Meer autonomie voor zorgprofessionals

ORGANNON

NU’91 MAGAZINE - Juli 2013 - 22e jaargang - Nr.133

Meer autonomie voor zorgprofessionals

Ideeënuitwisseling versterkt onze positie Zonder geheugen geen toekomst ZORGANNONUMMER 133 - 1

Inhoud 6

Ideeënuitwisseling versterkt onze positie NU’91 is Nederlands vertegenwoordiger in een aantal belangrijke internationale netwerkorganisaties voor verpleegkundigen.

8

Vragen en antwoorden over de NU’91 website

Met deze nieuwe, interactieve website en de praktische apps wordt de informatievoorziening geoptimaliseerd.

10 13

Een moeizame combinatie Ramadan en diabetes gaat moeilijk samen. Hoe ga je daar als behandelaar mee om?

14

Jonge zorgprofessionals met elkaar in discussie

Terug- en vooruitblik op de bijeenkomsten van het NU’91 jongerenplatform.

ZORGANNONUMMER 133 - 2

Meer autonomie voor zorgprofessionals Transformatie van een hiërarchische structuur naar een platte organisatie; zelfsturend werken is in opmars in Nederland.

16 Zonder geheugen geen toekomst Uiteenlopende wetenswaardigheden over herinneren en vergeten.

Column

De tijd vliegt Dat de tijd je soms door de vingers lijkt te glippen, zal iedereen wel eens ervaren. Gelukkig zorgt ons geheugen ervoor dat we belangrijke - leuke én vervelende - ervaringen niet vergeten; daarvan leren we. Meer wetenswaardigheden over ons geheugen in het artikel Zonder geheugen geen toekomst. Twee jaar geleden leerde ik Karin Hoekman - betrokken en actieve representant van de aanstormende generatie van verpleegkundigen kennen tijdens het ICN congres. Als student en beginnend professional keek zij haar ogen uit. NU vertegenwoordigt zij NU’91 bij activiteiten voor en door jongeren en is een jaar geleden zelfs voorzitter van de European Nursing Students Association geworden. Inmiddels is zij student af en staat aan het begin van een ongetwijfeld mooie loopbaan. In deze editie haar verhaal. En omdat de tijd vliegt en NU’91 zeker niet stil wil staan, vind je in deze Zorg anno NU - heel ouderwets gewoon op papier - uitleg over onze nieuwe website. Ik geef eerlijk toe, ook ik moest er aan wennen, was van alles kwijt, kon niet eens mijn eigen weblog vinden. Maar ik moet bekennen dat NU de kinderziektes er uit zijn en ik er een beetje aan gewend begin te raken, ik zie dat het een website is die helemaal van deze tijd is! Laat ons vooral weten wat jij ervan vindt. En… geniet van de zomer (vakantie); voor je het weet is ie voorbij!

Monique Kempff Voorzitter NU’91

colofon

Zorg anno NU is het verenigingsblad van Nieuwe Unie ‘91, beroepsorganisatie van deverpleging en verzorging. Hoofdredactie en eindredactie: Yvonne Sturkenboom

Redactie: Sinanda Benjamins, Ruth Heiligers, Jos Kaldenhoven, Susan Konst, Redactieadres: Bernadottelaan 11, Postbus 6001, 3503 PA Utrecht, Tel. 030 - 296 41 44, Fax. 030 - 296 39 04, [email protected] Bladmanager: Yvonne Sturkenboom. Vormgeving en productie: Meneer E. / illustratie & vormgeving - Amsterdam www.meneer-e.nl, Advertentie-exploitatie: NU’91, Utrecht, T 030-2964144, [email protected]. Uitgever NU’91, Utrecht, ISSN 0927 - 4774. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden brieven en artikelen in te korten en te redigeren. De in Zorg anno NU verkondigde standpunten of meningen zijn niet noodzakelijk de standpunten

en menigen van NU’91. Hoofdkantoor NU’91 en regio’s: Postbus 6001, 3503 PA Utrecht. T 030-296 41 44, F 030-2963904, Groningen, Friesland, Drenthe: Richard Wisman, Overijssel, Gelderland: Gorrit Smit, Utrecht, Flevoland: Ymke Hylkema Noord-Holland: Esther Tibbe, Limburg, Noord-Brabant: Peer Meesters, Zeeland, Zuid-Holland: Mark Froklage Telefonische spreekuren Serviceloket NU’91: Maandag t/m woensdag van 9.00 - 17.00 uur, donderdag van 9.00 - 15.00 uur en vrijdag van 9.00 - 13.00 uur. Tel. 030 - 296 41 44 of

[email protected]. Graag lidmaatschapnummer vermelden. Zowel voor beroepsinhoudelijke als juridische zaken. NU’91 online: www.nu91.nl Opzegging van het NU’91 lidmaatschap kan halfjaarlijks. Dit dient schriftelijk te geschieden vóór 1 mei of vóór 1 november. Uw opzegging gaat respectievelijk per 1 juli of 1 januari in. U ontvangt een schriftelijke bevestiging van uw opzegging. NU’91 ledenadministratie, Postbus 6001, 3503 PA Utrecht.

ZORGANNONUMMER 133 - 3

NUinhet Nieuws!

Zorgbrug De Transmurale Zorgbrug, een initiatief om de zorg aan kwetsbare ouderen te verbeteren, kreeg

App voor overbrugging taalproblemen De VAS vertaler is een hulpmiddel voor zorgverleners die met anderstalige patiënten te

in mei de Anna Reynvaan Praktijkprijs. Het doel is een betere overdracht van de zorg aan kwetsbare ouderen tussen ziekenhuis, wijkverpleegkundige en mantelzorg te bewerkstelligen. ‘Het besef moet groeien dat patiëntenzorg niet ophoudt bij ontslag,’ aldus de projectleider, verpleegkundig onderzoeker Bianca Buurman.

maken hebben. De patiënt maakt zelf de taal-

De Transmurale Zorgbrug screent oudere

keuze. De app vertaalt dan vragen die je aan

patiënten op verhoogd risico op functieverlies.

de patiënt wilt stellen bij klachten als pijn,

Indien nodig wordt een zorgbehandelplan op-

vermoeidheid, stress of angst. De patiënt kan

gesteld. De wijkverpleegkundige komt naar het

via het scherm in zijn eigen taal de instructie

ziekenhuis om kennis te maken met de patiënt

lezen en kan daarna op een VAS schaal (Visual Analogue Scale) van 0 tot 100 aangeven in welke mate het probleem speelt.

en de mantelzorger en om de overdracht te ontvangen van het geriatrieteam. De wijkver-

De app bevat 15 talen waaronder Engels,

pleegkundige zoekt de patiënt gedurende een

Arabisch, Chinees en Spaans en is verkrijg-

half jaar na ontslag regelmatig thuis op en biedt

baar voor iPhone en iPad. Binnenkort ook

ondersteuning op het gebied van medicatie,

beschikbaar voor Android.

