M
de
Seksuele gerichtheid
el
n
he
Godsdienst
ef
Burgerlijke staat (gehuwd/ongehuwd)
Handicap/ Chronische ziekte
Arbeidsduur (voltijd/deeltijd) Politieke gezindheid
Geslacht (man/vrouw) Levensovertuiging
Leeftijd Arbeidscontract (bepaalde/onbepaalde tijd)
t
zi
n!
?! ?! ng as ! gi n ba n? e rle re ! d rj ve bu k? ct ou oo je ee te · · v mo or r tra th · · · h o vo g e co n co ?! te · · a n r on is n · d o · · · z w vo h t o d e ke te · · · · l o c o r l i j k rg t a ?! · · a l vo e zo p t a a n t e · · · · a n n o r i ca n b · · m vo n d e e te · · · · ha or · · g e vo te · · · · ··
Nationaliteit Ras
2013
Monitor
Colofon De Monitor 2013 is een uitgave van het Meldpunt Discriminatie Drenthe Redactie
Mariele Mijnlieff www.stamm.nl
Vormgeving
Maurits Sengers www.vormkracht.nl
Contact
Eemland 5b postbus 954 9400 AZ Assen 06 135 74 887 www.stamm.nl
Discriminatie monitor Drenthe 2013
1
Inleiding
Het Meldpunt Discriminatie Drenthe Iedere gemeente is verplicht een onafhankelijk meldpunt hebben waar burgers terecht kunnen in geval van discriminatie. Dit wordt bepaald in de Wet Gemeentelijke Antidiscriminatiebureaus (WGA). In Drenthe is gekozen om de krachten te bundelen in één gezamenlijk meldpunt: het Meldpunt Discriminatie Drenthe (MDD). Alle inwoners van Drenthe die discriminatie ervaren -of daarvan getuige zijn- kunnen terecht bij het MDD voor het melden, advies en begeleiding. De inwoners van de gemeente Emmen kunnen melden bij Meldpunt Discriminatie Emmen. Het Meldpunt Discriminatie Drenthe en het meldpunt in Emmen werken nauw samen. Deze monitor geeft een beeld van heel Drenthe. Wat doet het meldpunt? Het MDD is een onafhankelijke organisatie die alle meldingen van discriminatie registreert. Het meldpunt biedt gratis begeleiding en advies aan de melders. In veel gevallen past het MDD een hoor-wederhoor toe, waarbij beide verhalen in beeld worden gebracht. De mogelijke vervolgstappen worden besproken, bijvoorbeeld bemiddeling, aangifte bij de politie of een procedure bij het College voor de Rechten van de Mens (CRM) voorheen Commissie Gelijke Behandeling (CGB). Soms worden scholen, werkgevers of uitzendbureaus aangeschreven namens de melder, soms worden melders ondersteund bij het voeren van gesprekken, het doen van aangifte of gedurende het juridische proces. In alle gevallen is de wens van de melder leidend in de stappen die het meldpunt onderneemt. Ingebed in een landelijk netwerk van expertise Discriminatie houdt niet op bij de grens van de gemeente of provincie. Het MDD is lid van de landelijke Brancheorganisatie Antidiscriminatiebureaus (LBA). Dit bevordert een uniforme werkwijze bij klachten en registratie. Er wordt gewerkt volgens het landelijk protocol. Sinds 2012 registreert het MDD volgens landelijke richtlijnen in het LBA-net registratiesysteem. Deze landelijk aanpak maakt het mogelijk specifieke expertise te ontwikkelen, te delen en ook landelijk een goed beeld te krijgen van discriminatie ervaringen die zijn gemeld. Registratie Het MDD registreert alle meldingen die bij het meldpunt binnenkomen. Deze monitor geeft een beeld van het aantal meldingen van discriminatie in Drenthe in 2013. Het gaat hierbij om ervaren discriminatie waarvan melding is gemaakt bij het meldpunt of de politie. Soms heeft een rechter of klachtencommissie discriminatie daadwerkelijk vastgesteld. Vaak is het echter moeilijk om discriminatie objectief vast te stellen en lang niet alle meldingen worden voorgelegd aan de rechter of commissie. De goede samenwerking met politie en justitie stelt ons in staat om een zo compleet mogelijk beeld te geven van het aantal meldingen van discriminatie. De cijfers vanuit het registratiesysteem van de politie vormen een integraal onderdeel van het totaal aantal meldingen. Toch geven deze cijfers samen nog steeds maar het “topje van de ijsberg” weer. Uit onderzoek blijkt steeds dat van alle mensen die discriminatie ervaren slechts 5% tot 15% dit melden. Leeswijzer Deze monitor geeft voor 2013 het beeld van het aantal meldingen van discriminatie in Drenthe. We gaan in op de omvang van het aantal meldingen, het maatschappelijke terrein, de discriminatiegrond en de aard van de discriminatie. Waar relevant worden deze cijfers in de context van voorgaande jaren en omliggende provincies geplaatst.
