Media and Performance Laboratory Overzicht inhoudelijke jaarverslagen: Vooronderzoek , Schooljaar én

Media and Performance Laboratory Overzicht inhoudelijke jaarverslagen: • •

Vooronderzoek 2009-2011, Schooljaar 2011-2012 én 2012-2013

Media and Performance Laboratory (MAPLAB) – Overzicht inhoudelijke jaarverslagen 2009-2013

Pagina 2 van 55

Inhoud 1

Inleiding ...................................................................................................................................... 5

2

Over het MAPLAB ....................................................................................................................... 8

3

4

5

Activiteiten 2012-2013 ...............................................................................................................39

5.1

Workshop MAPLAB – personeel Faculteit Theater 2 ................................. 39

2.1

Een plek voor praktijkonderzoek ................................................................. 8

5.2

Master Performance Design: OnderzoeksLAB Tamar Doedens ................. 39

2.2

Media & Performance LAB (MAPLAB) .......................................................... 8

5.3

TVG2 lessenreeks: "Mixed Reality, technologie en de theatrale ruimte" .. 40

2.3

Publicatie Nederland Labland ...................................................................... 9

5.4

IPDG 2 lessenreeks: "Performance tools" – deel 1..................................... 40

Vooronderzoek 2009-2011 .........................................................................................................12

5.5

Performance LAB: Dans en projectie - Minke EliSa Brandts ...................... 40 Vooronderzoek 'Interactieve datavisualisatie' - Deloitte Innovation BV ... 41

3.1

Onderzoeksgroep Virtueel Theater ............................................................ 12

5.6

3.2

Performance Engine (PE)............................................................................ 13

3.3

Performance LABs 2009 – 2011 ................................................................. 15

5.7 Winteracademie: workshop voor 1e + 2e jaars BA studenten ‘MAPLAB: Mixed reality theater en performance’ ................................................................... 42

3.4

Fysieke setup - MAPLAB ............................................................................. 18

5.8

Pilot project Deloitte innovation BV: ‘Interactieve datavisualisatie’.......... 42

Activiteiten jan – jun 2012 ..........................................................................................................23

5.9

Vooronderzoek MA Kunsteductatie: ‘Didactiek in het MAPLAB’ ............... 45 IPDG 2 lessenreeks: "Performance tools" – deel2...................................... 45

4.1

Opbouw Huis aan de Werf ......................................................................... 23

5.10

4.2

BA/MA lessen reeks Performance Tools .................................................... 24

4.3

Master Performance Design (MAPD) – Onderzoeks-LAB 1+2 .................... 25

5.11 Interdisciplinair project 3e jaars BA studenten: ‘Transmedial storytelling en Tryaters Heimwee naar Hurdegaryp’ ...................................................................... 46

4.4

Jeroen Bosch onderzoeksproject - Matzer theaterproducties ................... 28

4.5

Opbouw Fort Blauwkapel ........................................................................... 29

4.6

Troy Hourie & Dina Salem-Levy - MA Scenography, CSSD (London) .......... 30

4.7

Mixed Reality and theatrical space – CSSD (Londen) ................................. 31

4.8

Stagetraject – Satu Leskinen (Finland) ....................................................... 32

4.9

Lezing: Pervasive Games – Jaakko Stenros (Finland) ................................. 33

4.10

Onderzoekstraject Performance Tools – Stichting z25.org / MAPLAB ....... 33

4.11

Mixed Reality project: De Kapel (interdisciplinair 3e jaars BA) ................. 34

4.12

Workshop MAPLAB – personeel Faculteit Theater .................................... 36


5.12

Lezing van Annette Mees voor BA studenten HKU (openbaar) ................. 49

5.13

Workshop+LAB 3e jaars BA Interdisciplinair project Soesterberg ............. 50

5.14

Real-time projectie MAPLAB als onderdeel van ‘Linie in lichterlaaie’ ........ 51

5.15

Onderzoekslab afstudeer project 4e jaars BA student Edwin Groothof ..... 51

5.16

Afstudeer expositie IPDG ........................................................................... 52

5.17

Lezingen / presentaties Joris Weijdom sep 2012- jun 2013 ....................... 53

Pagina 3 van 55

Learning by doing, making by playing, sharing by performing.


Pagina 4 van 55

1 Inleiding Dit document geeft een overzicht van de inhoudelijke activiteiten van het Media- & Performance Laboratory (MAPLAB) en de onderzoeksgroep Virtueel Theater. Deze zijn beide ontstaan uit en verbonden met het Lectoraat Theatrale Maakprocessen aan de Faculteit Theater van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU). In het hiernavolgende hoofdstuk wordt het onderzoekskader van het MAPLAB geschetst waarna in hoofdstuk 3 een beknopt overzicht wordt gegeven van het onderzoek wat aan de realisatie van het MAPLAB in januari 2012 vooraf ging. Hoofdstuk 4: ‘Activiteiten jan-jun 2012’, geeft een overzicht van alle onderzoeksactiviteiten die in het MAPLAB hebben plaatsgevonden in de opbouw periode van het MAPLAB. Hoofdstuk 5: ‘Activiteiten 2012-2013’, geeft een overzicht van alle onderzoeksactiviteiten die in het MAPLAB hebben plaatsgevonden in het academische jaar 2012 – 2013. Deze bestaan uit workshops, lessenreeksen, BA en MA onderzoeksprojecten, Performance Labs met professionals, onderzoeksproject voor Deloitte Innovation BV, lezingen en presentaties. Dit document heeft niet tot doel een inhoudelijk verslag te zijn van de diverse onderzoeken maar eerder een overzicht, een hopelijk inspirerende algemene indruk van het soort van activiteiten dat in het MAPLAB plaatsvindt. Voor digitale verslaglegging van de onderzoeken zijn wij bezig het gebruik van Google Apps te implementeren in de workflow van het MAPLAB. Ondertussen ontwikkelen we een website waar alle resultaten zullen worden gepresenteerd: http://www.maplab.nl Veel bladerplezier en we horen graag uw reacties! Joris Weijdom, hoofd Media- & Performance Laboratory [email protected]


Pagina 5 van 55


Pagina 6 van 55

Over het MAPLAB


Pagina 7 van 55

2 Over het MAPLAB 2.1 Een plek voor praktijkonderzoek De hybriditeit van de hedendaagse kunstenaar houdt direct verband met twee zeer recente inhoudelijke ontwikkelingen binnen de kunsten in het algemeen en de performancekunsten in het bijzonder: transdisciplinariteit en transmedialiteit. Veel nieuwe kunstproducten kenmerken zich doordat het creatieve verhaal niet langer aan één medium of vorm gekoppeld is. Het kunstwerk stijgt dan uit boven de media en wordt transmediaal genoemd. Met name in de performatieve kunsten vindt naast een vermenging van media ook steeds meer een grote vermenging van disciplines plaats. Nieuwe media nemen kenmerken en verworvenheden van de opvoeringskunsten over en er ontstaan geheel nieuwe hybride kunstvormen. Op de gebieden van transdisciplinariteit en transmedialiteit is nog veel onderzoek en innovatie nodig door middel van juist praktijkonderzoek. Zowel de overheid als de HBO-raad noemen laboratoria (labs) nadrukkelijk als zo’n setting voor praktijkonderzoek en als middel voor een optimale coproductie van kunstvakopleidingen en professionele kunstpraktijk. Laboratoria nemen daarmee ook een functie over van de werkplaatsen voor theater, dans en E-culture, die nauwelijks meer worden gesubsidieerd. Er is vanuit de kunstpraktijk een prangende vraag naar structuren, strategieën en werkvormen om in een werkplaatsachtige setting praktijkonderzoek te kunnen verrichten. Om die reden heeft het lectoraat Theatrale Maakprocessen en de Faculteit Theater van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht in 2011 een eerste versie van zo’n praktijkonderzoekslaboratorium ingericht: het Media- & Performance LAB (MAPLAB). Nirav Christophe, lector Theatrale Maakprocessen

2.2 Media & Performance LAB (MAPLAB) Het Media & Performance LAB (MAPLAB) combineert en onderzoekt theater, interdisciplinaire maakprocessen en mixed reality technologie. Het MAPLAB is ontwikkeld door het Lectoraat Theatrale Maakprocessen van de Faculteit Theater van de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) en wordt geleid door Joris Weijdom, hoofd van de onderzoeksgroep Virtueel Theater. Het MAPLAB doet onderzoek in vier domeinen: 1. 2. 3. 4.

Creatieve maakprocessen (in een performatieve context) Technologie en interfaces (ontworpen voor snelle veranderingen /aanpassingen) Mixed Reality (in relatie tot voorgaande twee domeinen) Didactiek (in relatie tot voorgaande drie domeinen)

De vier speerpunten (interdisciplinariteit, interactie, werken in context en engagement) van de Faculteit Theater zijn de altijd aanwezige aspecten in het creatieve maakproces en dienen als reflectiekader. Daarnaast is al het onderzoek gericht op (maak-) processen en niet op producten, het moet gerelateerd zijn aan, reflecteren op en toepasbaar zijn in de (maak-) praktijk. Alle theorieën, modellen, methodes en tools dienen terug te vloeien in het onderwijs en leiden tot didactische strategieën. Door de modulaire opzet van de ruimtes, de technische middelen en diversiteit aan interdisciplinaire maakprocessen creëert het MAPLAB de mogelijkheden om samen te onderzoeken, ontwerpen en ontwikkelen in de toenemende mix van theater, media en interactie.


