College van Kerkmeesters Nalatenschappen Met dankbaarheid melden wij hier de ontvangst van een drietal nalatenschap­ pen. Uit de nalatenschap van de heer W. de Jong ontvingen we een legaat van € 5.000,00 krachtens de laatste wil van de heer De Jong te bestemmen voor de Maranathawijk. Uit de nalatenschap van mevrouw M.J. van Ginhoven-Tempelman ontvingen wij € 22.000,00, eveneens bestemd voor de Maranathawijk. En uit de nalatenschap van mevrouw M.J. Bet­ ting ontvingen wij een legaat van € 20.000,00, door haar bestemd voor de Marekerk. In stille verwondering dat deze mensen onze gemeente ook via hun nalaten­ schap royaal wilden gedenken maken we hier melding van. Mogelijk brengt ook deze melding u op een idee.

Onderhoudssubsidie voor de Hooglandse Kerk toegekend Sinds 2011 is een nieuwe subsidierege­ ling voor het onderhoud van monumen­ ten van kracht. Al ten behoeve van het jaar 2011 dienden wij een verzoek in bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed voor het onderhoud van de Hooglandse

Kerk en de Marekerk. Maar vanwege de vele aanvragen zijn wij toen uitgeloot. Dit jaar werd ons verzoek voor de Hoog­ landse Kerk wel gehonoreerd, hetgeen betekent dat in de komende 6 jaar (2012 t/m 2017) voor een bedrag van € 751.187,00 aan onderhoud besteed mag worden. Door de rijksoverheid wordt daarin voor 65% bijgedragen, te weten € 488.272,00. In de komende jaren zal onder anderen onderhoud aan de ramen worden gepleegd. Deze onderhoudssub­ sidie beoogt om door structureel onder­ houd het aantal grootschalige restaura­ ties te verminderen. Dankzij de intensieve verhuur van de kerk kan het eigen deel van de onderhoudskosten daaruit voldaan worden. Voor de Marekerk deden wij ook een ver­ zoek voor toekenning van onderhouds­ subsidie. Maar vanwege het te grote aantal aanvragen is de Marekerk uitge­ loot. In 2012 zullen wij opnieuw een aanvraag indienen, in de hoop dat dan wel subsidie wordt toegekend. Gezien de goede staat van onderhoud hebben we kunnen besluiten dat tot dat moment al­ leen het hoogst noodzakelijke onderhoud wordt verricht. Collecte opbrengsten juni-september juni 2.824,93 566,38 2.485,90 1.354,70 547,05 673,76 275,45

Diaconie Collecte Heilig Avondmaal Pastoraat Leiden Opbouw Protestantse Gemeente Leiden Onderhoud Gebouwen Kerkelijk Buurtenwerk Leiden IZB JOP Eredienst en Kerkmuziek Huwelijkscollecten tbv Kerk in Actie Huwelijkscollecten tbv Verwarming Hooglandse Kerk Huwelijkscollecten tbv St Mercy Ships, Rotterdam Huwelijkscollecten tbv Kinderen in de knel Huwelijkscollecten tbv fam Horst, Zimbabwe Huwelijkscollecten tbv Zustergemeente Puszta Ujlak, Roemenië Huwelijkscollecten tbv Hulp aan dak en thuislozen, De Bakkerij Marekerk, Alphadienst tbv fam De Boo, Japan Marekerk, Alphadienst tbv fam Horst, Zimbabwe Bloemenbusje Hooglandse Kerk Commissie Bijzonder Kerkenwerk - Evensong Marekerk, Zendingsbussen Jeugdwerk Leiden, eigen wijk Vredeswerk Vrijwilligerstafel Hooglandse Kerk Oecumenische dienst Leiden-Zuidwest tbv Pax Christi

34

Nieuwe verwarming Hooglandse Kerk Op 12 oktober is officieel de opdracht getekend voor de vervanging van de ver­ warming van het winterkerkgedeelte van de Hooglandse Kerk. De nieuwe verwar­ ming zal geschieden door middel van in­ fra-roodstralers. Onder de ramen komen convectoren die de kouval van de ramen tegengaan. De kosten bedragen ca. € 130.000,00. De huidige verwarming, die deels dateert uit 1980, was steeds storingsgevoeliger geworden en boette steeds meer in aan capaciteit, waardoor de kerk steeds minder op een accepta­ bele temperatuur was te krijgen.. Er zijn ook plannen om de gehele kerk van een verwarmingssysteem te voorzien, zodat de kerk ook in de wintermaanden intensiever verhuurd kan worden. Nu al zijn er gegadigden die de kerk voor acti­ viteiten willen huren, maar die verlangen een verwarmde kerk. Onderzoek naar de financiering is nog gaande, omdat er naar wordt gestreefd dat deze investe­ ring niet ten laste van de Protestantse gemeente komt.

