Meetinstrument voor Peristomale huidproblemen

Meetinstrument voor Peristomale huidproblemen

Eindrapport

V&VN afdeling stomaverpleegkundigen 3 November 2015

Inhoudsopgave Aanleiding Opdracht Definitie en doel van een meetinstrument voor peristomale huidproblemen Methode Informatie verzamelen Praktijk Literatuur Gebruikerservaringen Analyse en conclusies Analyse SACS en DET Eindadvies Beschrijving ideaal meetinstrument

3 3 3 4 4 4 5 8 9 9 11 12

Bijlagen 1. Opdracht bestuur 2. Beoordeling gebruikte artikelen 3. Bijlage beoordelingstabel 4. Literatuurlijst

13 15 17 18

V&VN afdeling stomaverpleegkundigen, opdracht commissie techniek: Eindrapport “Meetinstrument voor Peristomale huidproblemen” 3 november 2015

2

Aanleiding De in 2012 vastgestelde Evidence-based Richtlijn Stomazorg Nederland adviseert het gebruik van een meetinstrument voor het beschrijven en vastleggen van een peristomaal huisprobleem. “In Nederland worden momenteel als meetinstrumenten de Ostomy Skin Tool (bestaande uit DET score en AIM guide) en het SACS™ instrument gebruikt. Er bestaan geen vergelijkende studies over deze instrumenten”. In deze richtlijn wordt geen uitspraak gedaan welk meetinstrument de voorkeur geniet. Binnen de stomazorg in Nederland is het momenteel geen algemeen gebruik om peristomale huidproblemen objectief, met behulp van een meetinstrument, vast te stellen. In 2011 is tijdens een landelijk symposium van stomaverpleegkundigen een enquête gehouden onder 153 stomaverpleegkundigen. Ondanks dat 72% van de ondervraagden aangeeft behoefte te hebben aan een universeel meetinstrument, gebruikt slechts 7% een dergelijk instrument, 38% gebruikt soms een meetinstrument en 55% gebruikt nooit een meetinstrument. De auteurs van de Richtlijn zijn echter van mening dat het gebruik van één meetinstrument (inter)nationaal de kwaliteit en betrouwbaarheid van classificatie van huidproblemen kan verbeteren. Dit kan tevens een aanzet zijn tot eenduidigheid in interventies bij deze huidproblemen. De vraag is echter: “Welk meetinstrument is het meest betrouwbaar en bruikbaar voor het vastleggen van peristomale huidproblemen“.

Opdracht Om een antwoord te kunnen geven op deze vraag heeft het bestuur van V&VN afdeling stomaverpleegkundigen de commissie techniek gevraagd een gefundeerde keuze te maken uit alle bestaande meetinstrumenten die gebruikt kunnen worden bij peristomale huidproblemen; mogelijk wordt een keuze gemaakt welk meetinstrument het beste in welke situatie te gebruiken is. De argumenten voor deze keuzes zijn inzichtelijk gemaakt voor de opdrachtgever (schriftelijke rapportage). Zie bijlage 1, op pagina 13. NB het zelf ontwikkelen van een meetinstrument past niet binnen deze opdracht. De reden daarvoor is dat dit een zodanig grote opdracht is dat dit niet als deelopdracht kan worden gezien. Daarnaast zijn andere voorwaarden en werkwijze nodig voor het ontwikkelen van een meetinstrument

Definitie en doel van een meetinstrument Definitie van een meetinstrument: Hulpmiddel om metingen of waarnemingen te doen, bijvoorbeeld thermometer of vragenlijst. (Gevonden op http://www.wynneconsult.com/root/HomePageKB012.htm), gedownload 1 december 2013 van http://www.encyclo.nl/begrip/meetinstrument Doel van een meetinstrument voor peristomale huidproblemen: Het doel van dit meetinstrument is het objectief en uniform beschrijven en diagnosticeren van een peristomaal huidprobleem. Deze uniformiteit optimaliseert de communicatie tussen de betrokken hulpverleners en de interventies kunnen beter geëvalueerd worden op het (zorg)resultaat. Hiermee kan (inter)nationaal de kwaliteit en betrouwbaarheid van beschrijving en classificatie van huidproblemen verbeteren.


3

Methode De commissie heeft voor deze opdracht de volgende werkwijze gehanteerd:  Onderzoek doen in de praktijk welke meetinstrumenten voor peristomale huidproblemen momenteel bestaan.  Literatuuronderzoek: ◦ welk soort meetinstrumenten zijn er die voor dit doel geschikt zijn ◦ waar moet een meetinstrument aan voldoen ◦ hoe wordt de validiteit van het gevonden meetinstrument beoordeeld ◦ is er iets bekend over de effectiviteit van een meetinstrument voor peristomale huidproblemen in de praktijk (dus: zijn er onderzoeken bekend waarbij meetinstrumenten zijn gebruikt en wat is het effect daarvan in de praktijk)  Onderzoeken van praktijkervaringen bij gebruik van de momenteel bekende meetinstrumenten  Beoordelen van de verschillende meetinstrumenten, op basis van in de literatuur beschreven criteria waaraan een goed meetinstrument moet voldoen. De bevindingen worden samengevoegd met de resultaten van het praktijkonderzoek.  Na het verzamelen van de verschillende gegevens verkregen via de hierboven beschreven onderzoeken, zal een analyse van de bevindingen plaatsvinden en wordt het eindadvies opgesteld.