Pagina 8 van 55

2.3

Publicatie Nederland Labland

Het Virtueel Platform, adviesorgaan voor de E-cultuur in Nederland heeft op 18 mei 2012 hun publicatie ‘Nederland Labland’ gepresenteerd. In deze uitgave worden meer dan 50 media-labs in Nederland in kaart gebracht. Of zoals zij het zelf stellen: Met meer dan vijftig medialabs is Nederland een echt labland. Deze publicatie biedt een uitgebreide inventarisatie van deze medialabs: organisaties die mensen met uiteenlopende achtergronden bij elkaar brengen om op creatieve wijze de wisselwerking tussen media, technologie en maatschappij te onderzoeken. 1

In het geval van het MAPLAB gaat het hier natuurlijk om de relatie met de performance kunsten, games & interactie domeinen en ruimtelijke vormgeving. Dit alles in context van mixed reality en technologie, en met een didactische insteek. Voornamelijk de combinatie van bovenstaande domeinen met de performance kunsten als basis kennisdomein maakt het MAPLAB, zelfs internationaal, tot een uniek instituut. Niet voor niets hebben zowel nationale als internationale professionals en instituten interesse getoond. In de hiernavolgende hoofdstukken geven wij een overzicht van de projecten die met diverse interne en externe partners zijn gedaan en schetsen we welke projecten voor de komende periode in de planning staan.

Het MAPLAB is ingedeeld bij de Educatielabs (zie blz. 74). Het streven van de HKU om op zoek te gaan naar nieuwe verbindingen en de focus van het MAPLAB op Interdisciplinariteit sluit goed aan op de, volgens Virtueel Platform, bijzondere functie die de media-labs in toenemende mate vervullen: Op het eerste gezicht lijken medialabs vooral creatieve en vindingrijke experimenten aan te gaan met computers en andere nieuwe technologieën. Maar de kracht van de medialabs ligt vooral in de relaties die ze daarbij aangaan met andere gebieden, van kunst tot en met gezondheidszorg, van wetenschap tot en met stadsontwikkeling.

1

Nederland Labland – een uitgave van het Virtueel Platform, download een PDF versie op : http://virtueelplatform.nl /activiteiten/nederlandlabland

Lees volledige tekst op: http://virtueelplatform.nl/activiteiten/nederland-labland


Pagina 9 van 55


Pagina 10 van 55

Vooronderzoek 2009-2011


Pagina 11 van 55

3 Vooronderzoek 2009-2011

1.

3.1 Onderzoeksgroep Virtueel Theater Vanaf 2008 is in het lectoraat Theatrale Maakprocessen binnen de onderzoeksgroep Virtueel Theater het onderzoek gestart, getiteld:

2.

3.

Interfacing interactive technology in the performing arts A study on the adaptive and active qualities of electronic and digital technology in the rehearsal phases of the making process in the performing Arts. Hierbij zijn twee onderzoekslijnen uitgezet: 1.

2.

Wat is de invloed van interactieve digitale technologie op de repetitiefase van een theatraal maakproces? Welke eigenschappen zijn essentieel in (het ontwerp van) een interface voor interactieve digitale technologie die wordt gebruikt voor deze fase van het maakproces? Hoe ontwerp je een systeem en interface voor interactieve digitale technologie dat hieraan actief kan deelnemen én bijdragen?

Voor een uitgebreide uitleg en verslaglegging van het onderzoek zie de ‘Performance Lecture Interface’ video op http://www.augmentedstage.com, klik op onderdeel: [Performance Lectures / Performance Lecture Iinterface] in het menu rechts.

Het ontwerpen / toepassen van interactieve digitale technologie die geschikt is om mee te werken in een repetitiefase van een theatraal maakproces. 2 Het mixen van fysieke en virtuele ruimte in een performatieve context. 3

De bedoeling was daarbij dat de ‘interactieve digitale technologie’ specifiek in staat is tot het realiseren van: ..het onmiddellijke combineren en laten overlopen van veranderlijke fysieke en virtuele ruimte en objecten met behulp van elektronische en digitale technologie, waarbij het fysieke lichaam een dominante rol speelt bij wederzijdse beïnvloeding en manipulatie. Met betrekking tot de eerste onderzoekslijn zijn vervolgens de volgende drie onderzoeksvragen geformuleerd:

2

Waarbij deze repetitiefase een wezenlijk onderdeel uitmaakt van het creëren en aanpassen van het materiaal en niet (slechts) wordt gebuikt voor het oefenen van de voltooide voorstelling door middel van herhaling. 3

Waarbij het ‘mixen’ kan worden gezien als het (al dan niet vloeiend) ‘in elkaar over laten lopen van…’.


Pagina 12 van 55

3.2 Performance Engine (PE) Na een inventarisatie van bestaande interactieve digitale technologie die potentieel geschikt/bedoeld is voor de performance kunsten, zogenaamde performance tools, bleek een systeem te ontbreken die veel van de bestaande mogelijkheden kon koppelen op een snelle en relatief gebruiksvriendelijke manier. Uit dit onderzoek bleek eveneens dat het systeem aan de volgende voorwaarden moet voldoen om geschikt te zijn voor een theatraal maakproces:    

Toegankelijk en laagdrempelig Multimediaal en modulair Onmiddellijk en actief Flexibel en aanpasbaar

Hiernaast bleken de bestaande performance tools niet veel mogelijkheden te bieden met betrekking tot koppelingen met real-time 3D CG, een krachtige technologie die interactieve 3D computer beelden mogelijk maakt, beter bekend van 3D computerspelletjes. Daarop heeft de onderzoeksgroep besloten een eigen systeem te bouwen; de Performance Engine (PE).

aan de PE te koppelen. Een goed voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld de koppeling met de 3D Engine Unity 3D of de Video Projection Tools 6.0 (VPT) van HC Gilje 4. De Performance Engine is ontwikkeld als prototype in de grafische programmeeromgeving MaxMSP als een zogenaamd ‘proof of concept’. Dit geeft de mogelijkheid om snel te ontwikkelen en uit te proberen. Ook houdt deze omgeving verdere ontwikkeling door derden zo laagdrempelig mogelijk. Toch zal in een volgende fase worden gekeken naar een herontwikkeling van sommige onderdelen, zoals de Statemachine en de Movement tracker om het systeem stabieler en krachtiger te maken. Hieronder volgen voorbeelden van een aantal verschillende onderdelen 5: Statemachine

De Performance Engine is een modulair software systeem dat bestaat uit diverse zogenaamde Engines en Modules die worden gekoppeld met behulp van Koppelpatches. Al deze in- en output systemen komen samen in het centrale onderdeel van het PE-systeem; de Statemachine, een interface die het mogelijk maakt alle verschillende onderdelen relatief eenvoudig aan elkaar te koppelen. Inmiddels bestaat het PE systeem uit diverse Engines, Modules en Kopelpatches. Het mooie aan de Performance Engine is de mogelijkheid om externe performance tools 4 5

Zie http://unity3d.com/ en http://hcgilje.wordpress.com/vpt/ Zie voor een presentatie van de diverse onderdelen http://www.augmentedstage.com


Pagina 13 van 55

Audio Engine

3D Engine: Unity 3D – PE Myu koppelpatch

Movement tracker en Regio Patch

WII-mote Module


Pagina 14 van 55

3.3 Performance LABs 2009 – 2011 Eén van de methodes die zijn toegepast in het onderzoek zijn zogenaamde Performance LABs: een praktijkgestuurd onderzoek met een externe maker tijdens een intensieve week ‘op de vloer’ met behulp van de Performance Engine. Voorafgaand aan deze week heeft de externe maker één of meerdere vragen geformuleerd en in overleg met de onderzoeksgroep ruw materiaal voorbereid om mee te werken.

Performance LAB 1: Text 7 Nirav Christophe and Mart-Jan Zegers (Huis aan de Werf - 4 to 13 november 2009)

In de periode 2009-2011 hebben in samenwerking met Huis aan de Werf een vijftal Performance LABs plaatsgevonden. Hierbij is samengewerkt met de volgende (externe) makers: 1. 2. 3. 4. 5.

Nirav Christophe & Mart-Jan Zegers Falk Hübner, Örse Ádám en Gabriela Tarcha Moniek Merkx / Theatergroep Max Habek & MC Kapabel Rob Mostert & Ruud Lanfermijer / Blue Noise department

In de hiernavolgende bladzijden volgt een kort overzicht van deze Performance LABs 6.

A performative exploration of the personal relationship with the poem ‘The Fisherman’ by Judith Herzberg. Through interaction with 2D text, live sampled sound and 3D text by means of motion tracking and a WII-mote.

6

Voor een meer uitgebreide verslaglegging van de diverse LABs zie de website van de onderzoeksgroep Virtueel Theater: http://www.augmentedtstage.com , klik op [LABs] in het menu rechts. 7

http://www.talltreelabs.org/wordpress/?cat=20


Pagina 15 van 55

Performance LAB 2: Sound 8

Performance LAB 3: Image 10

Falk Hübner 9, Örse Ádám and Gabriela Tarcha (Huis aan de Werf - 4 to 13 november 2009)

Moniek Merkx / Theatergroep Max 11 (Huis aan de Werf - 3 to 13 february 2010)

An investigation on the performative potential of a dialog between an alt-violin player and a dancer. Through interaction with live sampled sound and prerecorded video by means of motion tracking and two WIImotes.