ADL (algemene dagelijkse levensverrichtingen) en leefstijl. Ervaringen in de Verenigde Staten leren dat dit leidt tot minder heropnames

Kennisloper

in een ziekenhuis.

Vanaf medio juli staan alle NU’91 trainingen, workshops, presentaties, congressen en events in de nieuwe NU’91 Kennisloper. Hij zal zowel online als in print beschikbaar zijn. De kennisloper geeft een overzichtelijk, aantrekkelijk en vlot te lezen overzicht van alle scholingsmogelijkheden bij NU’91. En…. ieder kwartaal een nieuwe aanbieding, speciaal voor onze leden.

uz pzel Winnaars ZAN 133

ZORGANNONUMMER 133 - 4

De juiste oplossing van de puzzel uit Zorg anno NU 132:

INFECTIEPREVENTIE Uit de goede inzendingen hebben we tien winnaars getrokken. Zij hebben inmiddels hun prijs (ladyshave/scheerapparaat) ontvangen. Heleen Bervoets Erik Bouma Willy van Doorn Leny Helderman Marianne Kraan

Maassluis Soest Zaandam Delft Utrecht

Bernadette Marras Rita Möhlmann M.G. van Rijt Astrid Stuth Hannie Tissink

Emmen Winsum Heemstede Druten Kapelle

NU in het Nieuws

Medisch platform voor vrouwen De medische wetenschap is gebaseerd op het mannenlijf en sluit daardoor lang niet altijd aan bij klachten van vrouwen. Daarom hebben UMC Utrecht en Agis het initiatief genomen voor een medisch platform dat voor 100% is gericht op vrouwen. VrouwMC Thuis in je lijf is een betrouwbare en wetenschappelijk verantwoorde website. Het doel van dit platform is, door goed te luisteren en vrouwen serieus te nemen, de zorg voor vrouwen in Nederland nog beter te maken. vrouwmc.nl

Waardenregistratie met speciale app

Download lidmaatschapsbewijs Ben jij werkzaam in een ziekenhuis, academisch ziekenhuis, de VVT, Gehandicaptenzorg of GGz? Dan biedt jouw cao je de mogelijkheid de NU’91-contributie voor een deel via je salaris te laten verrekenen. Jouw voordeel kan oplopen tot 50%. Hoe het precies in z’n werk gaat lees je op onze website. Je hebt in ieder geval een kopie van bewijs van lidmaatschap nodig. Die kun je vanaf nu - met je inlogcode ook downloaden. nu91.nl >leden

De NurseMapp is bedacht door verpleegkundigen op de werkvloer en ontwikkeld in het UMC Utrecht. Met de app registreren verpleegkundigen aan het bed waarden van (voorlopig) zes functies - pols, temperatuur, RR, AH, O2 saturatie en pijn - rechtstreeks in het elektronisch patiëntendossier. De toenemende vraag om zorg transparant en meetbaar te maken, heeft als gevolg dat verpleegkundigen steeds meer gegevens moeten registreren. Waarden noteren op een briefje om dit later in het systeem te verwerken, gaat natuurlijk wel eens mis. Met de NurseMapp kun je een stap overslaan en is de kans op fouten kleiner. Een extra voordeel is dat alle metingen direct voor iedere medewerker van het ziekenhuis beschikbaar zijn en vergelijkbaar met eerdere meetwaarden. Inmiddels wordt op een verpleegafdeling in het UMCU een pilot met de app gedraaid. Omdat NurseMapp gekoppeld is aan een elektronisch patiëntendossier, is hij niet beschikbaar in de iTunes-store of in Google Play.

Kindcheck Iedere vader of moeder die zich onder verdachte omstandigheden bij de huisarts of spoedeisende hulp meldt, kan kort daarna een telefoontje verwachten van het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK). De proef die al een aantal jaar in de Haagse regio loopt, krijgt vanaf deze zomer navolging in heel Nederland. Het ministerie van Volksgezondheid maakt deze kindcheck verplicht voor alle ziekenhuizen. Hester Diderich, aandachtsfunctionaris kindermishandeling en huiselijk geweld bij het Medisch Centrum Haaglanden (MCH), is een van de initiatiefnemers van dit protocol. Het bijzondere van dit protocol is dat het gericht is op het herkennen van signalen bij ouders, niet bij kinderen. Het MCH heeft een website gelanceerd om de verspreiding van het protocol te versnellen. oudermeldingen.nl

SDB Zorgmarathon

Op vrijdag 20 september wil NU’91 weer met een team aan de start staan van de SDB Zorgmarathon. Wil jij de uitdaging aangaan om met negen anderen deze marathon in estafettevorm te lopen? Meld je dan aan via [email protected] ZORGANNONUMMER 133 - 5

NU in het Nieuws Internationaal

Europese vertegenwoordigers bijeen

Ideeën versterkt

Tekst: Esther de Vries

Tekst: Evelien Baarsma

Op 11 april 2013 vond in Brussel de halfjaarlijkse bijeenkomst van de European Federation of Nurses Associations (EFN) plaats, met als belangrijkste thema’s eHealth en de op te

Het jongerenplatform van NU’91 is ook op internationaal niveau actief. NU’91 lid Karin Hoekman, net afge-

richten European Nursing Research Foundation.