2
Meldingen in Drenthe
Het meldpunt in Drenthe bestaat nu drie jaar. Het is een relatief korte periode om op terug te blikken. Het totaal aantal meldingen in 2013 in Drenthe is 137. Het totaal in 2012 was in Drenthe 144. Dit betekent een kleine afname in het aantal meldingen ten opzicht van vorig jaar. Het is een lichte daling van ongeveer 5%. Ten opzichte van het jaar 2011 is de toename fors, 2011 was een overgangsjaar van enkele lokale meldpunten naar één meldpunt voor heel Drenthe. Het MDD was vanaf april 2011 operationeel en in de zomer kwam de website beschikbaar. In 2011 zijn de politiemeldingen niet integraal opgenomen in de monitor.
Tabel 1: Meldingen naar herkomst, regio Drenthe 2013 2009
2010
2011
2012
2013
Rechtstreeks bij meldpunt
-
-
56
68
59
Eigen onderzoek
-
-
-
24
0
Meldingen derden, met name politie
-
-
-
52 *
78 *
Totaal *
-
-
56
144
137
Herkomst meldingen
*
In 2012 is doelbekladding (hakenkruizen) niet opgenomen in de monitor, in 2013 wel. Dit verklaart voor een deel de toename van het aantal meldingen van de politie
Herkomst meldingen Drenthe In het totaal aantal meldingen in Drenthe is een verschuiving in ‘herkomst’ waar te nemen. Herkomst verwijst naar de plek waar de melding binnenkomt. Het aantal meldingen en aangiftes dat door de politie is geregistreerd is in 2013 toegenomen ten opzichte van 2012. Het meldpunt heeft regelmatig voorlichting gegeven aan alle basiseenheden van de politie in Drenthe. Mogelijk heeft de voorlichting ertoe bijgedragen dat de politie discriminatie vaker opneemt in de melding of aangifte. Het aantal meldingen ‘door andere organisaties’ dan de politie is ook licht toegenomen. Het aantal meldingen rechtstreeks bij het meldpunt daarentegen is afgenomen. In 2013 zijn er 59 meldingen rechtstreeks bij het meldpunt binnengekomen. Het meldpunt voerde in 2013 geen eigen onderzoek uit, in tegenstelling tot 2012, dit verklaart mogelijk een deel van de afname. Daarbij zijn 8 meldingen van discriminatie bekend die in Drenthe plaatsvonden maar buiten de provincie geregistreerd zijn. Dit gebeurt wanneer een melder buiten Drenthe woont en melding doet van een voorval dat plaatsgevonden heeft in Drenthe.
