Meningspeiling Amerikaanse Ambassade. Juli oktober 2009

RIS169859B_15-JAN-2010

Meningspeiling Amerikaanse Ambassade Juli – oktober 2009

DSO/BTD/MZ Versie 27 oktober 2009

Inleiding De Bond Heemschut (Vereniging tot bescherming van cultuurmonumenten) vroeg aan het college van burgemeester en wethouders per brief van 8 februari 2008 aandacht voor behoud van de Amerikaanse ambassade door middel van het plaatsen op de gemeentelijke monumentenlijst. Om dit verzoek op inhoudelijke gronden goed te kunnen beoordelen is in opdracht van de Dienst DSO in 2008 een uitgebreide cultuurhistorische verkenning uitgevoerd. Deze verkenning bevestigt de mening van de Bond Heemschut dat de ambassade van architectuurhistorische waarde is als uniek Haags voorbeeld van Wederopbouwarchitectuur. Naast deze cultuurhistorische benadering en waardering laten zich ook geluiden horen, waarin weinig of geen appreciatie voor het gebouw doorklinkt. Het gebouw wordt daarbij als ‘lelijk’ en door haar architectuur ‘niet passend in de omgeving’ beschouwd. Teneinde een goed afgewogen beslissing te kunnen maken over het behoud en de bescherming van het gebouw besloten B&W op 30 juni 2009: 1. Het besluit over het verzoek van de Bond Heemschut om Lange Voorhout 102/Korte Voorhout 2 – de Amerikaanse ambassade – op de gemeentelijke monumentenlijst te plaatsen, aan te houden; 2. een aantal organisaties en individuele Hagenaars te consulteren over de wenselijkheid genoemd gebouw te behouden/te beschermen en over de gedachten die er zijn het gebouw een nieuwe invulling te geven. Op 30 juni 2009 werd de Commissie SRO over dit besluit geïnformeerd en ging een persbericht over het besluit uit. Aansluitend is een aantal organisaties middels een brief van wethouder BW gevraagd om in eigen kring een debat te organiseren over de wenselijkheid het gebouw te behouden/te beschermen en over mogelijke nieuwe invullingen van het gebouw. De te raadplegen organisaties waren: -

De Stichting Binnenstad Het Haags Monumentenplatform De BNA Kring Haaglanden DoCoMoMo Nederland De Minister van OCenW/Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

De betreffende organisaties werden daarbij verzocht voor 1 oktober 2009 schriftelijk verslag uit te brengen over de uitkomsten van het debat. In de communicatie over dit consultatietraject werden ook individuele Hagenaars uitgenodigd op de vraagstelling te reageren. Zij werden daar in de eerste week van september nogmaals nadrukkelijk toe opgeroepen door middel van advertenties in ADHC, De Posthoorn en Den Haag Centraal (bijlage 1).

Uitkomsten Respons publiek Naar aanleiding van het persbericht van 30 juni 2009 kwamen vanaf 3 juli tot en met 31 augustus 106 reacties binnen. Naar aanleiding van de advertentiecampagne kwamen vanaf 1 september tot en met 11 oktober 307 reacties binnen, totaal dus 413 reacties (per e-mail en brief). Als sluitingsdatum voor reacties is 11 oktober gehanteerd. Uitkomst respons publiek Mening Aantal % absoluut Behoud 220 53,3 Sloop *) 187 45,3 Geen mening **) 6 1,4 Totaal 413 100,0 *) Naast de overduidelijke uitspraken over behoud dan wel sloop was er een aantal reacties dat een soort tussenvariant inhield. Een aantal personen vond dat het gebouw niet in de omgeving paste en stelde sloop, gevolgd door herbouw op een andere locatie voor (24 reacties, inclusief Madurodam). Een andere groep respondenten die het gebouw niet in de omgeving vond passen stelde voor het gebouw te ‘restylen’ door het hele gebouw of de gevel aan het Lange Voorhout te voorzien van een nieuwe (bakstenen) gevel, die beter in de omgeving zou passen (13 reacties). Omdat deze twee varianten toch neerkomen op het verwijderen van het beeld van het huidige gebouw uit de omgeving zijn zij meegeteld bij de sloopvarianten. **) In deze reacties werd zowel de sloop- als behoudoptie aan de orde gesteld, maar werd geen keuze gemaakt. De reacties – zowel de sloop- als de behoudoptie – kende vele gedaanten: van kort en krachtig (“Slopen!”) tot puntsgewijze uitgewerkte argumentaties voor behoud. Behoudoptie, argumentatie en suggesties voor herbestemming De voorstanders van behoud hanteerden bij hun argumentatie de meest uiteenlopende, argumentaties, kwalificaties en toelichtingen. Bijlage 2 geeft een bloemlezing. Van de 220 personen die opteren voor behoud gaven de meesten één of meerdere suggesties voor herbestemming. Een aantal van deze suggesties was uitgewerkt en met afbeeldingen gepresenteerd. In bijlage 3 staan de suggesties op een rij. Opvallend - 96 reacties betroffen één of ander (of meerdere) museum/musea; - 123 reacties hielden allerhande nieuwe invullingen in, waarbij veelal een (semi) openbaar karakter werd benadrukt en vaak aansluiting werd gezocht bij het internationale karakter van Den Haag; - Veelal werd ook gewezen op de wens/noodzaak op deze locatie levendigheid te creëren, zowel overdag als ’s avonds;

