Meer kansen door internationaal basisonderwijs Initiatiefvoorstel D66, VVD en Groenlinks Oktober 2013 Amsterdam is een wereldstad en de meest internationale stad van het land. De haven, het toerisme, de ict‐ en de modebranche. Stuk voor stuk voorbeelden van sectoren waarbij meertaligheid en voornamelijk het goed beheersen van Engels van groot belang is. Naar schatting is 1 op de 8 inwoners van Amsterdam Engelstalig (100.000 mensen). In de internationale economie van Amsterdam is Engels een pré. Daarom deed D66 Amsterdam in 2008 het voorstel om Engels als officiële tweede taal van de hoofdstad in te voeren. Een goed aanbod van internationaal georiënteerd onderwijs is daarom van groot belang. En uit onderzoek blijkt dat vroeg beginnen loont. Dat is in Amsterdam nog lang niet het geval. Het aanbod in het basisonderwijs blijft zelfs ruim achter in vergelijking met de rest van het land. In Amsterdam zijn er slechts 12 basisscholen met vroeg vreemdetalenonderwijs (vvto), 5.7% van het totaal. In Rotterdam zijn het er 32 (17% van de 188 basisscholen). Het gemiddelde van de rest van het land ligt op 12%. Vroeg beginnen met Engels – of een andere moderne taal ‐ zorgt ervoor dat kinderen makkelijker aansluiting vinden op de middelbare school, en dat kinderen die nu kampen met een taalachterstand beter presteren. Uiteindelijk is het goed beheersen van moderne talen belangrijk voor het toekomstperspectief van leerlingen. Leerlingen en scholen in bijvoorbeeld het vmbo zien juist in internationale oriëntatie en tweetalig onderwijs (tto betekent 50% Nederlands en 50% Engels of een andere taal) kansen voor extra mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Amsterdam werkt hard aan de kwaliteit van het basisonderwijs. Daarbij wordt de nadruk gelegd op rekenen en taal; de basis op orde. Taalachterstand bij jonge kinderen is terecht een van de grootste zorgen. Gingen er in 2008 nog 9000 leerlingen naar een zwakke basisschool, dat zijn er in 2013 2500. Met de kwaliteitsaanpak werkt de stad er hard aan dat alle kinderen in de stad naar een
goede basisschool kunnen. Vreemdetalenonderwijs dreigt daarbij achterop en uit beeld te raken. Amsterdam moet zich profileren als stad met een ruim onderwijsaanbod waar voor ieder wat wils is. Daarmee kan de stad talent aantrekken maar ook de stad zijn waar kinderen met een achterstandspositie hun voorsprong van de beheersing van een tweede taal kunnen benutten. Wat D66, de VVD en GroenLinks betreft maakt Amsterdam vanaf volgend schooljaar 2013‐2014 een inhaalslag met het aanbod op de basisschool.
