Vormingsaanbod steinerpedagogie 2013-‐2014 1
Vorming en nascholing organiseren behoort tot een van de taken van de schoolbegeleidingsdienst voor Steinerscholen. email: nascholing @steinerscholen.be Bankgegevens: IBAN BE81 0012 1882 6824 - BIC GEBABEBB
Met dank aan Mira Jochems en Alex Humet voor de foto’s. 2
Inhoudsopgave Vooraf ................................................................................................................... 4 Praktisch ............................................................................................................... 4 Introductie in de steinerpedagogie ...................................................................... 5 Introductie in de menskunde als basis voor de pedagogie .................................. 6 Constitutiebeelden als karakterisering ................................................................. 7 Waarnemen met 12 zintuigen .............................................................................. 8 Als zielenkwaliteiten zich ontplooien ................................................................... 9 Leraar worden in verbinding .............................................................................. 10 Mijn kracht als leraar: een persoonlijke ontdekkingstocht ................................ 11 Nieuw als leraar in de basisschool ...................................................................... 12 Differentiatie in het secundair onderwijs: waarom, wanneer, wat en hoe? ...... 13 Eindtermen in het secundair onderwijs: tussen beperking en uitdaging ........... 14 De kathedraal van Chartres: cultuurhistorische en spirituele rijkdom ............... 15 Kunstzinnig aanbrengen en verwerken van de leerstof in de lagere school ...... 16 Kunstzinnig werken in de lagere school: werken vanuit de reële situatie ......... 17 Kleuterleraar in gesprek: communiceren kan je leren ....................................... 18 Vertellen in de kleuterklas tussen woord en beeld ............................................ 19 Wat is de vraag van het kind van vandaag? ....................................................... 20 Vakgerichte nascholingen steinerpedagogie voor het Secundair Onderwijs ..... 22 Daarom vragen ew ij aottest m steeds e handtekenen voor aan aanwezigheid. Wij bezorgen en als btewijs van deelname alle cursisten die in
voldoende mate aanwezig zijn. Daarom vragen wij om steeds te handtekenen voor aanwezigheid.
3
Life is like riding a bicycle. In order to keep your balance, you must keep moving. (Albert Einstein)
Vooraf
Voortdurend blijven bewegen, op zoek naar evenwicht. Dat is wat de vorming en nascholing steinerpedagogie probeert te doen: meebewegen met wat er op ons afkomt en afstemmen op wat we willen zijn. Het is een wetmatigheid dat als er één element beweegt, alles in de omgeving noodgedwongen moet meebewegen. Het nieuwe vormingsaanbod is daarvan het resultaat. Onze constante blijft echter de steinerpedagogie, die in haar universaliteit actueler en noodzakelijker is dan ooit en voortdurend vanuit haar bron opnieuw gecreëerd wordt, rekening houdend met de wereld waarin ze zich bevindt en met de kinderen aan wie ze haar bestaansrecht ontleent.
Praktisch
Inschrijven voor onze cursussen doe je via de website van de Federatie Steinerscholen www.steinerscholen.be, doorklikken naar opleiding. Daar kan je ook terecht voor meer informatie over de cursussen en voor een wegbeschrijving naar onze locaties. 4
Introductie in de steinerpedagogie In 4 zaterdagvoormiddagen maakt u kennis met de beginselen van de steinerpedagogie, aan de hand van inhoud en kunstzinnige verwerking en onder leiding van een ervaren leerkracht en docent steinerpedagogie. Deze cursus vormt een bondige introductie voor wie nieuw in de steinerpedagogie stapt of voor wie er gewoon mee wil kennismaken. Begeleiding: Marcel De Leuw Data/uur: zaterdag 7/9, 14/9, 21/9 en 5/10/’13 van 9.00u-‐12.30u Plaats: Vrije R. Steinerschool Vlaanderen, Kasteellaan 54, 9000 Gent Prijs: € 180 Alle info: www.steinerscholen.be Inschrijven met vermelding van: introductie