-

-

-

Als bijkomend argument tegen sloop wees men in een aantal gevallen op kapitaalsvernietiging, het duurzaamheidaspect en de overlast bij sloop; In veel reacties werd kritiek geleverd op de huidige inrichting van de openbare ruimte rond het gebouw. Men keek daarbij ook door dit gebrek heen en herkende desondanks de schoonheid/waarde van het gebouw; Nogal eens verwees men in de reactie naar de gebouwen van de Franse Ambassade en het zogenaamde AXA-gebouw, waarvan men stelde dat zij eerder voor sloop in aanmerking komen; Er klonk in de reacties met regelmaat waardering door voor de wijze waarop het gebouw van het Ministerie van Financiën recent is ‘gerestyled’

Sloopoptie, argumentatie en suggesties voor herbestemming Ook de 187 voorstanders van sloop zetten hun oordeel vaak bij met een argumentatie, kwalificaties en toelichtingen. De meest opvallende zijn terug te vinden in bijlage 2. Deze groep kwam – zij het in mindere mate dan de voorstanders van behoud – ook met een aantal suggesties voor een toekomstig gebruik van de na sloop vrijkomende locatie. Zie bijlage 3. Opvallend - De meeste voorstanders van sloop gaven aan waarom zij op deze lijn zaten. Hun argumenten kwamen neer op (de combinatie van): • gebouw past niet in de omgeving (161 keer genoemd); • gebouw is lelijk o.i.d. (76 keer genoemd); - Ongeveer de helft van de voorstanders van sloop (107 personen) liet deze argumentatie volgen door expliciet een opmerking te maken over het architectonische karakter van de door hen gewenste nieuwe invulling ter plaatse. Al deze reacties wezen in dezelfde richting: nieuwbouw moest (beter) passen in de omgeving (historiserend, 18de, 19de eeuwse bakstenen gevels) of er moest letterlijk teruggebouwd worden wat er tot 3 maart 1945 stond (“Hotel Paulez”); - Ook hier in de reacties de oproep om ook de gebouwen van de Franse Ambassade en het zogenaamde AXA-gebouw te slopen; - Ook hier klonk in de reacties met regelmaat waardering door voor de wijze waarop het gebouw van het Ministerie van Financiën recent is ‘gerestyled’ Respons organisaties De Stichting Binnenstad De stichting reageerde per brief van 25 september 2009 (zie bijlage 4). Samengevat was deze reactie: De Stichting Binnenstad raadpleegde op twee manieren haar achterban. Op 15 september jl. organiseerde zij een bijeenkomst voor de Raad van Advies van de Stichting Binnenstad en van de Stichting Binnenstadmanagement Den Haag. Voorafgaand aan de bijeenkomst was aan de leden van de Vereniging van Eigenaren Binnenstad Den Haag (één van de partners van de Stichting Binnenstad) per e-mail gevraagd hun mening over de toekomst van het gebouw te geven. De belangrijkste conclusie van de bijeenkomst van 15 september was dat Den Haag nu de kans moet grijpen om van deze locatie samen met de Franse Ambassade en het gebouw van AXA en het er tegenovergelegen Ministerie van Financiën een hoogwaardige entree naar de

binnenstad te maken: de ‘rode loper’ vanaf het Malieveld en de Bosbrug. Daarvoor is het nodig dat de gebouwen aan deze route bijdragen aan het karakter van zowel de Prinsessegracht als het Voorhout/Toernooiveld en – zoveel mogelijk – een publieksfunctie hebben. Beide raadplegingen leverden (bijna) unaniem de conclusie op dat het gebouw van Marcel Breuer in ieder geval behouden dient te worden, niet zozeer omdat het door iedereen zo mooi wordt gevonden, maar wel omdat een ieder overtuigd is van de bijzondere cultuurhistorische en architectonische waarde van het gebouw. Om te passen in bovengenoemde entree naar de binnenstad moet het gebouw echter wel een publieksfunctie krijgen en waar nodig worden aangepast. Dat zou kunnen met een glazen aanbouw of eventueel een opbouw van beperkte hoogte. Als bestemming zou gedacht kunnen worden aan een hotel met een restaurant op de begane grond, of een museum met een klein theater, een en ander gericht op de doelgroepen die hier traditioneel te vinden zijn. Het opnemen van een openbare parkeergarage wordt door de Stichting Binnenstad met vuur bepleit om de toegankelijkheid van deze zijde van de binnenstad de verbetering te geven die nodig is. Het Haags Monumentenplatform Het platform reageerde per brief van 25 september 2009 (zie bijlage 5). Samengevat was deze reactie: Het Haags Monumentenplatform is teleurgesteld dat de vraagstelling strikt tot het gebouw van Breuer is beperkt. Het platform zou een discussie over het gebouw van Breuer in de context van de andere ontwikkelingen aan het Voorhout, te weten de sloop van het gebouw van de Franse Ambassade en het AXA-gebouw en de nieuwbouw voor de Hoge Raad der Nederlanden, hebben toegejuicht. De samenloop van deze ontwikkelingen biedt immers een unieke kans om het toekomstige aanzien van het Korte Voorhout in samenhang te bezien. Juist die samenhang is mede bepalend voor een afgewogen oordeel over de toekomst van het gebouw van Breuer. Tot de vraagstelling beperkt, bericht het platform dat de organisaties die in het Haags Monumentenplatform zijn vertegenwoordigd in meerderheid voor behoud en bescherming van het gebouw zijn. Een unaniem oordeel blijkt in het platform niet te bestaan. Wel maakt het platform bij zijn meerderheidsstandpunt de volgende aantekeningen. Voorwaarde voor behoud van het gebouw is dat er een zinvolle herbestemming voor wordt gevonden en het gebouw aan die herbestemming kan worden aangepast. Als mogelijke herbestemming doet het platform de suggestie hierin het Escher Museum onder te brengen. Hoe dan ook zal het om een publieke functie moeten gaan met een grote mate van toegankelijkheid voor het publiek. Mocht evenwel en onverhoopt tot sloop van het gebouw worden besloten, dan roept het platform u op de eventuele herbestemming en herbebouwing van het kavel nadrukkelijk in samenhang met de overige bouwplannen aan het Korte Voorhout te bezien. De BNA Kring Haaglanden De BNA reageerde per e-mail op 16 oktober 2009. Bijgevoegd was een verslag van een door de BNA georganiseerd debat op 23 september 2009. (bijlagen 6) Het debat concentreerde zich – uitgaande van behoud van het gebouw – voornamelijk op ideeën voor een nieuwe bestemming.

