MEMO Mogelijkheden bermverharding 14 januari 2013 Arthur Ernste Inleiding In totaal zijn er drie typen bermverharding te onderscheiden. In de eerste plaats is er het aanvullen van bermen met ongebonden materiaal, zoals grond of freesasfalt. Deze werkwijze heeft een curatief karakter. Ten tweede bestaat de mogelijkheid om de bermen te voorzien van een betonproduct, zoals in het werk gestort ribbelbeton, bermcrete (in het werk gestort open structuur beton) of grasbetontegels. Deze werkwijze is duidelijk preventief van aard. De laatste mogelijkheid is om de bermen te voorzien van een halfverharding. Voorbeelden hiervan zijn de toepassing van Geosta of cementgebonden materiaal. Deze werkwijze is preventief, hoewel niet geheel onderhoudsvrij waardoor er nog steeds in geringe mate onderhoud dient te worden gepleegd. Aan al deze typen bermverharding zijn voor- en nadelen verbonden, welke betrekking hebben op duurzaamheid, verkeersveiligheid, geluidsoverlast en aanleg- en onderhoudskosten. In deze memo zullen de verschillende opties worden beschreven die als bermverharding kunnen worden toegepast. Naast de huidige werkwijze, het aanvullen van de bermen met freesasfalt, worden als alternatief het toepassen van ribbelbeton, bermcrete, grasbetontegels, en als halfverharding de toepassing van cementgebonden bermverharding en Geosta uitgewerkt inclusief voor- en nadelen. Aansluitend zal op basis hiervan een keuze worden gemaakt.
Verschillende typen bermverharding 1. Aanvullen bermen met freesasfalt Het aanvullen van de wegbermen van wegen buiten de bebouwde kom in de gemeente Bedum gebeurt sinds 15 jaar met asfaltgranulaat. De wijze waarop in de gemeente Bedum het bermonderhoud wordt uitgevoerd is curatief. Dit wil zeggen dat, op het moment dat sprake is van een slechte onderhoudstoestand van de bermen, er actie wordt ondernomen. Deze actie bestaat uit het aanvullen van de gaten of gehele verreden bermen met freesasfalt. Hierdoor is er eigenlijk steeds sprake van wegen, met name in het buitengebied, waar de onderhoudstoestand van de bermen te wensen over laat en waar (eigenlijk) actie ondernomen dient te worden. Dit houdt met name verband met de wijze waarop in de gemeente Bedum het bermonderhoud wordt uitgevoerd. Het aanvullen met freesmateriaal zorgt voor een niet stabiele bermverharding. In het verleden, toen nog teerhoudend asfaltgranulaat mocht worden toegepast, had de verharding in de berm nog enige samenhang door het klevend vermogen van de teercomponent. Echter sinds de toepassing van teerhoudend asfaltgranulaat wettelijk niet meer is toegestaan, wordt het freesmateriaal er – vooral bij wegen waar veel doorgaand verkeer op zit en waar de wegen niet zo breed zijn – erg snel uitgereden. Mede hierdoor laat de toestand van de bermen in onze gemeente te wensen over. Tevens kan door de huidige werkwijze het bermonderhoud in Bedum worden gezien als een doorgaand proces; er zijn altijd wel bermen waar aanvulling noodzakelijk is en op buitenwegen met een hoge verkeersintensiteit dient het aanvullen veelvuldig te gebeuren.