5
Introductie in de menskunde als basis voor de pedagogie In 3 zaterdagvoormiddagen maakt u kennis met de uitgangspunten van de antroposofische menskunde, die basis vormt voor de steinerpedagogie. Hierin geeft Rudolf Steiner o.a. een beeld van de mens als drie-‐ en vierledig wezen en zijn ontwikkeling, van geboorte tot volwassenheid, volgens wetmatige ritmes. Op grond van zijn spiritueel mensbeeld geeft hij praktische aanwijzingen om in de opvoeding de eenheid van lichaam, ziel en geest te behouden en te versterken. Begeleiding: Luc Vandecasteele (arts) Erna Kint (euritmiste) Data/uur: zaterdag 19/10, 9/11 en 16/11/’13 van 9.00u-‐12.30u Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan 227, 2600 Berchem Prijs: € 100 Alle info: www.steinerscholen.be Inschrijven met vermelding van: menskunde
Deze introductiecursus in de menskunde is een echte basiscursus. Het verdient aanbeveling om deze cursus te volgen alvorens deel te nemen aan één van volgende verdiepende cursussen: -‐ Constitutiebeelden als karakterisering -‐ Waarnemen met 12 zintuigen -‐ Als zielenkwaliteiten zich ontplooien
6
Constitutiebeelden als karakterisering De constitutiebeelden vormen een concrete insteek van waaruit we als leraar onze waarneming van kinderen kunnen verdiepen. In 3 zaterdagvoormiddagen gaan we in op de verschillende constitutiebeelden, zoals R. Steiner ze beschreven heeft. Het betreft een typering van het kind vanuit polaire karakteristieken en vanuit verschillende niveaus. Hoe verbindt het kind zich vanuit zijn denken, voelen en handelen met de wereld? Welke kenmerken kunnen we waarnemen, lichamelijk en psychisch? Hoe kunnen we naar het kind kijken en het begeleiden in zijn ontwikkeling? Begeleiding: Luc Vandecasteele (arts) Erna Kint (euritmiste) Data/uur: zaterdag 15/3, 22/3 en 29/3/’14 van 9.00u-‐12.30u Plaats: Vrije R. Steinerschool Vlaanderen, Kasteellaan 54, 9000 Gent Prijs: € 100 Alle info: www.steinerscholen.be Inschrijven met vermelding van: constitutie
7
Waarnemen met 12 zintuigen ‘Aimer, c'est avoir du plaisir à voir, toucher, sentir par tous les sens.’ Stendhal (uit ‘De l'amour’) De visie op de menselijke zintuigen is een belangrijk onderdeel van de antroposofische menskunde, en speelt een belangrijke rol in de steinerpedagogie. Steiner onderscheidt twaalf zintuigen, waaronder uiteraard de vijf traditionele zintuigen die we allemaal kennen. Wat zijn dan die zeven andere zintuigen? Hoe kun je ze leren kennen, waarnemen en beleven? Hoe verdiepen ze onze kijk op de opgroeiende mens en wat doe je ermee in de pedagogie? Vanuit een biologische benadering, maar ook vanuit verhalen, beelden en anekdotes, trachten we een beeld van deze 12 zintuigen op te bouwen en er voeling mee te krijgen. Kunstzinnige oefening (geen voorkennis vereist) helpt bij het verdiepen van de inhouden. Begeleiding: Werner Govaerts en Ineke Van den Bosch Data/uur: zaterdag 8/2, 15/2 en 22/2/’14 van 9.00u-‐12.30u Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan 227, 2600 Berchem Prijs: € 100 Alle info: www.steinerscholen.be Inschrijven met vermelding van: zintuigen
8
Als zielenkwaliteiten zich ontplooien We zien hoe bij jongeren vanaf de puberteit, nieuwe, zeer persoonlijke krachten zichtbaar worden. Stilaan wordt de erfelijke aanleg overstegen door zeer individuele en vaak verrassende zielenkwaliteiten. Dit ontwaken van de ziel gebeurt op karakteristieke wijze en het is uitermate vruchtbaar om als leraar deze ontwikkeling bij de jongere waar te nemen en daar pedagogisch op in te spelen. In drie namiddagen onderzoeken we waar deze zielenontwikkeling haar oorsprong kent, karakteriseren we de zeven zielentypes (ook planetentypes genoemd) en reiken we pedagogische handvaten aan om in de klas mee aan de slag te gaan. Ook moeilijkheden in de puberteitsjaren kunnen in dit kader aan bod komen. Begeleiding: Herman Meyvis Data/uur: woensdag 5/2, 12/2 en 19/2/’14 van 14.15u-‐17.45u Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan 227, 2600 Berchem Prijs: € 100 Alle info: www.steinerscholen.be Inschrijven met vermelding van: zielentypes