De reactie van de BNA luidde (integraal): “De BNA vindt al jaren dat het gebouw van de Amerikaanse Ambassade, met name door alle veiligheidsmaatregelen, geen eerlijke kans krijgt om de waardering te krijgen van de gemiddelde Hagenaar die het verdient. Ooit opgezet als een uitermate toegankelijk gebouw met een belangrijke taak om de Nederlanders te informeren over de Verenigde Staten van Amerika door middel van een prachtige bibliotheek en een filmzaal/auditorium, is het gebouw verworden tot een afstotende burcht waar het zelfs voor de gebruiker niet meer lekker werken is. Architectuurhistorisch, stedenbouwkundig en cultuurhistorisch is dit gebouw het meer dan waard om behouden te blijven. Daarnaast is het een voorbeeld van hoogstaande architectuur op wereldniveau. Het gebouw is een monument voor onze lange diplomatieke, economische, culturele en politieke relatie met de USA. Inmiddels is het gebouw geaccepteerd als volwaardig lid van de uiterst diverse familie van gebouwen uit alle periodes van het bestaan van het Lange en Korte Voorhout. Een nieuwe functie voor het gebouw is niet moeilijk te vinden. Onderdeel van de nieuwbouw voor de Hoge Raad, zodat deze toch nog adres kunnen houden aan het Lange Voorhout, onderdeel of nieuwe vestiging van het Haags Historisch Museum, Instituut voor en over de Internationale organisaties die in Den Haag gevestigd zijn en expats in het algemeen, het Groen Links/Van Krimpen-idee voor een stoelenmuseum/museum voor toegepaste kunst, etc.. De bibliotheek is uitermate geschikt voor de vestiging van een grand-café, ‘café Breuer’, eventueel gecombineerd met een cabaret of jazz-zaaltje in het auditorium, dat ook geschikt is als restaurant. Een terras in de tuin of aan het Korte Voorhout zal de levendigheid daar in de avonduren vergroten. Het kan ook weer gebruikt worden als kantoor, maar een hotel kan ook heel goed of een ‘short stay hotel’ of appartementen. Instituut Clingedael mag ook wel eens meer prominent en in het hart van het politieke Den Haag gehuisvest worden. Kortom, het gebouw van de Amerikaanse Ambassade heeft recht op een tweede leven.” DoCoMoMo Nederland De werkgroep DOcumenteren en COnserveren van gebouwen en stedenbouwkundige en landschappelijke ensembles van de MOdern MOvement Nederland reageerde op 8 oktober 2009 met de mededeling dat men kampt met een “inhoudelijke reorganisatie” en een onderbezetting in het bestuur (bijlage 7). De organisatie van een bijeenkomst/debat was niet mogelijk. Desgevraagd deelde de secretaris van de werkgroep op 9 oktober mee dat het voor DoCoMoMo Nederland wel vast staat dat het gebouw in stand moet worden gehouden (bijlage 8). De Minister van OCenW/Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) De directeur van de RCE reageerde per brief op 22 oktober 2009 (bijlage 9). Samengevat kwam de reactie op het volgende neer: Het gebouw is naar zijn mening een van de markante kantoorgebouwen uit de periode van de Wederopbouw. De minister van OCenW is voornemens een beperkt aantal hoogtepunten uit de bouwperiode 1959-1965 in de komende jaren te beschermen. De RCE is doende een groslijst samen te stellen. Op basis daarvan zal een pre-selectie van aspirant rijksmonumenten worden gemaakt. De ambassade zal zowel op de groslijst als in de pre-selectie een plaats

krijgen. Deze pre-selectie van toekomstige rijksmonumenten zal in 2010 aan de minister van OCenW worden voorgelegd. Conclusies 1. een kleine meerderheid (220) van de 413 individuele reacties spreekt zich uit voor behoud van het gebouw; 2. de geraadpleegde organisaties zijn alle voor behoud van het gebouw. In geval van het Haags Monumentenplatform is sprake van een meerderheidsstandpunt.

9 bijlagen.

Bijlage 2 Museumfunctie, door 96 voorstanders van behoud genoemd, 75 deden 1 of meer concrete suggesties. Museum Aantal x Huis van de Democratie (incl. parlementair museum) 18 Design 12 Moderne kunst 7 Dependance van 5 • Haags Gemeentemuseum (muziekverzameling, design, Mondriaan, Escher) 4 • Museum of Modern Art (New York) 1 • Louvre (Parijs) 1 • Guggenheim (New York) Nationaal Historisch 4 Pop 2 Marcel Breuer 2 Internationale vrede en veiligheid 2 alle 1x Architectuur Wederopbouw Haagse School/Haagse meubels Stoelen 20ste eeuwse toegepaste kunst Beeldende kunst Gesamtkunstwerk Haags Historisch met Martin Luther Kingcentrum De Verdieping Letterkundig Film Sport Overzicht aanbod alle kunstvormen Blinden Nederlandse uitvinders Voor kinderen met “moeder aarde centraal” Multicultureel (“Kleurrijk Metropool”) Internationaal recht- en rechtspraak Internationale geschiedenis Diplomatie Ambassades (presentatie landen en cultuur) Europamuseum en European Museum of Art Noord-, Midden en Zuid-Amerika Amerikaanse-Nederlandse betrekkingen Verenigde Staten Wandaden van Verenigde Staten