Informatie verzamelen Praktijk De leden van de commissie zijn begonnen met praktijkonderzoek naar bekende meetinstrumenten. Welke instrumenten zijn uit de dagelijkse praktijk bekend en welke worden momenteel in Nederland en internationaal gebruikt. Hierbij bleek dat geen andere dan de twee eerder genoemde instrumenten bekend zijn (kortweg DET en SACS). De DET De DET-score is een onderdeel van de Ostomy Skin Tool (OST). In 2008 werd de OST gepresenteerd tijdens het World Council of Enterostomal Therapists Congres. De OST is ontwikkeld door een internationale groep van twaalf stomaverpleegkundigen in samenwerking met een fabrikant van stomamaterialen. Bij de ontwikkeling van de OST kregen de twaalf stomaverpleegkundigen advies van een dermatoloog. De OST bestaat uit twee delen, de DET-score en de AIM-guide. Het gaat uit van drie stappen: het waarnemen van de peristomale huid aan de hand van de zogenaamde DET-score, het beantwoorden van vragen ter bepaling van mogelijke oorzaken van de huidproblemen en het vaststellen van de diagnosecategorie. De laatste twee stappen worden gezet aan de hand van de AIM-guide waarin de huidproblemen zijn geclassificeerd in vijf diagnose-categorieën: irriterende of allergische contactdermatitis, ziekte gerelateerd, mechanisch of infectie gerelateerd. In het huidige onderzoek is alleen met de DET-score gewerkt. De DET-score kent drie domeinen: verkleuring (= Discouloration), erosie (= Erosion) en weefselovergroei (= Tissue overgrowth). Bij elk domein wordt zowel de oppervlakte van het aangedane gebied als de ernst van het huidprobleem beoordeeld. De oppervlakte van het aangedane gebied kent een score van 0 tot 3 en de ernst een score van 0 tot 2. De OST werkt met een ‘Ostomy Care Grid’, een hulpmiddel om de oppervlakte van het aangedane gebied te kunnen bepalen. De totaalscore over alle domeinen heeft een minimum van 0 en maximum van 15. Bij een studie naar de inter- en intrabeoordelaarsovereenkomst van de OST onder 10 stomaverpleegkundigen uit Denemarken en 10 uit Spanje was de interbeoordelaarsovereenkomst k = 0.54 en de intrabeoordelaarsovereenkomst k = 0.84. V&VN afdeling stomaverpleegkundigen, opdracht commissie techniek: Eindrapport “Meetinstrument voor Peristomale huidproblemen” 3 november 2015

4

Bij die studie hebben de deelnemers 30 foto’s beoordeeld met behulp van de OST. De scores van de deelnemers werden vergeleken met de scores van een expertpanel. Er was sprake van een goede overeenkomst bij minder ernstige huidproblemen en minder overeenkomst bij ernstige huidproblemen. Specifieke informatie over deze overeenkomsten, zoals de hoogte van de kappa, wordt niet vermeld. Er zijn nog geen andere klinimetrische gegevens van de OST bekend. De SACSTM SACSTM staat voor Studio Alterazioni Cutanee Stomali oftewel een studie naar peristomale huidproblemen. Van 2003 tot 2006 heeft in acht instellingen in Italië een prospectieve, observationele studie naar het vaststellen en classificeren van peristomale huidproblemen plaatsgevonden. Deze studie heeft geleid tot de ontwikkeling van het SACS TM classificatiesysteem door zeven stomaverpleegkundigen en vier chirurgen uit verschillende instellingen in Italië. Het SACSTM instrument gaat uit van drie stappen: beoordeling en indeling van de peristomale huidlaesie (L van ‘laesie’), plaatsbepaling van de huidlaesie (T van ‘topografie’) en registratie van de totaalscore. Bij de beoordeling en indeling van de huidlaesie wordt gewerkt met een alfanumerieke indeling, bestaande uit vijf mogelijke scores, L1 tot en met LX. Voor de plaatsbepaling wordt gewerkt met een topografie waarbij de peristomale huid verdeeld is in vier niet-anatomische kwadranten, deze kwadranten zijn gebaseerd op de wijzerplaatoriëntatie. Er zijn vijf mogelijke scores: TI tot en met TV. Per aspect is er sprake van vijf beoordelingscategorieën, hoewel meer beoordelingscategorieën mogelijk zijn omdat sprake kan zijn van meerdere kwadranten bij de plaatsbepaling van een laesie en van meerdere laesies bij de peristomale huid. Het SACSTM instrument is tijdens de hierboven beschreven studie gevalideerd. Hiertoe hebben vier experts 20 foto’s beoordeeld met het instrument. Er was met een k = 0.91 sprake van een zeer goede overeenkomst.29 Tijdens een studie in de Verenigde Staten naar de inhoudsvaliditeit van een gestandaardiseerd algoritme voor stomazorg, waarvan de SACS TM een onderdeel was, is het SACSTM instrument beoordeeld met een ‘inhoudsvaliditeitindex’ van 0.94. Er zijn nog geen andere klinimetrische gegevens van de SACSTM bekend. Literatuuronderzoek Vervolgens is bepaald welke klinische vragen relevant zijn voor het literatuuronderzoek. Op basis van de volgende drie vragen is literatuuronderzoek verricht. 1. Waarom is een meetinstrument nodig, en wat is het effect? 2. Welke meetinstrumenten zijn er? 3. Waar moet een meetinstrument aan voldoen? Na het verschijnen van de Evidence Based Richtlijn (EBR) is in juni 2013 een onderzoeksverslag verschenen over dit onderwerp. Dit onderzoek is verricht door Heleen Vromen in het kader van de opleiding tot Master Advanced Nursing Practice: “Peristomale huidproblemen goed in het vizier. Welk meetinstrument ter beoordeling en classificatie van de peristomale huid heeft de hoogste inter- en intrabeoordelaarsbetrouwbaarheid: de Ostomy Skin Tool of het SACS™ instrument” Dit onderzoek heeft gediend als belangrijke basis bij het vinden van antwoorden op de drie gestelde vragen. Met behulp van het PICO systeem zijn zoektermen bepaald en in subgroepjes is op Pubmed en andere databanken en websites gezocht naar relevante literatuur in het tijdvak 2012-heden. Dit gaf als resultaat een lijst van 78 titels. Alle artikelen die al beoordeeld zijn voor de EBR zijn niet opnieuw beoordeeld. Alle artikelen die beoordeeld en gebruikt zijn voor het onderzoek van Heleen Vromen zijn niet opnieuw onderzocht maar worden door dit onderzoek al meegewogen. Na het doornemen van alle titels blijven 10 artikelen over die volledig gelezen en beoordeeld worden.