Voordelen: - Het is een werkwijze die op de huidige begroting niet veel extra kosten met zich meebrengt door hergebruik van vrijkomend freesasfalt; - Bij overlaging van de asfaltconstructie zijn de bermen relatief eenvoudig op hoogte te brengen; - De “gevaarlijke bermen” nodigen niet uit tot harder rijden. Nadelen: - Door het curatieve karakter van deze werkwijze zijn er steeds locaties waar de toestand van de berm tot gevaarlijke situaties kan leiden voor weggebruikers en aansluitend tot aansprakelijkheid; - Door het uitgereden freesasfalt treedt er vervuiling op in de aangrenzende grasbermen en sloten, en komt er – met name in bochten – los materiaal op de rijbaan te liggen; - Het aanvullen van de bermen is zeer arbeidsintensief – dus relatief hoge terugkerende kosten (het onderhoud houdt nooit op; cyclisch en doorgaand proces); - Door het geringe opsluitende vermogen van dit type bermverharding resulteert dit tot hogere onderhoudskosten aan de asfaltverharding door het afbrokkelen van asfalt en het ontstaan van randschade. 2. Ribbelbeton Het aanbrengen van ribbelbeton als verhardingsconstructie in de berm is een preventieve methode. Door de stabiliteit en samenhang van deze constructie wordt voorkomen dat er gaten in de berm ontstaan. Dit product is eerder in Groningen toegepast, te weten aan de Delleweg tussen Middelstum en Loppersum en de Boersterweg richting Ten Boer. Hierbij dient opgemerkt te worden dat deze wegen breder zijn dan de wegen die wij nu gaan aanpakken en dus worden deze bermen ook minder bereden. Voordelen: - De betonconstructie houdt zich veel jaren goed (Delleweg en Boersterweg zijn meer dan zeven jaar oud en nog geen schade zichtbaar) waardoor lange tijd geen onderhoud nodig is; - De bermverharding zorgt voor een stabiele berm waardoor op langere termijn minder schade aan de naastliggende asfaltconstructie ontstaat (dus op termijn lagere onderhoudskosten asfaltonderhoud); - Er hoeft geen fundering te worden gegraven voor de betonconstructie (dikte 20 cm) waardoor dit niet/ nauwelijks leidt tot instabiliteit in de fundering van de weg; - Er is sprake van een veilige wegberm waar verantwoord op kan worden uitgeweken door motorvoertuigen. - Door de ribbels in de verhardingsconstructie wordt uitwijken ontmoedigd. Nadelen: - De kosten voor het aanbrengen van ribbelbeton in de wegberm zijn redelijk tot hoog te noemen in vergelijking met andere verhardingsmethoden (ca. € 23,- per meter); - De ribbels in het beton zijn onaangenaam en relatief onveilig/ risicovol voor fietsers die moeten uitwijken; - Het aanbrengen van een strook ribbelbeton zorgt voor een visuele verbreding van de weg waardoor bestuurders van motorvoertuigen worden uitgenodigd tot harder rijden; - Bij overlaging van de asfaltconstructie dient ook de bermverharding te worden aangepast;
2
-
Nabij woningen kan het verkeer dat in de berm rijdt geluidsoverlast voor omwonenden veroorzaken.
3. Bermcrete Het aanbrengen van bermcrete als verhardingsconstructie in de berm is een preventieve methode. Bermcrete is een nieuw ontwikkeld product welke de sterkte van een betonconstructie combineert met de open structuur en het afwaterend vermogen van een open verharding. Volgens de producenten kan dit type bermverharding als het niet teveel bereden wordt begroeien. Door de stabiliteit en samenhang van deze constructie wordt voorkomen dat er gaten in de berm ontstaan. Dit product is in 2011 voor het eerst toegepast in Zeeland, veel ervaring is er nog niet mee opgedaan. Voordelen: - De betonconstructie houdt zich naar verwachting en opgaaf producent veel jaren goed waardoor lange tijd geen onderhoud nodig is; - De bermverharding zorgt voor een stabiele berm waardoor op langere termijn minder schade aan de naastliggende asfaltconstructie ontstaat (dus op termijn lagere onderhoudskosten asfaltonderhoud); - Er hoeft geen fundering te worden gegraven voor de betonconstructie (dikte 20 cm) waardoor dit niet/ nauwelijks leidt tot instabiliteit in de fundering van de weg; - Er is sprake van een veilige wegberm waar verantwoord op kan worden uitgeweken door motorvoertuigen. Nadelen: - De kosten voor het aanbrengen van bermcrete in de wegberm zijn hoog te noemen in vergelijking met andere verhardingsmethoden (ca. € 27,- per meter); - Bij ons bestaan twijfels of de bermcrete begroeid zal worden gelet op de hoge verkeersintensiteit op de wegen waar we het product wensen toe te gaan passen; - Het aanbrengen van bermcrete – het is en blijft een strook beton – zorgt voor een visuele verbreding van de weg waardoor bestuurders van motorvoertuigen worden uitgenodigd tot harder rijden; - Bij overlaging van de asfaltconstructie dient ook de bermverharding te worden aangepast. 4. Grasbetontegels Het aanbrengen van grasbetontegels als verhardingsconstructie in de berm is in principe een preventieve methode. Hoewel dit kan worden afgevraagd als enkele recente projecten worden beschouwd, bijvoorbeeld het Winsumertrekpad deel Winsum, waar twee jaar na aanleg alweer bijna 40% van de tegels opnieuw zou moeten worden gelegd en hiervan het merendeel dient te worden vervangen i.v.m. breuk. Voor de aanleg wordt een sleuf naast het asfalt gegraven omdat de grasbetontegels i.v.m. verzakken gefundeerd dienen te worden.