Overige functies, door 123 voorstanders van behoud genoemd, die 1 of meer concrete suggesties deden. Functie Aantal x Horeca (algemeen) 6 - Hotel 20 2 • Designhotel 1 • Internationaal Veteranenhotel 1 • Sporthotel 5 - Restaurant 5 - Grand Café 1 - Café-restaurant 1 - Koffiecorner Kantoor 15 5 • Overheid 4 • Hoge Raad 2 • Bank 2 • Gerechtsgebouw 1 • Monumentenzorg 1 • Haags Gemeentearchief 1 • Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie 1 • Functie in relatie tot Vrede en Recht 2 • Instituut Clingendael (Semi) Openbare functie 13 Culturele functie 10 2 • Theater 1 • Concertgebouw 1 • Kunstenaarsverzamelgebouw 1 • Centrum voor beeldende kunst en architectuur 1 • Kunst-cultuur-architectuur i.k.v.duurzaamheid (“Huis van het Groen”) 1 • Creativiteitsdoeleinden 1 • Cultuurhistorisch Centrum 1 • Bibliotheek 1 • Kunstcentrum 1 • Archief (CIA) 1 • Studiecentrum misplaatste architectuur 1 • Broedplaats ‘De Illusie’ 1 • Nederlandse Maconiek Centrum 1 Onderwijsinstelling 7 1 • Koninklijk Conservatorium 1 • Universiteit van Den Haag 1 • Centrum voor Vormgeving 1 • Fijnschildersacademie Onderwijs, studiecentrum, internationaal 1 • Studiecentrum vergelijkend Europees Recht 1 • Kenniscentrum internationaal recht 1 • Internationaal wetenschappelijk instituut Kantoor met internationale uitstraling/organisatie 4 5 • Ambassade (-verzamelgebouw)

• Eurojust • VN-instituut Watermanagement • Mondiaal opererend organisatie Vrede en Veiligheid • Internationale Juridische Organisatie • World Legal Heritage • Internationaal Nieuwspoort Debat, ontmoeting en voorlichting • Stadsaula • Clubgebouw • Debatcentrum • Informatiecentrum • Informatiecentrum voor/over Den Haag • Representatieve doeleinden gemeente Den Haag • Informatiecentrum over culturele instellingen • Publieksfuncties rond de rechterlijke macht • Voorlichtingsbijeenkomsten bedrijven Debat, ontmoeting en voorlichting, internationaal • Huis van de Internationale Ontmoeting • Holland-Amerika House • Voorlichting Nederlandse overheid, Europa, VN • Expatcentrum • Communicatieplatform Europese Gemeenschap • Informatiecentrum Nederland-USA • Instituut voor/over internationale organisaties • Maryin Luther Kingcentrum • Infocentrum internationale instellingen Internationale Instituten e.d. • Institute of Global Justice Medische, zorg, opvang, sociaal • Centrum voor Alternatieve Geneeskunde • Vluchtelingenopvang • Centrum/instituut voor Sociale Architectuur • Bejaarden- en verpleegtehuis • Opvang jeugd, die niet in een jeugdgevangenis hoort • Ziekenhuis Congres, evenementen ed. • Congrescentrum • Vergadercentrum • Expositieruimte • Evenementengebouw Wonen • Studentenwoningen • Appartementen Diversen • Parkeergarage • Fietsenstalling • Bedrijfsunits

1 1 1 1 1

1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 4 1 3 2 2 1 1

• Gallerie • Multifunctioneel gebruik

1 1

Functies, door 57 voorstanders van sloop genoemd, zij deden vaak 1 of meer concrete suggesties. Functie Aantal x Horeca (algemeen) 7 - Hotel (-Restaurant) 9 5 • Hotel Paulez herbouwen 2 - Restaurant 1 - Café Kantoor 3 2 • Hoge Raad (Semi) Openbare functie 1 Culturele functie (algemeen) 5 10 • museum 2 • Theater 4 • Concert-/Operagebouw 1 • Princesseschouwburg herbouwen 1 • Gebouw Kunsten en Wetenschappen herbouwen Onderwijsinstelling 1 1 • Koninklijk Conservatorium Kantoor met internationale uitstraling/organisatie 2 • Ambassade 1 • Internationaal Gerechtshof Wonen 18 Diversen 9 • Onbebouwd laten (parkaanleg) 2 • Parkeergarage 1 • Fietsenstallng 5 • Winkels, gallerie 1 • Ateliers 1 • Openbaar toilet