9
Leraar worden in verbinding
Als leraar beseffen we hoe het belangrijk is om vanuit de eigen innerlijke kracht te werken, verbonden met dat element in ons, dat boven het persoonlijke uitgaat. Meditatie kan helpen om gaandeweg, vanuit een helder, zelfdragend denken, verbonden met voelen en willen, meer aanwezig te zijn en om voeling te krijgen met de geestelijke samenhang tussen jezelf en de wereld, op alle vlakken van het bestaan en in de praktijk van elke dag. Door middel van inhoud, oefening, beleving en gesprek benaderen we het thema ‘meditatie’ met bijzondere aandacht voor de meditaties voor leraren en de plaats van meditatie in de pedagogische praktijk. Begeleiding: Christine Gruwez Tom Vansweefelt (euritmist) Data/uur: zaterdag 5/10 en 23/11/'13, 1/2 en 29/3/'14 van 9.00u-‐12.30u Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan 227, 2600 Berchem Prijs: € 160 Alle info: www.steinerscholen.be Inschrijven met vermelding van: meditatie
10
Mijn kracht als leraar: een persoonlijke ontdekkingstocht Leraar zijn is meer dan een job. Het is, beladen met het nodige gereedschap, beginnen aan een reis met schitterende vergezichten maar ook met drempels en valkuilen, met behoefte om stil te staan, om waar te nemen wat nodig is en om ervaringen te delen. Deze vormingsmodule richt zich op leraren uit secundaire scholen en wil de gelegenheid bieden om samen te kijken naar de eigen ontwikkelingsweg: de drijfveren, de kracht en de hindernissen. Er wordt uitgegaan van de deelnemers zelf, zodat er niet alleen een gezamenlijk maar ook individuele leertrajecten kunnen worden geïmpulseerd. Inhoudelijk wordt er gewerkt aan vaardigheden als waarneming, oordeelsvorming en omgaan met conflicten in ontmoeting en samenwerking, maar ook aan het ontwikkelen van inzicht in leerprocessen in brede zin. Begeleiding: Griet Van Raemdonck en Jaak Hillen Data/uur: woensdag 6/11, 20/11, 4/12/'13, 26/2, 19/3 en 2/4/'14 van 14.15u-‐17.45u Plaats: Vrije R. Steinerschool Vlaanderen, Kasteellaan 54, 9000 Gent Prijs: € 200 Alle info: www.steinerscholen.be Inschrijven met vermelding van: ontdekkingstocht
11
Nieuw als leraar in de basisschool Deze cursus, met intervisiekarakter, wil leraren begeleiden die nieuw in de steinerpedagogie staan, en die enerzijds willen investeren in de ontwikkeling van hun taak als leerkracht, in als haar facetten, maar die anderzijds ook met vele vragen en onzekerheden zitten: hoe sta ik in het beroepsveld, waar worstel ik mee, wat wordt er allemaal van mij verwacht, waar haal ik mijn energie vandaan, hoe kan ik mezelf blijven …? Deze geleide intervisie, buiten de schoolse context, biedt nieuwe leraren een veilige plek om met vragen en onzekerheden om te gaan, om te onderzoeken hoe je in het vak staat en wil handvaten aanreiken om met die eigen ‘struggle’ aan de slag te gaan. Begeleiding: Karel Bellinkx Data/uur: zaterdag 30/11/’13, 11/1 en 25/1/’14 van 9.00u-‐12.30u Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan 227, 2600 Berchem Prijs: € 100 Alle info: www.steinerscholen.be Inschrijven met vermelding van: intervisie LS
12
Differentiatie in het secundair onderwijs: waarom, wanneer, wat en hoe? 'Learning to know, Learning to do, Learning to live together, Learning to be' Dit zijn de vier pilaren van het onderwijs volgens Unesco. Hoe doen we dat binnen de steinerpedagogie en in de omgang met heterogene klasgroepen? In 3 namiddagen stellen we de vraag naar differentiëren en individualiseren centraal. We richten ons onderzoek vooral op het waarom, wanneer, wat en hoe van differentiatie in de eerste graad van het SO, maar ook op de voorwaarden en de concrete vormen die ons strategisch en uitvoerend handelen kunnen aannemen. Deze cursus wordt ook aanbevolen voor leraren van de vijfde en zesde klas van het basisonderwijs.
