Mededelingen Heemkring H a a l t e r t Nr 2 - jaargang 5 - 1985 Dan zal de beiaard spelen Buckens,
E.H.
p a s t o o r t e H a a l t e r t van 1943 t o t
een a a n t a l b e l a n g r i j k e zijn aktief.
In
1961 h e e f t
( m a t e r i ë l e ) v e r w e z e n l i j k i n g e n op
I n 1947 l i e t h i j
ken vervangen. aan de t o r e n
...
reeds
de weggehaalde klok-
1951 w a r e n e r g r o t e h e r s t e l l i n g s w e r k e n
(630,000 f r . )
l954 voerde h i j
en i n
Vlasmisbegankenis
t.e.v.
z i j n levensdroom,
z i j n kerk v e r r r i j k t met een b e i a a r d ,
kwam p a s
d e H.
de aloude
Aldegonde t e r u g i n .
i n 1955 i n v e r v u l l i n g .
g e l e d e n d a t op V l a s m i s
(15 mei
i s nu p r e c i e s
Het
Doch
30 j a a r
1955) d e b e i a a r d k l o k k e n
hun l u s t i g e klanken over h e t dorpscentrum s t r o o i d e n . Op z o n d a g
1 2 m e i 11. s p e e l d e d e b e i a a r d o p n i e u w ,
na vele
j a r e n n o n a k t i v i t e i t , werd h e t k l a v i e r weer b e t o k k e l d e n !
de b e i a a r d s p e e l d e zo schoon h i j kon
Wij g r a s d u i n e n even i n de a r c h i e v e n e n v o l g e n
onze pas-
t o o r Buckens b i j d e v e r w e z e n l i j k i n g v a n z i j n droom persoonlijke nota's
schreef h i j
! Als
:
"Ik heb a l t i j d een v o o r l i e f d e gehad voor de b e i a a r d en t o e n i k o n d e r p a s t o o r was
i n Oudenaarde heb i k toch
zo
d i k w i j l s o p g e z i e n n a a r de g r o t e t o r e n van S t e . Walburga e n z e e r g r a a g g e l u i s t e r d n a a r h e t b e i a a r d s p e l e n ook a l e e n s g e d a c h t - e e n s t o u t e droom
-
moest
i k l a t e r eens
...
p a s t o o r worden met een k e r k en een g r o t e t o r e n zou i k w i l l e n voor sparen".
en
"Bij
o n z e d r i e g r o t e k l o k k e n b e l o o f d e M.
de h e r s t e l l i n g van
Michiels
-
w i j waren
v a n d e h e e l e e r s t e n om d e k l o k k e n t e h e r s t e l l e n k l e i n e klokjes cadeau.
-
drie
En d a t w a s h e t b e g i n " .
Wij g e l o v e n ook d a t d i t enorme p r o j e k t toen h i j
daar
reeds meespeelde
i n 1951 d e t o r e n l i e t " v e r s t e r k e n " .
Trouwens,
z i j n e e r s t e k o n t a k t met d@ f i r m a M i c h i e l s - k l o k k e n g i e t e r i j u i t Doornik, tober van
d a t e e r t van einde september
1951 o n t v a n g t h i j
14 k l o k k e n ,
1951.
Op 2 o k -
een o f f e r t e voor een kleine beiaard
mechanisch bediend
e l e k t r i s c h s y s t e e m 3 167 0 0 0 f r .
1
à 148 0 0 0 f r .
of met
Veertien klokken voor een dergelijke mooie kerk met "katedraal-allures" was toch wat weinig en op 16 maart 1954 ontvangt de pastoor een uitnodiging van de firma Michiels om een bezoek te brengen daar ze "juist een beiaardje van 24 klokjes opgesteld hebben, zeer hel en mooi van klank". Er wordt eveneens kontakt opgenomen met meester-beiaardier Staf Nees, direkteur van de beiaardschool te Mechelen, die prompt adviseert voor de inschakeling van de drie besteande grote klokken in een beiaard van 41 klokken, dus in totaal 4 4 stuks ! In een schrijven wenst hij onze pastoor "de gelukkigste en beste beslissing en verhoopt een schitternde verwezenlijking". Op 17 september 1954 ontvangt de pastoor het bestek. Totale prijs 195 800 fr., plaatsing inbegrepen. De grootste klok heeft een diameter van 62 cm. en weegt 165 kg., het kleinste klokje heeft een diameter van 19 cm. en weegt 10 kg. De 41 nieuwe klokken wegen globaal l 222 kg., samen met onze 3 luidklokken zowat 5 235 kg. ! Het handklavier heeft 4 8 toetsen en het voetklavier 22. Pastoor Buckens geeft de 5 grootste klokken een naam :
-
Onse Lieve Vrouwe ghenaemt Ter Heyden Anno 1703
-
H. Aldegondis Anno 630-680
-
Kollegiaal Kapittel. te Haaltert A n n o T046-1-695
-
Onze Lieve Vrouwe van Branteghem Anno 1400-1750
-
H. Florentius
De twee grootste krijgen ook een Meter en Peter. O.L.V.
ter Heyden heeft als Peter Notaris Robert Bauwens
en als Meter Mevrouw Bauwens-Scheerlinck Germaine. De H. Aldegondeklok krijgt Baron en Baronnes Paul de Saedeleer-Marie Josse als Peter en Meter. Wij weten dat een groot deel van de parochiegemeenschap een steentje bijbracht voor de verwezenlijking van dit werk (het boek van ontvangsten vermeldt een som v a n 9 2 275 fr.) doch volgens een brief aan. Michiels waren er onder h e m
2
een 25-tal
voorname "weldoeners".
Graag zag p a s t o o r Buckens
hun namen g e g o t e n i n d e k l o k j e s .
H e l a a s was d i t t e l a a t ,
d a a r de k l o k j e s r e e d s de g i e t e r i j hadden v e r l a t e n .
Michiels
s t e l d e v o o r d e namen t e b e i t e l e n i n e e n p l a a t e n d i e op t e hangen
i n de kerk,
doch d i t gebeurde n i e t .
is gebleken dat e r toch k l o k j e s g e b e i t e l d o.m. Jozef
De Graeve,
Frans Perreman,
1 2 namen d o o r g e g e v e n w e r d e n e n i n : J e a n Baeyens,
J u l i e n De M u n t e r ,
Gustaaf
Cortvrindt,
Marguerite Lauwereys,
C y r i e l Van d e n B r u e l l e ,
G u s - t a a f Van d e r S t o c k t , Helena, Maria,
(13/04/55)
Later
V i c t o r Van d e n H o u t e ,
C y r i e l Van I m p e ,
L e o n Van I m p e e n
L u t g a r d i s e n G u i d o Van I m p e .
Het i s r e e d s h a l f m a a r t e n d e v o o r b e r e i d i n g e n worden get r o f f e n v o o r d e i n w i j d i n g op Paasmaandag
1 1 a p r i l én voor
d e i n s p e l i n g op Vlasmis,
Meester
zondag
15 m e i .
S t a f Nees
i s v e r a n t w o o r d e l i j k v o o r h e t m u z i k a a l programma é n v o o r de opleiding van een p l a a t s e l i j k e beiaardier. h i e r F r a n s De M e y e r ,
en M r .
Nees
schrijft
komstige b e i a a r d i e r ben i k zeer tevreden, b e s t e n neemt de zaken e r n s t i g waar,
: "van
uw t o e -
h i j doet z i j n
d a t i s voor u de
H i j suggereert de pastoor eveneens
ideale oplossing". "dat
Het b e t r e f t
P e t e r e n Meter doopsuiker moeten geven é n aan t a f e l
é n a a n d e k i n d e r e n op s t r a a t ,
dat geeft het geheel zo'n
schoon karakter". In
' t Klokje van Haaltert v e r s c h i j n t een t e k s t over de
b e i a a r d e n met o.m. "Op
:
d i t o g e n b l i k t e l t Eielgis 63 b e i a a r d e n .
