Meesterwerken maak je samen

Colofon ‘Meesterwerken maak je samen’ is een eigen uitgave van FS-Procesbegeleiding Het Team* dat de gemeente Midden-Delfland heeft begeleid bij het ontwikkelen van haar gebiedsvisie.

Internationale ervaring en uitwisseling FutureSearch is in de jaren ’90 ontwikkeld door Marvin Weisbord en Sandra Janoff. Het verbindt een stevige theoretische onderbouwing aan een brede internationale ervaring en uitwisseling. De aanpak wordt wereldwijd toege-

Wij bedanken alle betrokkenen van de gemeente Midden-Delfland voor de fantastische samenwerking! In het bijzonder Kees Boks, Christiaan van der Kamp (wethouder), Jan van der Linden, Margreet Odding-Kremers, Arnoud Rodenburg (burgemeester) en Antje Stickel. Tevens gaat onze speciale dank uit naar drukkerij Rosbeek voor de volle ondersteuning bij het realiseren van ons boek! Hoofdredactie Gemma van der Ploeg Eric Spaans Redactievoering en eindredactie Ingeborg Schuitemaker Redactiebijdragen Gemma van der Ploeg, Eric Spaans Jan Griffioen Rolf Resink Ingeborg Schuitemaker

Productie Jan Griffioen Vormgeving en fotografie Rolf Resink Drukwerk Drukkerij Rosbeek Uitgave ©2006, FS-Procesbegeleiding - Het Team, Ottoland ISBN-10: 90-810508-1-8 ISBN-13: 978-90-810508-1-4

*Het Team bestaat uit: Gemma van der Ploeg, Eric Spaans, Jan Griffioen, Rolf Resink en Ingeborg Schuitemaker. Tijdens het traject hebben wij versterking gekregen van de journalisten Coen van Harten en Willem Schrama (en ook fotografie) en de illustratoren Mark Fonds en Jan Zandstra. Wij zijn een groot voorstander van het zo breed mogelijk verspreiden van wat ons bindt en inspireert. Wij hebben dan ook geen bezwaar tegen het veelvuldig kopiëren, openbaar maken en gebruiken van onze ideeën en inzichten. Wij stellen het echter wel op prijs als daarbij de bron duidelijk en herkenbaar wordt vermeld en als wij in de gelegenheid gesteld worden om met u van gedachten te wisselen over onze ideeën en ervaringen.

FUT_002 boek omslag_18.indd I-IV

past. Wij zijn actief lid van het internationale netwerk, waarin alle betrokkenen elkaar voortdurend op de hoogte houden van nieuwe ontwikkelingen

FS Procesbegeleiding - Het Team Damseweg 49, 2975 LG Ottoland T +31 184 642042, E [email protected], I www.futuresearch.nl

Meesterwerken maak je samen

en ervaringen. Uitgebreide informatie over het internationale netwerk is te vinden op: www.futuresearch.net

Nederlandse ervaring en uitwisseling FS-procesbegeleiding ondersteunt het Nederlandse netwerk www.FutureSearch.nl. Wij onderhouden een website en organiseren regelmatig cursus-

Gemma van der Ploeg

sen en bijeenkomsten om ervaringen uit te wisselen, elkaar feedback te ge-

Eric Spaans

ven en samen aan productontwikkeling te doen. Het netwerk is toegankelijk

Jan Griffioen

voor zowel ervaren procesbegeleiders als voor mensen die zich willen laten

Rolf Resink

inspireren door de mogelijkheden van veranderen door samen te creëren.

Ingeborg Schuitemaker

De deelnemers aan het netwerk vinden elkaar in hun overtuiging dat FutureSearch een werkende bijdrage kan leveren aan het creëren van nieuwe en andersoortige verbindingen tussen partijen. Verbindingen die werkelijk en waarachtig zijn en van waarde blijken te zijn. Moderne maatschappelijke en organisatorische vraagstukken zijn immers vrijwel altijd netwerkvraagstuk-

Meesterschap betekent niet dat je een plan hebt voor het geheel maar een besef hebt van het geheel [Miha Pogacnik]

ken. Alleen door nieuwe, energiegevende verbindingen in het netwerk te leggen, kan een begin worden gemaakt met het effectief aanpakken van deze vraagstukken. Uitgebreide informatie over FutureSearch en het nationale netwerk is te vinden op de website: www.futuresearch.nl

13-02-2006 22:01:50

Veranderen door samen te creëren Voor onze vrienden en relaties

2

3

Wat is de toekomst van het Midden-Delfland gebied? Wat willen we met de WMO in onze gemeente? Hoe kan de shared-service organisatie er het beste uit komen te zien? Hoe versnellen we onze logistieke processen? Hoe organiseren we met elkaar een effectief werkende keten? Dit zijn allemaal voorbeelden van vraagstukken waar veel mensen bij betrokken zijn, omdat de gekozen oplossing hen beïnvloedt. Het bijzondere is dat niemand in zijn eentje het vraagstuk kan oplossen. Terwijl de meeste direct betrokkenen wel over voldoende invloed beschikken om de door anderen gekozen oplossing te blokkeren. Bijvoorbeeld door niet mee te werken aan de uitvoering ervan. En dit gebeurt helaas maar al te vaak. Vooral omdat de gekozen oplossingen niet aansluiten bij hun eigen interpretatie van wat nodig is. Hoe kom je in een dergelijke situatie toch tot de gewenste veranderingen? Daarover gaat dit boek.

De molenaar denkt dat het graan alleen groeit om zijn molen te laten draaien [Goethe] 4

5

Wij hebben veel veranderprocessen begeleid. De laatste jaren fascineren

De casus Midden-Delfland geeft aan hoe het proces, de vorm en de inhoud

ons vooral de effecten en resultaten van participatieve aanpakken. Aanpak-

onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Een traject met zoveel partijen en

ken waarbij alle betrokkenen samen de verandering creëren. Veranderen

zoveel belangen kan alleen maar slagen als het proces en de communica-

door te inspireren, te ontdekken, te leren, te zien, te verbeelden en te doen

tievormen en -uitingen even uniek zijn als de inhoud.

ineen! Van begin af aan hebben wij nauw samengewerkt in een team van orgaEen van de methoden waarmee wij werken is FutureSearch. Een verander-

nisatieadviseurs, communicatiedeskundigen en vormgevers. Met dit boek

filosofie en een verandermethodiek die over de hele wereld wordt toege-

willen wij laten zien welke meerwaarde een echte multidisciplinaire samen-

past, maar nog relatief onbekend is in Nederland.

werking biedt.

In dit boek laten wij zien hoe verfrissend en energiegevend deze aanpak

Wij wensen u veel lees- en kijkplezier!

is. Centraal staat de beschrijving van de ontwikkeling van de gebiedsvisie Midden-Delfland® 2025. In september 2005 begeleidden wij 2½ dag 125 deelnemers uit meer dan 60 verschillende organisaties bij de ontwikkeling van de gebiedsvisie plus de daarbij behorende actieplannen. Deze werd 1,5 maand later integraal en unaniem aangenomen door de gemeenteraad van

Ons team bestaat uit:

Midden-Delfland. Alle betrokken partijen in het gebied gebruiken de visie nu als basis voor de verdere beleidsontwikkeling en -uitvoering. Een door

Procesbegeleiding: Gemma van der Ploeg en Eric Spaans

de gemeente aangestelde kwartiermaker zorgt voor de coördinatie van de



(www.futuresearch.nl)

Communicatie:

Jan Griffioen (www.datisdehoofdzaak.nl)

Vormgeving:

Rolf Resink (www.hetismooiwerk.nl)

uitvoering.

Redactie en verslag: Ingeborg Schuitemaker





The magic is not in the method.

It is in the people who use it.

One main purpose of FutureSearch

creative steps to the process that,

Eric helped them find their own way

Network is mutual learning - helping

in our view, greatly increased the

to say what was necessary and

one another to become better

potential for success. To test com-

release a good deal of enthusiasm

at helping communities to help

mitment and build momentum, they

too. The test of any FutureSearch,

themselves. Of the many things

held a ‘mini-conference’ of some 30

in our opinion, is not whether people

we are learning, a few stand out

residents and consulted with them

had a good time (usually they do).

that may not be obvious to meeting

on how they would define the task

The real test comes months or

participants. One is that the success

and who they would invite. They

years later, when people look back

of a FutureSearch is determined

created two helpful mechanisms -

and see how many programs, poli-

by the way people plan it. By the

the Participation Certificate and a

cies and projects they can trace to

In October 2004 we were invited

time you get to the meeting all the

symbolic credit card that people

a single community meeting a long

by Eric, Gemma and their Dutch

decisions that determine success or

could use to ‘buy’ local government

time before. We await with great

colleagues to introduce them to Fu-

failure have been made. Choosing

support for citizen meetings. They

interest future news from Midden-

tureSearch - the planning meeting -

an important task, a future vision for

published a special newspaper that

Delfland on what becomes of the

and the FutureSearch Network. We

Midden-Delfland, for example, is es-

included interviews with people from

scenery development plan and the

learned a great deal about our col-

sential. Selecting the right people to

all walks of life from school children

involvement of farmers and entre-

leagues’ determination to use Futu-

do it - for example, administrators,

to mayors and even the minister for

preneurs, and the new initiatives

reSearch to improve the dialogue on

artists, civil servants, entrepreneurs,

housing.

of local government and ordinary

contentious issues of public policy

farmers, residents - is just as impor-

in the Netherlands. The situation in

tant. Most important of all, though, is

Throughout they displayed sensi-

again visit the countryside and see

Midden-Delfland seemed to us an

that the people take enough interest

tivity to the concerns of all citizens

the results for ourselves!

ideal use of the method, but only

to show up.

and respect for their wishes. During

If local leaders and citizens really

citizens. More, we hope one day to

the big conference, for example,

Marvin Weisbord and

wanted to do something together.

In the case described here, the con-

when people had difficulty with the

Sandra Janoff,

The magic is not in the method. It is

ference leaders not only made the

usual way of organizing ‘common

co-directors,

in the people who use it.

right decisions. They added several

ground’ statements, Gemma and

FutureSearch Network

8

9

“Het beste wat we kunnen doen is het creëren van de juiste voorwaarden om medewerkers te laten doen wat ze sowieso willen doen.” Marvin Weisbord

De basis van veel geslaagde veranderingen is een proces met alle betrokkenen waarin zij zelf de gewenste veranderingen creëren. Hiervoor bestaan uiteenlopende methoden. FutureSearch is zo’n methode: een inspirerend, actiegericht visievormend proces. Met FutureSearch zijn de juiste randvoorwaarden te scheppen voor een energiegevend veranderproces. FutureSearch is, ontdekken, leren, zien, verbeelden én doen in één. Veranderingen vinden direct plaats. En werken daarna nog lang door.

Mobiliseer, versterk en benut de kracht van de mensen zelf Mensen hebben een enorme kracht om op ondernemende wijze verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen situatie. En dus voor het veranderen van die situatie als zij daartoe de kans krijgen. Daarvoor is het wel nodig dat zij hun kennis, inzichten, ambities en idealen kunnen laten zien én gebruiken. Het op een juiste wijze mobiliseren, versterken en benutten van de wijsheid en kracht van mensen is één van de belangrijkste uitdagingen bij veranderprocessen. Als dat lukt, worden veranderprocessen inspirerend, vrolijk en energiegevend.

10

11

Onze ervaring leert, dat mensen hun collectieve wijsheid en gezamenlijke

Daarvoor is het nodig dat zij in gesprek kunnen gaan met

kracht om doelgericht te handelen ontdekken, als zij:

alle anderen die belang hebben en betrokken zijn bij de

> in een situatie worden gebracht waarin ze, ondanks hun verschillen, voor

uitkomsten van de veranderingen. Eenmaal in gesprek

elkaar open gaan staan > (h)erkennen dat ze van elkaar afhankelijk zijn bij het realiseren van veranderingen

voelen mensen zich al snel uitgenodigd om hun eigen zienswijze in te brengen en zijn ze nieuwsgierig naar die van anderen. Omdat ze de kans krijgen om

> hun blik daarbij op de toekomst richten die hen allen aangaat

van anderen te horen en te zien hoe zij naar de

> daardoor inzicht krijgen in wat hen in het hier en nu bindt

gewenste veranderingen kijken. Waarbij

> de kans krijgen verantwoordelijkheid te nemen voor de door te voeren

aanwezigen inzien dat er meer is dat hen

maatregelen.

Van vrolijke en uitdagende veranderprocessen is vaak maar bitter weinig sprake. Veel veranderprocessen, zelfs als zij interactief zijn opgezet, kenmerken zich door:

bindt dan dat hen onderscheidt.

> begeleiders die discussies gekleurd samenvatten en de deelnemers in het keurslijf van hun programma dwingen > een voorzitter, stuurgroep o.i.d die de ‘resultaten meeneemt en iedereen

> de deelname van slechts een zeer select gezelschap > weinig tijd om elkaars drijfveren daadwerkelijk te leren kennen > over en weer veel beelden van elkaar, maar zelden een gesprek daarover

bedankt voor zijn inbreng’, vervolgens maanden niets meer van zich laat horen en plots met een notitie komt waarin weinigen zich nog herkennen > trajecten die veel te lang doorlopen, waardoor ze vastlopen in de modder.