J.P. Karstens

juli 2.532,11 2.332,19 1.529,37 481,95

augustus 2.305,71 157,06 2.165,58 1.182,58 605,70

672,80

september 2.343,85 231,90 2.133,06 618,10

418,92 633,66

356,62 206,27 140,60 534,49 199,48

230,44 122,55 134,90

34,72 89,00 238,20

303,99 365,81

54,50 134,26 420,81 220,08 681,20 544,77 410,00 126,75

Henk Nagtegaal Henk Nagtegaal heeft de afgelopen twee jaar het Leids Kerkblad vormgege­ ven. Hij is een zogenoemd ‘technische DTP-er’. Samen met de hoofdredacteur zat hij op elke uitgave te broeden om de vormgeving te optimaliseren. De drukker krijgt de tekst van de eind­ redactie binnen via e-mail, met een di­ recte uploading van de foto’s op de ser­ ver van de drukker. Alles is per bladzijde genummerd, gecorrigeerd en voorzien van vormgevingsaanwijzingen. Toch gaat er dan nog het één en ander niet direct goed. Het vakmanschap van Henk heeft er in belangrijke mate aan bijgedragen, dat ons kerkblad goed ver­

zorgd werd. Het idee van de duif in de achtergrond is van hem afkomstig. Henk heeft ruim 41 jaar gewerkt voor Drukkerij Karstens. Hij heeft de hectiek overleefd, die regelmatig ontstond om het kerkblad op tijd klaar te hebben. Met het zetten, tegenwoordig op een plaat, ben je er nog niet. De drukpersen moeten hun inkt op de juiste plaatsen uitspugen en liefst niet vlekken. Dan moet er nog gevouwen worden, tegen­ woordig door de machine, vroeger met de hand. Kenmerkende zinnen van Henk zijn de volgende.

Kerkdiensten

Als er weer eens iets niet helemaal goed was gegaan en hij het oude ont­ werp vernietigde: ‘Nieuwe kansen, nieuwe prijzen’. Als het karwei geklaard was: ‘Gaan met die banaan’. Zijn werk­ devies: ‘We moeten er iets moois van maken’. Tot slot zijn hoopvolste zin voor alle redactieleden: ‘Het kerkblad komt altijd af!’

Woensdag 2 november Dankdag voor gewas en arbeid

Marekerk 19.30 u. ds. T. Jacobs Zondag 23 oktober

Zondag 30 oktober

Deurcollecte: onderhoud kerkelijke gebouwen

Deurcollecte: opbouw Protestantse gemeente Leiden

Hooglandse Kerk 10.00 u. mw. ds. M. Driessen 11.45 u. oecumenische studentendienst, mw. ds. Chr. Berkvens-Stevelinck Marekerk 10.00 u. ds. K.F.W. Borsje, Katwijk aan Zee 17.00 u. ds. D. Verboom, Rijnsburg Maranathawijk 10.00 u. zie Vredeskerk Vredeskerk 10.00 u. ds. S.L.S. de Vries Antoniuskerk 09.15 u. ds. B.J.W. Schelhaas De Regenboog 10.00 u. pastor J.H.S. Evers Evangelisch-Lutherse Kerk 10.15 u. geen dienst Gemeentecentrum Oegstgeest 10.30 u. mw. ds. M.A. Sijbrandij-Verbist, Den Haag Waalse Kerk 10.30 u. ds. K. Blei, Haarlem Zorgcentrum Groenhoven 10.00 u. ds. B.A. Nieuwenhuijse Overrhyn 11.00 u. mw. J.K. Borreman-la Fleur, Lei­ derdorp LUMC 10.00 u. mw. ds. H.C. Pasterkamp Diaconessenhuis 10.15 u. ds. A.C. Kooijman Dienst voor doven Scheppingskerk Leiderdorp (kapelzaal): 10.00 u. G. de Best

Hooglandse Kerk 10.00 u. ds. A. Alblas en dr. M.J. de Jong 11.45 u. oecumenische studentendienst, mw. ds. K. van den Broeke Pieterskerk 19.00 u. ds. A. Alblas, cantatedienst m.m.v. Collegium Musicum Marekerk 10.00 u. ds. E. van der Ham, Zoetermeer 17.00 u. ds. T. Jacobs Maranathawijk 10.00 u. zie Vredeskerk Vredeskerk 10.00 u. ds. G.J. Venema Antoniuskerk 09.15 u. ds. P.F. Warmenhoven, Heilig Avondmaal De Regenboog 10.00 u. ds. J.F. Boon, pastor J.A. van der Bie en mw. ds. E.S. Smidt Evangelisch-Lutherse Kerk 10.15 u. mw. ds. M. Driessen Gemeentecentrum Oegstgeest 10.30 u. M. Roos Waalse Kerk 10.30 u. mw. ds. F. Weber Zorgcentrum Groenhoven 10.00 u. mw. J.K. Borreman-la Fleur, Lei­ derdorp Overrhyn 11.00 u. mw. L. Kromhout LUMC 10.00 u. ds. A.J. Hammer Diaconessenhuis 10.15 u. ds. M. de Leeuw