W e l d r a komt e r nog é é n b i j , Haaltert,
i n onze schone parochie van
e n toekomende week l e e s t g i j d e b e s c h r i j v i n g
van den nieuwen b e i a a r d van H a a l t e r t , Wie b r e n g t n o g z i j n s t e e n t j e b i j ,
m e t z i j n 44 k l o k k e n .
voor d a t schone werk".
O n d e r t u s s e n werd e r k o o r t s a c h t i g g e w e r k t t e DOORNIK,
waar
de k l o k j e s n a h e t g i e t e n eveneens dienden gestemd t e worden.
D i t g e b e u r t door op d e d r a a i b a n k e e n k l e i n e h o e v e e l h e i d m a t e r i a a l weg t e d r a a i e n .
De k o n t r o l e b e r u s t t e b i j
Staf
De b e i a a r d w e r d o p g e s t e l d m i d d e n i n e e n p r a c h t i g b l o e m e n k a d e r v o o r a a n i n de k e r k en op Paasmaandag
11 a p r i l
1955
werd h i j o n d e r g r o t e b e l a n g s t e l l i n g p l e c h t i g g e w i j d d o o r Monseigneur Calewaert.
3
Nees.
Natuurlijk offreerde Pastoor Buckens een feestmaal a a n de Geestelijke O v e r h e i d , d e Gemeenteraad e n de l e d e n v a n d e Kerkfabriek. D o o r 27 notabele D a m e s e n Heren werd "verdgken tong m e t kalfszwezeriken" e n "getruffelde kalfsrib met m i r a b e l l e n t t g e p r o e f d , overgoten m e t enkele niet te versmaden châteauwijnen. Wij k u n n e n ons v o o r s t e l l e n hoe onze Herder glunderde toen h i j m e t d e gasten k l o n k o p het sukses v a n d e onderneming én op het v e r d e r e gunstige verloop v a n z i j n droomprojekt ! Op 2 8 april w a r e n al d e klokjes gestemd e n werd Mr. Staf Nees uitgenodigd naar Doornik voor definitieve goedkeuring. Een tweede k e u r i n g gebeurde na ophanging in d e toren en tenslotte werd e e n korrektieverslag gestuurdna d e bespeling op Vlasmis. Zondag 15 m e i l 9 5 5 - Vlasmis
-
D é grote dag !
Uit onze toren w a p p e r d e n kleurrijke wimpels in d e speelse wind.
D e k e r m i s m o l e n s b a a i d e n lustig e n de hoogmis w a s
reeds e e n niet onbelangrijke plechtigheid, w a n t Staf Nees bespeelde h e t orgel e n begeleidde het plaatselijke zangkoor.
Het werd e e n f,eestelijke dag voor Haaltert e n de
k r a n t m e l d t twee dagen later : "De komende generaties z u l l e n over deze verwezenlijking m e t fierheid spreken" Een brochure m e t het m u z i k a a l feestprogramma werd verkocht v o o r 10 fr. beiaard.
D e opbrengst was voor het onderhoud v a n de
M e e s t e r beiaardier e n direkteur v a n d e Mechelse
Beiaardschool Staf Nees was gastbeiaardier.
Z i j n vaardig
"handen- e n voetenspel'' strooide d e m e l o d i e ë n o v e r h e t dorpscentrum. I n d e namiddag werd er o o k al gespeeld door onze nieuwbakken beiaardier F r a n s D e M e y e r e n door gastbeiaardiers v a n M e c h e l e n , Edingen, L o k e r e n , Dendermonde, Nieuwpoort, Brugge en Aalst. Haaltert had z i j n b e i a a r d , n u m o e s t h i j spelen ! Pastoor Buckens organiseerde e e n eerste beiaardspeling op zondag 21 j u l i 1957.
O p de affiche Mr. Staf Nees e n
de beiaardiers v a n Grimbergen, Aalst e n Haaltert.
4
Onze pastoor had waarschijnlijk nog geen financiële problemen want hij dacht reeds aan verdere uitbouw en modernisering, o.m. : het plaatsen van een trommel voor het instellen van verschillende melodieën, de electrische bediening, én de uitbreiding van de beiaard met een 4 5
e
klok. Op 12 oktober 1960 werd een kontrakt aangeboden door Klokkengieterij Michiels voor het plaatsen van een trommel met 8 0 maten en een basisklok in toon RE voor de som van 100 000 fr.
Op dit klokje van 200 kg. liet de pastoor graveren :
"H. Gorik B.V.O. Pastoor Buckens". Staf Nees regelde de trommel als volgt : op het uur : Chez nous soyez Reine, op het half uur : Beiaardlied van Benoit, op het kwartier : Ave Maria van Lourdes en Sanctissimi. Het electrische gedeelte werd eveneens geplaatst door Firma De Visscher uit Gent voor 9 660 fr.
Zo kon de beiaard
in- en uitgeschakeld worden van in de sakristie en van in de pastorie. Alles samen kostte de "levensdroom" van E.H. Buckens zowat
300 000 fr., waarvan ruim 9 0 000 fr. als giften van de parochianen.
Vermelden wij ook dat een groot gedeelte
betaald werd door de ontvangen schadevergoeding (297 076fr.) voor de weggehaalde klokken tijdens WO 11. Het klokkenspel genoot niet het verhoopte sukses en op 15 augustus 1961 organiseerde de pastoor het laatste beiaardconcert van Staf Nees en zijn Mechelse kollega Jef Van Stappen. Met zijn bezieler, E.H. Buckens, ging ook onze beiaard 11
op rust", het klavier bleef onaangeroerd.
Dringende onderhoudswerken en gebrek aan interesse brachten mee dat het klingelende klokkenspel achterwege bleef. Interpellaties in de gemeenteraad leverden ook geen resultaat op. Een klein lichtpunt in 1972 toen enkele vrijwilligers (Jan Joos, Frans Nerinckx en Frans D e Meyer) de hoogstnoodzakelijke herstellingen zelf opknapten.
5
Gelukkig waaide er een nieuwe w i n d .
I n vergadering van
7 oktober 1 9 8 4 zette de kerkraad het licht op g r o e n v o o r de herstelling.
Met een beperkt budget (26 9 5 5 fr. voor aan-
k o o p v a n materiaal) doch met een enorme inzet e n idealisme w e r k t e n twee enthousiastelingen, D r i e s Deleenheer e n Hubert Verheijen, a a n het h e r s t e l l e n é n vernieuwen v a n het mechanisme 1 9 8 5 - Internationaal jaar v a n d e muziek.
Zondag 1 2 mei
-
Vlasmis
-
D e r t i g jaar n a de inhuldiging galmden d e speelse klokkeklanken uit onze toren e n spreidden een muzikale sluier o v e r het Haaltertse dorpsplein, w a a r d e molens lustig d r a a i d e n e n w a a r het rook n a a r smoutebollen. H e t w a s weer k e r m i s , net a l s toen ( l ) Willy D e L o o s e
( l ) Bij de "herinspeling" werd een plechtigheid met beiaardconcert georganiseerd door de Kerkraad i.s.m. het Gemeentebestuur, de Vrolijke Musici en VAB-VTB. Gastbeiaardiers Jos DIHollander, stadsbeiaardier van Gent, en Jan DIHollander, stadsbeiaardier van Sint-Niklaas.
(2) Bronnen : Kerkarchief, Dekenij; bundel "beiaard".
6
Denderhoutem
Z u s t e r Kerstine van Roselaer I n het "Land v a n A a l s t , jaargang 1 9 5 7 nr. 1 ,
publiceert
w i j l e n pastoor Valeer Gaublomme een lijst v a n archiefstukken die zich in de Sint-Jacobskerk te Gent bevinden. Het z i j n excerpten uit de Handelingen der Maatschappij voor Geschiedenis en Oudheidkunde te G e n t , door Dr. M. Gijsseling bezorgd. D a a r i n k o m t Denderhoutem met een aantal bundels voor. Waarover handelen ze ? Inzage van d o c u m e n t e n , ons welwillend toegestaan door E.H. pastoor W e l v a e r t , bracht ons klaarheid. Het belangrijkste lijkt ons e e n groot stuk perkament te z i j n , 65 x 57
cm g r o o t , met zorg beschreven en gedateerd "Int J a e r
Xiiij n e g h e n ende veertigh, d.i. dus 1 4 4 9 . I n het voorjaar v a n dat j a a r k o o p t Zr. Kerstine van Roselaert 4 partijen land, liggende op her Vosselveld
s a m e n 7 dagw. 6 3 1 1 2 r o e d e n groot.
te D e n d e r h o u t e m ,
D e verkoper is J a n n e D e n
Doncker. Nog hetzelfde jaar 1 4 4 9 , vermoedelijk in augustus, beschikt onze zuster deze percelen in haar testament.