> vaak eindeloze, steeds weer terugkerende discussies waarin ieder de ander probeert te overtuigen van zijn gelijk > negatieve ervaringen in het proces die een lang leven kunnen leiden en niet de aandacht krijgen die ze verdienen > politieke correctheid, taboes en verborgen agenda’s die een open dialoog

Hierdoor gaat vaak onnodig veel energie verloren. En het proces levert niet op wat de meeste deelnemers ervan verwachten. Mensen worden cynisch en verliezen mede door dit soort processen hun passie en betrokkenheid. Zij nemen innerlijk ontslag.

verhinderen 12

13

Ontdekken, leren, zien, verbeelden en doen

FutureSearch is reeds toe-

Een FutureSearch traject is zinvol als:

De opzet van FutureSearch daagt alle deelnemers uit zich

gepast bij:

> zich nieuwe of veranderende omstandigheden in de omgeving van

te verdiepen in de achtergronden, wensen en behoeften van

een organisatie voordoen > organisaties een beweging (transitie) naar de toekomst willen/ moeten maken > veranderingen om de betrokkenheid van een groot aantal disciplines en/of organisaties vragen

anderen. Iedereen verrijkt zijn eigen beelden met de gedeelde

Bank of America

inzichten en krijgt een completer zicht op waar het in wezen om

DG Bank, Duitsland

gaat bij de gewenste veranderingen. De deelnemers ontdekken

Wereldbank, USA

wat anderen op dit moment willen en kunnen doen. En dat blijkt

Zurich Insurance, Australië

vaak meer te zijn dan van tevoren was gedacht en verwacht.

3M, Duitsland

> een organisatie of netwerk behoefte heeft aan nieuwe energie en

3M, USA

motivatie

AT&T

> het belangrijk is dat partijen met tegengestelde meningen elkaar ontmoeten in een productieve omgeving met een a-politiek forum

Een conferentie als scharnierpunt Elk FutureSearch proces werkt met een conferentie van 2 ½ dag met een vaste structuur maar een open uitkomst als scharnierpunt. Iedereen die een actieve bijdrage kan leveren aan de ge-

Centrum voor toegepaste technologie, Californië Fashion Today Magazine, Duitsland

stelde veranderopgave, wordt voor de conferentie uitgenodigd.

IKEA

Wat is het

Tijdens de conferentie verkennen de deelnemers met elkaar hun

Johnson & Johnson, USA

FutureSearch is een veranderaanpak en een veranderfilosofie. Het maakt in

collectieve geschiedenis, actuele trends en ontwikkelingen, de

Nissan, USA

veranderprocessen gebruik van de kennis, inzichten, middelen, verantwoor-

betekenis ervan voor ieders huidige en toekomstig gewenste

Siemens AG, Duitsland

delijkheden en behoeften van alle betrokkenen. Het biedt hen structuur,

handelen, hun visie op de toekomst en de acties van iedereen

Sony Electronics

ruimte en een kader waarbinnen zij hun samenwerking kunnen verbeteren,

om hieraan invulling te geven. Het resultaat van de conferentie

Dervitt Police and Town Of-

verlevendigen en vernieuwen. In een FutureSearch traject zijn de deelne-

is, naast een gezamenlijke intense ervaring, een collectieve

mers eigenaar van het resultaat én van het veranderproces. Zij maken met

visie op de toekomst en een realistisch uitvoeringsprogramma.

elkaar een actiegerichte toekomstvisie en afspraken over de uitvoering en

Twee ervaren procesbegeleiders bewaken de structuur van het

monitoring ervan.

programma en richten zich op de kwaliteit van het proces. Zij bemoeien zich niet met de inhoud.

14

ficials, New York Maine Association of NonProfits New Economics Foundation, London

15

>>

>>

Simpel, maar niet gemakkelijk

West Virginia Governor’s

FutureSearch kent een relatief korte doorlooptijd, is vaak goedkoper

Office for Community

dan andere processen en ziet er soms eenvoudig uit. Dit betekent niet

Services

dat het altijd een gemakkelijk proces is. Het vraagt van bestuurders en leidinggevenden de bereidheid om anders te kijken naar wat anderen

American Cancer

willen en kunnen en over wat in een korte tijd mogelijk is. Het durven

Society

aangaan van een participatief proces, het definiëren van de juiste op-

Canadian Diabetes As-

gave en het uitnodigen van de juiste belanghebbenden is hard werken

sociation

en vergt een goede voorbereiding. Soms lijkt FutureSearch veel tijd

Executive Leadership in

te vragen, maar in de praktijk brengt het juist een enorme versnelling

Academic Medicine

teweeg. Door de collectieve leerervaring van iedereen die in de praktijk

Colorado Division of

de gewenste veranderingen moeten realiseren.

Criminal Justice Delaware State Police South Dakota Rural De-

Hoe werkt het

velopment Council

Allemaal mooie woorden. Maar hoe werkt dat dan. Dat laten we zien aan hand van de ontwikkeling van de Gebiedsvisie Midden-Delfland® 2025: een sterk landschap. Het toont hoe effectief en verrijkend het is om met alle betrokken mensen en organisaties tegelijkertijd te werken aan een gezamenlijk vraagstuk.

FutureSearch laat zien dat je met flip-overs, stiften, een goede zaal, de juiste mensen, een goede vraagstelling en een slim gestructureerd programma binnen 2½ dag meer kunt bereiken dan menig andere vaak veel duurdere techniek.

Hoewel wij een voorbeeld uit het publieke domein gebruiken, laten andere (inter)nationale ervaringen zien, dat deze aanpak ook zeer goed werkt in het private en semi-publieke domein. Het ontwikkelen van een shared-service organisatie in een multinational of het verbeteren van de logistiek van een winkelketen kan evengoed met FutureSearch worden aangepakt. 1

1

De principes

ZORG VOOR EEN OPEN SYSTEEM VERKENNING

> leg vooraf geen claims op de gewenste uitkomsten

ZORG ERVOOR DAT DE GROEPEN ZICHZELF KUNNEN MANAGEN

> ga niet voor de deelnemers zorgen, maar biedt hen de ruimte en de veiligheid om voor zichzelf te zorgen FOCUS OP DE TOEKOMST (5 – 20 JAAR)

> Fixeer niet op ‘fouten’ uit het verleden maar blijf focussen op de toekomst EIS VOLLEDIGE AANWEZIGHEID EN DEELNAME

> sluit observanten en journalisten uit; zij verstoren slechts het proces SPREID HET PROGRAMMA OVER DRIE DAGEN

> slaap twee maal om ruimte te geven aan het leerproces LAAT IEDEREEN PUBLIEKELIJK UITSPREKEN WELKE VOLGENDE STAPPEN ZIJ ZULLEN NEMEN CREËER EEN BEELD VAN DE TOTALE CONTEXT, VOORDAT IEDEREEN

> leg de bal om actie te nemen niet terug bij de regie-/ sponsorgroep

ACTIES FORMULEERT VANUIT ZIJN EIGEN SITUATIE

> betrek een breed spectrum aan verschillende gezichtspunten (belangen en disciplines) bij het proces > breng alle belangen in één ruimte bijeen (30 - 120 deelnemers)

ONTMOET ELKAAR ONDER GEZONDE OMSTANDIGHEDEN

> zorg dat iedereen elkaar ontmoet in één lichte, ruime zaal

LEG DE VERANTWOORDELIJKHEID VOOR DE VERANDEROPGAVE BIJ DE DEELNEMERS

TEN SLOTTE, ZORG DAT DE CONFERENTIE WORDT BEGELEID DOOR TWEE

> voorkom presentaties door experts die komen vertellen wat er aan de

ERVAREN PROCESBEGELEIDERS DIE ZICH OP DE KWALITEIT VAN HET

hand is en wat de beste oplossing is

18

PROCES RICHTEN EN ZICH NIET MET DE INHOUD BEMOEIEN.

19

Midden® Delfland 2025 20

Hoe ziet Midden-Delfland er in 2025 uit? Is het gebied dan nog open of is het in zijn geheel opgeslokt door de omringende steden? Ondernemers, agrariërs, gemeenten, natuur- en milieubeschermers, de provincie, het waterschap en het rijk hadden ieder zo hun eigen, soms tegengestelde ideeën over de toekomst van het gebied. Iedereen was het er over eens dat er in elk geval iets moest veranderen, zonder dat iedereen daarbij zijn eigen gang zou gaan. En dat daar één visie en één samenhangend actieplan voor nodig was. Dat is gelukt. In 2 ½ dag hebben 63 betrokken partijen gezamenlijk een actiegerichte gebiedsvisie voor Midden-Delfland ontwikkeld. Hoe? Met FutureSearch, een voorbeeld van veranderen door samen te creëren.

21

Agrarisch weidelandschap

De stad komt opzetten Kanaal1892

Copyright basis kaart Recreatieschap Midden-Delfland/G.Z-H, Schiedam 2005

A13 1922

Groentenveiling 1921 Spoorlijn 1847 Spoor tot Hoek van Holland 1897

L E G E N DA

De nieuwe waterweg is nog niet gegraven

Tuinbouw

Westlandse stoomtram 1912

Westlandse stoomtram 1907

Reservering nooit aangelegde provinciale weg (zandlichaam uitgevoerd als werkgelegenheidswerk)1940

Bebouwing Natuur Recreatie

1850

Infrastructuur Boerenland

Bron historische gegevens kaarten: Stichting Midden-Delfland is Mensenwerk.

1940

Spoor tot Maassluis 1891

Het Midden-Delfland gebied Midden-Delfland is het laatste nog open

waardevol en authentiek gebied met weidse

staan als de Reconstructiewet, die sinds 1977

voor het behoud en de versterking van dit

veenweidegebied in het zuidwestelijk deel

uitzichten, polderweggetjes, houtwallen en

voor bescherming zorgt, in 2008 afloopt.

landschap. De overige 20% valt binnen de

van de Randstad. Een groene oase tussen

karakteristieke boerderijen. Een Oudhollands

Tachtig procent van het gebied ligt binnen de

grenzen van zes andere gemeenten.

de drie grote steden, Rotterdam – Delft

landschap te midden van 1,6 miljoen mensen.

grenzen van de gemeente Midden-

– Den Haag en het Westland. Het is een

Op het gebied kan een enorme druk komen te

Delfland, die daarmee verantwoordelijk is

22

23

Midden-Delfland begrensd

Rijswijk

De gemeente

Wa t e r i n g e n

Kwintsheul

A4 in 2000

Honselersdijk Delft Rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI)

Naaldwijk

1975 Hoogspanningsleiding

De Lier

Schipluiden

Zandlichaam A4 sinds 1970 Vliegveld 1956

De gemeente Midden-Delfland is op 1 januari 2004 opgericht met als

“Daarom zal de

opdracht het Midden-Delfland gebied te versterken. De gemeente wil de

gebiedsvisie

verdere ontwikkeling van het gebied, na het wegvallen van de bescher-

niet alleen door

mende werking van de Reconstructiewet, niet aan toevallige omstandig-

de gemeente

heden overlaten. De kans daarop bestaat omdat een groot aantal partijen

Midden-Delfland

zijn eigen stempel op het gebied drukt: agrariërs, ondernemers, bewoners,

gemaakt wor-

recreanten, diverse verenigingen, natuurontwikkelaars, het waterschap, de

den, maar zullen

omliggende gemeenten, de provincie, het rijk, investeerders, etc..

er nadrukkelijk ook andere par-

Maasdijk 17 m

L E G E N DA

Inundatie Foppenpolder 1992

Tuinbouw Stort havenslib

Maasland A20

De énige waterweg van economisch belang

Maassluis

2000

Schiedam Vlaardingen

Bebouwing

In het najaar van 2004 besloot de gemeenteraad daarom tot de ontwikkeling

tijen betrokken

van een inspirerende, integrale gebiedsvisie. Zij zag dat het Midden-Delf-

worden bij de

land gebied naast een belangrijke functie voor de eigen gemeente ook van

totstandkoming.”

onschatbare waarde is voor de omringende gemeenten en voor de recre-

(startnotitie ge-

Natuur

atie, waterbeheer en -berging, natuur en landschap en cultuurhistorie. Het is

biedsvisie

Recreatie

een rustpunt in de drukke Randstad.