Bijlage 3 Voorstanders van behoud: de meest gebruikte kwalificaties en opvallendste uitspraken\ Uitspraak Aantal x monumentwaardig, landmark, (zeer) beeldbepalend, karakteristiek, markant 19 Architectonische hoogtepunt, (grote/bijzondere) architectonische waarde, 23 uniek, zeldzaam, spraakmakend, interessant, topdesign, internationale allure Schitterend, prachtig, mooi, fraai, sierraad, pronkstuk, (stijl)icoon, mijlpaal 30 (grote, Haagse) historische waarde, relatie met VS, politieke betekenis 15 Geslaagde inpassing, (een goed gebouw) detoneert niet 3 Gebouw past eigenlijk niet in de omgeving, maar toch …. 1 Aan gebouw gewend 2 Gebouw hoort bij Den Haag 3 Sloop is: 3 • Cultuurbarbarisme, vandalisme 1 • Onwaardig voor een cultuurstad als Den Haag 1 • Maakt Den Haag de ‘laughing stock’ van Europa 1 • Echt zonde Je weet wat je hebt, je weet niet wat je krijgt (na sloop) 1 Als we alle lelijke gebouwen in de stad willen slopen wordt Den Haag een flink stuk leger Voorstanders sloop: de meest gebruikte kwalificaties en opvallendste uitspraken Uitspraak (onooglijke; lelijke; betonnen) bunker Hoop beton, lelijke klomp beton, betonnen blokkendoos, kolos, puist, kluis, stuk beton, misplaatst betonblok Grijs Oostblok onding, Stalinistisch, communistisch Simply a box, moderne schoenendoos, groot log complex, lomp monster, grote grafsteen, gevangenis, 2 liter pak melk met schietgaten, misplaatst bastion, rotte kies, onding, gedrocht Afgrijselijk, afzichtelijk, afschuwelijk, foeilelijk, oerlelijk, spuuglelijk, (zeer; ontzettend; zeldzaam; walgelijk; ongelooflijk) lelijk, monsterlijk, slechter kan niet Doorn in het oog Detoneert, (ernstige) dissonant Één van de lelijkste gebouwen van Den Haag, het kan haast niet erger, meest afgrijselijke bouwsel van de stad Heeft een negatieve lading, gevoel van onbehagen, symbool VS (in negatieve zin) Had nooit gebouwd mogen worden “Slopen!” (kortst mogelijke reactie) Aanbod om 1.000 euro mee te betalen aan de sloop Laat deze ergernis nu eindelijk verdwijnen, sloop hoe eerder, hoe liever, sloop liever vandaag dan morgen, sloop z.s.m. Beter was geweest de puinhopen van het bombardement te laten liggen Is niet lelijk, mooi, interessant (maar toch …) Suggestie: afbreken en elders herbouwen • Herbouw in Madurodam

Aantal x 19 11 3 14

26

3 6 3 6 1 3 1 4 1 3 22 1

• Herbouw op een afgelegen plek (eiland op zee), “voor de liefhebbers” Suggestie: gevel Lange Voorhout of beide gevels historiserend ‘restylen’

1 13

Bijlage 4

STICHTING BINNENSTAD DEN HAAG Aan de heer drs. J.M. Norder Wethouder Bouwen en Wonen Postbus 12600 2500 DJ DEN HAAG

Secretariaat Buitenhof 47 2513 AH ‘s-Gravenhage 070-3131350 fax: 3627605 [email protected]

Den Haag, 25 september 2009

Betreft: toekomst Amerikaanse Ambassade

Geachte heer Norder,

Op uw verzoek hebben wij als bestuur van de Stichting Binnenstad Den Haag een debat georganiseerd over de toekomst van het gebouw van de Amerikaanse Ambassade. Wij hebben twee manieren gekozen om onze achterban te raadplegen: op 15 september jl. hebben wij een bijeenkomst georganiseerd voor de Raad van Advies van de Stichting Binnenstad en van de Stichting Binnenstadmanagement Den Haag. Tijdens deze bijeenkomst hield Wijnand Galema een presentatie over de geschiedenis van het gebouw. Daarna werd gediscussieerd over de mogelijkheden van het gebouw en van de locatie. Voorafgaand aan de bijeenkomst is aan de leden van de Vereniging van Eigenaren Binnenstad Den Haag (één van de partners van de Stichting Binnenstad) per e-mail gevraagd hun mening over de toekomst van het gebouw te geven. De belangrijkste conclusie van de bijeenkomst van de Raad van Advies was dat Den Haag nu de kans moet grijpen om van deze locatie samen met de Franse Ambassade en het gebouw van AXA en het er tegenovergelegen Ministerie van Financiën een hoogwaardige entree naar de binnenstad te maken: vanaf het Malieveld en de Bosbrug moet als het ware een rode loper de bezoeker naar de binnenstad trekken. Het belang hiervan neemt alleen maar toe naarmate de nieuwbouwprojecten langs Koekamp en Koningin Julianaplein vorderen. Daarvoor is het nodig dat de gebouwen aan deze route bijdragen aan het karakter van zowel de Prinsessegracht als Voorhout/Toernooiveld en – zoveel mogelijk – een publieksfunctie hebben. De verbouwing van het Ministerie van Financiën is de eerste stap in deze richting geweest.

Beide raadplegingen leverden (bijna) unaniem de conclusie op dat het gebouw van Marcel Breuer in ieder geval behouden dient te worden, niet zozeer omdat het door iedereen zo mooi wordt gevonden, maar wel omdat een ieder overtuigd is van de bijzondere cultuurhistorische en architectonische waarde van het gebouw. Wij beschouwen de stad als een opstelsom van stijlen en ontwerpen door de eeuwen heen. Daaraan ontleent Den Haag haar kwaliteit. Dit in Nederland bijna unieke ontwerp van Marcel Breuer is typerend voor de jaren 60 en onderdeel van de wordingsgeschiedenis van Den Haag. Bovendien is het gebouw een uiting van de diplomatieke betrekkingen, die Nederland als eerste land in de wereld met Amerika aanknoopte. Om te passen in bovengenoemde entree naar de binnenstad moet het gebouw echter wel een publieksfunctie krijgen en waar nodig worden aangepast. Dat zou kunnen met een glazen aanbouw of eventueel een opbouw van beperkte hoogte. Als bestemming zou gedacht kunnen worden aan een hotel met een restaurant op de begane grond, of een museum met een klein theater, een en ander gericht op de doelgroepen die hier traditioneel te vinden zijn. Het opnemen van een openbare parkeergarage wordt door de Stichting Binnenstad met vuur bepleit om de toegankelijkheid van deze zijde van de binnenstad de verbetering te geven die nodig is. De invulling van de locaties ernaast is, zoals gezegd, zeker zo belangrijk: de gebouwen die hier komen moeten passen in de stedelijke, gemengde, voor het publiek toegankelijke plint. Dat geldt ook voor de nieuwbouw van de Hoge Raad. Wij vragen u dringend deze unieke kans te grijpen en van het Korte Voorhout een hoogwaardige entree naar de binnenstad te maken. Graag worden wij bij de verdere planvorming betrokken.