5

Hiervan zijn weer 4 artikelen vervallen omdat ze geen relatie met stomazorg hebben (veel gaat over wondzorg) of omdat de informatie niet onafhankelijk was. Een korte beschrijving en de beoordeling van bovengenoemde artikelen zijn terug te vinden in bijlage 2. Met de overgebleven artikelen, het onderzoek van Heleen Vromen en de informatie uit de EBR zijn de volgende antwoorden gevonden op de drie uitgangsvragen. Vraag 1: Waarom is een meetinstrument nodig, en wat is het effect? Vromen, H.: Met een valide meetinstrument is het mogelijk de conditie van de peristomale huid uniform en objectief te beoordelen, classificeren en te registreren. Deze uniformiteit optimaliseert de communicatie tussen de betrokken hulpverleners, waardoor de omvang en ernst van het eventuele huidprobleem beter gemonitord kan worden en interventies beter geëvalueerd kunnen worden op het (zorg)resultaat. Het voordeel van een internationaal gevalideerd meetinstrument is dat uitwisseling van kennis en gegevens ook op internationaal niveau mogelijk is. Bovendien kan met behulp van een internationaal instrument vergelijkend (inter)nationaal onderzoek worden gedaan naar de incidentie van peristomale huidproblemen en effecten van interventies. De continuïteit en kwaliteit van de stomazorg met betrekking tot huidproblemen is beter gewaarborgd. Kosten kunnen lager zijn omdat minder materiaal nodig is en er uiteindelijk minder consulten bij de stomaverpleegkundigen nodig zijn Jordan, R. & Christian, M.: Het categoriseren en beschrijven van peristomale complicaties in een samenhangende, objectieve wijze. De tool biedt een gemeenschappelijke taal voor documentatie. Martins, L et al.: Vroege herkenning voorkomt ergere huidcomplicaties en zorgt voor een minimum aan ongemak voor de patiënt. De verschillende interpretaties van de peristomale huidproblemen is te wijden aan de weinige systematische beoordelingen, met behulp van een meetinstrument kan de beoordeling systematisch verlopen. Vraag 2: Welke meetinstrumenten zijn er? De verschillende artikelen zijn grondig doorzocht op gebruik van enig meetinstrument of lijst voor het vastleggen van huidproblemen. Hieronder een opsomming welke gevonden of bekend zijn. Vromen, H.: In het onderzoek worden de DET en de SACS beschreven als gevalideerde meetinstrumenten om peristomale huidproblemen te classificeren. Beide instrumenten zijn wel individueel op klinimetrische kenmerken onderzocht, maar er heeft nog geen representatieve vergelijkende studie plaatsgevonden. Vóór de ontwikkeling van deze twee meetinstrumenten werd er wel al gewerkt met scoringskaarten en meetinstrumenten die op nationaal, regionaal of ziekenhuisniveau, eventueel in samenwerking met de commercie, ontwikkeld waren. Een voorbeeld is de ‘Stoma Care Ostomy Research Index’ die ontwikkeld werd voor een beschrijvende studie naar het voorkomen van huidproblemen in Engeland en gebaseerd is op de Ostomy Observation Index. Deze instrumenten zijn meestal niet gevalideerd, zeker niet op internationaal niveau. Arndt, J.V. & Kelechi, T.J.: PWAT: Photographic Wound Assessment Tool Conclusie uit het artikel: de PWAT is een valide en betrouwbaar instrument om diverse chronische wonden te onderzoeken met behulp van digitale foto’s


6

Ratliff, C.: Het meetinstrument is zelf ontwikkeld vanuit categorieën afgeleid van de WOCN richtlijn; de betrouwbaarheid tussen beoordelaars (interrater reliability) van dit instrument is door gebruikers getest. Het is gebruikt bij de tweemaandelijkse follow-up controles, waarbij is gekeken naar peristomale complicaties. Recalla, S. et al: Ostomy forum Observation Index van Dansac, het wordt gebruikt voor het herkennen van huidproblemen en welke interventies hierbij passen. Knetsch, H.: Alternatieve methodes zoals foto’s, een klok, een huidprobleem scorekaart (2001), eigen ervaring, een huidprobleem boekje (thuiszorg) of een eigen ontwikkeld registratiesysteem. Huidprobleem scoringskaart (2001) in verband met landelijk onderzoek naar incidentie huidproblemen bij stomadragers die een stomapolikliniek bezochten. 40% van 3000 deelnemers had een huidprobleem. Aanbeveling uit dit onderzoek was ontwikkelen van universeel meetinstrument voor eenduidig registratie. PROVOKE systeem: Als laatste werd door de commissie zelf PROVOKE genoemd. PROVOKE is een systematische manier van beoordelen van de huid en geeft een kapstok om huidafwijkingen systematisch te beschrijven (efflorescentieleer), zodat alle mogelijk belangrijke aspecten aan bod komen. De letters staan voor: Plaats, Rangschikking, Omvang, Vorm, Omtrek, Kleur, Efflorescentie. In de artikelen over PROVOKE zijn geen gegevens met betrekking tot stomazorg gevonden. Vraag 3: Waar moet het meetinstrument aan voldoen? Vromen, H.: Hoe simpeler een instrument te gebruiken is, hoe lager de belasting is voor de zorgverlener. Ten aanzien van gebruiksvriendelijkheid: een handleiding dient eenvoudig, duidelijk, kort en bondig te zijn; een eenvoudige interpretatie van de scoremogelijkheden; de aanwezigheid van een gebruiksvriendelijk hulpmiddel; een duidelijk scoreformulier; het meetinstrument vraagt geen grote tijdsinvestering. Naast deze kenmerken wordt ook genoemd dat een instrument gebruiksvriendelijk is indien het valide en betrouwbaar is. Specifiek voor meetinstrumenten ter beoordeling van de peristomale huid: eenvoudig in gebruik; geïllustreerd met behulp van foto’s; een terminologie die internationaal gestandaardiseerd is; geschikt voor alle soorten stomata; het effect van de behandeling van huidproblemen kan gemonitord worden; evidence based en gevalideerd door klinisch onderzoek; beschikbaar voor alle verpleegkundigen, ook niet gespecialiseerde Door verschillende bronnen zijn factoren benoemd die van belang zijn. (Vromen, H.; Arndt, J.V. & Kelechi, T.J. ; Recalla, S., et al; en Salvadalena, G.D) Deze factoren hebben te maken met validiteit en betrouwbaarheid, maar ook met gebruiksgemak, eenvoudig uit te leggen, lay-out. Op pagina 12 van dit verslag wordt dit verder gespecificeerd.