Midden-

Infrastructuur Boerenland

Delfland)

De raad gaf aan het college van B&W de opdracht een proces te starten, waarbij alle betrokken partijen zich ‘mede-eigenaar’ zouden gaan voelen

FutureSearch vergt, net als elk ander

de initiatiefnemer van een FutureSearch

het gesprek aangaan. De andere betrok-

alle betrokkenen. Niet om die te overtuigen

participatief proces, krachtig en modern

traject heeft vaak een uitgesproken visie:

kenen zijn slechts zeker over wat zij zelf

van het eigen gelijk, maar om van elkaar te

leiderschap, dat richting geeft aan het

over de gewenste vormgeving van het

willen. Zij hebben dezelfde twijfels over de

leren en elkaar wederzijds te inspireren.

proces, de inhoudelijke grenzen bewaakt

proces en over mogelijke oplossingsrichtin-

te verwachten bijdragen van anderen. Door

en de middelen beschikbaar stelt. Dit

gen, maar staat ook open voor de visie van

voor hun twijfels uit te komen geven zij aan

leiderschap is niet visieloos. Integendeel,

andere betrokkenen en wil daarmee graag

open te staan voor een echte dialoog met

24

25

daartoe leidt. De keuze voor de juiste aanpak werd neergelegd bij een begeleidingscommissie, bestaande uit vertegenwoordigers van de vier grote partijen. FutureSearch sloot

Be ui

itv U

sl tv

g

el

D

g

n-

in

rin

m

oe

or

de fla nd co tie

tie

en

en

er

er

nf

nf

va n m ic

in ie

nt

re

fe

on

s

26

ie

maken. Anders kan het aan het einde van het proces als een boemerang terugkeren.

ce

Het is belangrijk dit dilemma direct bij de start te onderkennen en bespreekbaar te

at

sentatieve vertegenwoordiging van de raad?

is

wijzigen aan de uitkomsten? Hoe verhoudt een participatief proces zich met de repre-

ro

de directie nog besluiten na een participatief proces? Wat kan de gemeenteraad nog

tp

met de normale standaardprocedures voor besluitvorming in organisaties. Wat kan

he

FutureSearch lijkt, net als elk ander participatief proces, op gespannen voet te staan

an

inbreng leveren.

tv

en konden net als alle andere partijen hun eigen inhoudelijke

ar

hele proces. Zij voelden zich mede-eigenaar van het proces

St

Het college en de raadsleden bleven nauw betrokken bij het

an

kundige werd het proces gestart.

rg O

ding van twee organisatieadviseurs en een communicatiedes-

tussentijdse beslismomenten.

id

eigen visie op tafel moesten worden gelegd. Onder begelei-

De ontwikkeling van de gebiedsvisie is voorbereid in een aantal herkenbare stappen, met

M

proces te betrekken, zonder dat vooraf de contouren van een

De inrichting van het proces

o de c ar nd na elfla eg -D w p en O idd M

het best aan bij de behoefte om andere partijen actief bij het

“Voordat we naar Amerika gingen, heb ik tegen mijn groep gezegd: onze doelstelling dit toernooi is het bordes van de koningin. Dat was bewust zo geformuleerd. Iedere coach met toernooi-ervaring weet: spreek uit dat de finale je doel is en na het winnen van de halve finale vloeit de energie uit je team weg. Daarom moet je een doel kiezen dat voorbij het doel ligt.” [Joop Alberda, coach van de gouden olympische volleybalploeg van ‘96]

van de te ontwikkelen gebiedsvisie en van het proces dat

n pe ap t S

en nt me o m is sl Go/no-go e B conferentie

Regiegroep Projectteam

Conceptgebiedsvisie Actieplan Officiële publicatie gebiedsvisie

Vraagstelling Doelgroepen Kaders Opiniekrant Resultaten workshops

Werkplan

Definitieve visie Bestuursopdracht

Fotoverslag Uitgewerkte gebiedsvisie

Aandelen Plannenpas Uitnodiging conferentie 27

Een van de eerste stappen van het college van B&W was het instellen van een regiegroep, verantwoordelijk voor de organisatie van het proces. De groep bestond uit tien vertegenwoordigers van organisaties die een sleutelrol spelen in het gebied. Het college nodigde alle leden op persoonlijke titel uit. Een ambtelijke projectgroep, voorgezeten door de wethouder MiddenDelflandgebied, zorgde voor de organisatie en de logistiek van het proces. Het duurde even voordat de regiegroep helemaal in zijn rol zat. Maar uiteindelijk werd de gehele regiegroep gezien als ‘eigenaar’ van het proces en niet IE

DSVIS

EBIE ING G

IKKEL

ONTW

langer alleen de gemeente Midden-Delfland. De gemeente heeft altijd gezegd dat de regiegroep de verantwoordelijkheid moest nemen voor het proces en heeft zich daaraan gehouden.

“Je hebt drie soorten mensen: zij die de dingen doen gebeuren, zij die kijken wat er zal gebeuren en zij die zich afvragen wat er eigenlijk gebeurt” [Robert Anthony]

De start van het proces

Ruimte voor improvisatie De regiegroepleden hebben veel met elkaar gediscussieerd

Veranderingen zijn

over de te volgen aanpak. Zij waren onzeker over de ef-

(politiek) gevoelige

fectiviteit van het proces, maar konden daar samen gemak-

onderwerpen. Ie-

kelijk over praten. Ook al omdat er sprake was van een groot

dereen heeft zijn

onderling respect voor de diverse gezichtspunten. Hierdoor is

eigen verwachtin-

de regiegroep op één lijn gekomen. De eerste uiting was de

gen bij het proces,

keuze van het logo, waarmee de groep liet zien dat de con-

soms ook bij de

ferentie geen op zich staand ‘event’ was maar een onderdeel

uitkomsten. Een

van een langlopend traject dat doorgaat na de conferentie.

goede communi-

Een eigen huisstijl met logo en briefpapier gaf het project

catie is dan van

status.

essentieel belang. Het eindresultaat is richtinggevend. De regiegroep denkt actief mee over de communicatiestrategie.

28

FutureSearch werkt liever met een

Het is de rol van de regiegroep om

en gezag beschikken om andere

regiegroep dan met een stuur-

in nauwe samenwerking met de

direct belanghebbenden met kennis,

groep. Een stuurgroep stuurt en de

opdrachtgever het proces vorm te

middelen en verantwoordelijkheid

leden beslissen meestal op basis

geven. De samenstelling van de re-

bij het proces te kunnen betrek-

van een mandaat. Een regiegroep

giegroep is van groot belang. In elk

ken. Door het persoonlijke contact

biedt de leden de mogelijkheid het

geval een deel van de leden moet

worden er meer mensen bij het

proces open te houden en een vrije

vanaf het begin positief staan tegen-

proces betrokken en zullen zij ook

inbreng te leveren.

over een open participatief proces.

gemakkelijker een uitnodiging voor

De leden moeten over vertrouwen

de conferentie accepteren. 29

Leontien Claessen van Glaskracht had hoge verwachtingen van FutureSearch.

Communicatie met de doelgroepen

“Toen ik de methode

Het was onmogelijk om alle betrokkenen persoonlijk bij het proces te betrek-

welke functies zij belangrijk vonden voor het gebied en vertellen aan welke

gelezen had klonk

ken, terwijl de gebiedsvisie toch een co-creatie moest worden van alle

activiteiten zij behoefte hadden. De resultaten werden tijdens de Midden-

het goed.” Haar

mensen en organisaties in en rond Midden-Delfland. Omdat het belangrijk

Delfland conferentie gepresenteerd. De bewoners werden van het totale

verwachtingen zijn

was dat iedereen op de hoogte was van het doel van het proces, het belang

proces op de hoogte gehouden door artikelen in het regionale dagblad en

geheel uitgekomen.

van het vraagstuk en de aanpak, kreeg de communicatie veel aandacht.

het huis-aan-huis blad De Schakel. Verder kregen de bewoners allemaal de speciaal gemaakte gebiedsvisie-opiniekrant Op weg naar een sterk land-

“De flexibiliteit, de zelfwerkzaamheid en

De bewoners werden actief bij het proces betrokken tijdens de jaarlijkse

schap in de bus en verscheen er een extra uitgave van het gemeenteblad

de mogelijkheid van

Midden-Delfland dag. Zij konden met stickers op een troefkaart aangeven

inZicht.

de deelnemers om zelf invulling aan het programma te geven, zorgden voor veel groepsdynamiek. Met name de terugkoppeling zorgde ervoor dat er geen partijen afhaakten. Het gaf mij in ieder geval veel dynamiek. Ik merkte dat ik de tweede dag met veel plezier naar de conferentie ging. Dat is bij andere conferenties wel anders. Als het nodig mocht zijn

“Goed zo Harry, het gaat niet om je talenten, het gaat om de keuze die je maakt” [Perkamentus]

zal ik zeker aan FutureSearch denken.”

30

31

DE MINICONFERENTIE HAD VIER DOELEN:

Om tot een breed gedragen en inspirerende vraagstelling te komen voor de

> de deelnemers kennis laten maken met de principes van FutureSearch

Midden-Delfland conferentie, organiseerde de regiegroep een miniconferen-

> het bepalen van de centrale opgave voor de grote conferentie

tie van één dag. Aan die conferentie namen ca. 30 mensen deel, afkomstig

> het vaststellen van de tijdhorizon

uit de belangrijkste betrokken partijen.

> het inventariseren van alle uit te nodigen partijen.

Een geslaagde FutureSearch conferentie staat of valt met het formuleren van de juiste

Het effect van de mini-conferentie was groot. De deelnemers zagen in dat

veranderopgave. Deze moet uitdagend en uitnodigend zijn met een voelbare urgentie.

de opgave complex was. Het brainstormen over de belangrijkste ontwik-

Tegelijkertijd moeten in de vraagstelling de grenzen duidelijk worden aangeven. De op-

kelingen en trends, de discussie over de juiste formulering van de opgave

gave bepaalt uiteindelijk welke partijen voor de conferentie worden uitgenodigd.

en het inventariseren van alle betrokken partijen overtuigden de deelnemers van de noodzaak om met veel partijen tezamen de gebiedsvisie te ontwik-

In FutureSearch speelt de tijd een belangrijke rol. Er wordt veel tijd besteed aan het

kelen.

vormen van een gedeeld beeld van het verleden voordat de deelnemers zich buigen over de gewenste toekomst. Er moet overeenstemming ontstaan over de complete tijdhorizon

Als symbool dat alle betrokken partijen

voor de FutureSearch conferentie: hoe ver kijken we terug en hoe ver vooruit?

een aandeel hadden in de instandhouding en versterking van Midden-Delfland, kregen de deelnemers aan het einde van de conferentie een ‘certificaat van aandeel’. Dit certificaat gaf aan dat zij

De definitieve opgave voor het ontwikkelen van de gebiedsvisie werd:

aandeelnemer van Midden-Delfland zijn.

MIDDEN-DELFLAND 2025:

Ook deelde de gemeente ‘plannenpas-

EEN STERK LANDSCHAP VOOR DE ZUIDVLEUGEL VAN DE RANDSTAD.

sen’ uit. Een soort ‘creditkaart’ waarmee

Sterk® staat voor:

zij aantoonde dat zij elk initiatief om op

®

> identiteit

> open, rust en ruimte

weg naar de FutureSearch conferentie

> economisch draagvlak

> dynamisch

iets te organiseren toejuichte en mogelijk wilde maken.

32

33

“We hebben weinig tijd en veel te doen. Laten we de tijd nemen voor wat we doen.” [Oscar Wilde]

De miniconferentie

“Vertel het mij en ik zal het vergeten, laat het mij zien en ik zal het mij herinneren, betrek mij erin en ik zal het begrijpen.” [Chinees spreekwoord]

Uitnodiging voor de conferentie

Op weg naar de Midden-Delfland conferentie

De resultaten van de miniconferentie werden verwerkt in een kleurrijke

Tussen de mini-conferentie en de Midden-Delfland conferentie organiseer-

infographic met daarin zowel de opgave, de vele invalshoeken en alle

den verschillende partijen activiteiten, zoals:

betrokken partijen. Deze infographic diende als uitnodiging voor de grote

> de agrariërs die met elkaar een landbouwvisie ontwikkelden, waardoor zij

conferentie. Het gaf de genodigden in een oogopslag een duidelijk beeld waar het in de Midden-Delfland conferentie om zou gaan en wie alle betrokkenen waren.

beter hun inbreng konden leveren tijdens de conferentie > de Midden-Delfland Vereniging, het waterschap Delfland en de gemeente Midden-Delfland die samen met andere geïnteresseerden verschillende beheermogelijkheden voor het gebied verkenden > de Midden-Delfland Vereniging die tal van activiteiten en bijeenkomsten organiseerde met en voor haar leden. De jaarlijkse Midden-Delfland dag in juni werd benut om de bevolking meer bij de ontwikkeling van de gebiedsvisie te betrekken. Mensen werden onder andere gevraagd welke activiteiten zij graag in het gebied wilden zien > de gemeente die het initiatief nam voor een expertmeeting over de grondproblematiek.

Een infographic als verslag is niet alleen fancy, maar ook effectief. Veel meer dan een

Een infographic is een visualisatie van een

dat het een geheugensteun kan vormen voor

stuk tekst nodigt een infographic uit tot lezen en bestudering. Iedereen wordt zich in een

proces of een visie. De nadruk ligt op het vi-

de uitkomsten ervan. De inzet en productie van

oogopslag bewust van de volle complexiteit van de opgave.

sualiseren van kennis, inzichten, processen,

dit communicatiemiddel kan ook de helderheid

ideeën, doelen en de emoties die mensen

van werkprocessen en de identificatie van

daarbij ervaren, eventueel via metaforen die

taken daarbinnen vergroten. Hierdoor ontstaat

de werking illustreren.

een (bewustwordings)proces van (vaak

Zo’n visualisatie kan nuttig zijn als onderdeel

vernieuwde) betrokkenheid voor gezamenlijk

van een veranderproces of visiesessie door-

overeengekomen doelen.

34

35

Een opiniekrant kan twee doelen

zijn. Tegelijkertijd biedt

Voorafgaande aan de Midden-Delfland confe-

bewijs voor de noodzaak van een participatief

dienen. De krant kan alle betrokke-

zo’n uitgave de mogelijk-

rentie werd een krant gemaakt: ‘Samen naar

proces. De visies op de gewenste ontwik-

nen laten zien dat de wijze waarop

heid om een brede kring

een sterk landschap’. Deze diende om alle

kelingen in het gebied verschilden enorm.

naar het verandervraagstuk wordt

van betrokkenen, die niet

genodigde partijen een beeld te geven van de

Tegelijkertijd werd een zekere overlap in al

gekeken afhankelijk is van wie er

tijdens de FutureSearch

uiteenlopende visies op het gebied. Jour-

die visies duidelijk.

kijken, hoe zij kijken en met welke

conferentie aanwezig

achtergrond zij kijken. En dat er

nalisten interviewden verschillende partijen variërend van schoolkinderen en agrariërs tot

Naast alle deelnemers ontvingen ook alle

dus vele interpretaties en

de minister van Volkshuisvesting Ruimtelijke

inwoners van het Midden-Delflandgebied

oplossingen

Ordening en Milieu.

deze opiniekrant. Op deze wijze werden zij op de hoogte gesteld van het proces rondom

De krant ‘Samen naar een sterk landschap’

de gebiedsvisie. Ook werden zij uitgenodigd

gaf duidelijk aan waarom het gebied versterkt

hun visie op de toekomst van het gebied te

moest worden. Er bleek ook uit dat niemand

geven.

de wijsheid in pacht had en dat er geen eenduidig probleem of oplossing bestond voor Midden-Delfland. De krant gaf een prachtig

kunnen zijn, een beeld te geven waar het tijdens de conferentie over gaat. Op basis daarvan kunnen zij hun visie meegeven aan de conferentiedeelnemers.