3
Discriminatie monitor Drenthe 2013
Meldingen per gemeente in Drenthe
Kijken we naar het aantal meldingen per gemeente in Drenthe, dan valt op dat het (nog) om lage aantallen gaat. In 2013 registreerden we de meeste meldingen in Emmen, gevolgd door Assen en Hoogeveen. Vergeleken met 2012 heeft er een daling in Assen plaatsgevonden en een toename in Emmen. In Tabel 2 zien we het aantal meldingen per gemeente in de afgelopen drie jaren. Voor 2012 en 2013 wordt onderscheid gemaakt in woonplaats melder en plaats voorval van melders die niet in die gemeente wonen maar daar wel een voorval hebben meegemaakt. Tabel 2: Aantal meldingen per gemeente, regio Drenthe 2013
Ingezetene
Niet ingezetene
4
Assen
31 11
Emmen 1
Hoogeveen
27 13
Noorderveld
11
Westerveld
8
Meppel
8
Midden-Drenthe
7
Coevorden
7
Borger-Odoorn
6
Aa en Hunze
5
Tynaarlo
2
De Wolden
2 0
3
5
10
15
20
25
30
35
Het totaal aantal meldingen in 2013 (127 en 19) is hier groter dan het jaartotaal van 137 in tabel 1. De woonplaats van de melder komt niet altijd overeen met de plaats van het voorval. Iemand die in Rolde woont kan bijvoorbeeld uitgaan in Assen en daar zijn gediscrimineerd. Hierdoor ontstaan dubbelingen die er in tabel 1 (jaartotaal) uitgehaald zijn om een realistisch beeld van het totaal aantal meldingen te krijgen. Bovenstaande tabel leest wat lastig als je wilt kijken naar het totaal per gemeente. De aanpak van discriminatie is een verantwoordelijkheid van de gemeente maar het probleem is niet beperkt tot de gemeente. Als iemand iets meemaakt in een gemeente is het van belang die melding daar te registeren, ook al woont deze persoon in een andere gemeente. En andersom als een inwoner van Assen is gediscrimineerd of iemand discrimineert in Emmen is dat niet alleen een signaal voor de gemeente Emmen. Om die reden wordt er onderscheid gemaakt naar ‘woonplaats melder’ en ‘plaats voorval’. Deze totalen zijn niet op te tellen. Het aantal meldingen van zgn. ingezetenen zijn meldingen van mensen die in die gemeente wonen én van mensen die in die gemeente wonen maar elders iets hebben meegemaakt. Deze tabel geeft daarmee een zo gedetailleerd mogelijk beeld van hoeveel inwoners per gemeente discriminatie hebben gemeld plus het aantal meldingen van mensen die discriminatie hebben ervaren in deze gemeente maar zelf in een andere gemeente wonen. De verschillen in aantallen tussen de jaren zijn zo klein dat je er geen gefundeerde verklaringen voor kunt geven.
4
Meldpunt Drenthe ten opzichte van Groningen, Friesland en Overijssel
In deze paragraaf vergelijken we het aantal meldingen in Drenthe met die in de omliggende provincies Groningen, Friesland en Overijssel. De cijfers laten zien dat naarmate een meldpunt langer bestaat en beter bekend is, het aantal meldingen stijgt. In de onderstaande grafiek kijken we naar de afgelopen 5 jaar hoewel deze meldpunten allemaal langer dan 5 jaar bestaan. Als we de cijfers van Groningen, Friesland en Overijssel vergelijken met die van Drenthe dan zien we dat er overal sprake is van een stijgende -soms wat fluctuerende- lijn in het aantal meldingen door de jaren heen. We verwachten in de komende jaren dat het aantal meldingen in Drenthe ook zal toenemen. Naamsbekendheid vergt echter wel een aanhoudende investering. Vergeleken met Drenthe hebben de omliggende provincies meer budget voor voorlichting en preventie en doen ze meer zogenaamd ‘eigen onderzoek’ bijvoorbeeld het opsporen van geslachts- en leeftijdsonderscheid in vacatures. Een belangrijke taak van het meldpunt is het tegengaan van onder registratie, lang niet alle discriminatie ervaringen en incidenten worden gemeld. Door het doen van eigen onderzoek, kan het meldpunt zelf scannen waar discriminatie speelt. Om dit vervolgens in kaart te brengen en te bestrijden.
Tabel 3: Meldingen Drenthe, Groningen, Friesland en Overijssel Drenthe
Groningen
Friesland
Overijssel
600 500 400 300 200 100 0 2009
2010
2011
2012
2013
Simone zwanger en ontslag Simone is zwanger en hoort van haar werkgever dat ze na haar zwangerschapsverlof niet terug hoeft te komen. Haar contract wordt niet verlengd omdat ze zwanger is. Iemand ontslaan vanwege zwangerschap is discriminatie en verboden in Nederland. Simone doet melding bij het Meldpunt Discriminatie Drenthe. De klachtconsulent luistert aandachtig en bespreekt de mogelijke vervolgstappen. Na een zogenaamd ‘hoor - en wederhoor’ traject met de werkgever, wordt besloten om deze zaak voor te dragen aan het College voor de Rechten van de Mens. Maatregelen van het CRM hebben juridisch geen bindend karakter maar worden in 70 tot 75% van de gevallen wel opgevolgd door de werkgever. In het voorbeeld is de naam gewijzigd in verband met de privacy
5
Discriminatie monitor Drenthe 2013
Maatschappelijke terreinen Waar wordt men gediscrimineerd? De wet maakt onderscheid in ‘maatschappelijk terrein’, ‘de aard’ en ‘de grond’ waarop gediscrimineerd kan worden. In deze paragraaf kijken we als eerste naar het maatschappelijk terrein waarop discriminatie zich heeft voorgedaan. Het maatschappelijk terrein is leidend in de wetgeving (en het registratiesysteem) omdat een voorval zich maar op één terrein kan voordoen terwijl het mogelijk meerdere discriminatiegronden betreft en ook de aard van discriminatie niet altijd tot één beperkt is.