studeerd en werkzaam in het UMC Groningen, is

Gezien de aandacht voor eHealth in kranten en

voorzitter van de European Nursing

tijdschriften kun je wel zeggen dat het een

Student Association (ENSA) en gaat in op

actueel en ‘hot’ onderwerp.

het belang van die internationale

In sommige landen blijkt eHealth al breed te

betrokkenheid.

worden ingezet, in andere landen staat deze vorm van zorg nog compleet in de kinderschoenen; als het überhaupt al overeind staat. De EFN ziet zeker de mogelijkheden van eHealth, onder voorwaarde dat het adequaat wordt ingezet, mét de inbreng van de eindgebruikers. Een effectief gebruik van eHealth kan het zelfmanagement van patiënten vergroten en hun welbevinden verbeteren. De EFN lobbyt al een aantal jaren om een coördinerende rol te krijgen in het verzamelen van best practice voorbeelden, waar beleidsmakers binnen EU landen hun voordeel mee kunnen doen. Waarom steeds opnieuw het wiel uitvinden als landen ook kunnen leren van elkaars projecten? Uiteindelijk stemmen de leden van de EFN unaniem vóór de oprichting van de European Nursing Research Foundation. Deze foundation moet alle verpleegkundige wetenschappelijke artikelen gaan bundelen in een centrale database, met als doelstelling: het analyseren van datgene wat al bestaat op het gebied van verpleegkundig onderzoek in de EU-lidstaten ter onderbouwing van gewenst beleid op Europees niveau.

ZORGANNONUMMER 133 - 6

De ENSA maakt zich als Europese netwerkorganisatie van studenten verpleegkunde sterk voor hun belangen binnen internationale organisaties als de International Counsel of Nurses (ICN) en de European Federation of Nurses Associations (EFN). Deze kennisuitwisseling moet leiden naar een zo hoog mogelijke standaard van scholing in alle aangesloten Europese landen.

Wie nemen deel aan de ENSA? Alle nationale organisaties die studenten verpleegkunde vertegenwoordigen, kunnen deelnemen. Opmerkelijk is dat de manier waarop deze groep vertegenwoordigd wordt per land erg kan verschillen. Noorwegen en Denemarken kennen beiden een zelfstandige vakbond voor studenten. Regelmatig worden deze gehoord over bepaalde vraagstukken in de zorg en de eventuele consequenties voor het onderwijs. Maar er zijn ook landen waar de vertegenwoordiging vanuit opleidingsinstituten is geregeld. Helaas is nog niet elk Europees land vertegenwoordigd binnen de ENSA: er bestaat nog geen officiële organisatie van studenten verpleegkunde of het is voor een organisatie financieel niet haalbaar om lid te zijn. Het lidmaatschap van de ENSA is weliswaar gratis, maar deelname aan bijeenkomsten brengt reis- en verblijfkosten met zich mee. Om er voor te zorgen dat ook deze landen zich aan kunnen sluiten, wordt de rijkere deelnemende organisaties gevraagd deze landen te sponsoren. Zo probeert de ENSA de onderlinge solidariteit te bevorderen.

NU in het Nieuws Internationaal

uitwisseling onze positie Waarom is het zo belangrijk om lid te zijn van de ENSA? Het is belangrijk dat Europa hoort wat de mening is van Nederland als het gaat om de zorg en de zorgopleidingen en dat deze mening wordt meegenomen in gezamenlijk geformuleerde standpunten binnen de ENSA. Deze standpunten worden voorgelegd aan de ICN en de EFN met als doel dat deze organisaties ons standpunt overnemen en inbrengen in overleggen met (inter) nationale politieke gremia. Daarnaast is het belangrijk dat in Europa de kwaliteit van zorgonderwijs en de zorg meer op gelijk niveau komt, waardoor de onderlinge uitwisselbaarheid van opleiding en studenten veel makkelijker kan worden. Elk lid van de ENSA heeft de mogelijkheid de zaken aan te kaarten die in zijn/haar land hoog op de agenda staan. Op deze manier wordt veel informatie uitgewisseld over wat er in de diverse landen speelt en hoe bepaalde zaken worden aangepakt. En daar kunnen we ook in Nederland ons voordeel mee doen. Het is zeker niet zo dat landen die in Europa voorop lopen niets kunnen leren van de landen die hierin nog moeten groeien. Europese organisaties moeten met elkaar samenwerken en laten zien hoe belangrijk het is dat studenten betrokken worden bij de ontwikkelingen in de zorg en de zorgopleidingen.

Hoe vaak komen jullie bij elkaar? Tweemaal per jaar organiseert de ENSA een vijfdaags congres rond een centraal thema. Tijdens een van deze congressen wordt ook de jaarlijkse vergadering gehouden. Daar worden nieuwe ‘board-members’ gekozen en officiële standpunten opgesteld. In oktober 2013 vindt in Istanbul de volgende bijeenkomst plaats, met als thema Empowerment; hoe ontwikkel je een actieplan voor je eigen land om verpleegkundige studenten aan te moedigen zich te organiseren en voor zichzelf en hun patiënten op te komen. De keuze voor Istanbul is bewust gemaakt in de hoop dat lagere reis- en verblijfskosten het ook voor de Oost-Europese landen mogelijk maakt deel te nemen. Naast de congressen ontmoeten de bestuursleden van de ENSA elkaar nog twee keer per jaar en hebben regelmatig contact via skype en mail.