3

“De ware ontdekkingsreis bestaat niet uit het zoeken van nieuwe vergezichten, maar in het krijgen van nieuwe ogen.” [Proust]

Samen naar een sterk landschap

Govert van Oord, voorzitter van de Midden-Delfland Vereniging, geeft toe dat hij in het begin enigszins aarzelend was, niet zozeer over de methode maar wel over de context. “We hadden met een gemeente te maken die een beperkte ervaring had in het voeren van inhoudelijke debatten. Ik zou zelf een bureau hebben gekozen dat heel sterk was gericht op de inhoud in plaats van op het proces “Maar het is hem alleszins meegevallen. “Er is een houtsnijdend resultaat uit voortgekomen. Het proces is zodanig dat het mensen motiveert verantwoordelijkheid te nemen voor het proces en het resultaat. Daarbij is er een goed stuk gemaakt, dat het enthousiasme van de groep weerspiegelt. Wij gaan er als vereniging nu mee aan de slag.”

3

Transportondernemer Dirk Post, was in het begin

cultuurschok.” Hij vindt het een compliment waard dat

De conferentie: Midden-Delfland 2025

best sceptisch. Hij had veel negatieve verwachtin-

ze het in drie dagen voor elkaar hebben gekregen om

De kwaliteit van

Na een voorbereiding van ruim 9 maanden vond op 8, 9 en 10 september

gen omdat de mensen van FutureSearch niet uit

125 mensen een plan te laten maken, die daar ook

de conferen-

2005 de Midden-Delfland conferentie plaats. Gedurende 2 ½ dag maakten

het gebied kwamen en de cultuur niet kenden. Hij

nog verantwoordelijkheid voor nemen. Het succes

tiezaal is mede

in totaal 125 mensen, afkomstig uit 63 organisaties, samen de toekomstvi-

was er verbaasd over dat tijdens de conferentie er

heeft er in gelegen dat er goed naar de mensen is

bepalend voor

sie en het uitvoeringsplan.

maar twee mensen ‘voor de klas’ stonden die de bal

geluisterd en dat ze geprikkeld werden om hun eigen

teruggaven aan de aanwezigen. “Dat was echt een

belang te koppelen aan het algemene belang.

een FutureSearch

De conferentieruimte, een speciaal daarvoor ingerichte, net opgeleverde

proces. Tijdens de

moderne ligboxenstal lag midden in het gebied. Op weg ernaartoe reden

conferentie komen

de deelnemers dwars door het open gebied. Aan de horizon zagen zij de

alle deelnemers in

contouren van de omliggende en oprukkende steden, industrieën en glas-

één ruimte bij el-

tuinbouw. Ter plekke ervoeren zij de oase van rust en natuur die de ruimte

kaar. Er zijn geen

en het landschap hen bood. De ligboxenstal bood alles: frisse lucht, uitzicht

kleine zaaltjes,

op het gebied, volop ruimte en een prachtige omgeving.

wel plekken waar kleinere groepen rustig met elkaar kunnen werken in een gezonde omgeving.

38

“Als je niet weet waar je heen gaat, weet je ook niet wanneer je er bent.”

het succes van

Enkele dagen voor de conferentie ontvingen de deelnemers een conferentiemap. Daarin zat alle informatie die nodig is voor een succesvolle conferentie: het programma, alle opdrachten, de spelregels en inhoudelijke stukken die verschillende partijen ter voorbereiding op de conferentie hebben opgesteld. De conferentiemap was in de huisstijl van het project vormgegeven.

39

De A genda Vijf stappen Het programma van een FutureSearch conferentie heeft een vaste structuur. Het leidt de hele groep via samenhan-

Donderdagavon d en vrijdagochtend Stap 2: Heden

Donderdagmid dag Stap 1: Verleden

gende stappen door de tijd: het verleden – het heden – de toekomst – het heden.

Fu Dag 1 Net als bij veel andere conferenties werd de bijeenkomst geopend door de belangrijkste sponsoren: de burgemeester van MiddenDelfland en de gedeputeerde van de provincie Zuid-Holland. Behalve een historicus die was uitgenodigd om in vogelvlucht de ontwikkeling van het gebied te schetsen, waren er geen inleidingen. 40

r a rc h p tureSe

Vrijdagmiddag en zaterdagochten d Stap 4: Overlap in toekomstbeelden de

s i nc i p e ®

k , een ster d 2025 -Delflan Midden

ap landsch

Vrijdagmiddag Stap 3: Toekom st

Zaterdagochten d Stap 5: Acties

� een Future Search co ��en �i s e e h nferentie p i g c n n i a l e Pr e � t e i m i d u n r deze ar ti�e Aan het begin van de conferentie worden de spelre1. alle p koms t zi�n in s gels toegelicht. Dit zijn een paar basale afspraken de uit ig lvoren a z l e e e w h n e over de manier waarop de gesprekken in de kleine aa tg naar he ontwikkelen t s r e groepen en in de voltallige groep worden georgae 2. ki�k lossingen te e d r a niseerd en begeleid. Er wordt stilgestaan bij wat a p deelo men m koms t e l � o r p de deelnemers kunnen verwachten aan emoties iet de s te toe 3. zet n enli�k gewen en gevoelens. Tijdens de conferentie hangen gezam n e alle resultaten van de groepen voortdurend �� l e p zichz oor het zichtbaar in de conferentiezaal. t r e e s vooro i gan �k v groep or erantwoordeli e k l e . 4 n is v iederee ndelen a eigen h 41

Na de korte introducties was de vloer volledig aan de deelnemers. Hen werd gevraagd zich te verplaatsen naar de periode 1955 - 2005. Op drie tijdlijnen brachten zij met elkaar belangrijke gebeurtenissen en mijlpalen in beeld in hun persoonlijke geschiedenis, in de wereldgeschiedenis en in de ontwikkeling van Midden-Delfland. Vervolgens analyseerden zij in kleine, gemengde groepen de tijdlijnen. Wat vertelden deze verhalen hen over de opgave waar zij voor stonden? Het merendeel van de deelnemers aan de conferentie bleek een traditioneel beeld te hebben van het platteland, gebaseerd op hun eigen persoonlijke geschiedenis. Enkele deelnemers waarschuwden dat dit een gevaar inhield voor de visievorming, aangezien de gemiddelde leeftijd van de aanwezigen hoog was. Wie zou de wensen van de toekomstige generaties bewaken?

42

Door het in beeld brengen van de geschiedenis van het vraagstuk wordt de historische context voor iedereen direct zichtbaar. Welke gebeurtenissen in het verleden beïnvloeden het gebied en de deelnemers nog steeds? Welke bepalen de houding ten opzichte van het vraagstuk? Er is nog een ander effect. De deelnemers worden mede door deze opdracht een ‘groep’. Hiërarchische en statusverschillen verdwijnen. Duidelijk wordt dat iedereen deel uitmaakt van dezelfde wereld en dat onze persoonlijke geschiedenissen veel overeenkomsten vertonen. Allemaal belangrijke voorwaarden om later met elkaar op gelijkwaardig niveau in gesprek te komen. 43

Na het verleden richtten de deelnemers de blik op het heden. De voltallige groep brainstormde over alle trends en ontwikkelingen die zij van belang vonden voor Midden-Delfland. Elke deelnemer kreeg de kans zijn eigen inbreng te leveren. Twee deelnemers beheerden de ‘mind map’, waarop zij alle resultaten schreven. Plenair is vervolgens de betekenis van enkele belangrij-

Bij FutureSearch blijven verschillen van inzicht en opvatting zichtbaar. Er wordt nooit geprobeerd deze verschillen te verbergen of te verdoezelen. Natuurlijk ontstaan er discussies over wat ‘waar’ en ‘niet waar’ is. Maar als deelnemers, ook al is dat er maar één, niet overtuigd kunnen worden, blijft de tegengestelde opvatting zichtbaar. Zo kunnen er bij het inventariseren van de trends en ontwikkelingen elkaar volstrekt tegensprekende items op de ‘mind map’ terecht komen.

ke trends en ontwikkelingen besproken, van prioriteiten voorzien en geclusterd. Hiermee eindigde de eerste dag van de conferentie.

Een FutureSearch conferentie kent twee onderbrekingen van één nacht. Dit wordt bewust zo gedaan om de deelnemers de kans te bieden om buiten de sfeer van de conferentie een en ander opnieuw op zich te laten inwerken en te verwerken. Het voorkomt het ontstaan van ‘groupthink’ en tunnelvisies.

Kees Boks is als projectsecretaris nauw betrok-

dat ook, was de vraag?” Hij vond het best spannend

ken geweest bij het ontwikkelen van de gebiedsvisie.

omdat je niet met een concreet inhoudelijk doel

Met FutureSearch is het volgens hem gelukt om alle

werkt. “Er wordt meer op het proces dan op inhoud

partijen uit de regio bij elkaar te brengen en vanuit een

gestuurd. Maar het resultaat mag er zijn. Nu hebben

gemeenschappelijk vertrekpunt de visie te ontwik-

we als gemeente de opdracht de visie uit te werken

kelen. “Als gemeente hebben we ons gecommitteerd

en door te pakken. Het einde van FuterSearch is het

om Midden-Delfland open te houden, maar wilden

begin van het uitvoeringstraject.”

de andere partijen, zoals de omliggende gemeenten, 44

45

Dag 2 De tweede dag startte in kleine groepen. Deelnemers die één bepaald belang met elkaar deelden zaten bij elkaar. Zo was er één groep rond het ondernemersbelang, één rond het agrarische belang, één rond het waterbelang en één rond het bestuurlijke belang. Deze homogene groepen analyseerden de trends en ontwikkelingen opnieuw. Plenair vertelden de groepen vervolgens aan elkaar wat vanuit hun gezichtspunt de belangrijkste trends en ontwikkelingen waren. Zij gaven daarbij aan wat zijzelf al voldoende én nog onvoldoende doen om op deze trends en ontwikkelingen in te spelen. Als vanzelf begonnen groepen na alle presentaties aan te geven wat zij, nu zij alle anderen aangehoord hadden, van hun eigen opstelling ten opzichte van het gebied vonden. Op sommige activiteiten waren ze trots, andere konden ze, bij nader inzien, beter niet meenemen naar de toekomst.

Aan het einde van het gesprek over het heden vormen de deelnemers veel meer één groep dan aan het begin van de conferentie. Zij hebben elkaar een blik gegund in hun achtergronden, in wat hen bezig houdt en in het perspectief van waaruit zij naar het vraagstuk kijken. Er ontstaat meer

In een FutureSearch conferentie spreken de deelnemers alleen oordelen uit over hun eigen

begrip voor ieders positie en opstelling. De aanwezigen voelen en merken

opstelling en handelingen. Zij oordelen niet over elkaar. Wel kunnen de groepen op elkaar rea-

hoe intens iedereen betrokken is bij het vraagstuk dat voorligt. Tegenstellin-

geren en kunnen zij aangeven of zij het beeld dat anderen van zichzelf hebben ook herkennen.

gen vallen niet weg, maar komen in een ander perspectief te staan. Doordat

Hiermee worden (meestal onuitgesproken) beelden die groepen vaak van elkaar hebben en die

iedereen zijn perspectief deelt, krijgen alle betrokkenen inzicht in het totale

hun houding ten opzichte van elkaar bepalen, zichtbaar gemaakt.

vraagstuk.

46

47

Met het beeld van het verleden en het heden voor ogen, was de groep

van de toekomst

klaar voor de volgende stap: de toekomst. In kleine groepen bogen de

richten de groepen

deelnemers zich over de vraag: hoe willen wij dat Midden-Delfland er op

zich op de centrale

9 september 2025 uit ziet en hoe denken wij daar te kunnen komen? De

opgave van de con-

groepssamenstelling was vrij op één uitzondering na: er werd één groep

ferentie. Die opgave

met uitsluitend jonge deelnemers gevormd (geboren na 1970). De wat

moet zodanig zijn

verder gelegen toekomst is immers van hen.

geformuleerd dat het de deelnemers

Elke groep kreeg de kans om op haar eigen creatieve wijze de toekomst te

stimuleert om vanuit

verbeelden. Hiervoor was allerlei materiaal beschikbaar. Deze stap maakte

het geheel te denken

veel energie en creativiteit los. De deelnemers kregen eindelijk de kans

en niet vanuit ieders

hun beelden over de toekomst van Midden-Delfland met anderen te delen

eigen belang. In de

en te visualiseren. Met veel enthousiasme werden de resultaten aan elkaar

voorgaande stappen

gepresenteerd.

heeft iedereen een beeld van de totale

Bij een van de presentaties ontstond enige commotie. De deelnemers die

context van de op-

geen inwoners waren van Midden-Delfland werd gevraagd de zaal te verla-

gave gekregen.

ten. Na betaling van € 1 konden zij weer terugkeren. Ongeveer de helft van

Het is belangrijk om

de groep verliet confuus de zaal. In tweede instantie riep deze actie heftige

in zo gevarieerd

reacties op. Mensen voelden zich niet gezien in de bijdragen die zij leverden

mogelijke groepen de

aan de conferentie en aan het gebied. De groep had enige tijd nodig om de

blik op de toekomst

ontstane situatie te bespreken en af te ronden voordat zij toe was aan het

te werpen. Juist de

nemen van de volgende stap.

combinatie van verschillende disciplines en belangen leidt tot vernieuwend denken.