Met vriendelijke groet, namens het bestuur van de Stichting Binnenstad Den Haag

A.P.G.M. Dekkers, voorzitter

Bijlagen: -

verslag van de bijeenkomst van de Raad van Advies van 15 september 2009 reacties van de leden van de Vereniging van Eigenaren Binnenstad Den Haag

Bijlage 5

Haags Monumentenplatform Sinds 11 december 1985

|

Correspondentieadres: Delistraat 11, 2585 VW Den Haag; tel. 070 3281661

Den Haag, 25 september 2009 Aan: De heer drs. J.M. Norder, wethouder van Bouwen en Wonen van de gemeente Den Haag Postbus 12 600 2500 DJ Den Haag Onderwerp: gebouw Amerikaanse Ambassade, Lange- en Korte Voorhout Referte: uw brief van 2 juli 2009, nr. DSO/2009.2202 Geachte heer Norder, Het Haags Monumentenplatform heeft, met dank voor uw uitnodiging daartoe, gehoor gegeven aan uw oproep in eigen kring een debat te organiseren over de wenselijkheid van behoud en bescherming van het gebouw van de Amerikaanse Ambassade aan het Voorhout. Alvorens in gevolge uw verzoek u schriftelijk verslag te doen van de uitkomst van het debat, meent het platform u deelgenoot te moeten maken van haar teleurstelling dat uw vraagstelling strikt tot het gebouw van Breuer is beperkt. Het platform zou een discussie over het gebouw van Breuer in de context van de andere ontwikkelingen aan het Voorhout, te weten de sloop van het gebouw van de Franse Ambassade en het AXA-gebouw en de nieuwbouw voor de Hoge Raad der Nederlanden, hebben toegejuicht. De samenloop van deze ontwikkelingen biedt immers een unieke kans om het toekomstige aanzien van het Korte Voorhout in samenhang te bezien. Juist die samenhang is mede bepalend voor een afgewogen oordeel over de toekomst van het gebouw van Breuer. Tot uw vraagstelling beperkt, bericht ik u dat de organisaties die in het Haags Monumentenplatform zijn vertegenwoordigd in meerderheid voor behoud en bescherming van het gebouw zijn. Een unaniem oordeel blijkt in het platform niet te bestaan. Wel maakt het platform bij zijn meerderheidsstandpunt de volgende aantekeningen. Voorwaarde voor behoud van het gebouw is dat er een zinvolle herbestemming voor wordt gevonden en het gebouw aan die herbestemming kan worden aangepast. Als mogelijke herbestemming doet het platform de suggestie hierin het Escher Museum onder te brengen. Hoe dan ook zal het om een publieke functie moeten gaan met een grote mate van toegankelijkheid voor het publiek. De aanpassing van het gebouw aan de herbestemming dient van hoge kwaliteit te zijn, zonder dat er echter aan het gebouw irreversibele aanpassingen worden aangebracht. Mocht evenwel en onverhoopt tot sloop van het gebouw worden besloten, dan roept het platform u op de eventuele herbestemming en herbebouwing van het kavel nadrukkelijk in samenhang met de overige bouwplannen aan het Korte Voorhout te bezien en het totaal van deze plannen even nadrukkelijk te toetsen aan het ‘stedenbouwkundige DNA’ van de directe omgeving van het Voorhout. Het Korte Voorhout vormt immers een entree naar de stad die de monumentale, historische binnenstad waardig zou moeten zijn. Tot slot maak ik u er op attent dat de Stichting Binnenstad, die is vertegenwoordigd in het Haags Monumentenplatform, op uw uitnodiging met een eigen reactie zal komen. Met vriendelijke groet,