An exploration of the potential of projection in 3D analogue space in preparation for a Theatre play for children entitled ‘Kortjakje’. Through live-drawing and projection mapping techniques. Resulting full play performed at the Tweetakt festival, march 2010. Later adapted to a large venue theatreplay.

8 9

http://www.talltreelabs.org/wordpress/?cat=21 http://www.falk-huebner.de/

10 11

http://www.talltreelabs.org/wordpress/?cat=19 http://www.tgmax.nl/


Pagina 16 van 55

Performance LAB 4: HipHop and live-puppeteering 12

Performance LAB 5: Jazz musicians and light artists 14

Habek & MC Kapabel 13 (Huis aan de Werf - 18 to 22 oktober 2010)

Rob Mostert & Ruud Lanfermijer / The Blue Noise department 15 (huis aan de Werf - 21 to 25 february 2011)

A project by 4th years students for the performance of 15 hip-hop tracks written and performed by MC Kapabel in a theatre show with live band. The LAB was used to explore the possibilities of using projection and live-puppeteering of digital characters.

An exploration of ways to create a truly equal dialogue between a video artist and jazz player, between image and sound. This time the Performance Engine was connected to the interactive live camera and video system of the Blue Noise Department. Also we made use of the motiontracking capabilities of the Microsoft KINECT and used Midi to connect the Hammond organ to everything else.

12 13

http://www.talltreelabs.org/wordpress/?cat=23 http://habeknu.blogspot.com/

14 15

http://www.talltreelabs.org/wordpress/?cat=24 http://www.robmosterthammondgroup.com/ en http://www.bluenoise.nl


Pagina 17 van 55

3.4 Fysieke setup - MAPLAB Uit de ervaring met de Performance LABs is naast het verder ontwikkelen van de Performance Engine software een duidelijk inzicht verworven over het ontwerpen en inrichten van de fysieke ruimte. Gebaseerd op deze ervaring en mede geïnspireerd door het MAPA-concept 16 is de onderzoeksgroep Virtueel Theater gekomen met een blauwdruk voor de fysieke setup (zie afbeelding volgende bladzijde). Het MAPLAB bestaat minimaal uit twee ruimtes; MAPLAB_Studio en MAPLAB_Arena. MAPLAB_Studio MAPLAB_Studio is een ruimte die gebruikt kan worden voor het voorbereiden van projecten. Naast brainstormmogelijkheden staan daar ook computer werkstations voor media creatie en bewerking. Deze ruimte is ook geschikt voor kleine testopstellingen en protoypes.

3D Previz MAPLAB_Arena

MAPLAB_Arena MAPLAB_Arena is een reactieve ruimte waarin onderzoekers / makers / performers live kunnen interacteren / variëren / ontwikkelen en ontwerpen in een geïntegreerd flexibel systeem van traditionele theatertechniek en interactieve digitale media. Een modulair en mobiel trussen systeem geeft mogelijkheden om de technische opstelling aan te passen aan de wensen van een onderzoek en/of project. Traditionele audio- en lichtopstelling alsmede de motiontracking- en projectie hardware is eveneens modulair inzetbaar en vanuit opslagruimte op te schalen. De ruimte kan naar wens worden verduisterd. Zowel de modules van de Performance Engine als andere event-driven input/output systemen kunnen worden ingezet voor onderzoek en presentaties.

16

MAPA - Moving Academy for Performing Arts: http://www.mapa.nl/


Pagina 18 van 55


Pagina 19 van 55


Pagina 20 van 55

Activiteiten jan-jun 2012


Pagina 21 van 55


Pagina 22 van 55

4 Activiteiten jan – jun 2012 4.1 Opbouw Huis aan de Werf Vanaf de tweede week van januari 2012 is een aanvang gemaakt met het opbouwen van het MAPLAB in Huis aan de Werf voor de periode jan-maart. Het MAPLAB moest hier worden verdeeld over twee studio-ruimtes, Studio 1 en 2. Dit was echter geen probleem dankzij de modulaire opzet van het systeem. Voor beide studio’s zijn twee identieke setups gebouwd met een effectieve vloer van 6x5 meter. Tussen beide ruimtes is een netwerk verbinding aangelegd zodat deze met elkaar kunnen communiceren. Dit gaf ons gelijk de mogelijkheid om het koppelen van verschillende locaties te testen. Het MAPLAB systeem is ontworpen als op zichzelf staand systeem. Dit maakt ons onafhankelijk van het al dan niet aanwezig zijn van bestaande (theater-) technische logistiek. In de uiteindelijke vorm is gekozen voor LED theaterlicht zodat het systeem op 240 V kan draaien en dus geen krachtstroom behoeft. Naast het opstellen van het Trussensysteem is er veel tijd gaan zitten in het maken van eigen bekabeling voor de diverse hardware zoals stroom, camera’s, infraroodlampen, netwerk, video- en audio signalen.


Pagina 23 van 55

4.2 BA/MA lessen reeks Performance Tools Om kennis te maken met de mogelijkheden van interactieve digitale technologie in een performatieve context als onderdeel van een theatraal maakproces heeft de onderzoeksgroep Virtueel Theater een aantal workshops ontwikkeld. Uit deze workshops is de lessenreeks Performance Tools ontstaan. In een reeks van 6 tot 10 lessen worden deelnemers stapsgewijs meegenomen door de verschillende mogelijkheden van de Performance Engine 17. Deze stapsgewijze aanpak loopt globaal door de volgende hoofdonderdelen: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Wat is in- output? Performance Engine: De Statemachine. Audio opname / afspelen en input devices als WII-mote en MIDI-pads. Video opname / afspelen en motion tracking Video mapping en surround sound Interactief theaterlicht 3D Computer graphics

1. Uitleg PE onderdeel

2. Concept verzinnen en opzetten

3.Materiaal verzamelen / maken

4. (Interactiviteit) testen

De methodiek van de Performance Tools lessenreeks richt zich op het realiseren van extreem korte maakproces iteraties. Dit betekent dat elk onderdeel kort wordt geïntroduceerd waarna de deelnemers in een aantal kleine groepjes onmiddellijk aan de slag gaan met het uitproberen van een idee. In cycli van maximaal 45 minuten wordt er gewerkt van idee naar vorm naar uitvoering. Alle resultaten worden vervolgens gepresenteerd waarbij aandacht wordt besteed aan een dramaturgische analyse van het getoonde en de rol van technologie in het proces en resultaat. Meteen hierna begint het volgende onderdeel, waardoor drie van deze iteraties per les kunnen worden gerealiseerd. Deze reeks is in februari-mrt 2012 gegeven aan de 2e jaars Bachelor studenten IPDG 18 samen met de Master studenten Performance Design en zal volgend schooljaar worden uitgebreid naar meerdere afdelingen.

17

Zie hoofdstuk: ‘3.2 Performance Engine (PE)’.

5. Uitvoeren en analyseren met mede deelnemers (+formuleren eventueel hieruit voortvloeiende ideeën volgende iteratie)

18

De game opleiding bij de Faculteit Theater: Interactive Performance Design and Games


Pagina 24 van 55

4.3 Master Performance Design (MAPD) – Onderzoeks-LAB 1+2 In September 2012 is de nieuwe Master Performance Design (MAPD) van de Faculteit Theater van start gegaan, deze wordt gevalideerd door de Open University (Engeland). In MAPD you make performances, experiences and events. MAPD prepares you to design, produce and manage performance design processes in context. You are involved in intensive teamwork with artists from different backgrounds. With your colleague students you look for new forms and expressions for various audiences, engaging with a variety of contexts such as media, culture, science, health, agriculture. 19 De Master bestaat uit drie semesters waarbij het MAPLAB in het tweede semester voor het zogenaamde Individual Research in Practice gedeelte een drietal onderdelen heeft verzorgd: 1. 2. 3.

Performance Tools 20 Interaction & intervention LAB 1+2

Voor het theoretisch ondersteunende module Interaction & intervention heeft de onderzoeksgroep Virtueel Theater een reeks van lezingen en presentaties georganiseerd (zie I&I lijn in illustratie hiernaast). Het praktijk gestuurde gedeelte van dit onderzoek bestond uit drie experimenten en twee daartussen gepositioneerde LABs (zie illustratie rechtsboven). Naar aanleiding van een eerste opzet van hun onderzoeksplan en daarbij behorende vragen hebben de studenten een eerste experiment gedaan.

19 20

Meer informatie: http://www.hku.nl/web/English/Masters/MasterOfArtsInPerformanceDesign.htm Zie voor Performance Tools vorig hoofdstuk.


Pagina 25 van 55

MAPD LAB 1 (5-9 maart 2012) Op basis van dit eerste experiment hebben de studenten vijf dagen in het MAPLAB deelonderzoeken gedaan. Dit eerste LAB stond in het teken van verkennen van mogelijkheden, schetsen van opstellingen, het zelf ervaren en kleine testjes met deelnemers.

Onderzoek van Tamar Doedens naar gebruik van projectie in een theatrale context, het mixen van digitaal en analoog, live en prerecorded.