Tweejaarlijkse bijeenkomst

ICN

Tekst: Esther de Vries

Het 25ste International Council of Nurses (ICN) -vergadering en congres - werd in mei gehouden in Melbourne, Australië. Als centraal thema was gekozen voor toegang: toegang tot zorg en toegang tot de ICN. Nederland was vertegenwoordigd door NU’91. Het eerste onderwerp waar de vertegenwoordigers van de 97 aanwezige landen over moesten stemmen was de toelating van Palestina als lid van de ICN. De afgevaardigde van Israël gaf voorafgaande aan de stemming een indrukwekkende speech, waarin zij het doel van de ICN nogmaals zeer duidelijk maakte: afgevaardigden zitten daar niet om hun land te vertegenwoordigen, maar als vertegenwoordigers van verpleegkundigen wereldwijd. De stemming leidde tot toelating van Palestina als het 135ste lid van de ICN. Tijdens deze vergaderingen blijkt steeds weer hoe verschillend de vertegenwoordigende organen van de aangesloten landen zijn. Japan vertegenwoordigt bijvoorbeeld de meeste verpleegkundigen - ruim 500.000 -, terwijl Monaco slechts 53 verpleegkundigen vertegenwoordigt. Ook de aard van de organisaties verschilt: er zijn zowel beroepsorganisaties als vakbonden lid van de ICN. Die verschillen maken het extra lastig om tot consensus te komen over voorstellen. Veel beslissingen worden daarom genomen door middel van hoofdelijke stemming. Het laatste agendapunt was de bekendmaking van de nieuwe boardmembers. De komende vier jaar zal de ICN geleid worden door de Canadese Judith Shamain. Europa zal in de board vertegenwoordigd worden door Duitsland, Zwitserland, Cyprus, Malta, IJsland en Slovenië. NU’91 hoopt de komende vier jaar op vele inhoudelijke onderwerpen samen te werken met de ICN. Over twee jaar zal het ICN congres plaatsvinden in Seoul, Zuid-Korea.

ZORGANNONUMMER 133 - 7

NU’91 digitaal

ZORGANNONUMMER 133 - 8

NU’91 digitaal

ZORGANNONUMMER 132 133 - 9

Van de werkvloer Transformatie van een hiërarchische structuur naar een platte organisatie met zelfsturing

Zelfsturend werken in de

Meer autonomie voor zorgprofessionals

zorg is in opmars in Nederland, vooral in de thuisverpleging. Het is goedkoper en zelfsturende teams zouden economisch en sociaal beter presteren. Een goed werkend zelfsturend team is echter niet vanzelfsprekend. De transitie heeft vergaande consequenties voor de organisatie en haar medewerkers.

Tekst: Jos Kaldenhoven

Het programma In voor zorg! van Vilans helpt organisaties toekomstbestending te worden. Alle organisaties in de langdurige zorg krijgen te maken met ingrijpende veranderingen als een krapper wordende arbeidsmarkt, financiële en economische druk en het daarmee samenhangende overheidsbeleid. De inzet van In voor zorg! is organisaties meer klant- en vraaggericht te laten functioneren.  Of zelfsturing dé oplossing is voor de huidige problemen in de Verpleeg- en Verzorgingshuizen en de Thuiszorg (VVT) is de vraag die wordt voorgelegd aan Hermien Kosian (54) van In voor Zorg. Zij begeleidt twee thuiszorgorganisaties bij de omschakeling naar zelfsturing.

ZORGANNONUMMER 133 - 10

Van de werkvloer Persoonlijk

met hen de verschillende stappen doorneem. En dat Cliëntproces Voor veel organisaties lijkt de noodzaak om te bezuinigen de reden om te kiezen voor kunnen teamleden ook heel goed met elkaar doen.’ zelfsturing. Kosian: ‘Zelfsturing is natuurlijk een mogeZe wijst naar een aantal vellen papier en vertelt hoe lijkheid te bezuinigen; door het weghalen van een deze aan de hand van een brown paper sessie, waarin managementlaag kan er goedkoper worden gewerkt.’ de processen binnen een organisatie inzichtelijk zijn geZe voegt er echter nadrukkelijk aan toe dat ook de maakt, tot stand zijn gekomen. Elke deelnemer kreeg ideeën over de manier waarop de zorg moet worden de opdracht zijn/haar ideeën op een post-it te zetten. georganiseerd duidelijk aan verandering onderhevig Alle ideeën en gedachten met betrekking tot eenzelfde is: meer horizontaal, decentraal en bottom up. Dat functionaliteit werden geclusterd, waarna een ordening speelt dus ook een belangrijke rol bij de keuze voor werd aangebracht naar de mate van belangrijkheid. Zo zelfsturende teams. werd het bestaande cliëntproces beschreven. Vervol‘Het is overigens een misvatting dat zelfsturing in de gens werd gekeken hoe de betrokkenen het in de toezorg synoniem is met de wijze waarop Buurtzorg werkt. komst zouden willen en werden ideeën ter verbetering Elke organisatie kan zijn eigen invulling geven. besproken. Daarbij werden ook wensen van de Mijn definitie van zelfsturing heeft vooral te cliënten meegenomen. Door het maken met het cliëntproces.’ Kosian benadrukt dat zorgmedewerkers de kwaliteit van hun Eigenaarschap De transformatie van een weghalen werk - gebaseerd op opleiding, ervaring en traditioneel georganiseerde, hiërarchische teamvan een persoonlijke kwaliteiten - in dat proces kunnen structuur naar een platte organisatie met zelflaten zien. Als je jezelf de kans geeft dan is sturing en gelijkwaardige teams is een niet managementlaag bijvoorbeeld het wassen van een cliënt niet te onderschatten klus. Het is daarbij van het kan er alleen een noodzakelijke handeling, maar maak grootste belang dat de teamleden gemotiveerd je op dat moment gebruik van al je kwaliteiten zijn om mee te gaan in die veranderingen. inderdaad om te ontdekken wat er met je cliënt aan de Kosian: ‘Op het moment dat je - met alle goede goedkoper hand is en wat hij nodig heeft. Dan pas kun je bedoelingen - hebt nagedacht over het proces de zorg leveren die je cliënt zo zorgonafhankelijk en dingen op papier hebt gezet, maar je gooit worden mogelijk maakt.’ Dat betekent voor Kosian het daarna bij de teams over de schutting, gewerkt wel dat ook de cliënt moet omschakelen. dan werkt het niet. Eigenaarschap is van groot Beslissingen over welke zorg de cliënt echt nodig belang. Als het proces van jou en jouw team is, heeft en wat hij nog zelf zou kunnen, mogen niet meer dan is de bereidheid tot leren groot.’ alleen aan de zorgprofessional worden overgelaten. De Dat dat toch niet altijd lukt, blijkt uit het voorbeeld dat cliënt moet daarin ook zijn eigen verantwoordelijkheid Kosian geeft van een team waar de onderlinge strijd nemen. heftig was. ‘Ik heb benadrukt zich te realiseren dat de organisatie gewoon doorgaat, en dat als uiterste consequentie het team opgesplitst zou worden. Maar je Ideeën ter verbetering Aan de muur van Kosian’s gaat daarbij natuurlijk niet over één nacht ijs. Teamlekantoor hangen diverse vellen papier met schema’s en den moeten zich bewust worden van elkaars positieve planningen. De meest recente aanvulling is de U-theorie eigenschappen en sterke kanten, en er wordt geïnvan de Amerikaanse onderzoeker Otto Scharmer. Deze vesteerd in scholing en feedback trainingen. Maar als theorie richt zich op complexe veranderingen en gaat binnen een team niet het onderlinge vertrouwen is om over persoonlijk leiderschap vanuit de kernvraag: Hoe gezamenlijk de verschillende taken op te pakken, dan kan ik als mens een eigen bijdrage leveren aan de is er maar één oplossing. Gelukkig lukt het in 95% van maatschappij, die aansluit bij wat de omgeving echt de gevallen om bestaande teams zelfsturend te maken.’ nodig heeft? Voor Kosian is dit de leidraad voor haar stijl van coachen. Kosian weet natuurlijk ook dat er medewerkers zijn Veranderen kost tijd Kosian ziet onzekere maar die de slogan de professional weer aan het roer pure uitdagende tijden in het verschiet liggen voor de zorg. volksverlakkerij vinden en het streven naar zelfsturing ‘We zijn allemaal op een bepaalde manier opgeleid, met kwalificeren als een ordinaire bezuinigingsmaatregel. leidinggevenden, regels en protocollen. Als je de kooi ‘In mijn beleving moet je mensen begeleiden vanaf de weghaalt waarin we nu werken, dan moeten we leren plek waar ze op dat moment zitten. Je moet er niet omgaan met de veranderde omstandigheden. over in discussie gaan, want dat ga je niet winnen. Het zal even duren voordat we dat ook goed kunnen. Wat je wel moet doen is met hen over de inhoud van Maar we gaan de goede kant op. We hebben de prohun vak praten. Daar raak je de ware professionals. Ik fessional in de afgelopen jaren veel afgenomen en zo doe dat aan de hand van het cliëntproces waarbij ik Lees verder op pagina 12