Afbeelding 1: Verdeling discriminatie naar maatschappelijk terrein in percentage, regio Drenthe 2013 3%
Commerciële dienstverlening 4%
Onderwijs 5% Collectieve voorzieningen
11%
Openbare ruimte 25%
14%
14% 24%
Overig
Media en reclame
Arbeidsmarkt
Buurt / wijk
Als we kijken naar het maatschappelijk terrein dan valt op dat de openbare ruimte, buurt/wijk, arbeidsmarkt en media en reclame het meest voorkomen. Dit zijn terreinen waarop mensen discriminatie het vaakst herkennen. Denk bijvoorbeeld aan ontslag in verband met handicap of zwangerschap, of aan iemand die uitgescholden wordt vanwege zijn huidskleur. Het terrein ‘media en reclame’ betreft meldingen als reacties op uitlatingen in de media zoals bijvoorbeeld racistische tweets, discriminerende uitspraken van Gordon of Wilders op tv of de discussie rondom ‘zwarte piet’. Deze incidenten leveren meerdere meldingen op. Het merendeel van de meldingen en aangiftes bij de politie betreft logischerwijs de terreinen ‘openbare ruimte’ en ‘buurt/wijk’. In de categorie ‘overig’ zijn meldingen samengevoegd met weinig of geen meldingen: privésfeer(4), politie(3), huisvesting(2), horeca(1), justitie(1), vreemdelingendienst/OM (0), sport & recreatie(0), publieke& politieke opinie (0). Op de laatste 3 terreinen zijn helemaal geen meldingen gedaan. De wet en regelgeving op deze terreinen is vaak nieuwer en daardoor ook nog onbekend bij veel mensen, waardoor er ook (nog) niet gemeld wordt. In bijlage 1 treft u de tabel met absolute aantallen per terrein.
6
Discriminatiegronden Op grond waarvan wordt iemand gediscrimineerd? In deze paragraaf gaan we in op de verschillende gronden waarop mensen kunnen worden gediscrimineerd. Er zijn 12 verschillende gronden bij wet verboden. Dat staat in Artikel 1 van de grondwet, het Burgerlijk Wetboek en in het Wetboek van Strafrecht. Strafrechtelijke vervolging is op 5 van de 12 gronden mogelijk: t.w. godsdienst, levensovertuiging, handicap/chronische ziekte, ras en seksuele gerichtheid. Racisme is op tot op heden de meest herkende vorm van discriminatie en wordt regelmatig verward met het begrip discriminatie. Discriminatie is echter veel breder, er zijn 12 verschillende gronden waarop iemand gediscrimineerd kan worden, racisme is één van de gronden.
Afbeelding 2:
Verdeling naar discriminatiegrond in percentage, regio Drenthe 2013 1%
Burgelijke staat 7%
Handicap / chronische ziekte
Leeftijd
7%
7%
Ras 44%
Geslacht
7% Seksuele gerichtheid 7%
10% 14%
Niet wettelijke gronden
Nationaliteit
Godsdienst
Ook in Drenthe komt discriminatie op grond van ras het meest voor. Discriminatie op grond van nationaliteit, geslacht en godsdienst volgen. In bijlage 2 treft u de tabel met de verdeling naar grond in absolute aantallen. Niet wettelijke gronden zijn gronden die (nog) niet door de wet beschermd zijn. De wetgeving omtrent discriminatie is altijd in ontwikkeling, nieuwe terreinen en gronden worden regelmatig toegevoegd. Ook het melden van een niet wettelijke grond kan dus zin hebben. Denk hierbij aan uiterlijk (kleur haar) of je sociale positie.