2
Breder vroeg vreemdetalenonderwijs op de basisschool neemt de laatste jaren een grote vlucht in Nederland. 1 Voor het schooljaar 2012‐2013 zijn er 850 scholen in Nederland met een breder aanbod moderne talen dan alleen het sinds 1986 verplichte Engels in groep zeven en acht. Dat is 12% van het totaal aan basisscholen in Nederland. De gemeente Amsterdam is in samenwerking met het Europees Platform in 2009 voor de periode tot 2012 een kwaliteitstraject ‘vvto Engels in Amsterdam’ gestart. Van de 208 basisscholen in Amsterdam bieden inmiddels 12 scholen een vorm van vvto aan, 5,7% van de scholen in de stad. 2 Amsterdam loopt qua aanbod hiermee ver achter op de rest van het land. Vroeg vreemde taal onderwijs (vvto) Vroeg vreemdetalenonderwijs (vvto) houdt in dat basisscholen hun leerlingen (meestal vanaf de kleutergroepen) extra uren Engels, Duits, Frans of Spaans geven. Deze onderwijsvernieuwing wordt in Nederland en in heel Europa sinds de laatste jaren steeds populairder. In vrijwel alle Europese landen, behalve in Nederland (pas vanaf groep 7 en 8), werd al langer vroeg begonnen met het leren van moderne talen. 3 Pas de laatste jaren maakt Nederland een inhaalslag. De Europese Unie streeft er naar om alle Europeanen op een zo vroeg mogelijke leeftijd twee talen te laten leren.4 Het Europees Platform is verantwoordelijk voor de algehele coördinatie van vvto in Nederland. Recentelijk is ook het initiatief genomen tot een pilot tweetalig basisonderwijs, waarbij ongeveer de helft van het onderwijs (30‐50%) in het Engels wordt gegeven. 5 Was tweetalig onderwijs (tto) in het vo en vroeg vreemdetalenonderwijs in het po in het begin een leerlingentrekker voor scholen; een profileringsinstrument, nu blijkt uit steeds meer onderzoeksresultaten dat internationalisering van het onderwijs 1
Waren er in 2002 nog maar 30 scholen in Nederland. In 2007 ging het om 121 scholen (1,5% van het totaal). SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling, ‘Versterking van de internationale dimensie in het onderwijs’ april 2008. blz 8. 2 Publicatie Europees Platform – internationaliseren in onderwijs, ‘Vvto Engels in Amsterdam’, december 2012. http://bit.ly/WdgQL8 3 ‘Versterking van de internationale dimensie in het onderwijs’, blz 11. 4 http://www.leraar24.nl/dossier/414 5 Een aanvraag vanuit het Europees Platform voor een pilot ‘tweetalig primair onderwijs’op basis van de Experimentenwet is eind januari 2013 verzonden aan het Ministerie van OCW.
3
leidt tot betere schoolresultaten en positieve effecten op sociale en culturele ontwikkeling van leerlingen.6 Uit onderzoek is gebleken dat het leren van een moderne taal voordelig is voor de algemene taalontwikkeling. Daarnaast vergroot vvto het zelfvertrouwen van leerlingen doordat zij voor het eerst op gelijk niveau beginnen met hun Nederlandstalige klasgenootjes. Voor beide groepen is de Engelse taal een nieuw vakgebied, waarin niemand voorloopt. Een ander voordeel van vroeg beginnen met taalonderwijs is een betere uitspraak, een grotere woordenschat en hoe meer je met talen bezig bent, hoe beter hun inzicht in talen wordt. Kinderen met een taalachterstand zouden daarom juist kunnen profiteren van vvto. Jonge kinderen blijken goed in staat de Engelse taal te leren en kunnen daarmee makkelijker aansluiting vinden op het voortgezet onderwijs. Dat bleek uit onderzoek (2007) van de universiteiten van Utrecht en Groningen en het Europees Platform 'Internationaliseren in onderwijs'.7 Uit het in 2009 gestarte onderzoek ‘Foreign Languages in Primary Schools Project’ (FLiPP), waarvan eind 2012 de eerste resultaten bekend werden gemaakt, blijkt verder dat vier‐ en vijfjarigen goed in staat zijn om Engels te leren en dat de ontwikkeling van het Nederlands daarnaast evengoed doorgaat. 8 Er zijn al verschillende initiatieven in Nederland voor verbreding van vroeg vreemdetalenonderwijs en tweetalig basisonderwijs. In de provincie Zeeland werken een voortgezet onderwijs school en een basisschool samen op het gebied van tweetalig onderwijs. 9 Er zijn diverse vergelijkbare samenwerkingsverbanden tussen tto‐scholen (vo) en vvto‐scholen in de rest van het land. 10 6