Zaterdag 5 november

Zuydtwijck 10.15 u. pastor H. van Breukelen Zondag 6 november

Deurcollecte: kerkelijk buurtenwerk/ Marekerk: Missionair Stadswerk Hooglandse Kerk 10.00 u. ds. A. Alblas, m.m.v. de Leidse Cantorij 11.45 u. oecumenische studentendienst, ds. H.E. Schouten Marekerk 10.00 u. ds. G.F. Smaling, Oegstgeest 17.00 u. ds. L.J. Geluk, Rotterdam Maranathawijk 10.00 u. zie Vredeskerk Vredeskerk 10.00 u. ds. H.E. Schouten Antoniuskerk 09.15 u. P.A.A. Nauta, dankdag voor ge­ was en arbeid De Regenboog 10.00 u. ds. J.F. Boon Evangelisch-Lutherse Kerk 10.15 u. geen dienst Gemeentecentrum Oegstgeest 10.30 u. mw. ds. M. Driessen, herden­ kingsdienst Waalse Kerk 10.30 u. mw. ds. F. Weber Zorgcentrum Groenhoven 10.00 u. ds. G.J. Venema Overrhyn 11.00 u. ds. G. Binnendijk, Noordwijk LUMC 10.00 u. pastor H. van Breukelen

35

Diaconessenhuis 10.15 u. ds. A.C. Kooijman Dienst voor doven Scheppingskerk Leiderdorp (kapelzaal): 10.00 u. C. van Rijn, Katwijk Zondag 13 november

Deurcollecte: onderhoud kerkelijke gebouwen Hooglandse Kerk 10.00 u. ds. J. Eerbeek 11.45 u. oecumenische studentendienst, pastor T. Snepvangers 19.00 u. Vesper Leidse Binnenstads­gemeen­­ te, Hervormde Marewijkgemeente en Leidse Studenten Ekklesia Marekerk 10.00 u. ds. C. van Andel, Amsterdam, jeugddienst 17.00 u. geen dienst Maranathawijk 10.00 u. zie Vredeskerk Vredeskerk 10.00 u. ds. G.J. Venema Antoniuskerk 09.15 u. mw. S. Smedinga De Regenboog 10.00 u. pastor J.A. van der Bie Evangelisch-Lutherse Kerk 10.15 u. A. Reitsma Gemeentecentrum Oegstgeest 10.30 u. mw. ds. D.C. van HouwelingenVerdonk, Noordwijk Waalse Kerk 10.30 u. ds. K. Blei, Haarlem Zorgcentrum Groenhoven 10.00 u. R. Rus, Oegstgeest Overrhyn 11.00 u. mw. E. Kruyt LUMC 10.00 u. mw. ds. M.A. de Vries Diaconessenhuis 10.15 u. pasor H. van Breukelen Dienst voor mensen met een verstandelijke beperking Dorpskerk Leiderdorp: 15.00 u. mw. J.K. Borreman-la Fleur, Lei­ derdorp Zaterdag 19 november

Zuydtwijck 10.15 u. mw. pastor M. Wassenaar, Heilig Avondmaal Zondag 20 november

Deurcollecte: opbouw Protestantse gemeente Leiden Hooglandse Kerk 10.00 u. ds. A. Alblas, Heilig Avondmaal, gedachtenisdienst 11.45 u. oecumenische studentendienst, mw. pastor Chr. van den Berg Marekerk 10.00 u. ds. T. Jacobs 17.00 u. ds. J.B. Alblas, Katwijk aan Zee Maranathawijk 10.00 u. zie Vredeskerk Vredeskerk 10.00 u. ds. G.J. Venema en M. Boelen, dienst van Schrift en Tafel 36