Begeleiding: Paul Van Meurs Data/uur: woensdag 26/3, 14/5 en 4/6/’14 van 14.15-‐17.45u Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan 227, 2600 Berchem Prijs: € 110 Alle info: www.steinerscholen.be Inschrijven met vermelding van: differentiëren
13
Eindtermen in het secundair onderwijs: tussen beperking en uitdaging Voldoen aan vereisten van de overheid zonder de eigen identiteit te verliezen, is meestal niet zozeer een kwestie van wat, maar wel van hoe. In 3 zaterdagvoormiddagen onderzoeken we en reflecteren we op de invulling van dat hoe. Hoe kunnen we de relatie leraar-‐leerling, in al haar menskundige facetten, zo sterk in het bewustzijn dragen, dat we er ons overtuigde enthousiasme aan kunnen blijven ontlenen? Hoe kan het werk in de klas, ondanks alle doods lijkende verplichtingen, toch dynamiek uitstralen en sprankelen? Of met andere woorden: hoe komen we uit het keurslijf van de verplichtingen en oefenen we ons weer in het ambacht van het lesgeven? Begeleiding: Maarten Ploeger Data/uur: zaterdag 11/1, 18/1, en 25/1/’14 van 9.00u-‐12.30u Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan 227, 2600 Berchem Prijs: € 100 Alle info: www.steinerscholen.be Inschrijven met vermelding van: uitdaging Labyrint van de kathedraal van Chartres 14
De kathedraal van Chartres: cultuurhistorische en spirituele rijkdom De kathedraal van Chartres, met haar architectuur, beeld-‐ houwwerken, glasramen, roosvenster en labyrint, bevat een schat aan beelden. De school van Chartres trachtte om de oude mysteriën, de inhouden van het Oude Testament en de tradities van Pythagoras, Plato en Aristoteles in overeen-‐ stemming te brengen met een waarachtig christendom. Rudolf Steiner sprak over de werkzaamheid van de grote leraren uit de school van Chartres en hun belang voor de ontwikkeling van de Nieuwe Mysteriën. In vier voordrachten gaan we op zoek naar de spirituele rijkdom die de kathedraal in al haar facetten biedt. Deze cursus kan gevolgd worden door een bezoek aan Chartres van 10 to 13 april ’14 (paasvakantie) Begeleiding: Marc Vandecasteele Data/uur: woensdagavond 5/2, 12/2, 19/2 en 26/2/’14 van 20.00u-‐22.00u Plaats: Vrije R. Steinerschool Vlaanderen, Kasteellaan 54, 9000 Gent Prijs avondvoordrachten: € 75 Inschrijven voordrachten met vermelding van: chartres Inschrijven voor de reis en inlichtingen bij Marc Vandecasteele:
[email protected] Prijs reisbegeleiding: € 100 Vervoer naar en verblijf in Chartres wordt individueel georganiseerd; tips te verkrijgen bij de reisbegeleider. Meer info en reisprogramma: www.steinerscholen.be 15
Kunstzinnig aanbrengen en verwerken van de leerstof in de lagere school Zowel doorheen het aanbrengen van de leerstof, als doorheen de verwerking ervan in tekst en beeld, loopt een kunstzinnige lijn. Uitgaande van de essentie van verschillende vakken, zullen we hierrond praktisch oefenen. Ook de vormgeving van het getuigschrift komt aan bod. Noden en vragen van cursisten kunnen in de inhoud verwerkt worden. Begeleiding: Charline Engels Meebrengen: eigen tekenmateriaal (potloden, waskrijtjes …) Waar nodig wordt aanvullend materiaal aangeboden. Data/uur: woensdag 15/1, 22/1 en 29/1/’14 van 14.15u-‐17.45u Plaats: Vrije R. Steinerschool Vlaanderen, Kasteellaan 54, 9000 Gent Prijs: € 90 Alle info: www.steinerscholen.be Inschrijven met vermelding van: kunstzinnig aanbrengen