H a a r medezusters
in het Sint-Jansklooster te Gent zullen het stuk land erven n a de dood v a n de zuster.
M a a r er z i j n e e n reeks voorwaarden
bij bepaald ! Eerst w o r d e n de vier percelen w e l omschreven : 1 .
2 dagw.
69
1 1 2 roeden schoofland, palende N. en
Cornelis v a n den Hende. 2.
Z. aan
D e huurder is Joosse Triest.
2 dagw. 4 9 r. v r i j land, "up tselve v e l t , beneden aen
tkipstraetken (d.i. op het Vosselveld);
palende a a n ' t goed
v a n de abdij te Geraardsbergen, e n a a n Joannes Van P a p e g h e m H u u r d e r is de k e r k v a n Denderhoutem. 3.
1
dagw. 6 4 1 1 2 r. vrij l a n d , ook door de k e r k gehuurd.
Het stuk paalt a a n Bauden Rijms e n aan d'erven v a n "janne sb ij s sone" . 4.
8 0 r. v r i j land, nog op 't Vosselveld, ook door de k e r k gehuurd e n palende a a n de k i p s t e e k , naast de abdij v a n Geraardsbergen e n nog a a n Willem Walkiers.
Al te s a m e n : 7 dagwand en 6 3 1 1 2 r o e d e n ; "al gaende 4 grooten
7
sjaers", erfelijke r e n t e , zonder meer k o m e n d e "boven d e n last v a n het schoofland voorseid". W e lezen verder nog dat Z u s t e r Kerstine v a n Rousselaere, "Religiose In Sente Janshuus a n d e n haultbriel te G h e n d t , bij w e t e n e e n consent v a n lieven den pottre ende vaest v a n der zukken, s c e p e n e n v a n der k u r e ende voochden v a n denselven godshuuse" h e t goed gekocht e n verkregen heeft door k o o p v a n Janne den D o n c k e r e v a n Denderhoutem. D e k o o p w o r d t behoorlijk geregistreerd e n "beseghelt m e t t e n ghemeenen seghele toebehorende d e n scependomme v a n Denderhoutem". Zuster Kerstine bepaalt dan alles w a t z i j daarvoor uitgevoerd wil z i e n : 1.
"eene perpetuele ende ergelike m e s s e de weke", te w e t e n alle v r i j d a g e n in ' t j a a r e n niet o p een andere dag;
2. e e n erf elij k e m i s o p "den helighen triniteitsdach"; 3. idem op "sente kerstiene d a c h , gheleghen den XXiiij dach
i n hoymaent te wetene up sente jacops ende sente kerstoffelsavond" (d.i. op de vooravond van d e 25e juli);
4. i d e m e e n ergelijke m i s op Sint-Jacobsdag zelf (25 juli); 5. idem o p onze L i e v e Vrouwedag, d e 25e m a a r t ;
6. idem o p Sint-Jan de Evangelist, d.i. op 6 m e i ;
7. e e n requiemmis "up d e n dach v a n d e n Jaerghetijde v a n w i j l e n J a n n e v a n Resselaer (of Rousselaere, n o t a v a n ons),
haren
vader wiens ziele God ontfaermen w i l l e , gheleghen up d e n eersten dach v a n Wedemaent" ( = juni).
8. idem e e n requiemmis v o o r h a a r moeder e n k l a a s , haar broer, op 12 j u n i ;
9. e e n m i s v o o r overledenen op Allerzielen; 10.
idem v o o r de zielerust v a n w i j l e n Z r . Elienen Tzaghers, op h a a r overlijdensdag : 10 april (dit w a s e e n medezuster geweest
ll. idem v o o r zuster Kerstine z e l f , h a a r sterfdag; 12. een erfelijke m i s i n de w e e k o p de wijdingsdag v a n het godshuis, Sint-Jan, hetzij op dinsdag, woensdag of donderdag, e n dit in de k a p e l v a n het h u i s ; te b e g i n n e n o p de eerste vrijdag n a h e t overlijden v a n Zr. Kerstine, e n z o eeuwigdurend v o o r t
...
D e priester die de diensten zal verrichten m o e t steeds, volgens onze z u s t e r , I'... v o o r loon zijns aerbeyts dertien pond parisis sjaers" krijgen; dit eeuwigdurend e n erfelijk; te w e t e n v o o r
8
elke m i s
"vier
scelle parisis".
Mocht d e p r i e s t e r heid)
i n gebreke blijven
zo z a l d e " c o s t e r i g g h e "
priester
(d.i.
(door z i e k t e of de k o s t e r e s )
z o e k e n om d e b e z e t t e d i e n s t e n t e d o e n ;
afwezig-
een ander deze p r i e s t e r
z a l dan d r i e schellingen ontvangen. Van d e t w a a l f H.
Geest
o v e r s c h i e t e n d e ponden wenst van Sint-Jacobskerk
(1)
de meesteres
e n de k o s t e r e s
t e Gent
Zr.
Kerstine aan de
z e s pond t e geven;
z u l l e n d e a n d e r e ponden k r i j g e n .
W e g e n s h a a r g r o o t v e r t r o u w e n i n M e e s t e r F r a n c h o o s v a n d e n hamme, priester, Zr.
en in G i l l i s ,
Kerstine deze p r i e s t e r s
voor h e t h e l e hij
z i j n b r o e d e r e n ook p r i e s t e r ,
leven.
zo wenst
e e r s t de diensten aan t e bieden,
Zo F r a n c h o o s kwam t e o v e r l i j d e n ,
a a n d e d i e n s t e n zou verzaken,
dan wenst Z r .
of
indien
Kerstine
d a t z i j n b r o e d e r G i l l i s v a n hamme d e b e z e t t e m i s s e n v e r d e r z o u celebreren. De Z u s t e r b e h o u d t
e v e n w e l h e t r e c h t op b e g e v e n v a n d e d i e n s t
zelf,
leeft.
zo l a n g z i j
d e twee b r o e r s - p r i e s t e r Jacobsparochie
t e Gent
Na o v e r l i j d e n v a n d e z u s t e r e n v a n V a n Hamme,
z a l de pastoor van de Sint-
t e r h u l p geroepen worden door d e m e e s t e r e s
e n d e k o s t e r e s om e e n a n d e r e p r i e s t e r s t e l l e n om d e d i e n s t e n v e r d e r Ook m o e t e r j a a r l i j k s
t e verzoeken en aan t e
t e verzekeren. :
twee sermoenen gehouden worden
é é n op d e dag v a n S i n t - J a n
de Evangelist
op d e f e e s t d a g v a n Z u s t e r K e r s t i n e
( 6 m e i ) .en e e n a n d e r
(24 j u l i ) .
Deze o e f e n i n g e n worden d o o r o n z e z u s t e r a p a r t v e r g o e d voor e l k sermoen zes
schellingen parisis.
voor haar arbeid en moeite beloond
: zes
Ook d e k o s t e r e s w o r d t schellingen parisis.
Voor a l l e b e w o n e r s v a n h e t g o d s h u i s g e e f t d e Z u s t e r parisis, wel
i n de vorm v a n i e t s e x t r a ' s
12 pond
(= p i t a n c i ë n ) ,
t e v e r s t a a n a l s men d e s e r m o e n e n e n d e d i e n s t e n h e e f t b i j -
gewoond; was
dit
:
t e n w a r e men d o o r z i e k t e o f
noodzakelijke argeid belet
t o t bijwoning.