W.F. Vader, voorzitter

De BNA vindt al jaren dat het gebouw van de Amerikaanse Ambassade, met name door alle veiligheidsmaatregelen, geen eerlijke kans krijgt om de waardering te krijgen van de gemiddelde Hagenaar die het verdient. Ooit opgezet als een uitermate toegankelijk gebouw met een belangrijke taak om de Nederlanders te informeren over de Verenigde Staten van Amerika door middel van een prachtige bibliotheek en een filmzaal/auditorium, is het gebouw verworden tot een afstotende burcht waar het zelfs voor de gebruiker niet meer lekker werken is. Architectuurhistorisch , stedenbouwkundig en cultuurhistorisch is dit gebouw het meer dan waard om behouden te blijven. Daarnaast is het een voorbeeld van hoogstaande architectuur op wereldniveau. Het gebouw is een monument voor onze lange diplomatieke, economische, culturele en politieke relatie met de USA. Inmiddels is het gebouw geaccepteerd als volwaardig lid van de uiterst diverse familie van gebouwen uit alle periodes van het bestaan van het Lange en Korte Voorhout. Een nieuwe functie voor het gebouw is niet moeilijk te vinden. Onderdeel van de nieuwbouw voor de Hoge Raad, zodat deze toch nog adres kunnen houden aan het Lange Voorhout, Onderdeel of nieuwe vestiging van het Haags Historisch Museum, Instituut voor en over de Internationale organisaties die in Den Haag gevestigd zijn en expats in het algemeen, het Groen Links / van Krimpen idee voor een stoelenmuseum / museum voor toegepaste kunst, etc.. De bibliotheek is uitermate geschikt voor de vestiging van een grand café, café Breuer, eventueel gecombineerd met een cabaret of jazz zaaltje in het auditorium, dat ook geschikt is als restaurant. Een terras in de tuin of aan het Korte Voorhout zal de levendigheid daar in de avonduren vergroten. Het kan ook weer gebruikt worden als kantoor, maar een hotel kan ook heel goed of een short stay hotel, of appartementen. Instituut Clingedaal mag ook wel eens meer prominent en in het hart van het politieke Den Haag gehuisvest worden. Kortom, het gebouw van de Amerikaanse Ambassade heeft recht op een tweede leven. Namens de BNA Kring Haaglanden, Terry van der Heide

Niek van Vugt  Filip Mens

Verslag BNA debat dd. 23 september ‘’ De toekomst van het gebouw van de Amerikaanse Ambassade” Terry van der Heide heet de aanwezigen welkom en opent het debat met een korte toelichting. Dit debat is op verzoek van de wethouder Bouwen en Wonen van de Gemeente Den Haag, Marnix Norder, georganiseerd met als doel te discussiëren over de wenselijkheid om het gebouw te behouden dan wel te beschermen en over de mogelijke nieuwe invullingen van het gebouw. BNA Kring Haaglanden organiseerde in maart 2008 eveneens een debat over dit onderwerp. Moderator : Marcella Mesker De deelnemers bestaan voor ongeveer 50% uit professionals (w.o. architecten) en 50% belangstellende Hagenaars. De eerste spreker is Marnix Norder, die benadrukt geen onderdeel van de discussie te zullen zijn, maar graag uiteen wil zetten waarom deze discussie bijeenkomst is georganiseerd. Behoud of Sloop, daarover verschillen de meningen sterk. In een eerder stadium heeft een aantal deskundigen zich gebogen over de toekomst van het gebouw en vervolgens is aan een aantal organisaties (w.o. BNA Kring Haaglanden) gevraagd om reacties te peilen binnen de achterban en breder.

Een oproep aan de Haagse burgers heeft geresulteerd in (per vandaag) een 330 reacties, waarvan ca. 46% zich uitspreekt voor behoud en een kleine 50% voor sloop of een vorm van sloop, zoals bijvoorbeeld het gedeelte aan het Lange Voorhout een nieuw bakstenen ‘jasje’ geven. De overige procenten vallen onder de categorie ‘’weet niet’’ Norder stelt dat het doel van deze discussies en de oproep aan de burgers beslist geen volksraadpleging is, noch een enquête, maar wel een manier om inzicht te krijgen wat te doen met het gebouw van Breuer. Marnix Norder zelf twijfelt nog, hij neigt nu naar behoud van het gebouw gezien de cultuurhistorische waarde ervan. Vervolgens spreekt Wijnand Galema, architectuur historicus en mede schrijver van het onderzoek naar de historie van het gebouw: “Bouwen aan Diplomatie”. Hij zet de achtergronden uiteen en benadrukt de verrassende openheid van het gebouw. Ook noemt hij de bibliotheek die opengesteld is/was voor publiek, alleen is het publiek daar nooit goed van op de hoogte geweest. Vervolgens lichten de prijswinnaars van de door Stroom uitgeschreven wedstrijd: Toekomst van Breuer”. Wim van der Valk (…..)licht zijn plan toe voor een centrum van Recht en Vrede, met een programma toegesneden op het gebouw: expo- en perscentrum, bibliotheek, plek voor debat. Ramen dubbel openen en rolluiken weg. Dan volgt Jeroen Trimbosch (Queeste Architecten) met een toelichting over zijn ontwerp voor een Popmuseum; inmiddels is bekend geworden dat het Popmuseum een plek heeft gevonden in Scheveningen. Na deze uiteenzettingen volgt discussie: Hans Matla: Wil graag de originele vorm behouden, er mag wel een beetje aan veranderd worden. Het is nu zo’n somber gebouw; er zou iets meer kleur aan toegevoegd kunnen worden, bijv. bij de ramen. Alex Letteboer: Alleen veranderen onder bepaalde voorwaarden. De discussie zou zich moeten toespitsen op de vraag: “wat moet er op die plek gebeuren” Het is een uitstekende plek om iets met het internationale karakter van het gebouw te doen. Behoud van het gebouw is tevens een eerste aanzet tot duurzaamheid. NN Het gebouw is een prima object om middels Citymarketing neer te zetten als symbool voor ‘recht, vrede en veiligheid’. Vervolgt spreker: Mariska van der Burgt, voorzitter en initiator St. Zetel Mariska van der Burgt houdt een vurig pleidooi voor behoud van het gebouw om het dan vervolgens in te richten als stoelenmuseum. Immers Breuer heeft zelf ook beroemde stoelen ontworpen. Daarbij dient het stoelenmuseum een (1) publiek belang, biedt het (2) een stimulerende plek voor ontwerpers en heeft het (3) een educatieve functie. Als stoelenmuseum zou het Breuer gebouw een ambassade kunnen zijn voor creativiteit. Vervolg discussie. Sanne van Loon Bij de gedachtevorming rond dit gebouw moet er met een aantal punten rekening gehouden worden: (1) wat is de juiste functie van de plek (museum, vrije academie),