ZORGANNONUMMER 133 - 11

Van de werkvloer

Vervolg van pagina 11

Buurtzorg formule

Binnen de formule die ten grondslag ligt aan de autonome (zelfsturende) zorgteams van Buurtzorg Nederland, wordt een groot beroep gedaan het oplossend vermogen en de professionaliteit van medewerkers. Naast het leveren van zorginhoudelijke diensten organiseert de Buurtzorgprofessional het netwerk rondom de cliënt. Het belangrijkste en meest bepalende uitgangspunt van Buurtzorg is het leveren van de juiste zorg gericht op zorgonafhankelijkheid. Bij elke cliënt wordt individueel bekeken welke zorg er nodig is en welke methode gehanteerd moet worden om zo effectief mogelijk te kunnen zijn. De wijkverpleegkundige of wijkziekenverzorgende speelt daarin een centrale rol. In overleg met de cliënten neemt hij/zij direct beslissingen over de inhoud van de zorgverlening en de werkwijze. In hun boek Zelfsturende teams in de praktijk (2012) maken Buurtzorgadviseurs/-trainers Ben Wenting en Astrid Vermeer duidelijk dat er heel wat komt kijken bij het werken zonder leidinggevende. Zij belichten de valkuilen, geven allerhande tips en beschrijven hulpmiddelen die teamleden kunnen gebruiken tijdens de zelfsturende taken. Daarnaast hebben zij op basis van hun ervaring de succesfactoren op een rijtje gezet.

dun gemaakt dat hij nog alleen maar ‘het diploma’ was. We maken binnen het gehele cliëntproces nu meer gebruik van de specifieke kwaliteiten van de persoon.’ ‘Ik denk dat we over vijf jaar heel wat minder organisaties hebben omdat velen het financieel niet gaan redden. Zelfsturing is een prima middel voor veel organisaties om de professional meer ruimte te geven en de omslag van een verticale naar een horizontale structuur te maken, maar ik hoop niet dat we ons daar alleen op gaan richten. Ik denk dat alléén zelfsturing als model de dood in de pot is. Er zijn ook andere manieren om meer autonomie voor zorgmedewerkers te realiseren zoals met een coöperatie model: geen top-down sturing meer, maar een vergadering van aandeelhouders. Als we nu met het cliëntsysteem beginnen en van daaruit verder werken, dan kunnen er nog meer leuke dingen gebeuren!’ Bronnen: de Roode, P Slow; Management, maart 2010, p 30-32 ten Have, W; Beter presteren in de thuiszorg, Masterthesis Bestuurskunde, 2011 ANR 343777 invoorzorg.nl

sentida 5 | het gerieflijke lage verpleegbed wissner-bosserhoff Nederland B.V. | Amstelwijckweg 2 | 3316 BB Dordrecht | Tel.: +31 (0)78-652 18 50 | Fax: +31 (0)78-652 18 55 | e-mail: [email protected] | www.wi-bo.com ZORGANNONUMMER 133 - 12 ad_2013_wibo_sentida5_198x128+3.indd 1

29.05.13 13:52

In de praktijk

Ondanks vrijstelling vasten ook moslims met diabetes vaak tijdens de ramadan

Een moeizame combinatie Dit jaar begint rond 9 juli - afhankelijk van de stand van de maan - de vastenmaand ramadan. Ook veel moslims met diabetes maken de keuze om in deze periode van zonsopgang tot zonsondergang te vasten. Dat stelt niet alleen de patiënt voor de nodige uitdagingen maar ook de behandelaar. Tekst: Yvonne Sturkenboom