Antoniuskerk 09.15 u. ds. P.F. Warmenhoven, gedachte­ niszondag De Regenboog 10.00 u. mw. ds. E.S. Smidt Evangelisch-Lutherse Kerk 10.15 u. ds. G.W. Scholten, Enkhuizen: Heilig Avondmaal Gemeentecentrum Oegstgeest 10.30 u. ds. J. Magliano Waalse Kerk 10.30 u. mw. ds. F. Weber Zorgcentrum Groenhoven 10.00 u. ds. J.J. Kooman, Oegstgeest Overrhyn 11.00 u. mw. S. Poppe-Rienks, Oegstgeest LUMC 10.00 u. mw. ds. H.C. Pasterkamp Diaconessenhuis 10.15 u. ds. M. de Leeuw Dienst voor doven Scheppingskerk Leiderdorp (kapelzaal) 10.00 u. A.K. van Dalen Zondag 27 november - Eerste Advent

Deurcollecte: jongerendiaconaat Hooglandse Kerk 10.00 u. ds. A. Alblas 11.45 u. oecumenische studentendienst, mw. ds. Chr. Berkvens-Stevelinck Pieterskerk 19.00 u. ds. A. Alblas, cantatedienst m.m.v. de Bach Cantorij uit Baarn Marekerk 10.00 u. ds. T. Jacobs, Heilig Avondmaal 17.00 u. ds. T. Jacobs Maranathawijk 10.00 u. zie Vredeskerk Vredeskerk 10.00 u. ds. G.J. Venema Antoniuskerk 09.15 u. ds. B.J.W. Schelhaas De Regenboog 10.00 u. pastor H. van Breukelen Evangelisch-Lutherse Kerk 10.15 u. pastor N. Schoorl Gemeentecentrum Oegstgeest 10.30 u. ds. C.J. Jacobs, Hilversum Waalse Kerk 10.30 u. mw. ds. F. Weber Zorgcentrum Groenhoven 10.00 u. mw S. Poppe-Rienks, Oegstgeest Overrhyn 11.00 u. R. Leijdekker LUMC 10.00 u. pastor J.H.S. Evers Diaconessenhuis 10.15 u. ds. A.C. Kooijman Zaterdag 3 december

Zuydtwijck 10.15u. pastor H. van Breukelen Zondag 4 december - Tweede Advent

Deurcollecte: missionair werk en kerkgroei Hooglandse Kerk 10.00 u. ds. A. Alblas, m.m.v. de Leidse Cantorij

11.45 u. oecumenische studentendienst, mw. pastor E.J.G. Woertman Marekerk 10.00 u. ds. W.H.B. ten Voorde, Almere 17.00 u. ds. T. Jacobs Maranathawijk 10.00 u. zie Vredeskerk Vredeskerk 10.00 u. ds. G.J. Venema Antoniuskerk 09.15 u. ds. P.F. Warmenhoven De Regenboog 10.00 u. ds. J.F. Boon Evangelisch-Lutherse Kerk 10.15 u. geen dienst Gemeentecentrum Oegstgeest 10.30 u. mw. ds. J.A. Bröstrom-Bruin, Boskoop Waalse Kerk 10.30 u. mw. ds. F. Weber Zorgcentrum Groenhoven 10.00 u. ds. G.F. Smaling, Oegstgeest Overrhyn 11.00 u. mw. S. Poppe-Rienks, Oegsgeest LUMC 10.00 u. pastor H. van Breukelen Diaconessenhuis 10.15 u. ds. M. de Leeuw Dienst voor doven Scheppingskerk Leiderdorp (kapelzaal) 10.00 u. H. Zwart Zondag 11 december - Derde Advent

Deurcollecte: landelijk pastoraat Hooglandse Kerk 10.00 u. ds. A. Alblas 11.45 u. oecumenische studentendienst, mw. pastor C. van der Loos Marekerk 10.00 u. ds. T. Jacobs 17.00 u. ds. C. van Andel, Amsterdam Maranathawijk 10.00 u. zie Vredeskerk Vredeskerk 10.00 u. ds. G.J. Venema Antoniuskerk 09.15 u. mw. S. Smedinga De Regenboog 10.00 u. pastor J.A. van der Bie Evangelisch-Lutherse Kerk 10.15 u. ds. K. van der Horst, Katwijk Gemeentecentrum Oegstgeest 10.30 u. pastor H. van Breukelen Waalse Kerk 10.30 u. ds. A. van der Lingen, Den Haag 19.30 u. ds. J.H. Röselaers, Amsterdam, adventsdienst (Nederlands) Zorgcentrum Groenhoven 10.00 u. mw. J.K. Borreman – la Fleur, Leiderdorp Overrhyn 11.00 u. mw. L. Kromhout LUMC 10.00 u. ds. A.J. Hammer Diaconessenhuis 10.15 u. ds. A.C. Kooijman Dienst voor mensen met een verstandelijke beperking Dorpskerk Leiderdorp 15.00 u. mw. S. Poppe-Rienks, kerstfeest