7

Samenvattend is een meetinstrument voor peristomale huidproblemen, een hulpmiddel om de huid op een objectieve en eenduidige wijze te beoordelen en te registreren. Het meetinstrument moet eenvoudig in gebruik zijn, voor alle zorgverleners goed in te zetten (zoals polikliniek, thuiszorg en verpleegafdeling) en duidelijk geclassificeerd zijn (‘evidence based’ en gevalideerd). Dit leidt tot de volgende kenmerken:  Valide  Betrouwbaar  Evidence based  Uniformiteit, duidelijkheid, mogelijkheid tot het uitwisselen van gegevens en meetbaarheid.  Eenvoudig en makkelijk toepasbaar.  Objectief  Eenduidig  Duidelijk geclassificeerd  Geïllustreerd met foto’s  Lay-out/ uitvoering: Kort en bondig  Handzaam  Beschikbaar (digitaal/ papier)  Overdraagbaar  Volledig  Bijbehorend duidelijk scoreformulier Gebruikservaringen Vervolgens hebben de leden van de commissie techniek gezocht naar de praktijkervaringen van (stoma) verpleegkundigen in Nederland. Welke meetinstrumenten worden gebruikt en wat zijn de ervaringen. Opvallend is dat zowel de leden van de commissie als diverse studenten (van opleiding stomazorg) weinig ziekenhuizen of thuiszorginstellingen kunnen vinden waar de meetinstrumenten structureel worden gebruikt. In het Martini ziekenhuis in Groningen is de SACS gedigitaliseerd met de aanvulling om digitaal te kunnen tekenen. Het is nog niet mogelijk om foto’s toe te voegen. Tevens kan geregistreerd worden welke stoma/ huidproblemen zich voordoen; Het SACS instrument en uitkomsten zijn in het digitaal EPD- systeem geïntegreerd. Andere praktijkervaringen. Iedereen heeft de rapportage met betrekking tot de stomazorg anders geregeld en de verschillende manieren worden besproken. De een heeft het wel binnen het EPD verwerkt en de ander niet, dit staat er los van. We hebben niemand gevonden die structureel werkt met de DET; een aantal gebruiken de SACS. In ziekenhuis de Gelderse Vallei hebben de stomaverpleegkundigen wel een periode met de DET gewerkt. De DET werd echter als te complex en te uitgebreid ervaren. Het was niet meteen duidelijk wat en waar het huidprobleem zich voordeed en daardoor was vergelijking moeilijk. De ervaring in de Gelderse Vallei is dat bij de SACS sneller duidelijk is waar het probleem zit en of er veranderingen zijn opgetreden. Bij de Thuiszorg is de dossiervoering nog niet overal volledig gedigitaliseerd. Er wordt nog veel gewerkt met papieren dossiervoering. De manier van werken; hoe om te gaan met registratie van huidproblemen varieert sterk. In dit werkveld is sprake van veel variatie in zorgverleners die bij stomazorg betrokken zijn. Veel stomaverpleegkundigen vinden het gebruik van een meetinstrument noodzakelijk, maar er wordt nog maar weinig standaard gebruik gemaakt van een meetinstrument.


8

Analyse en conclusies Analyse Eerst worden alle gevonden meetinstrumenten met elkaar vergeleken. De verschillende instrumenten worden hier besproken: PROVOKE: PROVOKE is geen bruikbaar meetinstrument voor peristomale huidproblemen. Het instrument wordt vooral in de dermatologie gebruikt. Er is geen onderbouwing gevonden voor gebruik van het PROVOKE systeem voor het beschrijven van de parastomale huid. De PROVOKE kan gebruikt worden als aanvulling voor andere meetinstrumenten of bij ontwikkeling van een nieuw instrument. PWAT: Is wel gebruiksvriendelijk maar niet gericht op de stomazorg. Het feit dat men met foto’s werkt is echter wel een voordeel en belangrijk. Dan kan een huidprobleem beter gemonitord worden. Dansac scorekaart: De scoringskaart van Dansac is niet geschikt als meetinstrument, maar mogelijk wel te gebruiken als een soort van AIM-guide. Het is niet echt een meetinstrument Scoringskaart huidproblemen (gebruikt bij huidonderzoek 2001): Deze scoringskaart is ontwikkeld en gebruikt als incidentie meter, is niet geschikt als meetinstrument voor het in kaart brengen van huidproblemen. Zou ook (aanvullend) als AIM-guide kunnen worden gebruikt. Foto: Het gebruik van een foto is geen meetinstrument; Meerdere foto’s maken en deze met elkaar vergelijken kan echter wel als hulpmiddel dienen. Alle bovenstaande meetinstrumenten/ producten voldoen in geen enkele mate aan de criteria voor een meetinstrument zoals bedoeld wordt. Daarom worden deze verder niet meer in de beoordeling meegenomen. Uiteindelijk blijven de DET en de SACS over ter beoordeling. Deze twee meetinstrumenten zijn dan ook beoordeeld. Analyse SACS en DET De SACS en DET worden door de werkgroepleden besproken en zoveel mogelijk objectief beoordeeld. Hiervoor worden twee manieren gebruikt: - uitkomsten van onderzoek van Vromen - de werkgroepleden waarderen de beide instrumenten aan de hand van een puntensysteem waarbij de verschillende aspecten waaraan een meetinstrument zou moeten voldoen apart beoordeeld worden. Vromen In dit onderzoek zijn de DET en SACS qua inter- en intrabeoordelaarsbetrouwbaarheid met elkaar vergeleken. 22 (stoma)verpleegkundigen hebben deelgenomen aan het onderzoek. De inter- en intrabeoordelaarsbetrouwbaarheid scoort bij beide instrumenten voor de meeste beoordelingsaspecten met een behoorlijk tot goede overeenkomst, waarbij de OST bij de intrabeoordelaarsbetrouwbaarheid net iets hoger scoort dan de SACSTM. Beide instrumenten zouden qua score geschikt zijn voor implementatie in de stomazorg (in Nederland). Echter de overeenkomst van de scores van de deelnemers met die van het expertpanel is te laag. Het is niet duidelijk of deze lage overeenkomst met het expertpanel veroorzaakt is door de onbekendheid met en het gebrek aan ervaring in het gebruik van de beide meetinstrumenten of door de wijze van totstandkoming van de referentiescores.