De ramadan is voor moslims een tijd van bezinning en wordt gezien als het hoogtepunt van het jaar. Zeker in de zomer kan de ramadan zwaar zijn, omdat de dagen langer zijn en de eerste maaltijd pas veel later in de avond genuttigd kan worden. Maar behalve een test of een uitdaging is het ook een sociaal fenomeen. Naast het vasten staan tolerantie, liefdadigheid en saamhorigheid in deze feestelijke maand centraal. Hoewel een aantal groepen door de koran wordt vrijgesteld, willen vrijwel alle moslims toch graag volledig meedoen aan de ramadan. Dat geldt ook voor moslims met diabetes. Maar wie meedoet, verandert zijn normale leefpatroon. De tijd waarop men opstaat, de etenstijden, het aantal maaltijden en wat men eet, wijkt af van wat men de rest van het jaar gewend is. Voor mensen met diabetes is de kans groot dat zij door deze veranderingen ‘ontregeld’ raken. Zij kiezen er bovendien vaak voor ook hun medicijngebruik aan te passen. Vóór zonsopgang nog snel medicijnen innemen en direct na zonsondergang de resterende medicijnen, is een veel voorkomende handelswijze. Niet alleen voor patiënten, ook voor de behandelaar kan de combinatie diabetes en ramadan een lastige zijn. Daarom hebben de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) en de Jan van Ooijenstichting ondersteuningsmateriaal ontwikkeld. De toolbox bevat een brochure en een medicatiekaart met aanpassingsschema’s voor behandelaars, en een poster en flyer gericht op deze specifieke groep diabetespatiënten. Alle materialen zijn ook te downloaden: diabetesfederatie.nl > ramadan

Vrijstelling Voor onderstaande groepen geldt dat zij vrijgesteld zijn voor het vasten tijdens de ramadan: • chronisch zieken die behandeld worden met medicijnen zoals mensen met diabetes mellitus • psychiatrische en dementerende mensen • verstandelijk gehandicapten • kinderen • ouderen die te zwak zijn om te vasten • zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven. Wie vrijgesteld is, moet in sommige gevallen de ramadan inhalen. Bijvoorbeeld als iemand door een griep een week niet kan vasten, moet hij dit op een later tijdstip inhalen.

ZORGANNONUMMER 133 - 13

Jongerenplatform

Jongerenplatform bijeen Tekst: Petra Herschlieb

Eind 2011 werd binnen NU’91 het idee gelanceerd om een jongerenplatform op te zetten. Om toekomstbestendig te zijn en representatief te blijven voor de beroepsgroep is het van belang dat NU’91 ook de jonge zorgmedewerkers aanspreekt. Een aantal oriënterende vergaderingen en brainstormsessies gingen vooraf aan de eerste officiële bijeenkomst van het NU’91 jongerenplatform op woensdag 10 april. Vanuit het hele land kwamen 25 jonge leden en niet-leden in een tapas bar in Utrecht bij elkaar. Vrijwel alle zorgsectoren - UMC’s, algemene ziekenhuizen, thuiszorg, ouderenzorg en de psychiatrie - waren vertegenwoordigd. De avond was georganiseerd rond de vraag: Durf jij als jonge zorgprofessionals voor je mening uit te komen? Nogal wat medewerkers in de zorg verlaten - om uiteenlopende redenen - gedesillusioneerd het vak. Praten over zaken waar je als (jonge) zorgmedewerker tegenaan loopt, kan dat in een aantal gevallen voorkomen. Maar als je nog geen vast contract hebt - en dat geldt voor veel jongeren - is het extra lastig je assertief op te stellen. Michelle Bergmans was uitgenodigd om als ervaringsdeskundige haar collega’s deelgenoot te maken van een bijzonder onprettige positie waarin zij terecht kwam tijdens een inwerkperiode bij een nieuwe cliënt. Michelle werd verteld dat van haar ook werd verwacht dat ze - als onderdeel van haar takenpakket - seksuele handelingen bij betreffende cliënt zou uitvoeren. Daar moest ze maar niet al te moeilijk over doen, want haar collega’s, die net als zij via het PGB waren ingehuurd, leverden die ‘dienst’ toch ook? Na de eerste verwarring was de reactie van Michelle behoorlijk assertief. Ze schakelde NU’91 en het plaatselijke dagblad in om de situatie aan de kaak te stellen. Haar actie leidde tot commotie, landelijke aandacht en een NU’91 symposium over seksuele intimidatie. Momenteel geeft Michelle les aan een opleiding voor verpleegkundigen over seksuele intimidatie en hoe daarmee om te gaan. Petra van Hartskamp en Liesbeth van Reek van communicatiebureau Helder communiceren gaven daarna een zinderende workshop. Zonder rollenspellen… zeggen ze. Iedereen doet enthousiast mee, zelfs als er tóch sprake blijkt van een rollenspel. Daarbij lijken de aanwezigen niet geheel representatief voor de beroepsgroep. Mensen die op zo’n avond afkomen, blijken over het algemeen van het assertieve soort. Sommigen melden zich zelfs spontaan aan als actief lid van het jongerenplatform. De overheersende mening tijdens de nazit: deze avond moet zeker een vervolg krijgen. Gelukkig maar, want de volgende bijeenkomst van het jongerenplatform staat al gepland.

ZORGANNONUMMER 133 - 14

Jongerenplatform

Flexibel werken Op dinsdag 8 oktober organiseert het NU’91 jongerenplatform

moet keuze zijn

haar tweede bijeenkomst

Tekst: Karina Hanegraaf

De afgelopen jaren is er veel veranderd in de zorg. Niet alleen inhoudelijk maar ook rondom de organisatie van het werk. Van werknemers wordt flexibiliteit gevraagd. Maar staat daar iets tegenover? Waar het vroeger normaal was dat je toewerkte naar een vast contract met de werkgever, is dat nu niet meer zo vanzelfsprekend. Met regelmaat komt het voor dat hulpverleners na drie tijdelijke contracten ontslag krijgen met het verzoek om na drie maanden WW opnieuw te solliciteren. Op deze manier voorkomen werkgevers dat zij hun medewerkers een contract voor onbepaalde tijd moeten aanbieden. Baanzekerheid komt daarmee flink op de tocht te staan. Daarnaast worden er veel kleine contracten aangeboden, al dan niet met een flexibel aantal uren. Een voordeel voor de werkgever, die op deze manier zorg kan aanbieden op de momenten dat de klant dat vraagt. Maar voor de werknemer betekent het een parttime salaris en regelmatig gebroken diensten. Maar heb je nog wel een keuze als er brood op de plank moet komen?