Onderzoek van Sandra Lange naar het gebruik van interactieve film in een participatieve theatrale dialoog met behulp van projection mapping technieken.

Onderzoek van Tijmen Legemate naar het inzetten van conflicterende elementen tussen een live- en gemedieerde performer als een vorm van maken.

Onderzoek Bart Heijltjes en Roy van der Schilden naar ìnteractive storytelling met behulp van live-interactie en real-time 3D virtuele wereld.

Elke student had effectief twee dagdelen van 4 uur om hun deelonderzoek te doen. Dit betekende dat een idee voor een opzet meteen moest worden ontworpen en uitgevoerd waarna eventueel met een kleine groep deelnemers kon worden getest en onderzocht. De deelonderzoeken uit dit eerste LAB werden vervolgens weer gebruikt in het ontwerp van een tweede experiment.


Pagina 26 van 55

MAPD LAB 2 (23-27 april) In de tweede definitieve opstelling van het MAPLAB in Fort B 21 hebben de Master studenten naar aanleiding van hun tweede experiment een testopstelling gebouwd. Deze moest aan het einde van de week worden gepresenteerd als afronding van de Interaction & intervention module. De presentaties bestonden uit een praktisch ervaarbaar gedeelte in de MAPLAB_Arena en een theoretisch gedeelte dat werd gepresenteerd in MAPLAB_studio. Hiervoor was Jaakko Stenros 22 als externe deskundige uitgenodigd om deze presentaties te beoordelen. Jaakko, zelf academicus, gaf aan deze combinatie van theorie en praktijk als presentatievorm zeer inspirerend en waardevol te vinden.

Opstelling onderzoek Bart Heijltjes en Roy van der Schilden, een interactieve puzzel met een virtueel karakter als gids.

Opstelling onderzoek Sandra Lange als installatie mbt het ervaarbaar maken van zogenaamde spiegel neuronen.

Opstelling onderzoek Sylvan Steenhuis als zandbak waarin spontaan spelgedrag kon worden gestimuleerd en onderzocht. Presentatie theoretisch kader in MAPLAB_Studio van het onderzoek van Sylvan Steenhuis.

21

zie hoofdstuk: ‘4.5 Opbouw Fort Blauwkapel’. Jaakko’s boek ‘Pervasive games, theory and design’ diende als een van de kernpublicaties voor het vak Interaction and intervention. Zie ook hoofdstuk: ‘4.9 Lezing: Pervasive Games – Jaakko Stenros (Finland)’ 22


Pagina 27 van 55

4.4 Jeroen Bosch onderzoeksproject - Matzer theaterproducties Matzer Theaterproducties 23 is gevestigd in de Verkade fabriek in Den Bosch en kwam naar de onderzoeksgroep Theater met de behoefte meer te willen doen met projectie technieken en interactiviteit in het Theater. Een onmiddellijke aanleiding was het Jeroen Bosch jaar dat uitgebreid zal worden gevierd door de stad Den Bosch in 2015. Madeleine Matzer, artistiek leider, wil graag een voorstelling maken over het werk van Jeroen Bosch. Zij verwoordt dit als volgt: Omdat ik graag iets wil maken voor die gelegenheid ging ik onlangs naar het Jheronimus Bosch Art Centre, en werd geraakt door de heftigheid van zijn schilderijen. Ik kende ze wel, van de kunstgeschiedenislessen van vroeger, maar was me nooit eerder zo bewust van de heftigheid ervan. De beelden die hij schildert deden me denken aan een psychose, of een trip, het kan niet anders of hij moet zijn demonen gezien en gehoord en ontmoet hebben... In overleg zijn we gestart met een kleine interdisciplinaire projectgroep die een kort intens Performance LAB zou voorbereiden om het volgende onderzoekskader van Madeleine te kunnen faciliteren. Wat ik in deze 1e fase wil onderzoeken is: De wisselwerking tussen een acteur en virtuele beelden in een onderzoek naar een dialoog met zijn onderbewustzijn. Welke demonen huizen er in je, en hoe verhouden die zich tot je ego, en tot je bewustzijn. In de twee weken voorbereiding is een 3D wereld gebouwd naar aanleiding van het schilderij ‘De tuin der lusten’ van Jeroen Bosch. Hiernaast werd ruw materiaal verzameld uit het leven van de actrice Hanna Jansen. Met behulp van de Performance Engine is al dit materiaal gekoppeld aan live-interactie mogelijkheden waaronder WII-motes en midi-pads teneinde Madeleine en Hanna de mogelijkheid te geven live met het digitale materiaal te kunnen spelen en improviseren. Een verslaglegging van deze eerste fase van het onderzoek wordt binnenkort gepubliceerd op de website van de onderzoeksgroep: http://www.maplab.nl 23

Zie de website van Matzer Theaterproducties: http://www.matzer.org/

Een volgende fase van dit onderzoek zal deel uitmaken van de SIA-RAAk aanvraag: “Laboratoria voor de transdisciplinaire en transmediale kunstpraktijk” 24.

24

Zie hoofdstuk: ‘Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.’


Pagina 28 van 55

4.5 Opbouw Fort Blauwkapel Vanaf 1 april kon het MAPLAB verhuizen van Huis de Werf naar Fort B, voormalig theater van ´Growing Up in Public´ en momenteel beheerd door Het Lab Utrecht. Op deze locatie kon voor het eerst de volledige setup van het MAPLAB_Arena 25 worden gerealiseerd in de grote studio van het pand, de kleine studio kon worden ingericht als MAPLAB_Studio. De kantine en MAPLAB_Studio ruimte maakt het mogelijk meerdere parallelle activiteiten te ontplooien, zoals veelvuldig is voorgekomen in de periode april-jun 2012.

Previz MAPLAB_Studio en MAPLAB_Arena op lacatie Fort B om te bepalen waar exact in de ruimte het trussen systeem en de randapparatuur moet komen.

25

Zie hoofdstuk: ‘3.4 Fysieke setup - MAPLAB’.


Pagina 29 van 55

4.6 Troy Hourie & Dina Salem-Levy - MA Scenography, CSSD (London) In de aanloop naar de workshop ‘Mixed Reality and theatrical space’ 26 zijn twee Master Scenography studenten, Troy Levy (Canada) en Dina Salem Levy (Brazilië) van de Central School of Speech & Drama uit Londen naar het MAPLAB gekomen voor hun eigen onderzoek. In een onderzoeksvoorstel naar aanleiding van het stappenplan van het MAPLAB 27 formuleren zij hun onderzoeksvraag als volgt: How can the production of live written and spoken text be used to explore time and perspective in relation to the presence of the body in an intermedial space? Met als doel: … to explore the possibilities of motion and voice tracking in creating a performative environment that engages with the body of the performer.

Hun motivatie om naar het MAPLAB te komen typeren zij als volgt: The goal of this collaboration with HKU for us is to begin to form a visual language that we can continue to develop at a later date. This is an initial step in a more complex project …

Hierbij zijn zij uitgegaan van ‘The turn of the Screw’ door henry James als inspiratiebron. The environment can reveal memories, places and spirits by adding / overlapping the different points of view from the characters in the novel. There is a sense of layers that can reveal the story behind the ghost tale that is written by the governess. Hun aansluiting bij het lopende onderzoek van het MAPLAB, zowel vanuit technologie als mixed reality, bestaat uit het volgende: Integral to the idea is that the bodies of the performers and/or spectators will be central in creating the scenography. The environment should become like another “body” upon which stories are told. Video projections will animate both the body and the inanimate surfaces to make the full environment live.

26 27

Zie (volgende) hoofdstuk: ‘4.7 Mixed Reality and theatrical space – CSSD (Londen)’ Zie http://www.maplab.nl - onderdeel “Applying for individual or group research projects”

De vorm, werkwijze en filosofie van het MAPLAB met de daarin aangeboden technische mogelijkheden, onder andere door middel van de Performance Engine, bood deze studenten de kans hun zogenoemde ‘visuele taal’ effectief te ontwikkelen en te ervaren, waarbij hun onderzoeksvragen een leidende rol speelden.


Pagina 30 van 55

4.7 Mixed Reality and theatrical space – CSSD (Londen) Naar aanleiding van een lezing door de onderzoeksgroep Virtueel Theater op de PSI conferentie van 2011 28 is contact gelegd met de Director of Research Robin Nelson van de Central School for Speech and Drama (CSSD) 29, een internationaal gerenommeerd theater-opleidingsinstituut verbonden aan de University of London, Engeland.

In een evaluatie achteraf gaven de deelnemers aan zeer geïnspireerd te zijn en nieuwe inzichten te hebben verworven over het gebruik van media en interactiviteit in het theater. Robin Nelson gaf aan de noodzaak voor een dergelijke faciliteit op CSSD nu helemaal bevestigd te zien, wat heeft geleid tot een volgende stap in de samenwerking 30.