Op h a a r f e e s t d a g w e n s t
z i j nog eeuwigdurend t e z i e n u i t d e l e n ,
om z e s s c h e l l i n g e n p a r i s i s , dullen
(2),
"zoete melc ende w i t t e b r o o t an den
d i t e e u l i c gheduerende".
Ook z a l men e l k j a a r
o p W i t t e D o n d e r d a g om z e s s c h e l l i n g e n
( 1 ) "de H . Geest" s t e m t o v e r e e n met ons O.C.M.W.
( 2 ) den d u l l e n = k r a n k z i n n i g e n
9
parisis
"
...
wijn,
b a s t a e r t of
(?
onleesbaar)
...
ende
c r a k e l i n g h e n f f kopen e n a a n de armen u i t d e l e n d i e i n h e t godsh u i s geherbergd worden. Ook d e p a r o c h i e k e r k v a n S i n t - ~ a c o b s k r i j g t z e s s c h e l l i n g e n . I t e m d e Z u s t e r s wonende i n den hove v a n h e r z e l e ,
zes schellingen.
Nog e e n s d e z e l f d e som a a n d e z i e k e n l i g g e n d e i n ' t g a s t h u i s van de Bijloke;
dit alles jaarlijks,
eeuwig e n e r f e l i j k .
D i t b e g r a a g t a l l e s samen 1 7 pond e n 14 s c h e l l i n g e n p a r i s i s .
Het o v e r s c h o t van de pachten, op d e 7 dagw.
e n 63 112 r . ,
lingen parisis per jaar, bovengenoemd,
renten,
b a t e n e n p r o f i j t e n gewonnen
t e n b e d r a g e v a n 24 p o n d 8 s c h e l -
z o a l s b l i j k t u i t de w e t t e l i j k e koop
z a l n a d e dood v a n d e z u s t e r ,
eeuwig e n e r f e l i j k
aan h e t godshuis blijven. Zo d e p a c h t e n o f o p b r e n g s t e n d o o r o o r l o g e n o f a n d e r e t e g e n s l a g e n o n t o e r e i k e n d w o r d e n om d e d i e n s t e n t e b e t a l e n e n v e r p l i c h t i n g e n n a t e komen,
z u l l e n d e missen e n g i f t e n verminderd worden n a a r
gelang de voorhande z i j n d e middelen,
d i t t o t weer de normale
o p b r e n g s t e n bekomen worden. Thomas S t o r m ( o f land gekocht,
storum) erkent d a t Z r .
K e r s t i n e h e t voornoemde
v e r k r e g e n e n b e t a a l d h e e f t " m e t t e n g e l d e comende
van dhand v a n z u s t e r k e r s t i n e "
zelf.
Vermits niemand i n de
b e t a l i n g i s t u s s e n g e k o m e n ( a l s g e l d s c h i e t e r ) b e k e n t Thomas d a t hij,
noch iemand a n d e r s ,
Moest iemand, pogen Z r .
hetzij
r e c h t e n h e e f t op deze p a r t i j
Thomas S t o r m ,
land.
of een z i j n e r erggenamen,
Kerstine of h a a r erfgenamen i n deze t e benadelen,
zo
z a l o n m i d d e l l i j k d i e n e n v e r g o e d t e w o r d e n d e som v a n v i j f t i g pond g r o o t e n . D i t a l l e s werd o n d e r s c h r e v e n d o o r Z u s t e r s ,
de Meesters,
broeder
Jan vander gracht,
ontvanger en a l l e andere zusters en broeders;
z i j hebben bel-ofd
a l l e punten e n ordonnantiën na de door van
Zuster Kerstine punktueel u i t t e voeren. "Ende was g h e d a e n d e n 8 s t e n d a c h v a n a u g u s t u s ( ? )
X i i i j neghen ende v e e r t i c h I n t scependom. p i e t e r r i j k e n ende
...
(Get.
int jaer
phs.
sersanders,
ghesellen".
Aldus s t a e t i n scepenenbouc vander s e l v e n J a r e f o l i o E.
10
... .
Huylebroek.
1l
D E N D E R H O U T E M nog n i e u w s aangaande de notarissen BUYL e n D E WINTER ! Met g e n o e g e n m a k e n w i j melding v a n een brief ons toegezonden door de h e e r Vernaeve, Voorzitte r v a n het Genootschap voor Aalsterse Geschiedenis. Ons artikel in e e n der vorige nummers v a n "Heemkring Mededelingen betreffende de Denderhoutemse notarissen Buyl e n D e Winter, b e v a t t e e e n duidelijke uitnodiging o m inlichtingen ter zake. D e h e e r Vernaeve m e l d t o n s die i n e e n vriendelijk briefje v a n 10 april 11. H i j "botste" o m z o te z e g g e n op e e n authentieke akte v a n de notaris P.-J.
Buyl, gedateerd 2 6 m a a r t 1772.
Bovendien w a r e n de
bewijsstukken erbij : fotokopieën v a n die akte. D e aanhef is duidelijk : I1
C o m p a r e e r d e v o o r m i j , PETRUS-JOHANNES BUYL, openbaer nots
geadmitteert b i j h o o g h e Edele e n m o g e n d e h e e r e n m i j n h e e r e n v a n hare keijserlycke konincklycke e n apostolique M a j t s provintialen Raede geordt. in Vlaenderen residerende binnen de phie ( = prochie) v a n D e n d e r h o u t e m D e e l v a n L a n d e v a n Rotselaere
. .. . 11
D a t is het inderdaad w a t w i j z o c h t e n ! Z o zal het waarschijnlijk z i j n dat d e studie v a n notar'is Buyl i n l807 voortgezet werd door J o z e f D e Winter. I n tegenstelling m e t o n s eerste v e r m o e d e n w a s Buyl dus wel degelijk NOTARIS m e t alle rechten a a n d a t ambt verbonden. W e d a n k e n van harte langs deze weg d e heer Vernaeve voor z i j n welwillende medewerking. D e oorspronkelijke akte bevindt zich i n h e t Stadsarchief te A a l s t , nr. 1412, f 0 190. Nieuwe aanwijzingen b l i j v e n uiteraard steeds welkom. E. Huylebroek.
11
D e wijknaam Terjoden
c161
A r c h i e f b r o n n e n met g e b r u i k t e a f k o r t i n g e n . -
R.A.G.
= Rijksarchief
S.A.A.
= Stadsarchief Aalst.
-
p
Gent.
= Renteboek v a n . d e H e i l i g e G e e s t .
R.B.H.G.
O.C.M.W.
D i t i s d e armendis of
t e dien t i j d e .
R'
= de r e c h t e r z i j d e v a n e e n o p e n g e s l a g e n boek, wordt genummerd
V'
= de k e e r z i j d e d a a r v a n wordt n i e t genummerd.
Men v e r w i j s t n a a r R'
D e s t i j d s s c h r e e f men v o o r t d u r e n d met a f k o r t i n g e n zowel b i j namen a l s b i j gewone woorden.
We geven de soms a f g e k o r t e
naam z o a l s op h e t o r i g i n e e l
e n v u l l e n t u s s e n h a a k j e s h e t z e k e r e , of m e e s t w a a r s c h i j n l i j k e , o n t b r e k e n d e d e e l aan.
We h e b b e n g e t r a c h t e l k e m o g e l i j k e v e r k l a r i n g v o o r d e w i j k n a a m t e onderzoeken,
op logische wijze h e t voor en h e t
tegen afge-
wogen. E r v a n o v e r t u i g d d a t we n u a c h t e r d e w a a r h e i d w e n s e n we e c h t e r v o o r o p t e s t e l l e n d a t name e e n p e r s o o n l i j k e
z i j n gekomen,
Jeze nieuwe s t e l l i n g -
o v e r t u i g i n g i s d i e we n i e m a n d k u n n e n o p -
dringen.
We m e n e n e c h t e r w e l o v e r t u i g e n d e b e w i j z e n
verzemeld
en zo i n e l k a a r gepast d a t ontkennen h a a s t o n r e d e l i j k
wordt.