Profiteren van de mogelijkheid werktijden aan

Uiteraard zitten er ook voordelen aan flexibel werken. Meer verdienen, en in ruil daarvoor inzetbaar zijn op alle afdelingen en in alle diensten, kan een keuze zijn die je als werknemer vrijwillig maakt. Of profiteren van de mogelijkheid werktijden aan te passen

te passen aan de levensfase waarin je verkeert.

aan de levensfase waarin je verkeert, waardoor je bijvoorbeeld de ruimte krijgt om onder schooltijd te werken. Of kiezen voor nachtdiensten of voor veel werken in een relatief korte tijd, zodat je een langere periode achtereen vrij kunt nemen. Als de randvoorwaarden goed geregeld zijn, biedt flexibel werken zeker mogelijkheden voor werkgever én werknemer, maar ga jij het gesprek aan om die goede randvoorwaarden te bereiken? Op dinsdag 8 oktober organiseert het NU’91 jongerenplatform haar tweede bijeenkomst waarbij het thema flexibiliteit op de agenda staat. Ook dan zijn alle jongeren tot 35 jaar - ook als je geen lid bent van NU’91 - uitgenodigd deel te nemen. Voor een hapje en een drankje wordt gezorgd. Meld je aan via [email protected] en ontvang te zijner tijd meer informatie over tijdstip en locatie.

ZORGANNONUMMER 132 133 - 15

Onderzoek

Het geheugen is het vermogen van de mens informa-

Wetenswaardigheden over herinneren en vergeten

tie te onthouden. Het omvat drie belangrijke aspecten: inprenting, opslag en terugzoeken van informatie. Het geheugen - een geheel van ervaringen en leerprocessen is van essentieel belang voor je dagelijks functioneren. Wetenschappers zijn nog lang niet uitgekeken op dit onderwerp.

Zonder geheugen geen toekomst Tekst: Ruth Heiligers

Wist je dat je autobiografische geheugen bepaalt wie je bent en dat je zonder dit geheugen geen toekomstbeeld hebt? Het geeft je een levensgeschiedenis, een verleden en een toekomst. Bij het denken aan de toekomst zijn dezelfde hersengebieden actief als bij het denken aan het verleden. De toekomst vorm je door te putten uit je opgeslagen herinneringen en die te combineren. Je kunt je geen voorstelling maken van de komende zomer als je geen herinnering hebt aan de warmte van de zon. Bij verlies van je geheugen verlies je dus zowel je verleden als de mogelijkheid om naar de toekomst te kijken en dingen te plannen. Je geheugen wordt constant herschreven. Vergeten is hierbij net zo bepalend als onthouden. Maar ook hoe je je iets herinnert, verandert in de loop van de tijd. Soms ook lijkt iets vergeten, maar een geur kan je opeens terugbrengen naar je kindertijd en je dingen doen herinneren die je allang ‘vergeten’ was. Wist je dat het zich herinneren van negatieve ervaringen, opgeslagen in het emotionele geheugen, leerzaam is? Je kunt ze gebruiken om er toekomstige problemen mee op te lossen en ze waarschuwen je voor het maken van bepaalde fouten. Sommige mensen hebben echter een variant van een gen dat hen een extra actief geheugen geeft voor het ZORGANNONUMMER 133 - 16

opslaan van emotionele gebeurtenissen. Deze mensen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Hierbij wordt een traumatische gebeurtenis steeds herbeleefd. Vroeger dacht men dat het goed was voor de verwerking om traumatische gebeurtenissen - inclusief alle gruwelijke details - uitgebreid met elkaar te bespreken. Dit heeft, zo weet men nu, een averechts effect. Hierdoor worden de details juist in het geheugen verankerd. Negeren is ook niet zinvol; doseren en vooruitkijken is nu het devies. Ofwel: praten mag maar moet niet. Wist je dat herinneringen vaak niet meer helemaal kloppen? Het geheugen werkt namelijk niet met volledige beelden. Bij het ophalen van herinneringen worden allerlei geheugenfragmenten - beelden, geluiden, kleuren, gevoelens - die in verschillende hersengebieden opgeslagen zijn, samengevoegd. Hoe langer geleden, hoe groter de kans dat er foute fragmenten in de herinnering terecht komen. Dit kan veroorzaakt worden door fantasie, verwachtingen of informatie die van anderen is verkregen. Wist je dat door suggestie pseudo-herinneringen kunnen ontstaan? Door suggestieve ondervraging kunnen mensen zich een gebeurtenis gaan herinneren die nooit heeft plaatsge-

Soorten geheugen De meest gehanteerde indeling van het geheugen is gebaseerd op drie opeenvolgende fasen: Zintuiglijk geheugen Dit is het meest vluchtige geheugen. Het houdt nieuwe informatie slechts enkele seconden vast. De capaciteit van dit geheugen is groot, maar het kan maar weinig informatie tegelijk verwerken. Een zeer klein deel van alle binnenkomende informatie gaat door naar de volgende geheugenfase. Korte termijn- of werkgeheugen Dit geheugen heeft een beperkte capaciteit en is erg gevoelig voor interferentie ofwel concurrerende informatie. We gebruiken het bijvoorbeeld om een telefoonnummer net lang genoeg te onthouden om het in te toetsen of op te schrijven. Wanneer de informatie in het korte termijn geheugen niet alleen wordt vastgehouden, maar ook wordt bewerkt, noemt men het ook wel werkgeheugen. Een groot deel van de hier binnengekomen informatie verdwijnt ook weer.

vonden en zelfs een niet begane moord bekennen. Ook als iemand na aanmoediging van de therapeut zich plotseling traumatische gebeurtenissen herinnert, is de kans zeer groot dat het om pseudo-herinneringen gaat. Ook een levendige droom kan onbewust als ‘echt gebeurd’ worden opgeslagen. Vooral kinderen tot 12 jaar zijn erg gevoelig voor het zich laten aanpraten van een valse herinnering. De mate van geloofwaardigheid is daarbij niet belangrijk. Zo werd in een experiment een groep kinderen tussen de 7 en 12 jaar net zo makkelijk wijsgemaakt dat ze ooit bijna gestikt waren in een snoepje als dat ze met UFO’s waren ontvoerd door ruimtewezens. Wist je dat zwangere vrouwen een slechter geheugen hebben? Door een verhoogde concentratie van het hormoon progesteron werken de hersengebieden waar herinneringen worden opgeslagen minder goed. Vooral het onthouden en zich herinneren van gezichten is lastig. Na de bevalling daalt het progesteronniveau en functioneert het geheugen weer normaal. De ongeboren baby ontwikkelt overigens al vroeg in de zwangerschap een prima geheugen voor geluiden.