48

“Het is zeer riskant om te proberen zelf de toekomst te bepalen, maar minder riskant dan dit na te laten. We kunnen alleen dan zelf de toekomst bepalen als we het oude kunnen opgeven.” [Peter Drucker]

Bij de verbeelding

Nadat de presentaties van de toekomstvisies waren afgerond, inventariseer-

Bij het inventarise-

den alle groepen in een aantal ronden de overlap en de verschillen in de

ren van de overlap

visies. Ook werd hen gevraagd een overzicht te maken van alle genoemde

en de verschillen

acties die hadden bijgedragen aan de verwezenlijking van de visies. Nadat

in de visies zien de

er een compleet overzicht hing, eindigde de tweede dag.

deelnemers dat de overlap vaak vele

De vorm van de presentaties is volledig vrij. Wel wordt aan de deelnemers

malen groter is dan

gevaagd zo concreet, levendig, sprekend en beeldend mogelijk te zijn. Om

zij bij aanvang van

luchtfietserij te voorkomen is het belangrijk een aantal eisen te stellen aan

de conferentie ver-

de inhoud. De deelnemers moeten de geschetste visie echt willen, hij moet

wachten. Er ligt ech-

aantrekkelijk zijn, letterlijk en figuurlijk en hij moet realistisch zijn.

ter ook een risico op de loer. Ook al zijn de gepresenteerde toekomstvisies zeer concreet, de uiteindelijke ‘eens’ en ‘oneens’ lijst wordt nog wel eens op een hoog abstractieniveau geformuleerd. Gelukkig zijn er altijd deelnemers die dit signaleren en de ruimte creëren om weer de diepte in te gaan. 49

Geef mensen

Bij het begin van de derde dag bleek dat veel deelnemers niet tevreden

de ruimte, laat

waren over het resultaat van de tweede dag. De ‘eens’ en ‘oneens’ lijst was

hen merken dat

volgens hen geen goede afspiegeling van de vernieuwende en verfrissende

het succes van

ideeën uit de toekomstvisies. Doorgaan met deze uitkomsten zou hen geen

de conferentie

energie geven. Zij wilden terugkeren naar de toekomstvisies, van daaruit

van hen afhangt.

een aantal thema´s benoemen en deze verder uitdiepen. Zij vonden veel

Veel deelnemers

weerklank in de voltallige groep. In no time stonden er 11 personen voor

ervaren dit

de zaal, ieder met een thema dat zij wilden uitwerken. Groepen waren snel

aanvankelijk

gevormd.

als een cultuurshock.

Na één uur intensief werken konden alle groepen hun resultaten presente-

Zij nemen

ren. Het verhaal van de eerste groep riep vragen op. Een andere groep gaf

echter snel hun

echter aan de antwoorden te hebben. Dit ging twee presentaties zo door.

verantwoorde-

De overige presentatoren vormden daarop uit zichzelf een rij om op samen-

lijkheid op. Soms

hangende wijze hun resultaten te laten zien. Voor ieders ogen ontrolde zich

aangemoedigd

de totale gebiedsvisie. Deze werd nog eens extra zichtbaar in de structuur

door een kleine

van de gebiedsvisie die één groep had gemaakt met thema´s en onderwer-

kopgroep.

pen uit de afgelopen dagen. Niemand zag aanleiding de visie nog op punten ter discussie te stellen.

Als ergens muziek in zit, moet je die vaak zelf maken

Dag 3

Het is belangrijk dat iedereen in kan stemmen met de uiteindelijke toekomstvisie en dat die bij alle aanwezigen eenzelfde enthousiasme en energie oproept. Verder geldt dat ook degenen die niet bij de conferentie aanwezig waren, maar wel met de visie

Bij FutureSearch doen de deelnemers mee op basis van zelfmanagement en nemen ze

te maken krijgen, deze moeten

verantwoordelijkheid voor hun eigen handelen. Ontstaat er een situatie waar een of meer

kunnen begrijpen.

deelnemers zich niet prettig bij voelt, dan krijgen zij alle ruimte om dit bespreekbaar te maken. De procesbegeleiders zorgen er tijdens de conferentie voor dat er geen deelnemer(s) worden buitengesloten of zich alleen voelen staan. Zij houden in de gaten of de groep als totaal eraan toe is om de volgende stap te nemen. 50

51

anderen - over de vraag welke acties en projecten zij zullen ondernemen om de nu gedeelde visie waar te maken. Deze acties bevatten ook afspraken over de onderlinge afstemming, coördinatie en samenwerking bij de uitvoering. Aan het slot van de conferentie presenteerden alle deelnemers hun individuele en gezamenlijke actieplannen. Sommige startten al de week na de conferentie. Om het uitgesproken commitment extra kracht te geven werden de – trots kijkende – deelnemers met hun actieplannen op de foto vastgelegd. Bij een goede FutureSearch voelen de deelnemers zich als co-creator medeverantwoordelijk voor het resultaat van de conferentie en zijn zij gemotiveerd om iets met de resultaten te doen. De onderlinge verhoudingen in het netwerk zijn wezenlijk veranderd. De deelnemers zullen elkaar blijven herinneren aan hun gezamenlijke avontuur tijdens de conferentie.

52

“Ideas won’t keep: something must be done with them.” [A.N. Withehead]

Ten slotte bogen alle deelnemers zich - soms individueel soms met

Volgens Tineke Ruijgh, lid van het Dagelijks Be-

Wie na de tweede dag afhaakte, had waarschijnlijk

stuur bij het Hoogheemraadschap van Delfland,

een kater. Ook had wat haar betreft meer aandacht

heeft FutureSearch het proces om tot een gebieds-

moeten worden besteed aan het voorwerk van de

visie te komen voor Midden-Delfland een duw in de

verschillende belangengroepen. Die sneeuwde nu een

goede richting gegeven. De driedaagse conferentie

beetje onder, maar ondanks deze kritiekpunten is ze

was wat ze verwacht en gehoopt had. Ze geeft aan

blij met het resultaat, de gebiedsvisie! Zij wijst tot slot

dat, doordat de conferentie zo’n succes was, een

nog op het belang van de conferentieruimte, die moet

goede nazorg van groot belang is. Er zijn grote

passen bij het doel van de bijeenkomst. “In Midden-

verwachtingen gewekt bij veel mensen. Ook zou zij

Delfland konden we zo vanuit de stal het onderwerp

graag de spelregels nog iets beter uitgelegd zien.

van de visie steeds zien, horen, ruiken en voelen, dat

Zoals het belang alle drie de dagen mee te maken.

was onbetaalbaar.” 53

Doorbraken De Midden-Delfland conferentie leidde tot verschillende doorbraken in het denken en handelen van de deelnemers: 1. iedereen is doordrongen van het gemeenschappelijke belang: versterking en behoud van Midden-Delfland® voor alle inwoners van de Zuidvleugel van de Randstad 2. hierdoor heeft de decennialange interne gerichtheid van Midden-Delfland plaats kunnen maken voor een verbinding tussen de kwaliteiten

Delfland. De basiskwaliteiten van de deelgebieden bepalen de ondergrens van de ontwikkelingen 8. het openbaar bestuur geeft ruimte aan agrariërs en ondernemers om zelf aan te geven hoe hun initiatieven bij de basiskwaliteiten van de deelgebieden passen en zoekt, indien nodig, actief mee naar alternatieven 9. de bestuurlijke cultuur verandert van nee, tenzij naar ja, mits …. Angst en bescherming maken plaats voor ambitie en versterking 10. alle betrokken overheden, maatschappelijke groeperingen en ondernemers

van Midden-Delfland® - een uniek en schaars hoogwaardig landschap in

werken intensief met elkaar samen in een nieuw op te zetten uitvoerings-

de Zuidvleugel van de Randstad - en de omliggende steden

organisatie om de inrichting en het beheer van het gebied gezamenlijk in

3. de agrariërs hebben voor het eerst gezamenlijk hun visie op hun spe-

goede banen te leiden.

cifieke rol in het gebied gedefinieerd. Daarmee is hun rol in een breder perspectief komen te staan. Zij gaan met het waterschap het landschap

Je ziet het pas als je het doorhebt [J. Cruijff]

beheren en krijgen hun groene en blauwe diensten in de toekomst

“Wat een vaag gedoe,” was de eerste gedachte van

partners. De regiegroep werkte goed samen zodat

marktconform vergoed

Tineke van Nimwegen, raadslid van de gemeente

we ook vooruitgang boekten en daar weer nieuwe

Den Haag, luisterend naar een presentatie tijdens de

energie van kregen. De kerndoelen werden goed

een enorme schok bewust geworden van het krachtenveld waar zij deel

eerste bijeenkomst van de regiegroep Midden Delf-

geformuleerd en uitgetest, ter voorbereiding van het

van uitmaken. Zij gaan zich anders organiseren. Een fusie tussen de

land. “Het klonk mooi, maar het was me te abstract

septembercongres.

ondernemersverenigingen wordt voorbereid

en niet duidelijk hoe de mensen van FutureSearch

Het congres zelf vond ze een ervaring op zich,

precies werkten, maar gaandeweg zetten zij de

waarin vele nieuwe kennis is verkregen dankzij de

mensen wel op een slimme manier aan het werk en

inzet van velen. Confronterend vond zij het moment

4. ondernemers, die zich jarenlang afzijdig hebben opgesteld, zijn zich met

5. de gemeente Midden-Delfland zal – in plaats van de provincie – de eenheid in het gebied bewaken 6. alle sleutelpartijen in het gebied bundelen en integreren hun geldstro-

wisten ook de betrokkenheid te vergroten. En het

dat mensen die niet in Midden-Delfland woonden

men die zijn gericht op de ontwikkeling en het beheer van Midden-Delf-

is een boeiend proces geworden, juist ook door de

uit de zaal werden gestuurd. Dit maakte volstrekt

land

inzet en betrokkenheid van velen. Op de miniconfe-

duidelijk dat dit contraproductief was en dat partners

rentie werd ik helemaal enthousiast. We waren daar

elkaar nodig hadden. Wel vindt ze dat er meer werk

echt concreet een aanzet tot een toekomstvisie aan

mag worden gemaakt van de nazorg, daar is te

het ontwerpen, met medewerking van vele potentiële

weinig aan gedaan.

7. een nieuw instrument, het landschapsontwikkelingsplan (LOP) zal leidend zijn voor de ruimtelijke ontwikkeling en inrichting van Midden-

54

55

door Willem Schrama

1 Journalistiek verslag Foto Willem Schrama

Midden-Delfland, ook wel het kleine Groene Hart van Zuid-Holland genoemd, blijft in de komende 20 jaar een duurzaam ontwikkeld open cultuurlandschap waarin rust en ruimte beeldbepalend zullen zijn. Kleinschaligheid blijft het devies, al zal het gebied het eilandimago van zich afwerpen. De scheiding tussen stad, platteland, recreatie, natuur en agrarische activiteiten zal vervagen, maar de kwaliteit van het landschap is de gemeenschappelijke noemer geworden, waaraan alle

medeproducent en mede-eigenaar worden van de te ontwikkelen visie en de bijbehorende actieplannen.

Foto Willem Schrama

nieuwe activiteiten in het gebied zullen worden aangepast. Onder het motto ‘eenheid in verscheidenheid’ zal een sterk landschap worden ontwikkeld dat tegemoetkomt aan de behoeften van het heden zonder de behoeftevoorziening van toekomstige generaties in gevaar te brengen. Indachtig de wens een AA-merk op het gebied van natuur en recreatie te worden, zal voortdurend naar een balans worden gezocht om de 3 P’s van duurzame ontwikkeling (People, Planet, Profit) in evenwicht te houden. Op basis van een nieuw planologisch akkoord zal een ontwikkelingsmaatschappij in het leven worden geroepen die de toekomstige inrichting van het gebied begeleidt.