Het kan ons a l l e e n maar verbazen d a t ,
t e hebben
b i j ons weten,
nog niemand van hen d i e v e r s c h i l l e n d e v a n d e z e gegevens r e e d s v r o e g e r onder ogen kregen, Waren
niet
t o t d e z e k o n k l u s i e i s gekomen.
t i j d e n g e e s t e s g e s t e l d h e i d d a a r t o e n nog n i e t r i j p v o o r
Wijzelf
z i j n d u s nu a a n e e n h e r e x a m e n t o e .
In het a r t i k e l van Prof.
Gysseling,
v o o r k o m e n d i n v o r i g nummer,
k a n h e t u n i e t o n t g a a n z i j n d a t d e naam " W i l h e l m u s ten jare
1295, n i e t ergens i n h e t onbekende of
de Jueden",
i n een n i e t nader
b e p a a l d e A a l s t e r s e omgeving voorkwam, m a a r w e l d e g e l i j k i n Erembodegem. viel
D i t was d e e e r s t e v e r b a z i n g d i e o o k o n s t e b e u r t
t o e n we i n h e t S t a d s a r c h i e f
h e t zowel door E.H.
t e Aalst
op z o e k g i n g e n n a a r
De B r o u w e r a l s d o o ~D r .
J.
S t e n g e r s aange-
h a a l d e "Rentebouc van de H e i l i g h e Gheest van A e l s t "
1380.
?
ten jare
D i e v e r b a z i n g w a s d e s t e g r o t e r w a n n e e r we h e t d a a r n o g
meer g e p r e c i s e e r d vonden. R e e d s op d e t w e e d e p a g i n a v a n d a t r e n t e b o e k ,
12
b i j de renten
" I n d e S o u t s t r a e t e " v i n d e n we
V 0 2 : j a n momaert op s y n h ( u i s ) d a t Willems J a n s zone v a ( n )
-
d e r J o d e was
. ..
D e z e m o m a e r t b e t a a l d e r e n t e n o p e e n h u i s d a t d u s v b b r hem toebehoorde Daar d i t b i j
a a n W i l l e m v a n d e r J o d e d i e d e zoon was v a n J a n . de r e n t e n i n de Z o u t s t r a a t s t a a t ,
l a a t h e t o n s nog
n i e t v e r m o e d e n d a t W i l l e m i n Erembodegem v e r b l e e f . hem t e r u g i n h e t z e l f d e R . B .
i n een lopende
d e s c h e n k i n g van e e n v e l d e k e n a a n "den Aelst"
a l s één der getuigen,
We v i n d e n
tekst betreffende
Heyleghen ghees
van
dit als
-V0 28 : Willem v a n d e r J o e d e .
- V " 48 : P e t e r d o r r e n i a n s b e s i t l dachw(ande) l a n t s gheleghen
...
op de h e l l e o v e r s i d e t e r Jode Waert
Daar hebben w i j h e t c i t a a t d a t meermaals wordt de wijknaam
! Men h i e l d e c h t e r g e e n r e k e n i n g m e t
die schuilgaat of
i n de k o n t e k s t .
de informatie
toen r e e d s een wijknaam
Was h e t
g i n g h e t s l e c h t s om e e n v e r w i j z i n g n a a r d e w o o n p l a a t s v a n
de a l d u s genaamde p e r s o n e n
? D i t
vlak bijgelegen z.g.
(landbouwgronden)
over side",
Helle
laatste blijkt,
t o t "Terjode Waert"
o g e n b l i k nog n i e t 11
aangehaald voor
d i t is aan de overzijde,
- V " 57 : "Willem v a n d e r i o d e op pachtlant va(n)
den h e l l e g h e s t
xxV
w a n t d e zo
s c h i j n t op d a t
t e behoren;
ze l i g t
v a n zeg maar T e r j o d e n D r i e s . (honderd roeden)/
i n de(en)
side
/ goesen de hout
i n dandre side". Hij betaalt
l2 deniers t e kerst(avond)
even a l s Jan c o r t v r i e n t op evenveel Arnouts v e l t
!!, dat
overzijde van deze, duidelijk sneller, Terjoden,
ligt
op e e n h a l f
dagwand l a n d ,
l a n d "op A r n o u t s v e l t " .
inderdaad b i j Terjoden Dries,
t e n o p z i c h t e van de H e l l e . dààr dus.
aan de
Ons h a r t
slaat
Daarom i s d e D r i e s d e w i e g v a n
n i e t a l l e e n omdat d a a r v o l g e n s d e oude k a a r t e n d e
e e r s t e k l e i n e woonkern van de l a t e r e u i t d i j e n d e w i j k l a g ,
maar
o o k o m d a t d a a r d e p l a a t s l i g t w a a r a a n d e w i j k n a a m d e naam o n t leende.
Het
is duidelijk
Zo b e p e r k t w a s h e t beide gegevens
-
: de H e l l e h o o r t nog n i e t
t o e n nog e n zo nauwkeurig wordt
op v e r s o 48 e n V"
p a a l d waar Willen van d e r In dezelfde paragraaf
57
-
bij
"Jode".
door deze
d i e k l e i n e p l a a t s be-
iode r e n t e b e t a a l d e op l 0 0 r o e d e l a n d .
v i n d e n we d e r e e d s h o g e r g e n o e m d e
13
J a n mzmaert t e r u g .
Op d e e e n o f
ander manier schijnen ze
samen t e h o r e n . E r w a c h t t e ons nog meer.
De v e r r a s s i n g w a s n o g n i e t v o l l e d i g . Het
Stadsarchief
t e A a l s t b l e e k nog e e n r e n t e b o e k v a n o u d e r e
datum r i j k t e z i j n ,
-
V"
l
nl.
: Jan vand(er)
r a e s s e g h l ( e m ) was
d a t van
i o d e op
1351.
h'uus)
en(de) erve dat ians van
...
Het wordt opnieuw vermeld b i j d e r e n t e n i n d e Z o u t s t r a a t . J a n van Raesseghem b e h o o r t de plaatselijke adel. bijzondere pagina. d a a r r e e d s samen,
-
V" 3
t o t h e t huis van Liedekerke,
-
Verder b l i j k t
dus t o t
" -3 w e l e e n e e n z e e r
~
We z i j n n u 7 0 j a a r v r o e g e r e n we v i n d e n h e n ook b i j de r e n t e n i n de Z o u t s t r a a t .
: Jan cortvrient en
Willem van d e r jode op h e t "harensvelt", ieder een zelfde bedrag van T u s s e n d i e t w e e namen i n ,
ook t o e n r e e d s
12 k e n i e r s a a n r e n t e b e t a l e n d e .
i n een k l e i n e r moeilijker t e lezen
s c h r i f t - dus ogenschijnlijk l a t e r aangebracht t o t nadere verklaring,
of een gewijzigde s i t u a t i e - t e r v e r d u i d e l i j k i n g toege-
voegd,
l e z e n we h e t v o l g e n d e
"Sust'
va
p
erf
:
( n ) d e r j o e d e op e e n h a l f
g h e l e g h e n op h a r e n s v e l t
Ook d e z e S u s t '
dachl(wand)
l a n t s op s i e
i n d e proch i n herebodeghem". Susten) van der joede,
(afkorting van Suste of
samen met d e twee v o o r g a a n d e n op e e n h a l f
dagwand l a n d op h e t
Arentsveld. Hier is d u i d e l i j k sprake van een e r f ,
z o d a t we d e l o g i s c h e g e -
v o l g t r e k k i n g kunnen maken : d a a r b e t a a l d e n z e n i e t a l l e e n r e n t e n op h e t l a n d ,
d a a r woonden z e
!
W a n n e e r men n i e t a l l e e n z o m a a r namen c i t e e r t d i e i n o u d e a r c h i e v e n voorkomen, m a a r ook i n f o r m a t i e z o e k t i n d e k o n t e k s t ( h o e g e r i n g d i e o o k moge z i j n ) , Daarom i s h e t z e l f langrijk.
l e z e n v a n d e o o r s p r o n k e l i j k e s t u k k e n zo be-
Wat o v e r i g e n s n b g b l i j k t
t e z i j n met de p l a a t s e l i j k e Er
k o m t men h e e l w a t m e e r t e w e t e n .
is,
d a t men v e r t r o u w d d i e n t
toponomie.
i s n o g m e e r o p d e z e p a g i n a d a t o n s i n t r i g e e r t (we komen d a a r
l a t e r op t e r u g ) .