Voordelen: - De kosten voor aanleg van grasbetontegels zijn niet heel hoog (ca. € 20,- per meter); - De bermen met grasbetontegels worden groen door begroeiing met gras, waardoor de weg visueel niet verbreed wordt, mits er niet teveel overheen gereden wordt; - Door de ribbels in de grasbetontegels wordt uitwijken ontmoedigd.
3
Nadelen: - Grasbetontegels blijken in de praktijk snelheidsverhogend te werken; - Uit ervaringen bij buurgemeenten is gebleken dat er zeer veel onderhoudskosten gemoeid zijn met het in een goede staat houden van de bermen, door verzakkingen en kapotgaan van de grasbetontegels. Tevens kunnen de naden die ontstaan door verzakkingen leiden tot zeer gevaarlijke situaties voor fietsers, doordat ze met hun band precies in de naad terecht komen; - De ribbels in het beton zijn onaangenaam en relatief onveilig/ risicovol voor fietsers die moeten uitwijken; - Door de ontgraving van de fundering direct naast de asfaltconstructie ontstaat een verzwakking welke in de toekomst schades kan veroorzaken; - Bij overlaging van de asfaltconstructie dient ook de bermverharding te worden aangepast; - Nabij woningen kan het verkeer dat in de berm rijdt geluidsoverlast voor omwonenden veroorzaken. 5. Semiverharding d.m.v. cementgebonden bermverharding Momenteel experimenteert de gemeente Eemsmond met het ontgraven van de bermen, cement toevoegen en aansluitend met dit product de bermen weer aanvullen (aan de Warffumerweg). Het nadeel van deze werkwijze is dat organische bestanddelen in de bermverharding zorgen voor een afname van de sterkte van de fundering doordat deze de cementbinding in de loop van enkele jaren oplossen. Deze werkwijze kan worden beschouwd als een meer preventieve methode, daar de verwachting is dat de bermen enkele jaren onderhoudsvrij zullen blijven. Voordelen: - De kosten voor het aanbrengen van Cementgebonden verharding in de wegberm zijn laag in vergelijking met andere verhardingsmethoden (ca. € 15,- per meter); - De verhardingsconstructie houdt zich naar verwachting enkele jaren goed waardoor weinig onderhoud nodig is; - De bermverharding zorgt voor een stabiele berm waardoor op langere termijn minder schade aan de naastliggende asfaltconstructie ontstaat (dus op termijn lagere onderhoudskosten asfaltonderhoud); - Er is sprake van een veilige wegberm waar verantwoord op kan worden uitgeweken door motorvoertuigen. Nadelen: - Door de minder hydraulische eigenschap van cement (cement wordt zeer hard) bestaat de kans dat er scheurvorming plaatsvindt en scholwerking optreedt; - Organische materialen zorgen ervoor dat de sterkte van de cementbinding in de loop der jaren afneemt; - De bermverharding is onaangenaam en relatief onveilig/ risicovol voor fietsers die moeten uitwijken; - Het aanbrengen van een semiverharding met cementtoevoeging zorgt voor een visuele verbreding van de weg waardoor bestuurders van motorvoertuigen worden uitgenodigd tot harder rijden; - Bij overlaging van de asfaltconstructie dient ook de bermverharding te worden aangepast.
