Meer lijn in de eerste lijn Syntheserapport Prof. em.Yvo Nuyens
Vooruit kijken in de spiegel 1982 : Nationaal Symposium Eerstelijnsgezondheidszorg, Koning Boudewijnstichting, Koninklijk Paleis, Brussel 2010 : Vlaamse Conferentie Eerstelijnsgezondheidszorg, Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, Astrid Hotel, Antwerpen
Eerstelijnsgezondheidszorg in Vlaanderen 1982-2010 (1) • Sterke toename en differentiatie van zorgverleners • Continue ontwikkeling van diensten en voorzieningen • Druk bezet middenveld van verenigingen, organisaties en… belangengroepen • Wettelijk kader van regelgevingen (gemeenschap/federaal/europees)
Eerstelijnsgezondheidszorg in Vlaanderen 1982-2010 (2) Ontwikkelingen vertonen combinatie van : •
Pull-factoren of spontane/organische groei (o.m. thuiszorg, duo- en groepspraktijken, patientenorganisaties en zelfhulpgroepen, innovaties in opleiding en navorming, samenwerkingsinitiatieven, overlegorganen)
• Push-factoren of sturing van bovenuit (o.m preventie, woonzorg, zorg-regio en eerstelijnsdecreten, GDTs, SITs, Logo’s en SEL’s)
Het parcours van de conferentie eerstelijnsgezondheidszorg 2010 •
Zes werkgroepen (plus stuurgroep) :
1. Positionering (Jan De Maeseneer/Gijs Van Pottelbergh) 2. ICT (Chris Vander Auwera) 3. Preventie (Frans Govaerts) 4. Samenwerking (Jan De Lepeleire/Erika Van Nuffel) 5. Zorg voor talent (Bernard Himpens) 6. Geestelijke gezondheidszorg (Chantal Van Audenhove)
Het parcours (2) • Zes provinciale gespreksplatformen : Gent, Leuven, Hasselt, Brugge, Brussel, Antwerpen • Raad van wijzen (Guido Van Hal, Lieven Annemans, Yvo Nuyens) • Een twintigtal schriftelijke reacties op de website (www.conferentieeerstelijnsgezondheidszorg.be)
Eerstelijnsgezondheidszorg In Vlaanderen : wat en hoe ? Hoe functioneert onze eerstelijnsgezondheidszorg? Mogelijke knelpunten en problemen ? Bijsturing gewenst ? Zijn we binnen Europa de slimste mens terzake of waar positioneren we ons binnen het witte Europa ? Hangt af van hoe wij scoren (indicatoren) op een aantal essentiele dimensies van ons zorgsysteem (structuur/proces/outcome) cfr EC Project Primary Health Care Activity Monitor for Europe (PHAMEU), BMC Family Practice, 27 october 2010
Systematische monitoring onmogelijk want : • Onvolledig en selectief onderzoeksmateriaal • Indicatoren van performantie irrelevant voor eerstelijnsgezondheidszorg • Belgische statistieken/data over Vlaamse eerstelijnsgezondheidszorg
Enkele cijfers • Vermijdbare sterfte in 2008 : 4772 mannen en 3035 vrouwen • 2 op 5 vrouwen (25-65) geen uitstrijkje voorbije 3 jaar, 3 op 4 vrouwen jaarlijks of meer • Geen controle op cholesterol voorbije 5 jaar 1,6 maal hoger bij laagst opgeleiden in vgl. met hoogst opgeleiden • Psychische problematiek bij 24% van gebruikers van eerstelijnszorg • Risico op zwaarlijvigheid 2,3 maal hoger bij de laagst dan bij de hoogst opgeleiden
Meer cijfers • 59% Vlaamse vrouwen en 49% Vlaamse mannen met GMD (2009) • Helft van consultaties van specialist gebeurt op initiatief van patient zelf • Beroep op spoed : 161/1000 inwoners (V) 305/1000 (B) waarvan 68% zonder verwijsbrief van arts (2009) • Uitstel van medische zorg omwille van financiele redenen bij de helft van de eenoudergezinnen in Brussel
Nog meer cijfers • 104 gemeenten in Vlaanderen kampen met huisartsentekort • In 2020 zou Vlaanderen 30% meer verpleegkundigen en 58% meer verzorgenden nodig hebben • 30% van clienten van CGZ dienen langer dan een maand te wachten op eerste gesprek • Prijs van De Huisarts (2010) : onderzoeken naar kwetsbaarheid thuiswonende ouderen, relatie fijnstof en astma bij kinderen, screening alcoholproblemen
Enkele Geruchten • Eerste lijn is de plek waar de patient gaat aankloppen • Een moderne eerstelijnsgezondheidszorg integreert niet alleen welzijn en gezondheid maar slaat ook bruggen naar de 2de en 3de lijnsgezondheidszorg • Het leggen van horizontale samenwerkingsverbanden is meer dan ooit noodzakelijk • Een performant ICT platform als communicatiemiddel tussen alle zorgverstrekkers en voorzieningen
Meer geruchten • Talenten zijn niet alleen te vinden bij de professionele beroepsgroepen maar evenzeer bij mantelzorgers en welzijnsactoren • Het preventieluik dient een volwaardig onderdeel te vormen van een zorgtraject • Patienten vragen kwaliteit en zekerheid waarbij continuiteit van zorg gewaarborgd wordt