9

Verder was de groep deelnemers relatief klein en mogelijk niet voldoende representatief om de resultaten van de huidige studie te kunnen generaliseren naar de totale populatie (stoma)verpleegkundigen in Nederland. Het onderzoek doet de aanbeveling een landelijk vervolgonderzoek te doen, waarbij rekening wordt gehouden met de sterke en zwakke kanten van het onderzoek van Vromen. Bij het onderzoek van Vromen is ook de gebruiksvriendelijkheid onderzocht, maar vanwege praktische redenen niet verwerkt in het onderzoeksverslag. Qua gebruiksvriendelijkheid scoort de SACSTM beter dan de DET. 20 van de 22 deelnemers geeft de eerste keus aan de SACS TM. Uitkomst: eerste keuze SACS door 20 van de 22 deelnemers. Bevindingen van de deelnemers worden hieronder samengevat. DET SACS Erg uitgebreid en veel te lezen. De tweede keer Kort, bondig en overzichtelijk. wel al een beter gevoel erbij. Hoger gescoord dan DET Handleiding: uitgebreider en kost meer tijd Overzichtelijk en duidelijk m.b.t. doorlezen 6 aspecten te scoren; te veel mogelijkheden. Maar 2 aspecten te scoren, maakt het Vaker twijfel over score. Je moet veel aspecten gemakkelijker om te scoren. doorlopen. AIM- guide om aanvullende acties te Minder twijfel in vergelijking met de DET ondernemen is een voordeel (Te) groot en minder handig Handig en handzaam kaartje Scoren van huidprobleem kost meer tijd Scoren van huidproblemen kost minder tijd (onderzoek benodigde tijd19 min) (onderzoek benodigde tijd 12,5min) Lastiger te interpreteren De plaats van het huidprobleem wordt niet De plaats van het huidprobleem wordt gescoord. Wel wordt de grootte van de gescoord. Echter de oppervlakte van de laesies oppervlakte van de laesies gescoord. wordt niet gescoord, je weet dus niet hoe groot de laesie is. Indien er sprake is van meerdere Indien er meerdere huidproblemen zijn, kunnen huidproblemen kun je er maar één beschrijven, ze allemaal gescoord worden. er dient een keuze gemaakt te worden welk probleem je gaat scoren. Veel achtergrondinformatie (AIM) Indien SACS kwalitatief vergelijkbaar, dan keuze SACS. Aandachtspunt is dat validiteit voor de SACS niet is aangetoond voor urostomata. Dit is te verklaren doordat er geen urostoma patiënten zijn meegenomen in het onderzoek ten aanzien van de validiteit van SACS. Over het algemeen wordt opgemerkt dat na gewenning met het werken met beide instrumenten de voorkeur zou kunnen veranderen. Bij toepassing op verpleegafdeling is gebruikersgemak en benodigde tijd belangrijk. Beoordeling door werkgroepleden (per aspect) Alle 22 aspecten (gevonden in de diverse bronnen) van het meetinstrument zijn in een tabel geplaatst en gewaardeerd. Ieder aspect wordt beoordeeld op een schaal van van - - (min min) via neutraal naar ++ (plus plus). De beoordeling is gedaan door alle afzonderlijke leden en de gemiddelde score/ reikwijdte is opgeschreven. V&VN afdeling stomaverpleegkundigen, opdracht commissie techniek: Eindrapport “Meetinstrument voor Peristomale huidproblemen” 3 november 2015

10

Vervolgens is de beoordeling omgezet in punten om tot een vergelijking te kunnen komen. (-- = -2pnt; - = -1pnt; 0(neutraal) = 0pnt; + = 1pnt; ++ = 2pnt). Ter extra onderbouwing van de mogelijke conclusie is uiteindelijk ook nog aangegeven welke drie items de werkgroepleden het belangrijkste vonden (wederom iedereen afzonderlijk) om juist die items extra met elkaar te kunnen vergelijken. De DET score was -1,5 en de SACS +10 (uitkomsten in tabel: zie bijlage 3). De uitkomsten van het onderzoek van Vromen met betrekking tot de gebruiksvriendelijkheid en de beoordeling op punten samengevoegd versterken de keus voor één van beide instrumenten namelijk de SACS. Op het vlak van de intra- en interbeoordelaarsbetrouwbaarheid scoren beide instrumenten vergelijkbaar. Hierbij dient opgemerkt te worden dat van beide instrumenten goede en minder goede aspecten zijn beschreven. Geen van beide instrumenten voldoen aan alle aspecten waaraan een meetinstrument moet voldoen. Eigenlijk is een samenvoeging van de sterke punten uit beide instrumenten gewenst. Verder is uit literatuur, onderzoek van Vromen en praktijkervaringen ook geconcludeerd dat naast het gebruik van een meetinstrument, het uitvoeren van een goede anamnese belangrijk is voor het beschrijven van de peristomale huid en het stellen van een diagnose. Daarnaast wordt ook het gebruik van foto’s aangeraden in combinatie met het meetinstrument.