, ‘Versterking van de internationale dimensie in het onderwijs’, blz 7. Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) gaf de opdracht voor het onderzoek: http://www.intermediair.nl/vakgebieden/onderwijs/meer-leraren-engels-nodig-opbasisschool?accepted=true&ip=145.222.44.4&token=1359128220&cs=a93d944a8b96a19e79ee2fc41d9f87f5 8 FLiPP is een onderzoek uitgevoerd door de Universiteit Utrecht en de Rijksuniversiteit Groningen (RuG) in samenwerking met het Europees Platform – internationaliseren in onderwijs. Voor meer informatie: www.projectflipp.com. 9 http://www.pzc.nl/regio/zeeuws-vlaanderen/uniek-experiment-met-tweetalig-onderwijs-1.3349711 10 http://www.europeesplatform.nl/sf.mcgi?3765. 7
4
Engels op de pabo Uit het eerder genoemde FliPP‐onderzoek bleek dat het taalvaardigheidsniveau van de docent van groot belang is voor het niveau Engels van leerlingen. Vanaf 1986 is Engels verplicht op de pabo, maar de positie van het vak lijkt altijd zwak te zijn geweest. In 2006 bleek uit een onderzoek onder leraren dat een derde aangaf geen specifieke scholing in het Engels te hebben ontvangen. In 2010 is het Expertisecentrum mvt (ICLON, Universiteit Leiden) in opdracht van het Ministerie van OCW gestart met het ondersteunen van de implementatie van de kennisbasis Engels op de pabo. 11 Wat opvalt is dat Amsterdamse pabo opleidingen van de HvA en de academische bachelor van de UvA en de VU vvto en tweetaligheid niet of nauwelijks in het curriculum hebben opgenomen. Ook aan zogenaamde projecten als, ‘Pabo Kenniscentra vvto’ om de kwaliteit van Engels op pabo‐instellingen en in de (na)scholing te verbeteren doen Amsterdamse pabo’s niet mee. 12 Er is recent geen onderzoek gedaan of startende leerkrachten die van de Amsterdamse pabo’s komen ook daadwerkelijk op basisscholen in de stad aan het werk gaan. 13 Aansluiting onderwijs arbeidsmarkt Het Ministerie van OCW financierde in 2011 onderzoek naar tweetalig onderwijs (Engels) in het vmbo; tvmbo. Via een literatuurstudie werd aangetoond dat leerlingen met tweetalig onderwijs de Engelse taal beter beheersen en dat de ontwikkeling van het Nederlands daar niet onder lijdt. Uit enquêtes onder docenten en leerlingen bleek dat Engelstalige programma’s en meer internationale oriëntatie bijdragen aan het verhogen van de motivatie van zowel leerlingen als docenten. Uit het onderzoek bleek verder dat scholen bewust kiezen voor tweetalig onderwijs om leerlingen voor te bereiden op hun toekomstige werkplaats en voor het scheppen van meer kansen voor de leerlingen op de arbeidsmarkt. Leerlingen gaven in het 11
Expertisecentrum mvt, ‘And yet all different’, Leiden 2012 blz. 5. Expertisecentrum mvt, ‘And yet all different’, Leiden 2012 blz. 23. Blijkt uit antwoord van de HvA. De HvA heeft een partnerschap binnen het kader van Opleiden in de School met de 9 grote schoolbesturen in Amsterdam. Het is de bedoeling om vanuit deze samenwerking dit onderwerp mee te gaan nemen. 12 13
5
onderzoek aan dat zij kiezen voor Engelstalig onderwijs voor hun toekomst en omdat het een wereldtaal is.
14
Aan de andere kant is er vanuit de Amsterdamse
arbeidsmarkt veel vraag naar werknemers die Engels of andere talen spreken, op alle opleidingniveaus. Amsterdams Kwaliteitstraject vvto Amsterdam is in 2009 in samenwerking met het Europees Platform het kwaliteitstraject vvto Engels in Amsterdam gestart. Hiermee kan de aantrekkelijkheid van de scholen voor ouders worden vergroot en via de positieve uitwerkingen van het aanbieden van vvto kan de onderwijskwaliteit worden verbeterd. Ook zouden excellente leerlingen via het leren van moderne talen extra kunnen worden uitgedaagd. Op twaalf basisscholen in Amsterdam wordt vvto Engels aangeboden. Op één basisschool ook Frans of Spaans. Om de internationale positie en de kenniseconomie van Amsterdam te versterken moet de stad meegaan in de veranderende internationale verhoudingen. De BRIC‐landen (Brazilië, Rusland, India en China) zijn de opkomende economieën van tegenwoordig. Amsterdam kan hierop inspelen.