We g a a n n u n o g v e r d e r t e r u g i n d e t i j d e n
zoeken a a n s l u i t i n g met h e t oudst gekende gegeven,
14
ons ook r e e d s
door Prof. Gysseling aangebracht.
Ook nu noteerden we iets
meer dan louter die ene naam van Willem of Wimhelmus, in het renteboek van St.-Baafs Bisdom, berustend bij het R.A.G., onder het nummer R. 31 C.
-
R O '42.
1295
-
R. 31 C
-
R" 4 2 : "bij Erboudeghem"
W1(illem) de jueden x Ely de linden (het kruisje betekent gehuwd met) Liby Margl(riete)
-
(Liby is de afkorting van het Latijns V
woord libery en betekent kinderen) Joh' (oannes) W' (illem) isa Zo staat het daar en zo weten we dat Willem met zijn gezin, vrouw Ely en hun vier kinderen, reeds in 1295 te Erembodegem verbleef.
Bekend met de autentieke gegevens van l351 en 1380,
leidt het geen twijfel dat het op dezelfde plaats was. Neen, niet op "ten Broeke", ook niet op een drassig iutta, jotha of joda
-
op het Arentsveld - vruchtbaar akkerland waar
ook de tarwe gedij t. Plaatsen we de desbetreffende namen en familienamen te Erembodegem én te Aspelare tegenover elkaar, dan kunnen we ons niet van de indruk ontdoen dat er een familieverband moest bestaan tussen de twee.
In hetzelfde renteboek van St.-Baafs te Gent vinden
we bij Aspelare,
-
R"
65 : "Alisa vx Iohannes de joeden"
-
vx
-
is de afkorting
van het latijn uxor en betekent echtgenote. Willem de jueden, te Erembodegem, heeft een dochter : Lisa; waarschijnlijk is zij de echtgenote van Iohannes de joeden te Aspelare.
Het is zelfs mogelijk dat het deze Iohannes is die
bij de kinderen van Willem als gelijke met zijn eigen kinderen vermeld wordt en dus een schoonzoon is in plaats van een eigen zoon.
Dit vermoeden wordt nog versterkt wanneer we dit aanvullen
met n6g gegevens, ons door Prof. Gysseling aangebracht.
-
l350 : "Margriete vander Jode" te Aspelare. (R.A.G.-Ninove)
Weer eenzelfde naam als die van de andere dochter van Willem. Hebben twee van Willems kinderen zich in Aspelare gevestigd ?
Is een de Jueden gehuwd met een de Joed'en ?
15
Vermoedelijk wel.
Eenmaal
schiedenis van de Joden, e n hoe
i e t s meer vertrouwd met de ge
w e e t men h o e z e l d z a a m d i e n a a m i s
zeldzaam de gekende volksjoden d e s t i j d s
i n Vlaanderen.
Er wordt voor h e t e e r s t een spoor n a g e l a t e n voor d e wijknaam t e Aspelare.
-
- l365 : " t e r Joeden" R.A.G.
-
b i j Ninove
zie art.
Prof.
Gysseling.
Als
s c h r i j f w i j z e t e r p l a a t s e helemaal i n overeenstemming met l295 voorkomende familienaam "de
de daar reeds
in
i s 70 j a a r o f
een generatie l a t e r .
We s c h a k e l e n o p n i e u w o v e r n a a r E r e m b o d e g e m ,
Joeden"
dit
geven nogmaals
( e n n u i n c h r o n o l o g i s c h e v o l g o r d e ) w a t we r e e d s v e r n a m e n e n :
vullen verder aan
-
l295
: "Willem
de Jueden"
(R.A.G.
1334 : G i l l i s vander Joede"
-
St.-Baafs Prof.
Aalst.
Art.
351 " S u s t ' v a n
)
- oorkonde
begijnen.
Zie a r t .
Prof.
t e Aalst,
R.A.G.
- oorkonde Begijn-
Gysseling. t e Aalst
d e r J o e d e op e e n h a l f
(S.A.A.-
"Willem van d e r Jode"
(S.A.
.
-
-
V"
D i t
-Vo
I)
l a n t s op s i e
samen met
R.B.H.G.
- l380 : "Willem J a n s zone v a n d e r Jode" Aalst
R.B.H.G.
dach(want)
e r f gheleghen op h a r e n s v e l t i n herebodheghem"
Opm.
31.
Gysseling.
- 1351 : " J a n v a n d l ( e r ) I o d e " ,
-
Bisdom R .
t e A a l s t R.A.G.
Beggaarden ) = mannel.
- l350 " J a n van d e r Jode", hof
St.-Baafs
(S.A.A.
- V" 2')
-
R.B.H.G.
2)
is r e e d s e e n t w e e d e W i l l e m e n h i j i s J a n s z o o n - n i e t
zoon van de e e r s t e Willem deze Johannes of
Jan,
-
d i t v e r s t e r k t h e t vermoeden d a t
e e n s c h o o n z o o n was v a n d e e e r s t e W i l l e m
e n gehuwd m e t d i e n s d o c h t e r L i s a o f A l i s a .
-
1380 : " l a n t s (S.A.A.
-
gheleghen op de h e l l e over s i d e t e r jode waert..
- R.B.H.G.
Aalst
: "Willem v a n d e r I o d e op
l380
l a n t op Arnouts v e l t "
(S.A.A.
- V" xxV (
- R.B.H.G.
48) 5 x 20 of
100) roeden
A a l s t - V" 57).
Arnouts v e l t andere s c h r i j f w i j z e voor Harens of Arentsveld.
- Einde 14e eeuw :
"...
d i e j a n m u y l a e r t s waren". Aalst
-
nr.
69 - R"
lants
t e r juede
(R.A.G.
opden bosch gheleghen
r e n t e b o e k j e O.L.V.
Hospitaal
7).
- l 4 1 5 : "De h k i l e g h e g e e s t v a n H a e l t e r t o p X L V I I I ( 4 8 ) r o e d e n
16
landz op de bruel koutere gheleghen dat Willems van den iode waer
"
(S.A.A.
-
R.B.H.G.
-
R0.7).
Bezat daar dus vroeger
eveneens land.
-
...
1457 : "
secre grondt van erve gheleghen ter jode in
de prochie van Eerebodeghem bodegem
-
-
1524 :
-
1450-59 "
...
...
11
(R.A.G.
-
schepenboek Erem-
V " I) los blad.
. . .l'
van de lande ter jode op de bosschen
(R.A.G. oorkonde Groenenbriel nr. 113).
-
kouter), "
..
...
"
1539 :
landts gheleghen op de zwalewe coutre (Zwaluw-
deen zyde an sheeren strate teghene den wisseleere
...
11
ende noch op een half dachwl(ande) gheleghen op tzelve
...
velt coomende anden wech die ter Jueden weert loopt (R.A.G.
-
fonds O.L.V.
11
Hospitaal Aalst 1539 nr. 159).
D e wisseleere is het wisselkantoor van die tijd, plaats waar transacties plaats vinden : koop, verkoop, in pand geven, ruil. Het k a n gaan om een plekje land, zaai- of plantgoed, een stuk huisraad, een stuk vee, bij betergestelden het in pand geven van een sieraad. Deze wissel-ere is gelegen op de zwaluwkouter aan de Heerstraat Dit is net aan de andere kant van Terjnden, aan
Aalst-Ninove.
dezelfde steenweg. De naam voor een aanvankelijk zo klein nauw plekje is nu als het ware uitgevloeid over het omliggende; het is de verzamelnaam geworden voor een leefgemeenschap en de daaromheenliggende landerijen.
Nochtans blijven die hun vroegere toponymische De wijknaam is nu zeker
benaming behouden, ook het Arendsveld. een feit geworden. hier bij laten.
Laat het ons, voor wat de aanhalingen betreft,
We zijn er ! !
WAT BLIJKT NU UIT AL DIE AUTENTIEKE GEGEVENS ?