16
Kunstzinnig werken in de lagere school: werken vanuit de reële situatie Zowel voor leraren in de steinerbasisschool als voor kinderen zijn de verschillende kunstzinnige verwerkingsvormen die in de steinerpedagogie gehanteerd worden vaak niet vanzelfsprekend. In deze cursus gaan we in op concrete vragen van leraren die betrekking hebben op het eigen kunstzinnig werk en dat van de kinderen. Door middel van een eenvoudige opbouw in de omgang met technieken, vormen en materialen willen we leraren ondersteunen in de ontwikkeling van het eigen kunstzinnig werk in functie van het lesgeven en willen we tevens aantonen hoe we kinderen kunnen begeleiden en stimuleren op dit vlak. Begeleiding: Charline Engels Meebrengen: eigen tekenmateriaal (potloden, waskrijtjes …) Waar nodig wordt aanvullend materiaal aangeboden. Data/uur: woensdag 9/10, 16/10 en 23/10/’13 van 14.15u-‐17.45u Plaats: Steinerschool Antwerpen, Volkstraat 40, 2000 Antwerpen Prijs: € 90 Alle info: www.steinerscholen.be Inschrijven met vermelding van: kunstzinnig werken
17
Kleuterleraar in gesprek: communiceren kan je leren Hoe treed je als kleuterleraar in relatie met ouders? Hoe kan de leraar vanuit zijn/haar professionaliteit in gesprek komen met ouders rond wat hij/zij waarneemt bij het kind, zó dat beide partijen mekaar werkelijk kunnen verstaan en respecteren? Hiertoe dient de leraar over professionele gesprekstechnieken te beschikken. Deze vormingsmodule richt zich specifiek op leraren uit de kleuter-‐ en peuterschool. In 3 zaterdagvoormiddagen wordt ingegaan op de bijzondere relatie tussen kleuterleraar en ouders. Rosalind Veltman biedt een praktijkgerichte training aan met theorie als onderbouwing van de ervaringsmomenten. Begeleiding: Rosalind Veltman Data/uur: zaterdag 26/4, 10/5 en 17/5/’14 van 9.00u-‐12.30u Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan 227, 2600 Berchem Prijs: € 140 Alle info: www.steinerscholen.be Inschrijven met vermelding van: communiceren
18
Vertellen in de kleuterklas tussen woord en beeld Hoe maak ik als leerkracht de beelden in verhalen beleefbaar voor het jonge kind? Welke motieven weven door verhalen en sprookjes en welke beelden sluiten aan bij de leefwereld van het jonge kind? In deze module willen we werken aan het oefenen van woord, gebaar en muziek als gezonde bruggen tussen inhoud en beeld voor het jonge kind? Tevens willen we onderzoeken hoe we op eenvoudige wijze creatief om kunnen gaan met tafelpoppenspel, schootspel, seizoens-‐ en arbeidsspel. Begeleiding: zie website Data/uur: zaterdag 7/12, 14/12/’13 en 11/1/’14 van 9.00u-‐12.30u Plaats: MSV De Es, Diksmuidelaan 227, 2600 Berchem Prijs: € 100 Alle info: www.steinerscholen.be Inschrijven met vermelding van: vertellen
19
Wat is de vraag van het kind van vandaag? Aan de hand van verschillende fenomenen kunnen we het kind van vandaag leren kennen en aftasten wat de onderliggende vraag is. Vorig jaar gaven we een aanzet door in te gaan op verschillende actuele thema’s, gekaderd vanuit het antroposofisch mensbeeld en belicht ook vanuit de klaspraktijk. Dit jaar bouwen we hierop voort. Plaats: Vrije R. Steinerschool Vlaanderen, Kasteellaan 54, 9000 Gent Prijs: per zaterdagvoormiddag: € 40 3 zaterdagvoormiddagen: € 105 Alle info: www.steinerscholen.be Inschrijven voor de 3 voormiddagen als geheel met