Nog meer geruchten • Een eenduidige positionering van de SEL op het mesoniveau, ondersteunend en faciliterend voor de eerstelijnsactoren • Het uitwerken van een basisfinanciering die rekening houdt met de kenmerken van de patiëntenpopulatie, de casemix en de bandbreedte van de zorg • Eerstelijnszorg bevordert de autonomie van de patient en vermijdt zorgafhankelijkheid
Eerstelijnsgezondheidszorg : essentiele componenten • Wat ? Comprehensieve, geintegreerde, continue en direct toegankelijke zorg • Resultaat ? Kwaliteit, effectiviteit, equity • Hoe ? Middelen (talent, technologie, financiering, onderzoek), bestuur
Eerstelijnsgezondheidszorg : analysekader Instrumenten Talent
ICT
Financiering
Onderzoek
Bestuur
Preventie
Horizontale integratie
Patienten
Functies Gezondheid/ Welzijnszorg
Geestelijke gezondheidszorg
Outcomes Kwaliteit
Effectiviteit
Equity
Verticale integratie
Functies(1) Gezondheid en Welzijn • Afstemming gezondheids- en welzijnszorg • Samenwerking binnen alle fases van het zorgproces • Microniveau (zorgverlening), mesoniveau (beleidsondersteuning) en macroniveau (beleidssturing)
Functies (2) Geestelijke gezondheidszorg • Getrapte gg zorg • Versterking psychologische functie binnen eerstelijnsgezondheidszorg • Uitbouw van zorgnetwerken (art.107)
Functies (3) Preventie • Versterking van het doelgroepenbeleid (o.m. kansarme groepen) • Balans tussen preventieve gezondheidszorg en transversaal facettenbeleid • Ondersteuning van individuele en populatiegerichte preventie
Functies (4) Verticale integratie • Eerstelijnsgezondheidszorg binnen een integrale zorgbenadering • Samenwerkingsafspraken met andere zorgniveaus en lijnen • Eerstelijnsgezondheidszorg als prioritaire toegangspoort
Functies (5) Horizontale integratie • Samenwerkingsverband als centraal aanspreekpunt op het micro-niveau • Flexibele samenwerkingsverbanden • Bandbreedte, integratie, gemeenschapsorientatie en kwaliteit
Eerstelijnsgezondheidszorg : analysekader Instrumenten Talent
ICT
Financiering
Onderzoek
Bestuur
Preventie
Horizontale integratie
Patienten
Functies Gezondheid/ Welzijn
Geestelijke gezondheidszorg
Outcomes Kwaliteit
Effectiviteit
Equity
Verticale integratie
Instrumenten (1) Talent
• Performant HR- beleid • Planning zorgaanbod (contingentering) • Opleidings- en navormingsprogramma’s
Instrumenten (2) ICT • ICT-toepassingen en netwerken ontwikkelen • Uitwisseling van informatie, gegevensdeling en samenwerking • Capaciteitsversterking
Instrumenten (3) Financiering • Meer gediversifieerde betaalsystemen • Verlagen van financiele drempels voor de patient • Stimuleren van kosteneffectief handelen
Instrumenten (4) Onderzoek • Stimuleringsprogramma voor onderzoek • Belang van onderzoek door zorgaanbieders zelf • Transfert en gebruik van onderzoek
Instrumenten (5) Bestuur • Beleidsondersteuning vanuit een functioneel mesoniveau • Uniformisering van diverse werkkringen op niveau van zorgregio’s • Actieplan en beleidstruktuur op macroniveau
Instrumenten (6) Patientenparticipatie • Patientendossier als participatieinstrument • Ombudsfunctie • Erkenning en mogelijke financiering van patientenvertegenwoordiging
Eerstelijnsgezondheidszorg : analysekader Instrumenten Talent
ICT
Financiering
Onderzoek
Bestuur
Preventie
Horizontale integratie
Patienten
Functies Gezondheid/ Welzijn
Geestelijke gezondheidszorg
Outcomes Kwaliteit
Effectiviteit
Equity
Verticale integratie
Outcomes • Kwaliteit - kwaliteitsdecreet - ontwikkelen van performantiesysteem - praktijk-accreditatie • Effectiviteit - gezondheidseconomische toetsing • Equity - kritische succesfactor binnen gezondheidsdoelstellingen
Epiloog “Alice : would you tell me, please, which way I ought to go from here ? The Cat : that depends a good deal on where you want to get to” Alice’s Adventures in Wonderland (Lewis Caroll, 1929)
1. Beleidsplan 2011-2014 voor de eerstelijnsgezondheidszorg 2. Consultatieproces met alle actoren 3. Specifiek orgaan voor opvolging van beleidsconclusies conferentie 4. Beleidsruimte voor experimenten en innovatief ondernemen 5. Homogeen bevoegdheidspakket eerstelijnsgezondheidszorg op politieke agenda