Eindadvies Het eindadvies van de commissie aan het bestuur is als volgt: Van de huidige bestaande meetinstrumenten voor peristomale huidproblemen blijkt de SACS het best te voldoen en het meest bruikbaar te zijn. Toelichting Zoals al eerder gemeld heeft de DET een aantal aspecten die juist beter zijn dan de SACS, echter het totaal oordeel geeft een positiever beeld voor de SACS. Dit betekent dat, bij gebrek aan beter, op dit moment in Nederland het gebruik van de SACS geadviseerd wordt om peristomale huidproblemen te beschrijven. De commissie wil het gebruik van de richtlijn Stomazorg met de daarin opgestelde aanbevelingen stimuleren. Dit zou onder andere door scholing bereikt kunnen worden. Uit de richtlijn volgt de indicator dat in een ziekenhuisorganisatie of extramurale instelling waar stomazorg verleend wordt, voor de beschrijving en registratie van huid- en stomacomplicaties gebruik gemaakt moet worden van een eenduidig meetinstrument en de gegevens moeten worden geregistreerd. Zoals beschreven in de aanleiding past het niet in het kader van deze opdracht om een nieuw instrument te ontwikkelen. Er zijn echter volop ideeën en aanbevelingen te destilleren uit de verschillende bronnen. Idealiter wordt een nieuw meetinstrument ontwikkeld met aspecten van beide bekende meetinstrumenten. Daarnaast moet gebruik gemaakt worden van anamnesevragen en (digitale) foto’s. De commissie heeft de behoefte om alle gevonden informatie om te zetten naar een beschrijving waar een ideaal meetinstrument aan zou moeten voldoen, dit staat beschreven in de volgende paragraaf.


11

Waar moet het ideale meetinstrument voor peristomale huidproblemen aan voldoen? Doel van een meetinstrument: Het objectief en uniform beoordelen, classificeren en registreren van de conditie en eventuele problemen van de peristomale huid. Kenmerken: 1. Gebruiksvriendelijkheid (gemakkelijk in gebruik):  Eenvoudig handleiding  Gebruiksvriendelijk  Makkelijk toepasbaar/ simpel  Duidelijk score en scoreformulier  Toepassing kost weinig tijd  Geschikt voor alle soorten stomata  Geschikt voor alle verpleegkundigen  Handzame uitvoering (zakformaat, handzaam hulpmiddel)  Zowel digitaal als schriftelijk beschikbaar 2.      

Eenduidigheid Eenvoudige interpretatie. Duidelijk /eenduidig Objectief Standaard terminologie / gemeenschappelijke taal (minimaal op nationaal niveau en mogelijk ook internationaal) Uniformiteit Monitoren effect van behandeling, geschikt voor vergelijken/evaluatie Geïllustreerd met foto’s

3. Valide (bij voorkeur internationaal gevalideerd) 4. Betrouwbaar 5.      

Overige kenmerken Bevat indeling in mate van ernst/ classificatie Draagt bij aan stellen van diagnose en adequate behandeling Maakt het mogelijk gegevens uit te wisselen Registratiemiddel voor gegevens Betaalbaar Volledig


12

Bijlage 1 Opdracht Van: Bestuur V&VN afdeling stomaverpleegkundigen Contactpersoon: Ria Hermus Aan: Commissie techniek Contactpersoon/ voorzitter: Marianne den Hertog Datum: 1 januari 2014 Onderwerp: meetinstrumenten in de stomazorg Aanleiding: Binnen de stomazorg is het momenteel niet gebruikelijk peristomale huidproblemen objectief, met behulp van een meetinstrument, vast te leggen. In de Evidence-based Richtlijn Stomazorg Nederland (2012) wordt in relatie tot complicaties gesproken over meetinstrumenten. “In Nederland worden momenteel als meetinstrumenten de Ostomy Skin Tool (bestaande uit DET score en AIM-guide) en het SACS™ instrument gebruikt. Er bestaan geen vergelijkende studies over deze instrumenten”. In deze richtlijn kon daarom geen uitspraak gedaan worden welk meetinstrumenten de voorkeur geniet. De auteurs van de Richtlijn zijn echter wel van mening dat het gebruik van één meetinstrument (inter)nationaal de kwaliteit en betrouwbaarheid van classificatie van huidproblemen kan verbeteren. Dit kan gezien worden als aanzet tot eenduidigheid in interventies bij deze huidproblemen. Een aanbeveling in de Richtlijn is dan ook: “ Gebruik een meetinstrument voor het beschrijven en diagnosticeren van een peristomaal huidprobleem” Vraag die hieruit voortkomt is: “Welk meetinstrument is het meest betrouwbaar en bruikbaar voor het vastleggen van peristomale huidproblemen “ Definitie meetinstrument Hulpmiddel om metingen of waarnemingen te doen, bijvoorbeeld thermometer of vragenlijst. (Gevonden op http://www.wynneconsult.com/root/HomePageKB012.htm), gedownload 1 december 2013 van http://www.encyclo.nl/begrip/meetinstrument Doel meetinstrument In dit geval is het doel van het meetinstrument het beschrijven en diagnosticeren van een peristomaal huidprobleem. De reden om een dergelijk meetinstrument te gebruiken is dat stomaverpleegkundigen hiermee de peristomale huidproblemen zodanig kunnen beschrijven dat hiermee (inter)nationaal de kwaliteit en betrouwbaarheid van beschrijving en classificatie van huidproblemen kan verbeteren. Een gewenst vervolgresultaat is dat ook de bijbehorende interventies meer eenduidig worden bepaald en uitgevoerd. Gewenst eindresultaat Er is een gefundeerde keuze gemaakt uit alle bestaande meetinstrumenten die gebruikt kunnen worden bij peristomale huidproblemen; mogelijk wordt een keuze gemaakt welk meetinstrument het beste in welke situatie te gebruiken is. De argumenten voor deze keuzes zijn inzichtelijk gemaakt voor de opdrachtgever (schriftelijke rapportage).


13

Methode Deze opdracht bestaat uit de volgende onderdelen:  Onderzoek welke meetinstrumenten momenteel bestaan die gebruikt kunnen worden bij peristomale huidproblemen  Literatuuronderzoek: ◦ welk soort meetinstrumenten er zijn en welke voor dit doel bedoeld en geschikt zijn ◦ waar een meetinstrument aan moet voldoen ◦ beoordelingsmethoden voor het bedoelde soort meetinstrument ◦ effectiviteit van meetinstrument voor peristomale huidproblemen in de praktijk (dus: zijn er onderzoeken bekend waarbij meetinstrumenten zijn gebruikt en wat is het effect daarvan in de praktijk)  Onderzoek praktijkervaringen bij gebruik van de momenteel bekende meetinstrumenten  De commissieleden onderzoeken de verschillende meetinstrumenten methodisch (met behulp van in de literatuur beschreven beoordelingsmethoden, samengevoegd met de resultaten van het praktijkonderzoek)  Na analyse van alle resultaten wordt een uitspraak gedaan zoals beschreven bij gewenst eindresultaat Tijdspad De commissie techniek zal in 2014 starten met deze opdracht. Gewenste einddatum: …………. Het tijdspad van de verschillende stappen zal door de commissieleden zelf vastgesteld en beschreven worden bij de start van deze opdracht. Randvoorwaarden 4 bijeenkomsten, startend in 2014 en bijpassende vergoeding van onkosten Beschikbaarheid vergaderlocatie Budget voor opvragen literatuur Wetenschappelijke ondersteuning (Gerrie Bours?)