4
6. Semiverharding d.m.v. Geosta Geosta kan in veel opzichten worden vergeleken met de cementgebonden semiverharding, hoewel Geosta meer hydraulisch blijft. Een ander voordeel van Geosta is dat door de toevoeging van kalk de cementbinding beter in stand blijft. In gemeente Beilen is op verschillende locaties dit product toegepast. De resultaten lijken erop te wijzen dat het product zeer goed is, echter het is wel noodzaak om tijdens de uitvoeringsfase de juiste omstandigheden te hebben. Anders kan de kwaliteit minder zijn. Deze werkwijze kan worden beschouwd als een meer preventieve methode, daar de verwachting is dat de bermen langere tijd onderhoudsvrij zullen blijven. Voordelen: - De kosten voor het aanbrengen van Geosta in de wegberm zijn laag in vergelijking met andere verhardingsmethoden (ca. € 15,- per meter); - De verhardingsconstructie houdt zich naar verwachting meerdere jaren goed waardoor weinig onderhoud nodig is; - De bermverharding zorgt voor een stabiele berm waardoor op langere termijn minder schade aan de naastliggende asfaltconstructie ontstaat (dus op termijn lagere onderhoudskosten asfaltonderhoud); - Er is sprake van een veilige wegberm waar verantwoord op kan worden uitgeweken door motorvoertuigen; - De bermverharding oogt natuurlijk en onaantrekkelijk voor weggebruikers; - De verwachting is dat de toepassing van Geosta nauwelijks snelheidsverhogend werkt; - Er zijn goede ervaringen opgedaan met dit product op kleiondergrond (met name bij toepassing Consolid – vergelijkbaar product); - Hoewel de berm visueel niet uitnodigt voor weggebruikers om erover te rijden, zorgt Geosta voor een stabiele draagkrachtige berm waardoor fietsers relatief veilig kunnen uitwijken. Nadelen: - Bij overlaging van de asfaltconstructie dient ook de bermverharding te worden aangepast; - Indien de uitvoeringswijze niet onder de juiste omstandigheden plaatsvindt kan de kwaliteit van het product plaatselijk te wensen overlaten. Vergelijking van de mogelijkheden Bij de huidige werkwijze zijn de kosten weliswaar laag, maar daardoor is er ook steeds een achterstand qua onderhoudstoestand van de bermen. Vandaar ook dat we een uitgebreid onderzoek naar de verschillende mogelijkheden om over te gaan op een ander type bermverharding hebben uitgevoerd. Het aanvullen van de bermen met freesasfalt heeft dus zeker niet onze voorkeur. Gelet op de snelheidsverhogende werking van het aanbrengen van een zeer solide bermverharding, zoals bermcrete, ribbelbeton en grasbetontegels heeft dit verkeerstechnisch ook niet onze voorkeur. Daar komt nog bij dat bermcrete en ribbelbeton relatief duur zijn, en dat de hoeveelheid onderhoud welke noodzakelijk is om grasbetontegels in een veilige toestand te houden veel kosten met zich meebrengt. Vandaar dat deze opties in onze optiek ook niet voor de hand liggen. Wat dan nog overblijft is het aanbrengen van een semiverharding van cement of Geosta. Hierbij blijkt uit de voor- en nadelen duidelijk dat Geosta een aantal streepjes voorheeft op een cementgebonden bermverharding tegen gelijkblijvende kosten.
5
Vandaar dat wij uw college adviseren in te stemmen met de toepassing van Geosta als permanente bermverharding bij het project Verbetering Agrarische Structuur Buitenwegen Bedum.
6