I . Zowel te Aspelare als te Erembodegem krijgen we in 1295 de familienaam met het bepalende lidwoord
-
de
-
voorop (de Joede,
de J ede) voor een eerste, hier aanwezige generatie Jood, al dan niet bekeerd
-
-
al dan niet
die, ofwel de familienaam reeds
droeg toen ze zich hier vestigde, ofwel deze hier toebedeeld kreeg.
2. De volgende generatie(s) woord
-
de
-
krijgen niet meer het bepaldende lid-
maar vander vbdr de geslachtsnaam, waarschijnlijk
als een verwijzing naar een afstamming van de voorgaande generatie.
17
18
3. Pas bij de tweede of derde generatie duikt de eerste aanwijzing op naar hun verblijfplaats hier niet kortstondig was.
-
waaruit blijkt dat hun verblijf Voor Terjoden maakt dit een verschil
van 85 jaar. 4.
Deze aanvankelijk onaanzienlijke plaats wordt een vaste benaming.
De plaatsnaam is ontstaan.
Dit blijkt voor Erembodegem
reeds duidelijk in 1 4 6 2 . IN DEZE LOGISCHE VOLGORDE DIENT ZICH HET ONTHULLENDE FEITENMATERIAAL AAN, NIET OMGEKEERD. Zolang er geen oude archiefstukken gevonden worden waarin de plaatsnaam eerder voorkomt dan de familienaam en evenzeer erkenbaar als in de reeds voorhande zijnde bronnen, vragen logika en eerlijkheid dit te respekteren. We zijn bereid onze mening te herzien zodra iemand met een oudere archiefbron het tegendeel kan bewijzen.
(vervolgt)
Mevr. De Waegeneer-Temmerman Aanwijzingen op de kaart.
Arents, Harens of Arnouts velt : C en D Dries : C
-
- 3
en 4
2
-
Helle : B en C
l en 2
Broekveld : B en C Wisseleer : F
-
-
2 en 3
4 in de nabijheid van
Korte Keppe- of Koppestraat
,
van ouds ook Joodse weg genaamd : E en F
19
- 3
en 4.
Vergrotingen van de kerk t e Heldergem in l 8 2 9 Op 27 f e b r u a r i 1 8 2 8 v e r g a d e r d e d e g e m e e n t e r a a d v a n H e l d e r g e m ( 1 ) met Matheus de Ruddere,
burgemeester,
Constantinus
assessoren (2),
e n J a n B a p t i s t e De S w a e f ,
Schouppe
Nicodemus M e r t e n s ,
L i v i n u s G o e m a n e n P i e t e r J a n De S m e t . Er werd b e r a a d s l a a g d
o v e r d e n o o d z a k e l i j k h e i d om d e k e r ,
door de a a n g r o e i v a n de b e v o l k i n g t e k l e i n geworden was, vergroten. bevond,
die te
Ondanks de s l e c h t e s t a a t w a a r i n de oude k e r k z i c h
v e r o n d e r s t e l d e men d a t d e k o s t e n v o o r d e w e r k e n n i e t
t e hoog zouden oplopen. De v e r g r o t i n g z o u g e b e u r e n a a n d e v o o r k a n t v a n d e k e r k . De r a a d g i n g a k k o o r d m e t d e v e r b o u w i n g e n m a a r v e r k l a a r d e noch de gemeente,
dat
noch de k e r k f a b r i e k over f i n a n c i ë l e middelen
b e s c h i k t e n om d e w e r k e n t e b e t a l e n . Daarom b e s l o o t d e r a a d z i c h t e r i c h t e n t o t h e t H o l l a n d s e b e s t u u r . De a a n v r a a g l u i d d e a l s v o l g t
:
" D a t h e t H a r e M a j e s t e i t moge b e h a g e n ,
enen o n d e r s t a n d a a n hunne
gemeente voor de v e r g r o t i n g van de kerk t e w i l l e n verlenen.
W i j doen ook een e e r b i e d i g verzoek aan de Edele Groot Achtbare H a r e G e d e p u t e e r d e S t a t e n om h e t a a n z o e k a a n Z i j n e M a j e s t e i t t e w i l l e n overmaken e n h e t z e l v e met een g u n s t i g a d v i e s willen staven,
te
tevens verzoekende hunne Edele Groot Achtbare
H e r e n om e n e n o n d e r s t a n d o p d e p r o v i n c i a l e f o n d s e n t e w i l l e n toestaan". P e t r u s De C l e r c q ,
bouwkundige,
wonende t e Erondegem was b e l a s t
om h e t p l a n v a n d e v e r b o u w i n g t e m a k e n e n t e v e n s z o r g d e h i j voor een gedetailleerd Deze r a m i n g b e r u s t plan b l i j f t
b e s t e k d a t k l a a r was o p
i n het kerkarchief
t e Heldergem,
maar h e t
t o t op h e d e n o n v i n d b a a r .
N o c h t a n s v e r w i j s t d e H e e r De C l e r c q b o v e n a a n h e t h i e r b i j g e v o e g d e grond-
( l ) R.A.
5 f e b r u a r i 1828.
Ronse
-
z i j n bestek naar
e n opgaand p l a n .
N o t u l e n v a n d e gemeenteraad n r . 10.
( 2 ) B e l a s t met h e t opmaken d e r a k t e n v a n d e b u r g e r l i j k e s t a n d .
20
I n h e t v e r s l a g v a n d e g e m e e n t e r a a d s c h r i j f t men o o k o v e r b i j g e v o e g d p l a n , m a a r ook i n Ronse i s e r n i e t s Ik heb p e r b r i e f
een d o s s i e r voorhanden aannemer.
t e vinden.
k o n t a k t opgenomen met h e t R i j k s a r c h i e f
Beveren e n de Heer A r c h i v a r i s
he^
te
l i e t mij weten d a t e r a l l e e n
i s over de b e t a l i n g s b e v e l e n aan de
(3)
Dank z i j h e t b e s t e k z u l l e n w i j g r o o t t e van de u i t
t o c h kunnen nagaan wat de
t e v o e r e n w e r k e n was e n o n s ook e e n b e e l d
kunnen vormen van de p r i j z e n u i t d i e p e r i o d e . Prijzen in gulden a f b r e k e n en opruimen v a n de g e v e l s
40
delven en v u l l e n van de grachten voor de funderingen l e n g t e v a n d e n i e u w e muur 22 e l
( 1 5 , 1 3 m)
158,4
(4)
d i k t e 75 duim ( 0 , 5 1 m ) , h o o g t e 6 e l 4 0 d u i m ( 4 , 4 0 m) t o t a l e p r i j s van h e t metselwerk t o t a l e p r i j s van de pleisterwerken t o t a l e p r i j s van de timmerwerken hoogte van de kerkdeur 3 e l breedte
( 2 , 0 6 m)
2 e l 4 d u i m ( l , 6 5 m)
d i k t e 5 d u i m ( 3 , 4 cm) de p r i j s voor het hout,
nagels,
arbeid,
scharnieren en s l o t dak bedekt met s c h a l i ë n , breedte vloer
20 e l
lengte 7 e l
( 4 , 8 1 m)
(13,76 m
i n Doornikse geslepen s t e e n
lengte 6 e l
( 4 , 1 2 m)
b r e e d t e 8 e l 4 0 d u i m ( 5 , 7 8 m)
20 1 , 6 0
Witten van de ganse b u i t e n k a n t van de kerk (drie lagen).
( d i t g e b e u r d e om h e t o u d e e n h e t
nieuwe g e d e e l t e h e t z e l f d e u i t z i c h t
t e geven
60
t o e z i c h t e n opmaken v a n h e t bouwplan a a n 3 %
48,47
Totale prijs
3 037,52
( 3 ) R . A . Beveren-Kerk v a n Heldergem n r . 2540 B e t a l i n g s v o o r w a a r d e n a a n aannemer ( 1829-1 830)
21
Op
6 augustus
van
l
l 8 2 8 v e r l e e n d e h e t H o l l a n d s b e s t u u r een. t o e l a g e
000 g u l d e n ( 5 ) ,
d e p r o v i n c i e kwam t u s s e n v o o r 8 0 0 g u l d e n ,
d e k e r k l e e n d e 700 g u l d e n a a n 4
X d i e moesten worden terugbe-
t a a l d gedurende een termijn van
10 j a a r
e n h e t r e s t e r e n d e werd
geschonken door de p a r o c h i a n e n . De w e r k e n w e r d e n a a n g e n o m e n e n u i t g e v o e r d d o o r Emmanuel De J o n g h e , , m e t s e r e n wonende
t e Barnbrugge,
v o o r d e som v a n 2 9 0 0 g u l d e n .