NB het zelf ontwikkelen van een meetinstrument past niet binnen deze opdracht. De reden daarvoor is dat dit een zodanig grote opdracht is dat dit niet als deelopdracht kan worden gezien. Daarnaast zijn andere voorwaarden en werkwijze nodig voor het ontwikkelen van een meetinstrument.


14

Bijlage 2 Beoordeling gebruikte artikelen Nr 1.

artikel Arndt, J.V. & Kelechi, T.J. (2014). An overview of instruments for wound and skin assessment and healing.

2.

Gray, M., Colwell, J.C., Doughty, D., Goldberg, M., Hoeflok, J., Manson, A., McNichol, L. & Rao, S. (2013).Peristomal moisture-associated skin damage in adults with fecal ostomies: a comprehensive review and consensus.

3.

Iizaka, S., Asada, M., Koyanagi, H., Sasaki, S., Naito, A., Konya, C. & Sanada, H.(2014). The reliability and validity of color indicators using digital image analysis of peristomal skin photographs: results of a preliminary prospective clinical study. Jordan, R. & Christian, M. (2013). Understanding peristomal skin complications: Using the Ostomy Skin Tool, clinicians may be able to detect these complications earlier, improving quality of life for ostomy patients.

4.

5.

6.

7.

LeBlanc, K., Baranoski, S., Christensen, D., Langemo, D., Sammon, M.A., Edwards, K., Holloway, S., Gloeckner, M., Williams, A., Sibbald, R.G. & Regan, M. (2013). International Skin Tear Advisory Panel: a tool kit to aid in the prevention, assessment, and treatment of skin tears using a Simplified Classification System ©. Martins, L., Tavernelli, K., Sansom, W., Dahl, K., Claessens, I., Porrett, T. & Andersen, B.D. (2013). Strategies to reduce treatment costs of peristomal skin complications.

beoordeling Heel erg wondgericht; antwoord op vraag: waar moet een meetinstrument aan voldoen. PWAT; gaat dit instrument over de betrouwbaarheid van de foto of de inhoud van de foto? 3 meetinstrumenten; naast de OST/ SACS ook de Canadian Guide; maar is niet echt een meetinstrument specifiek voor huidproblemen (meer gericht op algemene materiaal keuze, al dan niet met huidproblemen). Panel activities were supported by an unrestricted educational grant from Hollister, Inc (Libertyville, Illinois). Dit artikel gaat over de verschillende schalen die ze gebruiken, binnen rood, zwart, wit. Bevestigd wederom dat foto’s een goed hulpmiddel zouden kunnen zijn, maar verder uitgebreid met een aantal factoren?

conclusie Behouden; i.v.m. PWAT instrument

Doel van een meetinstrument; gemeenschappelijke taal voor documentatie (waarom!) Instructie en voorlichting die genoemd wordt is alleen geënt op de instructie en voorlichting aan de patiënt.

Behouden; onderbouwing 1ste vraag

Behouden; onderbouwt wat we al hebben gevonden

Vervalt; de verschillende kleurschalen gaan we niet gebruiken

Vervalt; niet van toepassing, gaat over skin tears, niet voor stoma

Huidproblemen indelen in de mate van ernst, DET-score: <4, mild, 4-7 gemiddeld, >7 ernstig. Vergelijken en/of evaluatie van huidproblemen Stuk gaat alleen over materiaal van Coloplast. Classificaties duidelijk; belangrijk om goed onderzoek te kunnen uitvoeren. Gaat alleen over de OST/ DET en geen vergelijking. Classificatie in het probleem (wat zie je) en extra nog in de mate van ernst van het probleem.

McNichol, L., Lund, C., Rosen, T. & Gray, M. (2013). Medical adhesives and patient safety: state of the science: consensus statements for the assessment, prevention, and treatment of adhesive-related skin injuries. V&VN afdeling stomaverpleegkundigen, opdracht commissie techniek: Eindrapport “Meetinstrument voor Peristomale huidproblemen” 3 november 2015

Behouden; Onderbouwing

Vervalt; niet van toepassing, geen relatie stoma

15

8.

Recalla, S., English, K., Nazarali, R., Mayo, S., Miller, D.& Gray, M

9.

Salvadalena, G.D. (2013). The incidence of stoma and peristomal complications during the first 3 months after ostomy creation.

10.

Scott, V.A.B., Raasch, D., Kennedy, G. & Heise, C. (2009). Ostomy Stomal/peristomal complications: 3383: Prospective assessment and classification of stomarelated skin disorders.

Systematic review i.v.m. opstellen Canadese richtlijn. Drie “tools” beschreven namelijk ostomy skin tool, algorithms (Kalshnikova) en enhanced recovery program. Toelichting: door deelnemen aan dit programma meer multidisciplinaire benadering, daarmee minder huidproblemen. Noemt voorspellende factoren zoals leeftijd, soort stoma, reden voor stoma, geen plaatsbepaling, preoperatieve uitleg, overactief stoma, BMI>30, gebruik 1 delig plat systeem. Educatie en begeleiding door sv. Irrigatie, obesitas. Geeft niet direct antwoord op onze vragen, maar geeft wel een aantal risicofactoren (voorspellende factoren) voor het ontstaan van huidproblemen. Bij gebruik van DET kan de aim guide kan een toegevoegde waarde zijn. Betrouwbare en nauwkeurig instrument met gemeenschappelijke taal om mate van ernst en mogelijke oorzaak van peristomale huidaandoeningen te beschrijven Diagnose en behandeling zonder hulp arts Onderzoek incidentie huidproblemen. Herkennen van huidproblemen en welke acties. Te kleine groep om op inhoud iets mee te kunnen, als “meetinstrument” is Dansac tool gebruikt. De mensen die mee hebben gedaan aan dit onderzoek, vonden het meetinstrument bruikbaar voor hun eigen praktijk. Interessant is wel de vergelijking met verschillende huidkleuren. Van Convatec over sacs. “onderzoek” over meten, omzetten naar kneedbaar en weer meten.