Meerdere functies

Voor het boerenbedrijf, van oudsher de belangrijkste landschappelijke en economische drager van het gebied, blijft een prominente plaats ingeruimd. Maar daarnaast zal er, afhankelijk van de kwaliteitskaart van het gebied, in toenemende mate

herbouwen en ze een verblijfsfunctie in Midden-Delfland te geven.

ook ruimte zijn voor tal van andere maatschappelijke functies als wonen, werken, natuur, recreatie, educatie en nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. Vanuit een kwalitatief sterke landschappelijke waarde zal het gebied zich steeds meer gaan verweven met z’n omgeving. Groenstroken en watergangen zullen doordringen tot in de omliggende steden. Indachtig de filosofie ‘de natuur gaat de stad in, de stad gaat de natuur in’ zal de landschappelijke

en recreatiefunctie van het gebied waar mogelijk worden versterkt, met de nadruk op een verbeterde infrastructuur van de boezemwateren. Aan de randen van dit 6600 hectare grote gebied tussen Delft, Den Haag, het Westland en de Waterwegsteden worden ‘toegangspoorten’ gecreëerd. Daar ontmoeten informatievoorziening, recreatieve en economische activiteiten elkaar. Maar eveneens is er de intentie om in het gebied zelf verloren gegane cultuurhistorische monumenten, zoals bijvoorbeeld Huis ten Dorp, weer te

Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

Het conferentieverslag

-6

Medeproducent en medeeigenaar

Deze ambities zijn vastgelegd in de ‘Gebiedvisie Midden-Delfland 2025’, zoals die op 8, 9 en 10 september tijdens een driedaagse conferentie door zo’n 125 vertegenwoordigers van alle betrokken instanties, overheden, verenigingen en belangengroepen werd geformuleerd. Het initiatief hiertoe was genomen door de nieuwe fusiegemeente Midden-Delfland met als woonkernen Den Hoorn, Schipluiden en Maasland. Voor het ontwikkelen van deze gebiedsvisie had de gemeenteraad gekozen voor de FutureSearchmethode, een participatieve vorm

De ‘Gebiedvisie Midden-Delfland 2025’ is het antwoord op de uit 1977 daterende en in 2008 aflopende Reconstructiewet Midden-Delfland, die een ingrijpende herverkaveling tot gevolg had en die het gebied in de afgelopen decennia bescherming bood tegen de oprukkende verstedelijking in de zuidvleugel van de Randstad. Tegelijkertijd ontwikkelde Midden-Delfland zich tot een gekoesterd natuur- en recreatiegebied voor de plm. 1,6 miljoen inwoners uit de stedelijke

Foto Willem Schrama

Nieuwe economische dragers

De toekomstige behoefte van Midden-Delfland is vooral gelegen in nieuwe economische dragers die tegenwicht kunnen bieden aan het afnemend perspectief van de melkveehouderij en die tegelijkertijd zo weinig mogelijk afbreuk doen aan de duurzame ontwikkeling van het gebied. In de nu ontwikkelde gebiedsvisie wordt voorgesteld de ruimtelijke kwaliteiten per deelgebied te definiëren en vervolgens te bezien of een economische activiteit past in het desbetreffende gebied. Zo niet, dan wordt op basis van andere gebiedskwaliteiten bezien of dat

deze tegen marktconforme prijzen te doen beheren door boeren, teneinde hun bestaan in het gebied meer armslag te geven. Op deze wijze zouden recreatiegebieden meer en beter kunnen worden ingepast in het landschap van Midden-Delfland en kunnen ook de voor dit gebied zo kenmerkende grutto- en andere weidevogelpopulaties in de toekomst behouden blijven. De boeren zelf zullen meer en meer initiatieven tot nevenactiviteiten gaan ontwikkelen teneinde hun economische basis voor de toekomst te verbreden.

In die lijn ligt ook de intentie kleinschalige winkeliers- en horecabedrijven te clusteren langs de randen van de woonkernen, met als doel de leefbaarheid van deze kernen te vergroten. Grootschalige bedrijven zouden een plek kunnen krijgen in de aan het Westland grenzende Oude Campspolder en in de thans in ontwikkeling zijnde Harnaschpolder bij Den Hoorn. De versnipperde glastuinbouw in het gebied zou op den duur moeten verdwijnen. Foto Willem Schrama

Groeninstrumentarium

Door de relatief hoge grondprijzen en dientengevolge ook de kwijnende belangstelling voor bedrijfsopvolging, is het vrijwel zeker dat van de plm. 70 nog resterende boerenbedrijven in het gebied er op den duur nog meer zullen verdwijnen. Om die reden wordt gepleit voor een actief ‘groeninstrumentarium’ c.q. grondbeleid, waarvan ook een grondbank deel zal uitmaken. Deze bank koopt selectief vrijkomende gronden tegen marktconforme prijzen, en verpacht deze weer tegen bedrijfseconomisch haalbare waarden aan veehouders.

door het hele gebied heen (’s winters schaatsroutes) en startpunten vanuit de verstedelijkte gebieden zelf. Als metafoor voor de verweving van Midden-Delfland met z’n omgeving zag tijdens de conferentie een bloemfiguur het licht, met groene ‘bladeren’ tot in de steden en evenzo blauwe ‘meeldraden’ in de vorm van nieuw aangelegde watergangen die aansluiten op alle grote boezemwateren in de zuidelijke Randstad. Op die wijze kunnen aan de randen van het gebied poorten en knooppunten worden ontwikkeld waaraan de kwaliteiten van MiddenDelfland kunnen worden opgehangen. Blijkens een opmerking van Jeltje van Nieuwenhoven, gebiedsgedeputeerde van de provincie Zuid-Holland die de conferentie opende, zal een definitief besluit over de aanleg van het resterende tracé van de verlengde A4 richting Vlaardingen en Schiedam (die dwars door het gebied loopt) niet lang meer uitblijven. In weerwil van dat gegeven sprak de conferentie zich uit voor het ook in de toekomst autoluw houden van MiddenDelfland. De al eerder genoemde

kano’s en andere kleine vaartuigen en mogelijk ook paarden. Die plekken zijn bij uitstek ook geschikt voor nieuwe horeca-activiteiten, verkoop van streekproducten en promotieloketten voor evenementen en activiteiten in het gebied.

Kwartiermaker

De nieuwe gemeente Midden-Delfland is door de visieontwikkelaars aangewezen als kwartiermaker om procesmatig handen en voeten te geven aan alle tijdens de conferentie tentoongespreide ambities, met onder meer als taak in de komende drie jaar een planologisch akkoord te ontwikkelen waarin duidelijke de groene grenzen en de hoofdbestemmingen van het gebied worden aangegeven en waarin ook grondspeculatie wordt ontmoedigd. Gezamenlijk is besloten tot het oprichten van een projectbureau, dat in een duidelijke regierol een brug slaat naar de omliggende gemeenten en de daar overeengekomen hoofdlijnen en financieringsconstr ucties weer terugkoppelt naar alle

binnen hun grenzen). Aan de gemeente Midden-Delfland is gevraagd hiervan de coördinatie op zich te nemen. Sprekend namens de Zuid-Hollandse Milieufederatie verwoordde mevrouw Ellen Verkoelen de uitkomsten van de conferentie als volgt: ‘Het allerbelangrijkste is een cultuuromslag in dit gebied, waaraan alle partijen zich committeren. Komt die er niet, dan staan we hier over drie jaar weer opnieuw. Alles wat we willen kan, maar alleen onder een krachtige regie. Een regie die ervoor zorgt dat alle betrokken partijen hun verantwoordelijkheid nemen en dus meedoen. Als dát lukt, kunnen we over drie jaar datgene mogelijk gaan maken wat we voor het jaar 2025 allemaal beogen.’

2 Resultaten van zaterdag 10 septem De deelnemers bespreken met elkaar in groepen welke overlap en verschillen er bestaan in de visies op Midden-Delfland 2025. Daarnaast inventariseren zij alle genoemde acties.

Het eerste exemplaar van de ‘Gebiedvisie Midden-Delfland 2025’ zal worden uitgereikt aan koningin Beatrix, die op 11 november in het kader van haar 25-jarig regeringsjubileum een bezoek brengt aan Midden-Delfland.

Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

-8

Een dergelijk groeninstrumentarium Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

-7

Eens

De deelnemers vergelijken ingrote groepen hun lijsten en stellen van daaruit eennieuwe lijst met overeenkomstenen verschilleninvisies opl Deze nieuwe eens- en oneenslijsten verknippen zij tot afzonderlijke items en hangen deze op een verzamellijst op de muur.

Tijdens de conferentie zijn alle door de deelnemers geproduceerde flip-

Oneens

overvellen gefotografeerd. Binnen 72 uur ontvingen alle deelnemers een uitgebreid (foto)verslag met alle resultaten van de conferentie, inclusief de besprekingen in de voltallige groep. Zo kon iedereen niet alleen het resul-

Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

taat nog eens nalezen, maar ook de stappen die tot dat resultaat hadden

- 10

Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 11

Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 12

Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Del

- 21

Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Del

- 26

Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 13

Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

De deelnemers clusteren alle items, bespreken deze net zo lang tot zij overeenstemming hebben bereikt over de items die op de eens-lijst thuishoren. Daartoe checken zij de lijst op compleetheid, vullen hem zo mogelijk aan en herformuleren waar nodig bepaalde items. Hiermee wordt het gemeenschappelijke toekomstbeeld expliciet en ontstaat de gebiedsvisie Midden-Delfland 2025.

geleid. In het verslag was ook een journalistiek artikel opgenomen met een samenvatting van de bereikte resultaten. Na twee weken lag er een concept uit-

Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 19

Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 24

Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 20

Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Del

- 22

Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Del Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidv

werking van de gebiedsvisie Midden-Delfland 2025, een sterk landschap, ®

inclusief een voorstel voor het vervolgtraject.

Het is belangrijk dat de resultaten van

Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 25

de conferentie zo getrouw mogelijk in de

Economisch perspectief landbouw, inclusief beheer MiddenDelfland • Het open agrarische cultuurlandschap, met de status van Provinciaal Landschap, wordt beheerd door boeren • Er zijn verschillende bedrijfsstijlen, ‘gewone’ boeren, boeren met recreatie, boeren met zorg, boeren met beheertaken. De boeren werken samen zodat er diversiteit van agrarische producten en diensten in het gebied aanwezig ontstaat. • Goed werkende groene organisatie die verder gaat dan een grondbank en kan sturen met grond bij bedrijfsbeëindiging en opvolging en die het agrarische grondgebruik veilig stelt. • Projectbureau en gebiedsmakelaar, waar mensen terecht kunnen met al hun vragen en waar ook geld vandaan kan komen. • De boeren verlenen groene en blauwe diensten die marktconform betaald worden en economisch rendabel zijn • Financieren van 2/3 van het beheer is al geregeld. Dat wordt gecontinueerd. Als de boeren ook beheerwerkzaamheden gaan doen voor het Recreatieschap moet dat ook betaald worden. • Adoptie, niet alleen van dieren en appelbomen, maar ook van bijvoorbeeld grond, boeren etc. • Goede verbindingen met het gebied buiten Midden-Delfland

worden weergegeven. Er mogen achteraf geen andere interpretaties zaken alsnog worden geschrapt of nieuwe elementen worden toegevoegd. Het is de verantwoordelijkheid van de procesbegeleiders om hierop toe te zien.

- 27

Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidv Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Del

Water

Verschillende groepen hebben diverse thema’s uit de gebiedvisie verder uitgewerkt. De ideeën worden puntsgewijs gepresenteerd

toekomstvisie en het actieprogramma

worden verwoord, onwelgevallige

Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Del

Uitwerking thema’s gebiedsvisie

Natuur en landschap AMBITIE

• Behoud van de openheid van het landschap, dat ook zeer geliefd is bij de grutto. Deze vogel krijgt een dominante plek. Als je kiest voor de grutto dan heeft dat ook consequenties voor alle andere ontwikkelingen.

• Creëer natuurgebieden met een hoge kwaliteit. Ackerdijkse polder staat in de top vijf van belangrijke natuurgebieden. Waarom zou dat ook niet mogelijk zijn voor de Vlietlanden? Een gebied hoeft niet groot te zijn om toch grote natuurwaarden te hebben. Wanneer we gaan voor AA-klasse geldt dat ook voor de natuur. • De recreatiegebieden die aangelegd worden passen in het open landschap. Bos past daar niet in. Dat kan alleen aan de randen als de recreatie daar behoefte aan heeft. • Water als infrastructuur voor het landschap. De aanleg van een grote plas is wenselijk. Ook de cultuurhistorie kan daarvoor als leidraad gelden. ACTIEPUNTEN

• Breng de Vlietlanden in de top 5. • Het vraagstuk recreanten versus weidevogels. Als er gekozen wordt voor het maximale aantal bezoekers dan kan de grutto niet meer als beeldmerk dienen. Het is aan deskundige om een ondergrens aan te geven. Bij hoeveel recreanten kunnen er nog grutto’s voorkomen? • Kap Akkerhoutsebos • Inpassing recreatiegebieden in het landschap en tegengaan verrommeling. • Uitzoeken hoe om te gaan met schaalvergroting? • Passen Schotse Hooglanders wel in een oer-Hollands landschap, zijn Lakevelders of andere Hollandse koeien niet beter? • Goede communicatie regelen met achterban en toekomstige bezoekers • Draagvlak krijgen door beheerdersoverleg en overleg met de boeren die in de toekomst de grutto’s gaan beheren. Zonder boeren kunnen er geen grutto’s leven? Op een vraag of het nu over landschap of natuur gaat, werd geantwoord dat het landschap als uitgangspunt is genomen. De natuurgebieden vormen een deelverzameling van het landschap. Ook was er nog een opmerking dat je recreatie niet kan sturen alleen faciliteren.

• Een aantal groepen kende in hun visie voor 2005 meerwaarde toe aan de waterinfrastructuur. Watergangen kunnen benut worden voor recreatie en geven meerwaarde aan het landschap. • Water dient drie doelen: aan- en afvoer, veiligheid (niet over gesproken), drager van natuur en drager van recreatie. • Er moet gezorgd worden voor veel meer kano- en schaatsroutes. Dat kan in de vorm van arrangementen, zoals In Delft een kano huren, eind varen en dan uitstappen op een bepaald punt waarvandaan de recreant op de fiets weer terug kan. • Er moet nog meer waterberging komen (Dijkpolder). Dit kan zo ingezet worden dat het meerwaarde heeft voor Maasland. Dit vergt afstemming van beleid tussen waterschap en gemeente • Verbetering aantrekkelijkheid van landschap bij bijvoorbeeld verbetering van kades, synergie met wandel- en fietspaden. • In 20025 hebben alle gemeenten waterplannen, waarin hun visie staat op de rol van het water. Voor de nabije toekomst is afstemming landschapsvisie op watersysteem gewenst. • De oevers van de watergangen zijn een goede plek voor natuur. Het onderhoud kan gebeuren door boeren die daarvoor groene diensten verrichten voort het waterschap. Op een aantal plekken, onder andere waar waterberging is voorzien, kunnen boeren mogelijk blauwe diensten gaan verlenen. Zo komt er geld in het gebied en blijft het landschap open.