Ahmed geweigerd door accent Ahmed solliciteert telefonisch bij een callcenter. Meteen wordt gezegd dat ze hem niet aannemen in verband met zijn accent. Ahmed doet een melding bij het Meldpunt Discriminatie Drenthe. De klachtconsulent gaat in gesprek met de werkgever en geeft aan dat er mogelijk sprake is van discriminatie op grond van ras. Het meldpunt geeft ook aan dat verstaanbaar Nederlands spreken iets anders is dan accentloos Nederlands spreken en dat deze eis onredelijk is. De werkgever zegt daarna toe om met Ahmed in gesprek te gaan. Inmiddels heeft Ahmed via deze werkgever alsnog een baan gekregen! In het voorbeeld is de naam gewijzigd in verband met de privacy
7
Discriminatie monitor Drenthe 2013
Aard van de discriminatie Hoe wordt iemand gediscrimineerd? De aard van de discriminatie zegt iets over wat er gebeurd is tijdens het voorval. Wat gebeurt er concreet in geval van discriminatie? Hieronder zijn het aantal handelingen en gedragingen met een discriminatoir karakter weergegeven in afbeelding 3. In bijlage 3 treft u de tabel met de verdeling naar aard in absolute aantallen. Afbeelding 3: Verdeling naar aard van de discriminatie in percentage, regio Drenthe 2013 1%
Geweldadige groepsconfrontatie 1%
Overige geweldadige uitingen 2% Overig
3% Mishandeling
Vijandige bejegening 50%
4% Bedreiging
9%
11% 19%
Doelbekladding
Vernieling
Omstreden behandeling
Vijandige bejegening We zien dat er veel vijandige bejegeningen zijn. Hierbij kan gedacht worden aan pesten, schelden of leuzen roepen, de Hitlergroet uitbrengen of bekladdingen met tekst voor zover deze een discriminatoir karakter hebben zoals een hakenkruis, ‘vieze homo’ of ‘vuile Turk’ etc. Omstreden behandeling De omstreden behandeling komt op de tweede plaats. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer iemand wordt buitengesloten bij het zoeken naar werk of de toegang tot een café geweigerd wordt. Vanzelfsprekend kunnen meerdere handelingen en gedraging plaatsvinden bij één voorval. Iemand kan bijvoorbeeld uitgescholden en mishandeld worden. Dit wordt vaak als één melding geregistreerd, wanneer het om hetzelfde voorval gaat. Brigitte beledigd op straat. Brigitte doet aangifte bij de politie. Een man sprong in de houding en deed de Hitlergroet in haar richting terwijl ze langs fietste. Daarbij riep hij: “Ausländer raus”. De politie weet (nog) niet wie deze man is en daarom kunnen ze geen proces verbaal opmaken tegen de man. Brigitte wordt verwezen naar het Meldpunt Discriminatie Drenthe. De klachtconsulent luistert aandachtig en staat stil bij de beleving. Het meldpunt geeft aan dat haar melding belangrijk is omdat iemand die zoiets doet daar vaak mee doorgaat. Als er meer meldingen komen, kan de politie een dossier opbouwen. De vrouw voelde zich na het gesprek serieus genomen, opgelucht en gesteund. Ze bedankt voor het luisterend oor. In het voorbeeld is de naam gewijzigd in verband met de privacy
8
Bijlage
Bijlage 1: Verdeling discriminatie naar maatschappelijk terrein, regio Drenthe 2013 Openbare ruimte
35
Buurt/wijk
33
Media en reclame
19
Arbeidsmarkt
19
Collectieve voorzieningen 7 Onderwijs 6 Commerciële diensverlening 4 Privésfeer 4 Politie 3 Huisvesting 2 Horeca 1 Justitie 1
0
Vreemdelingendienst/OM
0
Sport en recreatie
0
Publieke/politieke opinie
0
Overig
0 10
20
Totaal 137 30
40
50
60
70
80
9
Discriminatie monitor Drenthe 2013
Bijlage 2: Verdeling naar discriminatiegrond, regio Drenthe 2013 Ras
59
Godsdienst
19
Nationaliteit
13
Geslacht
10 Niet wettelijke gronden 10 Seksuele gerichtheid 9 Leeftijd
8
Handicap/chronische ziekte 6 Burgelijke staat 1 Levensovertuiging
0
Politieke gezindheid
0
Arbeidsduur (fulltime/parttime) 0
0
Totaal 138
0
Arbeidscontract 10
20
30
40
50
60
70
80
Het totaal wijkt hier af van het totaal aantal meldingen omdat er bij één melding sprake kan zijn van meerdere gronden
Bijlage 3: Discriminatie naar aard, regio Drenthe 2013 Vijandige bejegening
75
Omstreden behandeling Vernieling
29 17
Doelbekladding
14
Bedreiging 6 Mishandeling 4 Overig 3 Overige geweldadige uitingen
1
Geweldadige groepsconfrontatie 1 0
10
20
30
40
50
60
70
80