Behouden; ter onderbouwing

Behouden; ter onderbouwing

Vervalt; Niet onafhankelijk onderzoek

16

Bijlage 3 Beoordelingstabel

1.

Eenvoudige handleiding

2.

Eenvoudige interpretatie; duidelijk/ eenduidig Objectief

3. 4. 5.

Gebruiksvriendelijk Makkelijk toepasbaar Duidelijk score formulier

6.

Duidelijke score

7.

Gebruik kost weinig tijd

8.

Standaard terminologie

9.

Geschikt voor alle soorten stomata

10. Monitoren van effect behandeling Geschikt voor vergelijken/evaluatie 11. Indelen in mate ernst aandoening 12. Draagt bij aan stellen van diagnose 13. Geschikt voor alle verpleegkundigen 14. Uitwisselen gegevens/ overdraagbaar 15. Valide/ betrouwbaar 16. Betaalbaar 17. Handzame uitvoering 18. Beschikbaar op papier 19. Geïllustreerd met foto’s 20. Volledigheid 21. Digitaal beschikbaar 22. Digitaal bruikbaar Totale score in punten

DET -- / -1,5 -/0 -0,5 0/+ 0,5 -1 0 0 -1 -1 0/+ 0,5 ++ 2 0/+ 0,5 0/+ 0,5 + 1 -1 -/0 -0,5 + 1 ?

SACS + / ++ 1,5 + 1 0/+ 0,5 + 1 --2 + 1 + 1 -1 0/+ 0,5 + 1 0 /+ 0,5 0 /+ 0,5 0 0 0 /+ 0,5 + 1 ?

Mate van belang

-- / -1,5 ?

+ / ++ 1,5 ?

1

0/+ 0,5 -1 + 1 ?

+ 1 -/0 -0,5 + 1 ?/+

-1,5

10


4

6

1 3 2

2

1 2 5 2

2

17

Bijlage 4: Gebruikte literatuur 1. 2.

3.

4.

5.

6. 7.

8.

9. 10.

11.

12.

13.

Arndt, J.V. & Kelechi, T.J. (2014). An overview of instruments for wound and skin assessment and healing. Journal of Wound Ostomy Continence Nursing, 41(1), 17-23. Gray, M., Colwell, J.C., Doughty, D., Goldberg, M., Hoeflok, J., Manson, A., McNichol, L. & Rao, S. (2013).Peristomal moisture-associated skin damage in adults with fecal ostomies: a comprehensive review and consensus. Journal of Wound Ostomy Continence Nursing, 40(4), 389-99. Iizaka, S., Asada, M., Koyanagi, H., Sasaki, S., Naito, A., Konya, C. & Sanada, H. (2014). The reliability and validity of color indicators using digital image analysis of peristomal skin photographs: results of a preliminary prospective clinical study. Ostomy Wound Manage, 60(3), 12-29. Jordan, R. & Christian, M. (2013). Understanding peristomal skin complications: Using the Ostomy Skin Tool, clinicians may be able to detect these complications earlier, improving quality of life for ostomy patients. WoundCare advisor, 2(3), 36-41. LeBlanc, K., Baranoski, S., Christensen, D., Langemo, D., Sammon, M.A., Edwards, K., Holloway, S., Gloeckner, M., Williams, A., Sibbald, R.G. & Regan, M. (2013). International Skin Tear Advisory Panel: a tool kit to aid in the prevention, assessment, and treatment of skin tears using a Simplified Classification System ©. Advanced Skin Wound Care, 26(10), 459-476. Knetsch, H. & Van Duijn, W. (2013). De zin en onzin van een meetinstrument bij een peristomale huid. WCS Nieuws, 29(1), 32-35. Martins, L., Tavernelli, K., Sansom, W., Dahl, K., Claessens, I., Porrett, T. & Andersen, B.D. (2013). Strategies to reduce treatment costs of peristomal skin complications. British Journal of Nursing, 21(22), 1312-1315. McNichol, L., Lund, C., Rosen, T. & Gray, M. (2013). Medical adhesives and patient safety: state of the science: consensus statements for the assessment, prevention, and treatment of adhesive-related skin injuries. Journal of Wound Ostomy Continence Nursing, 40(4), 365380. Ratliff, C.R., Scarano, K.A. & Donovan, A.M. (2005). Descriptive study of peristomal complications. Journal of Wound Ostomy Continence Nursing, 32(1), 33-37. Recalla, S., English, K., Nazarali, R., Mayo, S., Miller, D. & Gray, M. (2013). Ostomy care and management: a systematic review. Journal of Wound Ostomy Continence Nursing, 40(5), 489-500. Salvadalena, G.D. (2013). The incidence of stoma and peristomal complications during the first 3 months after ostomy creation. Journal of Wound Ostomy Continence Nursing, 40(4), 400-406. Scott, V.A.B., Raasch, D., Kennedy, G. & Heise, C. (2009). Ostomy Stomal/peristomal complications: 3383: Prospective assessment and classification of stomarelated skin disorders. Verkregen op 29-8-2014 op http://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&ved=0CCMQFjAA&url =http%3A%2F%2Fwww.convatec.com%2Fmedia%2F4092121%2Fconvatec-moldabletechnology-case-study-11341.pdf&ei=5E8AVIKFA8nOaL3qgaAH&usg=AFQjCNEAhNBrZeB08dPGdT4yTFrjFn1WQ&bvm=bv.74115972,d.d2s Vromen, H. Peristomale huidproblemen goed in het vizier, juni 2013.


18

Meetinstrument voor Peristomale huidproblemen

Recommend Documents