Ruimtelijke kwaliteit

• Er wordt afgestapt van de scheiding van functies. Het is wel de charme van de eenvoud, maar het leidt tot ongewenste situaties en is niet goed voor het economische draagvlak in het gebied. • Er wordt niet meer gesproken van functies in het gebied, maar uitgegaan van ruimtelijke kwaliteiten per deelgebied. • Nieuw soort plattelandsondernemer bepalen de kwaliteit van het gebied. • Ontwikkelingsplanologie per deelgebied. • Op de kaart werden de volgende kwaliteiten onderscheiden: o Rode vlekken, de poorten tot het gebied

o Groene vingers, stukken Midden-Delfland die de stad ingaan, overgang stad/land o Gele slinger, plaats voor de verkoop van het gebied ( kunnen ook landbouwproducten zijn) o Strook langs het Westland, overgangsgebied naar de kassen, een gebied met rode activiteiten o Grote groene ovaal, gebied met grote landschappelijke kwaliteiten, zeg maar AA-merk • In 2025 zijn per deelgebied nadrukkelijk de basiskwaliteiten benoemd. Dat is de ondergrens. Verder zijn er streefbeelden aangegeven. Die worden gekoppeld aan een uitvoeringsniveau. Wil nu iemand iets ondernemen dan kijkt hij of de onderneming in het streefbeeld past. Er zullen altijd dingen zijn die passen en dingen die minder passen. Maar daar is over te praten. Het aangeven van Ruimtelijke kwaliteiten stimuleert mensen initiatieven te nemen. Het vraagt wel een krachtig bestuur en een flexibel beleid. • De knopen en poorten worden zo veel mogelijk ontwikkeld door particulieren.

Ondernemerschap

• De ondernemers zijn bij de uitwerking van hun thema uitgegaan van het bloemenmodel. Het open middengebied is de basis voor Midden-Delfland, daaromheen dringen de bloemblaadjes het stedelijke gebied in. Op de bloemblaadjes ontmoeten stad en platteland elkaar. • Op elke bloemblaadje worden activiteiten ontwikkeld die passen bij het aangrenzende gebied en zo zorgen voor een versterking van het gebied. Bij Delft wordt zo ingezet op kennis, en bij het Westland op agrarische economie. Andere thema’s zijn gezondheid-welzijn, horeca, recreatie en kunst-cultuurhistorie. Op deze manier wordt het economische draagvlak vergroot en steunt dat niet alleen op agrarische zaken en recreatie. • Er moet goed gekeken worden naar wat wel en wat niet kan, maar de ondernemers zijn creatief. • Voorbeeld is samenwerking met een ziekenhuis om patiënten die herstellende zijn op te nemen in een huis dat ligt in de natuur. Natuur is goed voor gezondheid.

Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Del Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

Poorten

• Midden-Delfland en oostelijk van de A4 behoren tot de grootste stiltegebieden in West-Nederland. Met de aanleg van de A4 verandert daar wel wat aan. Rust in het middengebied moet gekoesterd worden. • Aan de randen komen poorten, die aansluiten op bestaande parkeervoorzieningen, waar de bezoekers worden opgevangen en ze de auto kunnen parkeren • De poorten dienen als transferium. Vandaar kunnen de mensen het gebied in op de fiets, per kano, op de skates of lopend. Verder komt er horeca, verhuur van fietsen en/of kano’s, verkoop streekproducten, informatie over Midden-Delfland, de natuur, de cultuurhistorie en over wat er te doen is op het gebied van routes en evenementen. • Overall komt er een digitale portal, waarop alle informatie van MiddenDelfland te vinden is. In de bibliotheek van Den Hoorn is op 10 september een informatiepunt geopend, waarin alle informatie over Midden-Delfland digitaal gebundeld is. • De poorten zijn voorzien in Maasland bij de oude veiling, ook geschikt voor watersport; Kraaiennest, toegangspoort tot het Westland; Wateringseveld (langs de veilingroute samen met het Westland); Kerkpolder; Groene long A4; DOPNOAP/Spaland combinatie met golfbaan. Tijdens de discussie kwamen er nog twee bij, eentje in Delft Zuid en eentje in Vlaardingen. • Herbouw kasteel Ten Dorp als conferentieoord. Het kasteel krijgt een geïsoleerde ligging, waarvoor je ook metaal een hele afstand moet afleggen. • De poorten worden privaat gefinancierd door ondernemers die er brood inzien. • Het openbaar vervoer naar de poorten moet verder uitgewerkt worden.

Duurzaamheid/Basiskringloopplan

• Bij dit plan wordt uitgegaan van de fysieke ecologische kwaliteit, sociale duurzaamheid en technische duurzaamheid. Er zijn korte lijnen tussen producent en consument • De in Midden-Delfland geproduceerde agrarische producten worden zoveel mogelijk in de eigen regio verkocht. • Er wordt geprobeerd de stedelijke markt open te breken, zodat het voedsel ook op de markten verkocht wordt. Er is een boerenmarkt in het centrum

- 30

Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 31

Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Del Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 32

De acties - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 43

De acties - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 49

Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Del Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 34

- 33

Deelnemers met hun actielijsten

van Den Haag, daar kunnen de producten verkocht worden. Ook de horeca kan streekproducten gebruiken. • Bedrijven kunnen een omslag maken door dingen te produceren of aan te bieden voor de omgeving, zoals zorgboerderijen, buitenschoolse opvang of een beautyfarm. De gemeenten krijgen geld voor maatschappelijke ondersteuning, dat geld kan gebruikt worden om dit soort bedrijven op te zetten. • Er komen nu 4000 leerlingen uit de omgeving op bezoek in MiddenDelfland, door goede verbindingen en uitvoerige excursies kunnen dat er meer worden. En waar blijven de eigen bewoners? • Doelgroepen zijn allochtonen, die het gebied ingaan om yoghurt of andere melkproducten te kopen die zelf naar eigen smaak kunnen afmaken. Universiteiten, die de opleidingen van jonge mensen en bedrijfsopvolgers moeten ondersteunen en andere stedelijke dienstverleners, waardoor de binding met de stad verstrekt kan worden.

Economische bedrijvigheid/leefbaarheid

Er wordt onderscheid gemaakt tussen platteland, de kernen en overige bedrijfsterreinen. PLATTELAND

• De bedrijvigheid verandert, het aantal landbouwbedrijven neemt af, er komt grond vrij, die naar bestaande boerenbedrijven gaan of naar natuur. • Een aantal boerderijen heeft ook een recreatieve functie. • Privé-bewoning van vrijgekomen boerderijen, misschien kan er ook meer bewoning op een boerderij plaats vinden door het clusteren van woningen voor bijvoorbeeld ouderen. • Er is plaats voor een conferentiecentrum. • Er is plast voor zorgcentra die probleemjongeren, of minder valide opvangen. • Er is ruimte voor ondernemerschap • Versnipperde glastuinbouw wordt buiten het gebied geplaatst, wel blijft het areaal glastuinbouw gelijk • Verschillende bedrijventerreinen: agrarische terreinen, bedrijven terreinen met midden- en kleinbedrijf en grootschalige bedrijventerreinen, voor deze

Resultaten van zaterdag 10 september - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 35 De acties - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 42

De acties - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 48

5

De acties - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 44

De acties - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidv

5 De acties - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 47

De acties - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleugel van de Randstad

- 50

De acties - Midden-Deland 2025: een sterk landschap voor de Zuidvleu

De besluitvorming De vormgeving van

Zes weken later, op 24 oktober, kon de gemeenteraad van Midden-Delfland

de gebiedsvisie is

de concept gebiedsvisie bespreken. Bij de behandeling bleken alle raadsle-

ook een co-creatie.

den bijzonder trots te zijn op het bereikte resultaat. Én op de wijze waarop

De meeste illustra-

alle partijen, inclusief zijzelf, daaraan hadden bijgedragen. De raadsleden

ties zijn afkomstig

hadden er geen behoefte aan om over de inhoud te discussiëren. De ge-

van inwoners uit

biedsvisie werd unaniem en integraal overgenomen. Er waren wel verschil-

Midden-Delfland.

lende ideeën over het voorstel voor de organisatie van de uitvoering. Inmid-

(De gebiedsvisie is

dels is ook dit geregeld. Het college heeft de opdracht gekregen om samen

te vinden op www.

met de overige betrokken partijen een uitvoeringsorganisatie op te zetten en

futuresearch.nl)

een kwartiermaker aan te nemen. De komst van H.M. Koningin Beatrix naar de provincie Zuid-Holland vanwege haar 25-jarig regeringsjubileum, zorgde ervoor dat de gebiedsvisie twee weken na de vaststelling in de gemeenteraad mooi vormgegeven beschikbaar was. Op 11 november 2005 kon de wethouder Midden-Delfland gebied het eerste exemplaar van de

De gebiedsvisie Midden-Delfland® 2025 is

betrokken partijen moeten intern nog wel over-

niet alleen van de gemeente Midden-Delfland.

eenstemming bereiken over de maatregelen

Hij is van alle partijen die zijn betrokken bij

die zij zullen nemen om vanuit hun eigen rol

‘Gebiedsvisie Midden-

de toekomstige vormgeving van het gebied.

en verantwoordelijkheid bij te dragen aan de

Delfland® 2025: een sterk

De gewenste toekomstige ontwikkeling van

realisatie van de visie. Met het actieprogram-

landschap’ aan de koningin

het Midden-Delfland gebied staat niet meer

ma opgesteld aan het eind van de conferentie

ter discussie. Ook niet bij de zes andere

is daarin een eerste stap gezet.

aanbieden tijdens haar bezoek aan ‘t Woudt. 58

Aan het werk

gemeenten waarbinnen het gebied valt. Alle 59

8 t/m 10 september: grote conferentie Midden-Delfland 2025. Uiteindelijk mondden alle inspanningen uit in de driedaagse confe-

Communicatie

1 september: Voorpagina artikel voor de huis aan huis

De visiemap Midden-Delfland 2025: de uitkom-

krant De Schakel

sten van de miniconferentie hebben we vertaald

voor Midden-Delf-

in een infographic die tevens de grote conferenOntwikkeling projectlogo en projecthuisstijl (correspon-

tie in september aankondigde. Hiervoor hebben we een speciale gebiedskaart ontwikkeld.

dentiepapier, badges, etc.), diverse projectslogans

land

rentie begin september waar de vele partijen samen hun visie op Midden-Delfland in 2025 schetsten. De 125 deelnemers ontvingen vóór de conferentie een rijk geïllustreerde conferentiemap. Diverse gebiedskaarten met diverse geografische gegevens (historische, topografische, etc.) werden ter plekke gemaakt en uitgedraaid (Dienst Landelijk Gebied voor ontwikkeling en beheer, Team Geo, ministerie van LNV)

Thema-avonden: kleinschalige discussieavonden van doelgroepen rond eigen thema’s

Na afloop conferentie persbericht

Persbericht

24 oktober 2005: de gemeenteraad neemt unaniem de ‘Gebiedsvisie Midden-Delfland® 2025’ over

2005

JAN

FEB

MRT

APR

MEI

JUN

JUL

AUG

SEP

OKT

NOV

DEC

Speciale publieksDe toekomstkrant Samen naar een Sterk

versie van de

persbericht

gebiedsvisie in het

landschap die we in eerste instantie

alle projectinformatie

maakten voor de participanten werd zo

en illustraties van alle resultaten

gemeentelijke ma-

goed ontvangen, dat hij ook huis aan huis

van de grote conferentie. Hierin

gazine ‘InZicht’ voor

staat de inhoud die door ieder is

alle bewoners van

afgegeven

Midden-Delfland

jectstijl voorgedrukte informatieposters en flipoverbladen; aan de deelnemende partijen werden op naam ‘certificaten van aandeel’ verstrekt om ze tot ‘mede-eigenaar’ te maken, compleet met een ‘plannenpas’, een soort creditcard waarmee ze expertise en hulp

60

Eind oktober:

Delfland 2025: verslag met foto’s

Projectsite: portal opgezet voor

6 april: openingsconferentie (miniconferentie) met vele in pro-

konden ‘kopen’.

7 september:

Verslag Conferentie Midden-

in het gebied Midden-Delfland is bezorgd: een mooi middel om tot opinievorming, eensgezindheid en enthousiasme te komen. Speciaal voor deze krant hebben

persbericht Journalistiek verslag voor de regionale kranten en voor de projectsite

11 november 2005: Hare Majesteit Koningin Beatrix neemt tijdens

we drie gebiedskaarten gemaakt die de

haar jubileumbezoek aan de regio het eerste exemplaar van het boekje

ontwikkelingen rond 1850, 1940 en 2000

‘Gebiedsvisie Midden-Delfland® 2025’ - voor de gelegenheid in een

aangeven op het gebied van bebouwing,

zeer bijzondere doos verpakt - in ontvangst. In het boekje zijn de dee-

infrastructuur, agrarisch gebruik, natuur en

laspecten van deze visie in zeven ‘toekomstschetsen’ weergegeven,

recreatie

gevolgd door hoofdlijnen van de uitvoering voor de periode 2005-2008 61

De manier van werken van FutureSearch sprak de gemeenteraad van Midden-Delfland aan. Zij waren bekend met de nadelen van andere, meer traditionele, aanpakken en wilden graag iets proberen dat echte co-creatie garandeerde. Onder het motto ‘beleven is geloven’ is samen met het team van FutureSearch toegewerkt naar de Midden-Delfland conferentie. Onderweg werd duidelijk dat een participatieve visieontwikkeling vraagt om het loslaten van gewoonten. Het delen van de verantwoordelijkheid met andere betrokkenen is geen eenvoudige opgave. Dit vraagt om vertrouwen in de eigen kracht en in de zorgvuldigheid van het proces. Het bijeen brengen van verschillende hiërarchische niveaus in één ruimte, leidde tot gevoelens van ongemak. Meestal werken uiteenlopende hiërarchische niveaus niet op hetzelfde moment met elkaar aan dezelfde opgave. Dat ongemak verdween gedurende de conferentie al snel. Iedereen werd aangesproken op zijn specifieke kennis, ervaringen en verantwoordelijkheden. De diverse groep mensen werd steeds meer één geheel. De autonome rol die de regiegroep en het projectteam konden spelen, de gekozen communicatiestrategie om alle betrokkenen actief bij het proces te betrekken, inzicht in de structuur van de wijze waarop deze wordt georganiseerd en het zelfstandig kunnen bepalen van de opgave en de lijst genodigden gaven het benodigde vertrouwen in proces. Het resultaat is dat iedereen de gebiedsvisie Midden-Delfland® 2025 ziet als een product waar zij zich mee kunnen profileren.