Vanuit zijn interesse voor intermediality en practise as research gaf hij aan zeer geïnteresseerd te zijn in het MAPLAB concept en werkwijze. Hierbij nodigde hij ons uit om in de CSSD een workshop te komen geven die een globale indruk zou geven van de mogelijkheden van de Performance Engine. Wij boden echter aan een workshop te verzorgen in het MAPLAB zelf zodat alle mogelijkheden voorhanden zouden zijn en de mogelijkheden ten volle benut konden worden. Van 18 tm 20 mei 2012 hebben Robin Nelson, diverse collega’s, twee PhD studenten en twee Master studenten aan de workshop ‘Mixed reality and Theatrical space’ deelgenomen. Elke workshopdag bestond globaal uit de volgende stappen: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Video projection tools principes Bouwen van eigen fysiek ruimte Projecteren van digitaal materiaal op ruimte: ontwerp situatie 1 Ontwerpen van situatie 2 PE: interactie met materiaal dmv. Wii-mote, Midi-pads en tracking Maak betekenisvolle transitie van situatie 1 naar 2 Presenteer / perform concept voor de rest van de groep

Het MAPLAB was hier omgebouwd om drie groepen tegelijk de mogelijkheid te geven deze stappen te kunnen maken in de praktijk. In de volgende workshopdagen werden complexere vormen van interactie en het gebruik van real-time 3D graphics geïntroduceerd.

28 29

Performance Studies International conference #17: zie http://www.psi17.org/ Zie de website: http://www.cssd.ac.uk/

Voor meer foto’s en (binnenkort) een videoverslag zie: http://www.maplab.nl

30

Zie hoofdstuk: ‘Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.’


Pagina 31 van 55

4.8 Stagetraject – Satu Leskinen (Finland) Satu Leskinen is een vierde jaars BA student Theatre and Event Lighting Design bij de Tampere University of Applied Sciences, Finland. Zij wilde graag bij de onderzoeksgroep Virtueel Theater en het MAPLAB stage lopen om, zoals zij het zelf schrijft, de volgende dingen te leren: 1. 2.

3. 4.

5.

To research different means of interaction between the performer/participant and light (both conventional light and beamers' light) To investigate co-operative ways to use conventional light and beamers' light as an organic part of the stage together with the performers/participants To learn more in depth concept-based working To understand the performers' way of rehearsing and to make them familiar with the media technology at hand from a very early stage of the performance making process To learn how to document properly the process of a creative work from the beginning till the end

In haar stageperiode van april tm juni 2012 heeft zij naast het bijstaan van de bestaande activiteiten haar eigen onderzoek opgezet. Deze richt zich op een intieme interactie tussen één of meerdere dans performers en een combinatie van theater en geprojecteerd licht. Hierbij speelt interactie een belangrijke rol, waarbij één performer de vorm van de interacties aanstuurt en de ander het (geprojecteerde) resultaat. In feite is haar onderzoek in hoge mate gericht op het ontwerp van een interface tussen twee performers en interactief licht, of zoals zij het zelf formuleert: For research purposes I will develope a simple, rapidly adjustable, yet visually diverse interface for the creation of interactive visuals to be tested together with motion tracking software and a performer through several test setups at MAPLAB. Inmiddels heeft zij diverse test-setups gebouwd en uitgeprobeerd. In de laatste week van juni zal haar definitieve test plaatsvinden waarna haar onderzoek zal worden afgerond met een geschreven verslag, een video montage en een website.


Pagina 32 van 55

4.9 Lezing: Pervasive Games – Jaakko Stenros (Finland) Jaakko Stenros is game-researcher en PhD promovendus bij het Game Research Lab van de University of Tampere. Hij heeft diverse toonaangevende boeken gepubliceerd over Pervarsive games en Nordic Larp.

4.10 Onderzoekstraject Performance Tools – Stichting z25.org / MAPLAB Stichting z25.org is een organisatie die zich bezig houdt met het creëren van betekenisvolle ervaringen door het innovatief toepassen van nieuwe media. Ze onderzoekt daarbij het gebruik en de narrativiteit van nieuwe media 33. Stichting z25.org is als vaste partner nauw betrokken bij de ontwikkeling en ondersteuning van het MAPLAB. Zij deelt de doelstelling om kennis te delen en middelen te ontwikkelen voor kunstenaars om met nieuwe media te kunnen werken en experimenteren. In de eerste week van mei heeft z25.org een paar dagen geëxperimenteerd in het MAPLAB als voorbereiding van diverse projecten als onderdeel van de SIA-RAAK aanvraag 34. Naast geavanceerdere vormen van motion-tracking en mogelijkheden van Open Frameworks is er gewerkt aan een koppeling van de Performance Engine met Processing, een real-time graphics ontwikkel omgeving.

Als onderdeel van de Master Performance Design LAB2 week 31 en het Mixed Reality project 32 heeft de onderzoeksgroep Virtueel Theater Jaaakko Stenros uitgenodigd om naar het MAPLAB te komen om naast deelname aan de bovengenoemde activiteiten ook een openbare lezing te geven. In een intensieve sessie heeft Jaakko ons meegenomen naar de diverse vormen van Pervasive Games en gereflecteerd op de nauwe banden van deze game-gerelateerde vormen met het Theater. Op 26 april heeft deze lezing plaatsgevonden en daarbij waren niet alleen studenten van diverse afstudeerrichtingen van de Faculteit Theater aanwezig maar ook die van de Faculteit Kunst en Technologie (KMT) van de HKU.

31 32

Zie hoofdstuk: ’4.3 Master Performance Design (MAPD) – Onderzoeks-LAB 1+2’ Zie hoofdstuk:’ 4.11 Mixed Reality project: De Kapel (interdisciplinair 3e jaars BA) ’

33 34

Zie website: http://www.z25.org Zie hoofdstuk: ‘Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.’


Pagina 33 van 55

4.11 Mixed Reality project: De Kapel (interdisciplinair 3e jaars BA) De Faculteit Theater geeft faculteit brede interdisciplinaire projecten voor alle derde jaars van de verschillende BA-afstudeerrichtingen. Het MAPLAB verzorgde dit jaar het zogenaamde Mixed Reality project. De opdracht luidde als volgt: Je maakt een interactieve voorstelling of een performatief spel dat zich afspeelt in mixed reality en dat plaats biedt aan tenminste 30 ervarende deelnemers. Sommige deelnemers zijn actiever dan andere maar ze hebben allemaal een rol in het geheel. … De voorstelling/spel combineert binnen- en buitenruimte. In de voorstelling/het spel worden mixed reality technieken op een conceptueel relevante manier ingezet. In het Mixed reality project leren studenten: 1. 2. 3. 4.

nieuwe visuele technologieën; locatie en performance inzetten ten behoeve van een theatrale ervaring voor publiek werken met een participerend publiek concepten ontwikkelen vanuit inhoudelijke en artistieke doelen binnen een fysieke en technische omgeving interdisciplinair samenwerken en communiceren met een opdrachtgever

Voor de opdracht werd uitgegaan van het MAPLAB en Fort Blauwkapel als locatie. Zes studenten van de afstudeerrichting Theater & Educatie (EDU), zowel docerend theatermakers als docenten drama, en vier studenten van de opleiding Interactive Performance Design (IPDG) hebben samen zes weken aan dit project gewerkt. De uitkomst kreeg de titel ‘De Kapel’. ‘De Kapel’ is een interactieve voorstelling geworden waar de deelnemers worden verdeeld in drie groepen; de commissie, de welzijnsmedewerkers en de cliënten. Elke groep wordt meegenomen naar een andere locatie als startpunt; het kantoor, de controlekamer en het dorp Blauwkapel. Alles maakt deel uit van de organisatie ‘De Kapel’ die door de buurt weggestemde asocialen een re-integratie traject aanbied startende op de eerste laag onder de grond en eindigend op de zesde laag in het dorp zelf.


Pagina 34 van 55

In 60 minuten worden de drie groepen meegenomen in het verhaal van ‘De Kapel’ en worden ze ingeleid in hun toebedeelde rol door middel van presentaties, audiotours en opdrachten.

In het laatste gedeelte komen de drie groepen bij elkaar in de ruimte waar de commissie, geïnformeerd door de behandelaars moet beslissen of de cliënten de vrije wereld weer mogen betreden. De voorstelling eindigt met berichten uit de media met diverse vergelijkbare initiatieven die al zijn ontplooid in de lijn van ‘de tuigdorpen’ van Wilders.

Gedurende het ontwikkeltraject van dit project hebben de studenten een workshop Mixed Reality technieken gekregen in het MAPLAB, lezingen gevolgd van en feedback gekregen door Jaakko Stenros uit Finland 35 en Anette Mees uit Engeland 36, het DEAF festival en een voorstelling van CREW 37 bezocht en zijn begeleid door externe professionals uit het werkveld. Opdrachten die door de cliënten worden uitgevoerd worden gevolgd vanuit de controlekamer door de commissie. Aan de hand van instructies en formulieren worden de cliënten gemonitord op hun gedrag. Alles is strak getimed zodat de groepen elkaar op het juiste moment zien en ontmoeten. 35

Zie hoofdstuk: ‘4.9 Lezing: Pervasive Games – Jaakko Stenros (Finland)’ of http://jaakkostenros.wordpress.com/ 36 Van theatergroep Coney, zie http://www.youhavefoundconey.net/ 37 Zie ook hoofdstuk: ‘Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.’