Onderzoek

Lange termijn geheugen Het lange termijn geheugen wordt in werking gezet wanneer we informatie langer willen onthouden. De hoeveelheid informatie en de duur van het onthouden van die informatie zijn in principe onbeperkt. Het lange termijn geheugen kan naar de aard van de herinnering worden ingedeeld in: Expliciete of declaratief geheugen Dit is het geheugen voor feiten en gebeurtenissen. Hierbij valt een onderverdeling te maken in een semantisch geheugen dat de algemene kennisfeiten herbergt en een episodisch geheugen waar je unieke persoonlijke ervaringen zijn opgeslagen. Deze herinneringen kunnen we bewust oproepen. Impliciete of niet-declaratief geheugen Hierin worden alle routinematige handelingen als je aankleden, spreken, fietsen en het herkennen van personen en voorwerpen opgeslagen. Veelal complexe handelingen die je na herhaalde oefening vrijwel gedachteloos kunt uitvoeren.

Wist je dat bewegen goed is voor je geheugen. Kinderen die veel bewegen, presteren over het algemeen beter. Men denkt dat dit komt omdat beweging de aanmaak van nieuwe neutronen stimuleert zodat de afbraak ervan wordt gecompenseerd. Behalve beweging hebben ook voldoende diepe slaap en rust een heilzame werking op het geheugen. Tijdens de diepe slaap wordt het korte termijn geheugen opgeschoond. De relevante informatie wordt opgeslagen in het lange termijn geheugen en de rest wordt gewist. Wist je dat het geheugen het best werkt onder lichte stress? De hippocampus is cruciaal voor het al dan niet opslaan van informatie. Het stresshormoon verandert de activiteit van de hippocampus zodanig dat informatie beter wordt onthouden. Het duurt enige tijd voor de informatie is opgeslagen en gedurende die tijd wordt er geen andere, nieuwe informatie doorgelaten. Bij lichte stress kun je ook het makkelijkst informatie uit het geheugen ophalen. Chronische of zware stress heeft daarentegen een averechts effect op de werking van het geheugen.

Bronnen: BBC Horizon, 2008, Profiel, Douwe Draaisma, 2009 wetenschap24.nl; www.kennislink.nl ZORGANNONUMMER 133 - 17

Helpt vaardigheden verbeteren. Laerdal task trainers met SimPad Onderwijs en verbetering van de competentie van zorgproviders vraagt om een brede reeks aan trainingstools van de hoogste kwaliteit, die voldoen aan de meest uiteenlopende trainingseisen. Het Healthcare Education Portfolio van Laerdal bevat producten en services die voldoen aan de behoeften van onderwijspersoneel in een grote reeks aan klinische domeinen, van fysici en verplegend personeel tot ambulance-verpleegkundigen en militair medisch personeel. Bezoek onze website www.laerdal.com of bel voor meer informatie : 0342-405800.

ZORGANNONUMMER 133 - 18

www.laerdal.com

Bezoek onze website www.laerdal.com voor meer informatie over hoe SimPad simulatie ook voor u makkelijker kan maken.

Scholing

Gratis e-learning De gratis e-learning module Vrijheidsbeperkende maatregelen maakt zorgverleners bewust van alternatieve maatregelen. De module bestaat uit vijftien prikkelende vragen. De vragen en antwoorden zijn aantrekkelijk vormgegeven met afbeeldingen en informatieve filmpjes. Direct na beantwoording van een vraag wordt het juiste antwoord toegelicht. Wie 85 procent van de antwoorden goed heeft, kan aan het eind een certificaat uitprinten. Als je de score niet hebt gehaald, kun je de test nogmaals doen. Het doorlopen van de module kost circa een half uur. Je hoeft de test niet voor te bereiden. Op free-learning.nl vind je meer modules op het gebied van zorg en welzijn, vanuit de filosofie dat je het beste leert door eerst zelf na te denken. Alle Wie 85 procent van de antwoorden goed heeft, kan aan het eind een certificaat uitprinten.

free-learning modules zijn gratis, voor iedereen en overal toegankelijk. Je vindt er modules over bijvoorbeeld verzorgend wassen, steunkousen, extreem obese patiënten en de vraag hoe je echt contact kunt maken. Nieuwe modules over onderwerpen als continentie, vitaliteit en probleemgedrag zijn in voorbereiding.

NUfo

is de digitale nieuwsbrief van NU’91. Hierin vind je het laatste nieuws over NU’91 en over de ontwikkelingen binnen de zorg. Wil jij ook NUfo ontvangen? Ga dan naar www.nu91.nl en log in via Mijn NU’91 en pas Mijn gegevens aan.

Ikben

NUlid

Geef het ons op tijd door wanneer je van adres verandert of van werkgever. Vul de nieuwe gegevens in en stuur de bon -zonder postzegel - naar: NU’91 Ledenadministratie Antwoordnummer 9331 3500 ZC Utrecht Je kunt de wijzigingen natuurlijk ook per email doorgeven: [email protected]

naam lidnr. email

Nieuw adres adres postcode tel. nr.

woonplaats

oude postcode

rekeningnr.

Nieuwe werkgever naam instelling adres postcode

plaats

ingangsdatum email werk ZORGANNONUMMER 133 - 19

Ik heb een brief ontvangen van het BIG-register. Voor mijn herregistratie moet ik online een formulier invullen. Maar ik heb nog wel wat vragen...

...en NU?

Bel ons Serviceloket: 030- 296 41 44 of bekijk veel gestelde vragen over BIG-registratie op nu91.nl / faq > BIG en Beroepsinhoud

werkt voor DE ZORG

www.nu91.nl