(2) Wat is de juiste functie van het gebouw (3) als besloten wordt dat het gebouw niet blijft bestaan, wat moet er dan komen op die plek: een Haagse opera ? (4) een nieuw gebouw zou in ieder geval niet moeten aansluiten bij de architectuur van het Voorhout. Max Boekholt Handhaaf het gebouw, het is van cultuur historische waarde; de architectuur is vervangbaar maar hij vreest, gezien de ervaringen met het verleden, dat de politiek en de commercie er mee aan de haal zullen gaan. Daarom is hij voor handhaving met eventueel een toevoeging die de oud /nieuw meerwaarde ten goede komt. Kees Kimmel Groot voorstander van handhaven gebouw. De stad is een optelsom van architectonische hoogstandjes door de eeuwen heen. Maar, de stad heeft wel behoefte aan een gebouw dat levendigheid uitstraalt, (hij noemt als voorbeeld het gebouw voor de Rechtspraak: een prachtig gebouw op een prachtige plek, maar heel doods) Het Breuer gebouw kan de entree naar de stad verder vormgeven als een levendige plek, vol dynamiek en mensen. Nicole Vrolijk Den Haag wil zich graag profileren als internationale stad. Den Haag verdient daarom een opera. En wel op die plek gezien de ligging ten opzichte van de Koninklijke Schouwburg. Bij voorkeur in het bestaande gebouw. Mevrouw Stok Is het hier helemaal mee eens. Den Haag zou weer de muziekstad van weleer moeten worden. Het gebouw moet blijven, alleen de ingang aanpassen met mooie entree met pilaren. Een ingang met grandeur. NN ? Het is een bijzonder gebouw, laten we het vooral behouden. Als straks ambassade weg is en de obstakels, hekken, etc. ook weg zijn wordt het vanzelf weer een open gebouw. Dan zal de vormt de functie zich naar het gebouw. NN? Opera in Den Haag prima, maar niet op die plek. Als omwonende wil hij geen hoge decortorens. NN ? (Amerikaan) De plek roept om iets internationaals. Bijvoorbeeld een World Peace Park met Breuer stoelen. Een gedeelte van het gebouw inrichten als Peace museum (ja, hij weet dat we ook al het Peace Palace hebben, maar dat is zo ontoegankelijk) Dit Peace Museum zou juist voor iedereen toegankelijk moeten zijn. Charles van Beuningen (Vrienden van het Voorhout) Het gebouw detoneert, maar ja, het staat er al 50 jaar en het is nu een deel van de familie geworden. Een grote schoonmaakbeurt en het is klaar om ingericht te worden als museum voor toegepaste kunst. Hierbinnen zou ook het stoelenmuseum gevestigd kunnen worden. Sander Woerdman De stedenbouwkundige functie van het gebouw is belangrijk: het is inderdaad de entree naar de stad. Eerst discussie over behoud afsluiten en dan pas over de functie. Er is nog tijd genoeg voordat de Ambassade gaat verhuizen. Discussie /beslissing niet aan de markt over laten, want dan komt er iets lelijks voor terug. Kees Duijvestein

Het gebouw moet vanuit duurzaamheids besef benaderd worden; dus in ieder geval behouden. Verhoog de ecologische duurzaamheid. Vrede: verbreden op het gebied van duurzaamheid. Levendig gebouw tot ’s avonds laat. Is vóór een stoelenmuseum of een opera, maar niet op deze plek. Vera Yanovshtchinsky Mist in de discussie als elementair uitgangspunt de culturele daad, nl. het behoud van het gebouw. Vervolgens de cultuur historische waarde bepalen en vandaar uit pas de functie bepalen. Het gebouw is een stuk van de geschiedenis en mag alleen daarom al niet verdwijnen. Als museum is het gebouw te gesloten. Door entree en binnenterrein open en toegankelijk te maken, geef je het gebouw terug aan de stad. Cathrien van Herwaarden Als locatie voor het toekomstige Huis van de Democratie is het gebouw van Breuer niet geschikt bevonden. Aangezien er veel parlementsleden heen en weer zouden lopen en zij dit bij voorkeur ondergronds doen, geeft men de voorkeur aan een andere locatie t.w. Kalvermarkt /hoek Spui. Volgens haar zou het gebouw de relatie tussen Amerika en Nederland moeten benadrukken, met levendigheid overdag en ’s avonds. Paul Bontebal Eerst bepalen / besluiten dat het gebouw blijft staan, want het is ‘part of the family’, het heeft een hoge culturele, historische waarde. Maar voordat de Amerikanen vertrekken, hebben we nog 3 jaar de tijd om een visie te ontwikkelen wat de functie van het gebouw zal worden. Antoinette Visser Het zou niet eens ter discussie mogen staan of het gebouw wel of niet moet blijven staan. Natuurlijk moet het gebouw blijven. Het pand hoort bij de stad. Eerst moet het historisch / architectonisch belang erkend worden. Vervolgens is er nog tijd genoeg om de verdere functie te bepalen. Marcella Mesker Ziet het belang van handhaven van gebouw en denkt aan een functie van combinatie van architectuur, bouw, cultuur. Het debat wordt afgesloten met de volgende conclusie: Eerst moet besloten worden dat het gebouw moet behouden blijven, het cultureel historisch belang ervan is te groot. Vervolgens kan over de functie nagedacht worden, want daar is nog tijd voor.

Bijlage 9