62

“Het grootste... plezier dat mensen kunnen hebben is het ontdekken van nieuwe waarheden. Het volgende is het afschudden van oude vooroordelen.” [Frederick de Grote]

Eenvoudig maar niet gemakkelijk

Meesterwerken maak je samen Het succes van Midden-Delfland® 2025 delen wij, evenals alle andere betrokkenen, met velen. Zonder het inzicht van de gemeente MiddenDelfland in haar rol en verantwoordelijkheid in het proces waren wij nooit zover gekomen. De regiegroep heeft zich haar opdracht en het proces snel eigen gemaakt en er mede voor gezorgd dat uiteindelijk 125 mensen 2 ½ dag vrij maakten om een actiegerichte toekomstvisie voor Midden-Delfland te maken. Als FutureSearch team zagen wij het als onze rol om de principes van FutureSearch te bewaken, onze praktische wijsheid over te dragen en voor iedereen de juiste ruimte te creëren om te ontdekken, te leren, te zien, te verbeelden én te doen. In alle fasen van het proces. Dat hebben wij gedaan door iedereen te inspireren zijn eigen rol zo goed mogelijk te spelen. Midden-Delfland® 2025 toont aan hoe onlosmakelijk proces, inhoud en vorm bij veranderingen met elkaar verbonden zijn. De opzet en begeleiding van het proces, de unieke communicatie uitingen, de snelheid en kwaliteit van de rapportages, de kwaliteit van de vormgeving en niet in de laatste plaats de fantastische conferentieruimte, waren elk op zich en met elkaar van onmisbare waarde.

63

Eric Spaans: 44 jaar en ruim 15 jaar organisatie-

in veranderprocessen samenwerken. De afgelopen 15 jaar hebben wij met

adviseur. In die jaren heb ik vaak laten zien dat het

een groot aantal organisaties met zeer uiteenlopende thema’s gewerkt.

ook ‘anders’ kan. Anders in de zin van: authen-

Daardoor zijn wij op vele markten thuis.

tiek, energiek en zonder de poespas en poeha die nog vaak om adviseurs heen hangt. En met meer

Ons team heeft ruime ervaring met:

bezieling, meer passie en een grotere betrokken-

> strategie- en beleidsvraagstukken

heid. Maar ook met meer zakelijkheid, helderheid en

> organisatie- en managementvraagstukken,

externe gerichtheid.

> communicatiestrategieën bij veranderprocessen

Met mijn werk hoop ik een bijdrage te leveren aan

> het organiseren van vernieuwende communicatieactiviteiten

de uitdaging waar veel organisaties op dit moment

> het op een creatieve en inspirerende manier vormgeven van

voor staan: zich duurzaam ontwikkelen naar een

deze activiteiten > redactionele vertalingen in prikkelende teksten, die het besprokene goed weergeven > het maken van artikelen, brochures, webteksten etc.

werkgemeenschap, waarin emotie, zingeving, betrokkenheid, intermenselijke relaties en andere niet-rationele processen hand in hand gaan met het rationele, maakbare, meetbare en tastbare. Ik vind mijn drijfveren in mijn verwondering wat mensen met elkaar kunnen

Wie zijn onze opdrachtgevers

bereiken als zij met elkaar samenwerken en samenleven in een organisatie.

Wij werken graag samen met leidinggevenden (bestuurders, directeuren,

Maar ook in mijn verbazing wat mensen elkaar willens en wetens aandoen

etc.) die energiegevende veranderprocessen op gang willen brengen. Die

als zij onderdeel uitmaken van de organisatie. Ik beschouw het als mijn

daadwerkelijke participatie van hun medewerkers en andere betrokkenen

rol, om het samenwerken en samenleven in organisaties aangenamer en

de ruimte willen geven.

zinvoller te maken. Niet door voor te schrijven hoe het anders moet, maar door vragen te stellen, die niemand anders durft te stellen. Door patronen

Wij zien het creëren van vertrouwen in de kracht en mogelijkheden van de

te benoemen, door gesprekken op gang te brengen en te houden, door te

collectieve wijsheid van bestuurders, managers en medewerkers en van

zorgen voor de juiste sfeer en condities. Op die manier bied ik mensen de

hun handelend vermogen in veranderprocessen als onze opgave.

mogelijkheid stil te staan bij wat hen bindt en wat hen onderscheidt. Kortom, ik schep gelegenheid, ik ben een gelegenheidsschepper.

4

5

Als ik ooit duidelijhk geleken heb, heeft u mij verkeerd begrepen [Alan Greenspan]

Wij zijn een groep zelfstandig gevestigde professionals die nauw met elkaar

Gemma van der Ploeg, 45 jaar, 14 jaar actief als adviseur. Ik richt

Ingeborg Schuitemaker: Ik jongleer graag met woorden.

mij bij voorkeur op strategische opgaven en de daaraan verbonden

Ik ben gefascineerd door Nederland. Nergens ter wereld komen op zulke

proces- en organisatievragen.

korte afstanden van elkaar zoveel verschillende landschappen, mensen

Ik ga met mensen graag op zoek naar de kern van de zaak. Voor wel-

en gebruiken voor. Mijn opleiding aan de Hogere Bosbouw en Cultuur-

ke opgave staan zij, met welk doel? Om vervolgens te verkennen hoe

technische School als natuurbeheerder/landschapsbouwer heeft mijn

zij in concrete stappen hun opgave zo goed mogelijk kunnen verwe-

liefde voor ons land versterkt. Van mijn tweede passie, schrijven, heb

zenlijken. Ik reik mensen daarbij allerlei manieren aan om in beweging

ik uiteindelijk mijn beroep gemaakt. Eerst in loondienst en al ruim tien

te komen. Stimuleer hen om nieuwe invalshoeken te onderzoeken en

jaar als freelance journalist. Van mijn tweede passie, schrijven, heb ik

vanuit andere perspectieven te kijken. Zodat er vrije ruimte ontstaat

uiteindelijk mijn beroep gemaakt. Eerst in loondienst en al ruim tien jaar

om hun weg te kunnen vinden in de wereld van dilemma’s waarin we

als freelance journalist.

leven. Waar dé oplossing niet voorhanden is en er altijd keuzes zullen

Vaak gaan mijn geschriften over het landelijke gebied in de meest

moeten worden gemaakt.

ruime zin van het woord. Zo komen mijn twee liefdes samen in mijn werk. Recreatie, toerisme, landbouw, ruimtelijke planning, natuurbeheer

Voor mij is het wezenlijk dat mensen geïnspireerd bezig zijn met

en -ontwikkelingen, en de mensen die daarbij betrokken zijn, vormen

datgene wat zij doen. En dat ze staan voor wat ze doen. Vanuit deze

regelmatig onderwerp en decor voor boeken, brochures en folders.

principes werk ik samen met (groepen) mensen. Ik vind mijn inspiratie in

Zo heb ik reisgidsen geschreven over Noord-Brabant en Drenthe, een flyer over de Nationale

het tot stand brengen van nieuwe, duurzame verbindingen tussen mensen.

Landschappen, een brochure over kunst in Scherpenzeel en talloze artikelen en interviews voor

Omdat voor mij het gemeenschapsgevoel een essentiële voorwaarde is om

(vak)bladen, internet en intranet. Verder ben ik eind- en hoofdredacteur geweest van verschil-

wezenlijke dingen voor elkaar te krijgen. Maar ook omdat daar de weerbar-

lende vakbladen op het gebied van toerisme, recreatie, cultuurtechniek en landbouw. Misschien

stigheid van de dagelijkse praktijk ligt. Het zijn uiteindelijk mensen die het

minder in het oog springend, maar zeer belangrijk is het redigeren van rapporten en nota’s. Ik

moeten doen. Waarbij niets menselijks ons vreemd is. Het leven is een spel.

vind het heerlijk om ingewikkelde teksten terug te brengen tot de essentie, tot wat er eigenlijk

Ik dans graag mee op het spelbord van de weerbarstige praktijk. Authen-

gezegd moet worden.

tiek, zonder veel poespas, met betrokkenheid en daadkracht maar ook met

Want daar draait het toch om bij het schrijven, teksten zijn er om gelezen te worden en om

voldoende afstand voor reflectie.

heldere informatie te geven. Moeilijke woorden en ingewikkelde zinsconstructies verhullen vaak het zicht op de waarheid, op wat iemand daadwerkelijk wil zeggen. Kort en duidelijk schrijven is zo moeilijk. Door te jongleren met woorden ontstaan er teksten die prikkelen en steeds weer gelezen worden. Mijn passie is om dat soort teksten te schrijven.

66

67

Jan Griffioen, ruim 20 jaar in communicatie

Rolf Resink

Van origine ben ik psycholoog, maar vanaf het begin van mijn loopbaan bezig met communicatie: van het schrijven van teksten, ook voor reclamebureaus, tot het opzetten en managen van de communicatieafdeling van adviesbureau Twynstra Gudde. Daar heb ik veel geleerd, vooral op adviesgebied en projectmanagement en “dat het altijd nog beter kan”. Ik doe mijn werk met veel bezieling en sinds 2000 met een eigen ondernemingslust. Mijn bureau De Hoofdzaak zit midden in een groot professioneel netwerk, waardoor ik als klein bureau gemakkelijker creatiever kan zijn dan een groot bureau. Communicatie doet me vaak denken aan wijn, omdat beide de tong beroeren en boeien. De persoonlijke inbreng van de maker is cruciaal voor de kwaliteit van de wijn. Hetzelfde geldt voor de communicatie. Ik heb dan ook met mezelf afgesproken dat ik alleen maar communicatie wil maken die aan de beste kwaliteitscriteria voor wijn voldoet: - Balans De harmonie tussen uiterlijk, geur en

terug te vinden in de kleinste details, als hij de

smaak. Voor de ontvanger in communicatie te

pure karakteristieken van een druivenvariëteit

vertalen in: stijl, ‘look & feel’ en ‘tone of voice’

ademt, als hij blijft ’hangen’ in kracht, als er

- Concentratie Hoe hoger de concentratie des

puurheid en sprankeling aan is toegevoegd. En

te hoger de waardering. Vertaald naar com-

zo is ook de communicatie compleet.

municatie: hoe gerichter hoe beter - Complexiteit Breed, potentieel palet, niet

Dat is mijn streven en daar staan we als

éénbenig, dat maakt de wijn spannend oftewel

team voor in: samen met de opdrachtgever

de communicatie doeltreffender

op eigen wijze communicatie maken die

- Verfijning Delicaatheid, raffinement en subtili-

– net als een bijzondere wijn – niet buigt

teit. Een wijn is keizerlijk als de gewenste stijl is

voor de oppervlakkigheid van het gewone.

68

69

Niet door gepolder maar door het benutten van kennis en creativiteit van iedereen. Een inspirerende, ac-

een gemeente uitnodigend om partijen te

tiegerichte gebiedsvisie

ondersteunen om de visie te realiseren. Geen

opstellen met 63 partijen?

tegenwerking en moeizame inspraakavonden

Dat kan toch niet is mis-

maar inspirerende initiatieven van allerlei

schien uw eerste reactie.

partijen die helpen om verder te komen.

Ik heb ervaren dat dit heel goed mogelijk is. Wie af wil

Het is een erg goede methode om bij een

wijken van gebaande paden

complexe situatie waarbij veel partijen zijn

en werkelijke veranderingen

betrokken echte keuzes te maken. Niet door

en doorbraken nastreeft

gepolder maar door het benutten van kennis

moet FutureSearch toepas-

en creativiteit van iedereen. Ik vond het heel

sen. Toen we als gemeente besloten om de

stimulerend, motiverend en energievrijma-

FutureSearch benadering te gebruiken was ik

kend. Het mooie van het team van Future-

ervan overtuigd dat het een succes zou wor-

Search is dat ze in staat zijn om het beste

den. Nu drie maanden na het bereiken van het

in je naar boven te halen. Je moet het zelf

eindresultaat kan ik zeggen: het succes is nog

doen maar dan wel gesteund door een super

groter dan ik had verwacht.

team. Wie echt voor cruciale vraagstukken staat kan ik maar één ding aanbevelen: ga

Het proces vraagt veel van alle betrokkenen

met hart en ziel aan de slag en investeer

maar de beloning is dan ook groot. Men-

met FutureSearch in datgene wat u echt

sen gaan zelf aan de slag vanuit hun eigen

belangrijk vindt.

inspiratie maar wel gericht op hetzelfde doel.

0

Doordat de visie wordt gedeeld en de deelne-

Christiaan van der Kamp

mers het als hun visie beschouwen is het voor

Wethouder Midden-Delfland

1

Midden-Delfland

©2006, Jan Zandstra