Pagina 35 van 55

4.12 Workshop MAPLAB – personeel Faculteit Theater Op 7 en 8 juni 2012 is er een workshop georganiseerd voor het personeel van de Faculteit Theater ter introductie van de mogelijkheden van het MAPLAB. De inhoudelijke invulling was vergelijkbaar met de workshop die aan de Central School for Speech and Drama (CSSD) 38 is gegeven. Er is bewust gekozen om een zo breed mogelijke groep vanuit het personeelsbestand aan deze workshop mee te laten doen teneinde in alle lagen van de organisatie duidelijk te maken wat er binnen het MAPLAB gebeurd en wat de mogelijkheden zijn met interactieve digitale technologie in een performatieve context door het zelf te kunnen ervaren. De vrijdag werd afgesloten met een borrel voor alle collega’s waarmee het eerste semester van het MAPLAB wordt gevierd en een succesvol schooljaar wordt afgesloten. Voor volgend jaar is de intentie uitgesproken meer van deze workshops voor personeel te organiseren, ook voor de andere faculteiten van de HKU.

38

Zie hoofdstuk:’4.7 Mixed Reality and theatrical space – CSSD (Londen)’


Pagina 36 van 55

Activiteiten september 2012- juni 2013


Pagina 37 van 55


Pagina 38 van 55

5 Activiteiten 2012-2013 In de hiernavolgende hoofdstukken geven we een korte impressie van de diverse activiteiten die in de periode September 2012 – Juni 2013 hebben plaatsgevonden in het MAPLAB. 5.1

Workshop MAPLAB – personeel Faculteit Theater 2

5.2 Master Performance Design: OnderzoeksLAB Tamar Doedens Van 10 tm 12 oktober 2012 heeft Master Performance Design studente Tamar Doedens naar aanleiding van het onderzoek die zij deed in het MAPLAB tijdens haar Individual Research in Practice in het tweede semester 39 in haar Production and Launch traject in het derde semester een aantal testopstellingen gebouwd om haar voorstelling te kunnen onderzoeken zowel inhoudelijk, artistiek als technisch.

Vanwege het succes van de eerste workshop MAPLAB op 7 en 8 juni 2012 is op 4 en 5 oktober 2012 een tweede reeks van twee dagen georganiseerd voor het personeel van de Faculteit Theater ter introductie van de mogelijkheden van het MAPLAB.

39

Zie hst. 4.3 Master Performance Design (MAPD) – Onderzoeks-LAB 1+2


Pagina 39 van 55

5.3

TVG2 lessenreeks: "Mixed Reality, technologie en de theatrale ruimte" Voor de tweede jaar studenten Theatervormgeving heeft het MAPLAB samen met de opleiding in de periode sept. tm. nov. 2012 onderzocht hoe mogelijkheden van interactieve digitale technologie in de context van ruimtelijke beeldregie gedoceerd kan worden. Waarbij de student in een toenemende vrije ruimte wordt gevraagd zelf te ontdekken, ontwerpen en reflecteren tijdens het proces.

5.4 IPDG 2 lessenreeks: "Performance tools" – deel 1 In navolging van de succesvolle pilot Performance Tools 40 leren tweede jaar studenten Interactive Performance Design and Games (IPDG), deze keer zonder de Master studenten, in een zestal lessen de mogelijkheden van interactieve digitale technologie ontdekken. In deze eerste reeks van 3 lessen worden de basis mogelijkheden in intensieve workshopsessies. Deze kennis vormt de basis voor de tweede lessenreeks 41 van 3 middagen waar in de context van het zgn. Shakespeare project testopstellingen zullen worden gebouwd. 5.5 Performance LAB: Dans en projectie - Minke EliSa Brandts In een tweetal LABs van ieder twee dagen heeft choreografe Minke Elisa Brands in samenwerking met dramaturg Jochem Naafs gewerkt aan een vooronderzoek voor een mogelijke voorstelling geïnspireerd op het letterteken ‘&’. In het eerste LAB op 15 en 16 november 2012 is intensief geëxperimenteerd met de mogelijkheden van projectie en interactie in relatie met het lichaam in de ruimte. De letters van het alfabet fungeerde hier als uitgangspunt.

In een reeks van 10 lessen hebben de studenten eerst een introductie gekregen in de mogelijkheden van interactieve digitale technologie via een workshop format, vervolgens zelf kunnen schetsen en experimenteren met de middelen en mogelijkheden en in een derde fase een gericht idee zelf moeten voorbereiden, presenteren en uitvoeren.

40 41

Zie hst. 4.2 BA/MA lessen reeks Performance Tools. Zie hst. 5.10 IPDG 2 lessenreeks: "Performance tools"


Pagina 40 van 55

In het tweede LAB op 14 en 15 december is meer aandacht besteed in het interactief aansturen van muziek fragmenten met behulp van positie en beweging in de ruimte.

Naast het onderzoek van de choreograaf, dansers en dramaturg waren deze labsessies een belangrijke test voor het inzetten van onze gloednieuwe trackingengine. Met name in dans is het essentieel dat het systeem zo onmiddellijk mogelijk reageert op input van de danser. In een vooronderzoek was al gebleken dat onze bestaande tracking modules van de PE niet meer voldeed. Uit dit LAB is veel kennis opgedaan die weer heeft geleid tot verdere ontwikkeling van de mogelijkheden.

5.6

Vooronderzoek 'Interactieve datavisualisatie' - Deloitte Innovation BV Deloitte Innovation BV was naar de Faculteit Theater gekomen met de vraag of er meegedacht kon worden over het ontwerpen van theatrale ervaringen als onderdeel van de trainingen die bij Deloitte worden gegeven in de daarvoor door hen speciaal ontworpen omgeving met de naam de I-zone. De faculteit heeft het MAPLAB gevraagd om in deze vraag mee te denken. In een aantal sessies met Deloitte Innovation BV werd al snel duidelijk dat naast de vraag om een aantal events theatraal aan te kleden er veel structurelere vragen bleken te bestaan in het gebruik van de I-zone en bij de afdeling Data-analytics.

In een vooronderzoek is het MAPLAB in samenwerking met Stichting z25.org gaan kijken op welke manier de I-zone als traings en brainstormruimte ingezet kan worden voor het inzichtelijk maken van zgn. Big Data analyse. Hierbij was het van belang de bestaande technologische voorzieningen en ruimtes van de I-zonein te zetten. In het vooronderzoek is er vooral veel aandacht besteed aan zgn. datavisualisatie technieken en hoe deze interactief gemaakt kunnen worden.


Pagina 41 van 55

5.7

Winteracademie: workshop voor 1e + 2e jaars BA studenten ‘MAPLAB: Mixed reality theater en performance’ In de week van 7 tot en met 11 januari heeft het MAPLAB als onderdeel van de zgn. winteracademie voor de Faculteit Theater namens de opleiding IPDG een workshop aangeboden waar alle 2e jaar studenten zich voor konden inschrijven. De 12 beschikbare plekken waren vanwege een overvloed aan inschrijvingen snel gevuld met vertegenwoordigers van alle 5 de studierichtingen, waaronder ook de schrijfopleiding en acteursopleiding,

5.8 Pilot project Deloitte innovation BV: ‘Interactieve datavisualisatie’ Naar aanleiding van het vooronderzoek 42 heeft het MAPLAB op 14 januari een presentatie gegeven aan een aantal vertegenwoordigers van Deloitte Innovation BV zowel vanuit de I-zone training afdeling als vanuit Data-analytics.

In deze presentatie is een voorstel gedaan voor een workshop format met een aantal stappen in de diverse ruimtes van de I-zone mbv. diverse vormen van Datavisualisatie. Met groot enthousiasme hebben de deelnemende studenten elke dag kleine scenes en ideeën bedacht, gebouwd, getest en gepresenteerd. Hierbij was het opvallend dat ze de kracht van hun eigen discipline geroutineerd wisten in te zetten maar zeker ook vaardigheden van anderen wisten over te nemen.

Een aantal voorbeelden hiervan werden gepresenteerd op een groot projectiescherm maar ook als projectie in de ruimte en een abstractere variant met geluid en licht. Deze dienden ter illustratie van manieren waarop data ervaarbaar gemaakt kan worden anders dan in een (saaie) diagram.

42

Zie hst. 5.6 Vooronderzoek 'Interactieve datavisualisatie' - Deloitte Innovation BV


Pagina 42 van 55

Het hoofdonderdeel van deze datavisualisaties is de zgn. GlobeApp: een interactieve datavisualisatie van de R&D investeringen wereldwijd die interactief bekeken, gefilterd en vergeleken kon worden met behulp van een wireless touch-pad interface in een volledige 3D omgeving. In de presentatie werd een gedeeltelijk werkende previsualisatie van deze interactieve datavisualisatie getoond als zgn. proof of concept voor een mogelijk uitvoerbaar pilot project.

In een aantal essentiële fases heeft het MAPLAB in samenwerking met Stichting z25.org naar de realisatie van de GlobeApp toegewerkt: Productie fase1) Technische ontwikkeling en GUI design Hoewel er voor het prototype die diende als proof of concept al veel was uitgedacht moest de technische architectuur, Open Data database conversie, implementatie in de 3D engine, 2D datagraphics, tablet navigatie en de definitieve grafisch interface ontwerp nog gedaan worden. Natuurlijk is het in deze fase al van belang om diverse iteraties van de applicatie te bugtesten op technische fouten, missende of incorrecte informatie of onlogische interface keuzes. Productie fase2) Tussenpresentatie aan opdrachtgever, maken van scenario’s Aangezien Deloitte Innovation BV de GlobeApp in de I/zone wilde gebruiken als showcase is het erg van belang dat zij ermee kunnen werken en presenteren. Al gauw bleek de behoefte om tijdens het ontdekken scenario´s op te kunnen slaan in de interface teneinde die in een later tijdstip weer te kunnen gebruiken voor belangrijke presentaties aan klanten en bijvoorbeeld het bestuur van Deloitte Nederland.