14
De Universiteit Utrecht, ‘Proud to be tvmbo’, 2011. blz 13&14. Zie ook www.ikkiestto.nl.
6
G4‐steden als voorbeeld Van de G4‐steden zijn Rotterdam en Den Haag koploper in het aanbieden van vroeg vreemdetalenonderwijs op de basisschool. Het succes van Rotterdam en Den Haag is volgens het Europees Platform onder andere te danken aan de gemeentelijke contacten met de schoolbesturen. Gezamenlijke inzet op vreemdetalenonderwijs, meertaligheid en wereldburgerschap leidt tot een groter aanbod vvto in deze steden.
15
D66, de VVD en GroenLinks zien dan ook graag dat de Dienst
Maatschappelijke Ontwikkeling (DMO) op korte termijn een conferentie organiseert over internationalisering van het onderwijs in Amsterdam. Waarbij de vraag centraal staat wat de gemeente, private partijen en scholen kunnen doen om tweetaligheid in het onderwijs te stimuleren. In 2011 is in de Tweede Kamer gesproken over vroeg vreemdetalenonderwijs; een meerderheid van de partijen is voor verbetering van Engels op de basisschool en op de pabo. De staatssecretaris van Onderwijs, Sander Dekker heeft in juli 2013 het plan van aanpak voor Engels in het basisonderwijs naar de Tweede Kamer gestuurd. Basisscholen krijgen wat de staatssecretaris betreft de ruimte om 15% van de onderwijstijd in het Engels les te geven. In januari 2014 start een landelijk experiment met twintig basisscholen die tweetalig onderwijs aanbieden (tpo). Wat D66, VVD en GroenLinks betreft gaan een of meerder Amsterdamse basisscholen meedoen aan de proef. Hierbij wordt rekening gehouden met een goede spreiding over de stad. In een tweede stap wordt ingezet op de aanpak van de kwaliteit van de Engelse les op de basisschool en de aansluiting op het voortgezet onderwijs. Met een groter aanbod vvto investeert Amsterdam in de toekomst van leerlingen en het internationale profiel van de hoofdstad. 16 15
Publicatie Europees Platform – internationaliseren in onderwijs, ‘Vvto Engels in Amsterdam’, december 2012. De gemeente Leiden heeft op 13 februari 2013 een bijeenkomst om vvto en tto te promoten in haar stad. 16
http://www.rijksoverheid.nl/nieuws/2013/07/10/tweetalig-onderwijs-vanaf-de-kleuterklas.html
7
Besluiten: 1) De raad spreekt de ambitie uit om voorloper te worden in Nederland op het gebied van vroeg vreemdetalenonderwijs (vvto) op basisscholen en verzoekt het college zich hier voor in te spannen; 2) De Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling organiseert in het eerste kwartaal van 2014 een conferentie over internationalisering in het Amsterdamse onderwijs; 3) Het college zet zich ervoor in dat een of meerdere Amsterdamse basisscholen deel gaat nemen aan het nationale experiment waarbij 20 basisscholen vanaf 2014 de kans krijgen om met tweetalig onderwijs (tpo) aan de slag te gaan. Hierbij wordt rekening gehouden met een spreiding over de stad; 4) De gemeente Amsterdam geeft actief vervolg aan het kwaliteitstraject vvto Engels 2009‐2012; 5) Het college gaat met de pabo‐opleidingen in gesprek over meer ruimte en aandacht voor vroeg vreemdetalenonderwijs in het curriculum. De raadsleden, Jan Paternotte (D66) Werner Toonk (VVD) Fenna Ulichki (GroenLinks)
8