De , v , o l t o o i d e v e r b o u w i n g s w e r k e n w e r d e n n a e e n l a a t s t e c o n t r o l e r
d o o r E ; H . ' , Y a n Den H o l e ,
pastoor,
de heer burgemeester,
de
b e i d e a s s e s s o r e n e n P e t r u s De C l e r c q g o e d g e k e u r d op 2 7 . 1 1 . 1 8 2 9 . Dank z i j d e n o t i t i e s v a n p a s t o o r De M a e y e r
(1837-
wij
t o c h e n k e l e gegevens o v e r de oude k e r k .
"De
k e r k h i e r beneden i s e e n z e e r oude k e r k .
874) b e z i t t e n
De b r e e d t e v a n
de k r u i s k e r k l a n g s de b i n n e n k a n t d e r muren b e d r a a g t (8,04 m,
d i e p t e van h e t koor
kerkportaal
9 voet
b a n k 62 v o e t
( 2 , 4 9 m),
(17,18 m).
t r a p voor h e t a l t a a r
Van d e z e n t r a p
van h e t p o r t a a l
(4,43 m),
105,5 voet
Het B a r b a r a k o o r l a n g s de e p i s t e l k a n t breedte
l6 voet
Het O . L . ( 4 , 4 3 m).
d i e p t e van h e t
t o t a a n d e communiet o t den e e r s t e n
( 0 , 9 7 m).
15 v o e t
( 4 , 1 5 m).
(29,24 m). : diepte
20 v o e t
( 5 , 5 4 m),
(4,43 m). : diepte
Vrouwekoor
10 v o e t
( 2 , 7 7 m),
b r e e d t e 16 v o e t
B r e e d t e v a n d e k e r k m e t d e k r u i s e o r e n 62 v o e t
Breedte van de s a k r i s t i e De t o r e n v a n d e k e r k
12 v o e t
(3,32 m),
diepte
l 7 voet
kerk s t a a n geen p i l a r e n . langs beide zijden.
Bron
(17,18 m). (4,71 m ) .
i s g r o t e n d e e l s van h o u t gemaakt en r u s t op
e e n muur e n op t w e e b a l k e n d i e o v e r d e k e r k v a e t l i g g e n .
h e t koor
(6)
van dezen t r a p t o t aan
t e gaan 3 , 5 voet
tot achter het altaar
T o t a l e l e n g t e van de kerk
(4,43 m),
Van d e c o m m u n i e b a n k
l6 voet
d e n t r a p om o p h e t a l t a a r
l6 voet
29 v o e t
I n de
I n d e beuk b e v i n d e n z i c h twee v e n s t e r s
In ieder zijkoor s t a a d een venster.
In
i s e r langs beide kanten een k l e i n e v e n s t e r .
: kerkarchief
- Heldergem. De T r o y e r R o g e r
I n e e n v a n d e v o l g e n d e nummers w o r d t d e e r b a r m e l i j k e t o e s t a n d van de oude k e r k en een i n v e n t a r i s van de i n b o e d e l behandeld.
(5) l 000 gulden = 2 l 1 ,4 f r . (6) 1 v o e t i n h e t Land van A a l s t : = 0,27721 m.
22
WAAR VERSTOPTE DE PASTOOR Z I J N GELD ?
I n de parochiearchieven van Kerksken vinden w i j volgende n o t a v a n P a s t o o r PRINGELS "Voor
:
1250 gezongen m i s s e n v o o r P e t r u s ,
van der Stock aan m i j 5 000 f r . 24 o c t .
o n d e r g e t e k e n d e b e t a a l d d e som v a n
door de k l e r k van Mr.
den n o t a r i s D e Geest den
1894.
get.
C.
Pringels past.
29 o k t .
gecelebreerd
19 H.H.
16 nov.
dito
10 d i t o
31 d e c .
dito
8 dito
Dus o p l missen,
J o a n n e s e n Emanuel
januari
Missen
76.00
= f r .
40.00
fr.
32.00
=
5 000 f r . min
b l i j f t dus f r .
fr.
=
148.00 f r .
voor 37 gezongen
4 852.00 voor de welk i k 45 o b l i g a t i ë n
op de s t a d Antwerpen e n B r u s s e l v o o r pand gekocht heb. Deze b e r u s t e n i n d e k o f f e r f o r t v a n h e t k l o o s t e r Nu s e d e r t 2 0 j a n u a r i
1897 t e n m i j n e n h u i z e i n e e n blauwen
b o e k t u s s c h e n d e g a z e t t e n v a n d e XXe.
Siècle.
R.
KERKSKEN : STATUS ANIMARUM o f P a r o c h i e Kerxken u i t
t e Kerksken.
Lievens,
Register der bevolking van de
1845.
L i j s t van a l l e huisgezinnen,
vermelding van ouders,
en vervolgens eventuele dienstboden werden genoteerd leeftijd,
kinderen : beroep,
V o r m s e l e n E e r s t e Communie.
Deze t e k s t ,
een belangrijke bron voor de familiekunde,
a a n g e v r a a g d w o r d e n o p h e t s e c r e t a r i a a t v a n HK.
23
kan
Haaltert.
(100 f r . )
Kinderspelen uit vroeger dagen Glijden
: (op sneeuw e n i j s )
was d e w i n t e r p r e t b i j u i t s t e k .
Er waren meerdere d i s c i p l i n e s . 1.
: gewoon o p d e klompen
"Sleer'n"
leen zondagdracht
(schoenen waren a l -
en overigens n i e t
glijden).
Men " s l e e r d e " ,
s t a a n d of
op z i j n "iksken"
a a n g e w e z e n om t e
na een f i k s e aanloop, (hurkje).
recht-
Op h e t s t a a r t -
been v a l l e n hoorde e r b i j .
2.
Met h a k e n
: van
teen t o t h i e l werden de zolen van de
klompen met een g l a d d e d i k k e i j z e r d r a a d bespannen, w a t d e w e e r s t a n d op d e g l i j b a a n i n h o g e m a t e verminderde.
Geboden was w e l d e v o e t e n g e s l o t e n t e h o u d e n ,
dus n i e t de ene voor de andere. van meetaf
3.
jes
iedereen
gegeven.
Met b a l e i n e n de zalm,
En d a t w a s n i e t
: meer
gevorderden wilden h e t neusje van
z i j n d e twee of
d r i e f i j n e b a l e i n t j e s met haak-
i n de klompzool gedreven,
wat s t a b i l i t e i t
en g l i j d -
v e r m o g e n t e n g o e d e kwam.
4.
Met d e i j s s t o e l
: een door vader
getimmerd s o o r t s t o e l , met
of
g r o t e broer ineen-
twee g l i j b a l k e n a l s b a s i s
( a l dan n i e t met e e n i j z e r d r a a d bespannen),
een naar
a c h t e r o v e r h e l l e n d e rugleuning en een z i t b a n k voor twee of
drie passagiers.
H i j werd geduwd,
met een koord getrokken.
uitzonderlijk
Ouderen voerden e r de k l e i n -
t j e s mee n a a r s c h o o l .
5.
Met h e t " s l e d d e k e n "
: een éénmansstoeltje
l e u n i n g maar met v o e t s t e u n e n .
zonder rug-
Twee k o r t e s t o k k e n m e t
i j z e r e n p i n n e n d i e n d e n om z i c h o p d e i j s b a a n a f duwen.
Afwisselend
liggend,
dit
g l e e d men z i t t e n d o f
t e
op d e b u i k
l a a t s t e a l l e e n door meer gevorderden i n
de kunst. (vervolgt)
24