vermelding van: zorg geheel Inschrijven voor 1 of meer voormiddagen met vermelding van: zorg + datum Hoogbegaafde leerlingen, wat vragen ze van ons? Wat is hoogbegaafdheid precies, waarin onderscheidt een hoogbegaafde leerling zich van een gemiddeld begaafde leerling en wat zijn zijn/haar specifieke onderwijsbehoeften? In deze vormingsvoormiddag wordt ingegaan op de specifieke onderwijsbehoeften van de hoogbegaafde leerling en op geschikte aanknopingspunten binnen het Steineronderwijs. Begeleiding: Frietzen Grünbauer Datum/uur: zaterdag 28/9/’13 van 9.00u-‐12.30u 20
Computer-‐ en gameverslaving en de invloed van beeldcultuur Dat het kind/de jongere in de hedendaagse media iets vindt dat tegemoet komt aan een sterke behoefte is duidelijk. Hoe kunnen wij als opvoeders het kind/de jongere blijven inspireren en zorgen dat de mogelijkheden van ICT en digitalisering niet teniet worden gedaan door de gevaren ervan? Begeleiding: Jacques Meulman Datum/uur: zaterdag 12/10/’13 van 9.00u-‐12.30u Druggebruik en verslaving Tegenwoordig behoort het gebruik van genotsmiddelen en drugs tot de dagelijkse verschijnselen in onze wereld. Niet enkel legale middelen zoals tabak en alcohol worden veelvuldig gebruikt, maar ook illegale middelen zoals cannabisproducten en pillen worden op steeds grotere schaal gebruikt. Dit stelt begeleiders en leraren voor heel wat vragen. Welke invloed hebben de middelen op de ontwikkeling van jongeren, welke rol kan de school spelen en welke preventie is er mogelijk? Deze en andere vragen vormen het onderzoeksthema van de zaterdagvoormiddag. Begeleiding: Fred Beekers Datum/uur: zaterdag 24/5/’14 van 9.00u-‐12.30u 21
Vakgerichte nascholingen steinerpedagogie voor het Secundair Onderwijs Een greep uit het aanbod in het buitenland In Dornach (Zwitserland): http://www.goetheanum.org/Tagunskalender.2793.0.html 9/10/-‐11/10/’13: Mathematische Studientage Geometrie in Natur und Technik (voertalen D/E) Mathematisch-‐Astronomische Sektion 8/11-‐10/11/’13: Parzival. Vom Mythos des Menschen der Bewusstseinsseele Sektion für Schöne Wissenschaften 3/1-‐6 /1/’14: Arbeitstage für Biologen und Biologielehrer Naturwissenschaftliche Sektion 31/1-‐1/2/’14: Kolloquium Mathematik und Geisteswissenschaft Mathematische-‐Astronomische Sektion 26/2-‐1/3/’14: Physikertagung 2014 Quantenphysik Naturwissenschaftliche Sektion 7/3-‐ 9/3/‘14 Musikertagung Sektion für Redende und Musizierende Künste 29/5-‐1/6/‘14 Himmelfahrtstagung Sektion für Bildende Künste 22
In Kassel (Duitsland): http://www.lehrerseminar-‐ forschung.de/index.php?n=Weiterbildung.Fortbildungswoche Internationale bijscholingsweken voor het SO (voertalen: D/E) 11/04 – 17/04/2014 10de klas 27/03 – 2/04/2015 12de klas 18/03 – 24/03/2016 9de klas In Stuttgart (Duitsland): www.waldorfschule.de/herbsttagung 24/10-‐27/10/’13: Herbsttagung des Bundes der freien Waldorfschulen 2013: Die Bedeutung des Übens Tegelijk met de algemene Tagung vinden de vaktagungen plaats: . Fachtagung Fremdsprachen: Die Bedeutung des Übens. . Fachtagung für Handarbeit: Mit geübten Händen Schönes erschaffen . Fachtagung Musik: Musikunterricht in der Waldorfschule-‐ Üben: eine Selbstverständlichkeit . Fachtagung Turnen und Sport: Die Bedeutung des Übens . Eurythmiefachtagung
23
Verantwoordelijke uitgever: Griet Van Raemdonck, Gitschotellei 188, 2140 Antwerpen 24