Naar aanleiding van deze presentatie heeft het MAPLAB de opdracht gekregen om de voorgestelde interactieve datavisualisatie te realiseren in de I-zone met als doel deze als showcase in te kunnen zetten en de intentie een verdere samenwerking op gang te brengen.

Productie fase 3) Implementatie op locatie I-zone en feedback van experts Bij het implementeren van de GlobeApp in de I-zone van Deloitte bleek al gauw uit de feedback van de data-analytici dat de exacte representatie van de data erg van belang is, zeker als je het met elkaar wil vergelijken. Het gaf ook gelijk aanleiding opnieuw helder te


Pagina 43 van 55

communiceren dat het hier dus ging om een ervaarbare demo voor een niet (dataanalyse) technische doelgroep die gericht is op het geven van een inspirerende ervaring en niet zozeer om een exacte data-analyse tool. Uiteindelijk is dit pilot project zeer positief ontvangen en zijn er diverse stappen genomen voor een verdere samenwerking waarvan de volgende gerealiseerde activiteiten een voorbeeld zijn: 1.

Februari – maart 2012: Datavisualisatie training Het geven van een datavisualisatie training aan een van de medewerkers van de data-analytics afdeling die verantwoordelijk is voor de datavisualisatie binnen de afdeling.

2.

5 juni 2012: Bijwonen, reflecteren en adviseren Deloitte training Het bijwonen van een ‘Fast forward’ trainingsevent die bedoeld is om medewerkers van Deloitte te laten brainstormen hoe zij nieuwe diensten kunnen ontwikkelen en nieuwe markten kunnen aanboren. Ons is gevraagd op deze training te reflecteren en advies uit te brengen als opmaat voor een door het MAPLAB ontworpen en uitgevoerde brainstorm sessie met medewerkers van Deloitte over een volgende vorm en toepassing van een I-zone 2.0. Deze zal plaatsvinden in de periode sep-dec 2013.


3.

4 juli 2013: Geven van lezing over datavisualisatie en infograhics Het geven van een lezing aan een aantal medewerkers van Deloitte uit diverse afdelingen als voorbereiding op een reis naar Amerika waar zij worden getraind door een kantoor van Deloitte in Washington in het gebruik van een zgn Highly Immersive Visual Environment (HIVE) ruimte.

(Foto: een interactieve projectie in een low-tech MAPLAB variant van een CAVE-like setup )

De vraag aan ons was deze medewerkers te inspireren en hun blik op te rekken in hun begrip van hoe datavisualisatie vorm kan krijgen en toegepast kan worden. Ook vanuit onze visie van het MAPLAB uit te leggen hoe in een interactieve ruimte door meerder mensen moet kunnen worden gecommuniceerd, gebrainstormd, geanalyseerd, gesimuleerd en geïnteracteerd op een wijze waarin tot nieuwe inzichten gekomen kan worden.

Pagina 44 van 55

5.9 Vooronderzoek MA Kunsteductatie: ‘Didactiek in het MAPLAB’ Vanuit het Expertisecentrum Educatie van de HKU, onder leiding van Thera Jonker, kwam de vraag een trainingsprogramma voor kunstvakdocenten over het gebruik van interactieve digitale technologie en mixed reality performances in de context van hun eigen kunst educatieve praktijk.

5.10 IPDG 2 lessenreeks: "Performance tools" – deel2 In In dit tweede deel van de lessenreeks "Performance tools" voor de tweede jaar studenten Interactive Performance Design and Games (IPDG) worden in 3 middagen testopstellingen gebouwd in de context van het zgn. Shakespeare project.

Als pilot voor dit programma is op 1 februari een eenmalige workshop georganiseerd in het MAPLAB voor de deelnemers van de Master Kunsteducatie. In de periode sep. – dec. 2013 zal naar aanleiding van deze pilot een workshop georganiseerd worden open voor alle docenten van de HKU onder de titel “Didactiek in het MAPLAB”: Tijdens de workshop Didactiek in het MAPLAB staat het onderzoek naar nieuwe toepassingen in het kunstonderwijs centraal. In het lab staan een aantal proefopstellingen van interactieve omgevingen. Als kunstenaar/docent kan je hier ideeën, concepten en processen uit jouw kunsten- en educatieve praktijk ervaarbaar maken. Bijvoorbeeld: je koppelt muzikale parameters, zoals tempo en volume, aan visuele effecten (zoals licht). Met het ontwerp van dergelijke interacties kun je je muziektheorieles ondersteunen.  

Het doel van deze sessies is de ideeën en concepten fysiek te kunnen manifesteren, ervaarbaar te maken en met name de interactie regels voor een beoogd participerend publiek te kunnen ontwerpen en uitproberen door het zelf te doen.

Wil je deelnemen aan de workshops in september, oktober, november 2013, meld je aan via [email protected]. (http://www.hku.nl/web/OverHKU/ExpertisecentrumEducatie/VoorHKUdocenten/DidactiekInHetMAPLAB .htm) (Definitieve opstelling open voor publiek in Nutrecht-gebouw in maart 2013, fotos; http://www.charlottevangrunsven.nl/ )


Pagina 45 van 55

5.11 Interdisciplinair project 3e jaars BA studenten: ‘Transmedial storytelling en Tryaters Heimwee naar Hurdegaryp’ Het Friese theatergezelschap Tryater kwam naar de Faculteit Theater met de vraag of zij in een project met studenten op zoek konden gaan naar de betekenis en mogelijkheden van Transmediale verhalen voor hun eigen theater activiteiten.

Stappen Het onderzoeksproject is in een aantal stappen verlopen: 1.

Week 1 - Ontmoeten (kickof 5 februari 2012) van elkaar en Tryater

2. 3.

Week 2 - Onderzoeken: Wat is Transmedia eigenlijk? Week 3 - Transmediaal concept verzinnen en presenteren aan Tryater.

Toen het MAPLAB in dit gesprek werd betrokken was al snel duidelijk dat Tryater geen idee had wat Transmedia eigenlijk is en of het voor hen eigenlijk wel relevant en toepasbaar zou zijn. Wel stond vast dat ergens in mei 2012 een symposium georganiseerd zou worden, mede door Tryater, met Transmedia als onderwerp. Om die redenen werd besloten niet een interdisciplinair project te starten met een productie als eindresultaat maar te beginnen met een onderzoeksproject waarbij de uitkomsten van het onderzoek op het symposium zou worden gepresenteerd. Wel werd, om een creatieve en concrete aanleiding voor het project te geven voorgesteld het onderzoek te verbinden aan de nog te ontwikkelen voorstelling ‘Heimwee naar Hurdegaryp’ van Tatiana Pratley. Het interdisciplinair onderzoeksproject liep van 5 februari tm 2 april 2012 met negen derde jaar studenten van de opleidingen Educatie, Schrijven, Interactive Performance Design and Games van de Faculteit Theater en één internationale uitwisselingsstudent van een scenografie opleiding uit Oostenrijk.


Pagina 46 van 55

4. 5. 6. 7. 8.

Week 4 en 5 - Onderzoeken: Wat zijn voorbeelden van Transmediale producties? Week 6 en 7 - Opnieuw Transmediaal concept verzinnen en werken aan onderzoekverslaglegging. Week 8 –Presenteren van onderzoek in het MAPLAB (28 maart 2012) aan de hand van een aantal concepten aan Tryater en diverse verslagleggings-platformen. Week 9 – Beoordelingen en evaluatie Symposium ‘Transforming Theatre’ op 5 juni 2012 – opnieuw presenteren van onderzoek aan breed publiek.

2.

Een boek ‘Transmedia Recipes’ te lezen en downloaden van de website en in beperkte oplage gedrukt.

3.

Twee live presentaties: het MAPLAB op 28 maart en op het Symposium ‘Transforming Theatre’ op 5 juni, waarvan de video’s op de website te vinden zijn.

Resultaten De resultaten van het onderzoek zijn uiteindelijk gegoten in een drietal vormen: 1.

Een website: http://transmediarecipes.wordpress.com


Pagina 47 van 55

4.

Een ervaarbare installatie waarvan de eerste versie is getoond tijdens de presentatie op het MAPLAB.

2.

3.

Symposium ‘Transforming Theatre’ Op 5 juni werd het Symposium ‘Tranforming theatre’ gehouden bij Tryater in Leeuwarden. Dit was mede een samenwerking met de Faculteit Theater van de HKU. Op het symposium waren diverse makers uitgenodigd om hun ogenschijnlijke transmediale producties te presenteren en bediscussiëren.

Twee studenten van de opleiding Interactive Performance Design and Games (IPDG) presenteerden hun transmediale projecten waaronder hun bijdrage aan het ‘HSC Mercurius’ project, onderdeel van de succesvolle TV serie ‘Feuten’. Joris Weijdom, hoofd van het MAPLAB, en Ira Judkovskaja, artistiek leider van Tryater, geven een lezing over het onderzoeksproces, de samenwerking en vragen over transmediale producties die uit het proces naar voren kwamen

(Foto: Zuraida Buter - http://www.zo-ii.com)

De bijdrage van de HKU bestond uit de volgende elementen: 1. De studenten van het onderzoeksproject presenteerden hun onderzoeksresultaten aan een breed publiek (Foto: Zuraida Buter - http://www.zo-ii.com )

(Diagram: Bevindingen en vragen nav proces transmedia onderzoeksproject.)


Pagina 48 van 55

4.

Stichting z25.org presenteerde een tweede testopstelling van de interactieve installatie met de nieuwe naam ‘Oantinken’.

Meer informatie: Transmedia onderzoeksproject: http://transmediarecipes.wordpress.com Symposium ‘Transforming Theatre’: http://www.transformingtheatre.nl/ Installatie ‘Oantinken’ op Noorderzoen festival: http://www.noorderzon.nl/programma/programma-items/tryater-en-z25 5.12 Lezing van Annette Mees voor BA studenten HKU (openbaar) Als onderdeel van het Transmedia onderzoeksproject was Anette Mees van het Britse collectief ‘Coney’ uitgenodigd om de studenten een tweetal dagen te begeleiden met het ontwikkelen van hun project concepten. Daarnaast heeft ze een lezing gegeven die open was voor publiek.

Deze installatie en mobiele app is na het symposium verder ontwikkeld en in definitieve vorm gepresenteerd op het Noorderzon Festival op 15-25 augustus 2013.

Coney is in gesprek met het MAPLAB voor een mogelijk onderzoeksproject getiteld ‘Better than real’. Zij zijn in een eerste subsidie ronde waarbij een pilot voor het project geproduceerd zal worden wat zal uitmonden in een tweede grotere aanvraag waarbij het MAPLAB mogelijk een rol zal gaan spelen. Inmiddels hebben een tweetal studenten van de Faculteit Theater een stage bij Coney .


Pagina 49 van 55

5.13 Workshop+LAB 3e jaars BA Interdisciplinair project Soesterberg Festival de Basis vroeg aan de Faculteit Theater om invulling te geven aan een van de grote bunker-locaties binnen het thema ‘Oorlog en vrede’. Een aantal derde jaar studenten van diverse opleidingen van de Faculteit Theater alsmede Muziektechnologie van de Faculteit Kunst en Mediatechnologie hebben in de periode april en mei gewerkt aan een aantal concepten.

De eindpresentatie van alle concepten in hun definitieve vorm zijn aan eind mei aan de festivalorganisatie gepresenteerd op een andere locatie. Het Festival vind echter plaats op 13 tm 22 september 2013 waar de studenten hun uiteindelijke installaties opnieuw hebben neergezet in de aan hun toegewezen bunker-locatie op het festivalterrein onder de projectnaam ‘Touch Base’.

In een intensieve LAB week hebben de deelnemende studenten kennis gemaakt met de mogelijkheden van interactieve digitale technologie in het MAPLAB en deze gebruikt voor het previsualiseren, testen en uitwerken van hun eerste ideeën. Deze zijn gepresenteerd aan de festival directeur die zeer enthousiast was over de gekozen vormen en ervaringen. Een tweetal ideeën zijn onder andere met hulp van het MAPLAB verder ontwikkeld.

(Update: fotos van een aantal van de installaties op locatie tijdens het Festival De Basis)


Pagina 50 van 55

5.14 Real-time projectie MAPLAB als onderdeel van ‘Linie in lichterlaaie’ Als onderdeel van het door Vrede van Utrecht gepromote fortenseizoen werd op 19 en 20 april 2013 een licht en projectie festival op Fort Blauwkapel georganiseerd onder de titel ‘Linie in lichterlaaie’. Hiervoor is het MAPLAB gevraagd een aandeel te leveren door iets met het FortB pand te doen tijdens het festival. In samenwerking met Stichting z25.org heeft het MAPLAB een real-time 3D animatie van foto archiefmateriaal op het merendeel van raampartijen langs de gevel van binnenuit geprojecteerd. Dit fotomateriaal bestond uit registraties van het militaire leven op de forten langs de Nederlandse Waterlinie gedurende de eerste helft van de de 20e eeuw.

5.15 Onderzoekslab afstudeer project 4e jaars BA student Edwin Groothof Voor het individuele afstudeer project van vierde jaar BA Interactive Performance Design and Games (IPDG) student Edwin Groothof heeft het MAPLAB samen met hem gewerkt aan een testopstelling waarbinnen een onderzoek kon plaatsvinden naar de perceptie van ruimte in een virtuele omgeving vanuit diverse perspectieven.

Stichting z25.org heeft hiervoor een speciaal modulair systeem ontwikkeld waardoor één consistente 3D real-time wereld via diverse mini-computers (zgn. RaspberryPie’s) op diverse projectoren kan worden geprojecteerd en aangestuurd.

In de uiteindelijke vorm, getiteld ‘The dreamsequncer’ moeten twee spelers vanuit een verschillend perspectief elkaar helpen uit een virtueel labyrint te ontkomen waarbij de ruimte zich niet altijd gedraagt zoals verwacht. Hierbij liet Edwin zich inspireren door zijn eigen droomervaringen en art games zoals Anti-chamber.

Meer informatie over het evenement: http://www.vredevanutrecht2013.nl/event/linie-in-lichterlaaie

Website Edwin Groothof: http://www.edwingroothoff.nl/?page_id=49


Pagina 51 van 55

5.16 Afstudeer expositie IPDG Van 20 tot en met 23 juli 2013 was het MAPLAB open voor publiek als locatie voor de expositie van het afstudeerwerk van negen studenten van de opleiding Interactive Performance Design and Games (IPDG).


Pagina 52 van 55

5.17 Lezingen / presentaties Joris Weijdom sep 2012- jun 2013 Naast TestLAB sessies, workshops, trainingen, lessenreeksen en onderzoeksprojecten geeft het hoofd van het MAPLAB, Joris Weijdom, regelmatig lezingen en presentaties. Hieronder volgt een kort overzicht van de lezingen en presentaties die in de periode sep 2012 – jun 2013 zijn gegeven: 1. 2. 3.

4.

2012 10 04 - 'Tools for Mixed Reality performances' - lezing voor workshop personeel Faculteit Theater - MAPLAB, Utrecht 2012 10 19 - 'Theater en technologie, technologie als...' - Capita selecta lezing (alle 2e jaars Fac. Theater) - HKU centraal Lange Vie, Utrecht 2012 09 03 - 'Mixed Reality, technologie en de theatrale ruimte' - kickof lezing lessenreeks in MAPLAB voor 2e jaars studenten Theatervormgeving MAPLAB, Utrecht 2012 10 16 – TV opnames in het MAPLAB voor TV programma ‘Kunstlicht - next’ van de NTR voor aflevering #15 over Kunst en nieuwe media.

Zie voor de hele aflevering: http://www.schooltv.nl/docent/project/1551386/kunstlichtnext/3557752/extra-informatie-bij-aflevering/


Voor het videofragment specifiek over het MAPLAB zie: http://www.schooltv.nl/beeldbank/clip/20121203_maplap01

Pagina 53 van 55

5.

2012 10 18 - 'Performance lecture: Mixed Reality' - presentatie voor bezoekende alumni studenten theatervormgeving van de DAMU uit Praag - MAPLAB, Utrecht

9.

2013 02 07 – ‘Interactieve datavisualisatie en I-zone workshop concept’ – Presentatie tbv pilot project Deloitte BV (zie hst. 5.8 Pilot project Deloitte innovation BV: ‘Interactieve datavisualisatie’)

10. 2013 03 22 – Presentatie MAPLAB aan medewerkers Nothingham Trent University (UK) – MAPLAB, Utrecht 11. 2013 06 05- Lezing samen met Ira Judkovskaja over het Transmedia onderzoeksproject met de HKU - Tryater symposium over transmedia: ‘Transforming Theatre’ (zie hst. 5.11 Interdisciplinair project 3e jaars BA studenten: ‘Transmedial storytelling en Tryaters Heimwee naar Hurdegaryp’) 12. 2013 06 24 - Pecha kucha presentatie MAPLAB op ELIA Teachers Conference – Academie Theater, Faculteit Theater, utrecht. (Foto: Alumni studenten theatervormgeving van de DAMU uit Praag op bezoek in het MAPLAB)

6. 7. 8.

2012 10 31 - 'Media & Performance Laboratory (MAPLAB)' - Labtalk CROSSMEDIALAB - presentatie voor medewerkers van Hogeschool Utrecht (HU) - MAPLAB, Utrecht 2012 11 13 - 'Theater en technologie, een overzicht' - lezing 2e jaars studenten theatermanagement - HKU Faculteit Kunst en Economie, Utrecht 2012 12 12 - 'Improvisatie, participatie en mobiliteit in mixed reality performances' - Lustrum Congres HKU Intense - Huis aan de Werf, Utrecht

(Foto: Pecha Kucha over MAPLAB, ELIA Teachers conference- Fotograaf: Robin vander Ploeg)

(Foto: presentatie tijdens Lustrum Congres, HKU Intense, Huis aan de Werf)


Pagina 54 van 55


Pagina 55 van 55

Media and Performance Laboratory Overzicht inhoudelijke jaarverslagen: Vooronderzoek , Schooljaar én

Recommend Documents