MATCH. Meer wortel en minder stok. Prikkelen, samenwerken én de menselijke maat. Eigen verantwoordelijkheid? Ook meer keuzevrijheid!

2013

MATCH Meer wortel en minder stok Prikkelen, samenwerken én de menselijke maat Eigen verantwoordelijkheid? Ook meer keuzevrijheid!

MATCH Colofon

Inhoudsopgave

Intro

De Landelijke Cliëntenraad (LCR) brengt jaarlijks een e-magazine uit. Dit jaar is het thema de match op de arbeidsmarkt. Match is een eenmalig e-magazine. De inhoud is bedoeld om te laten zien dat mensen die achteraan in de arbeidsmarktrij staan toch aan het werk kunnen komen. Maar de inhoud is ook bedoeld om discussies aan te zwengelen over een veranderde kijk op de arbeidsmarkt.

Uitgever Landelijke Cliëntenraad

Wortel

4

(eind)redactie Rietje Krijnen Corrector Landelijke Cliëntenraad Barbara Bosman

Mensen zijn soms jarenlang buiten

Tussen het speciaal onderwijs en de

Welke vernieuwende manieren zijn

sociale zekerheid verandert inmiddels langzamer-

het arbeidsproces gehouden. Nu

arbeidsmarkt bestaat geen goede

er om mensen te re-integreren op

hand van uitkeringsverschaffing naar bevordering

moet iedereen aan de slag.

‘brug’. Daar moet veranderingen in

de arbeidsmarkt? Een inventarisatie.

van deelname aan het arbeidsproces. In ons sys-

Dr. Ronald Dekker van de Universi-

komen met ProjectSEARCH.

duidelijk dat zij geacht worden te werken.

teit van Tilburg vindt het belangrijk dat mensen zoveel mogelijk participeren. Hij denkt dat de werkwijzen

Ook voor cliënten is betaald werk vaak de beste oplos-

die de overheid voorstelt daar niet

20

sing. Mensen die vooraan in de arbeidsmarktrij staan,

Grote bedrijven met meerdere ves-

periode daar ook meer problemen mee. Als er weinig

De overheid breekt zich al jaren

tigingen moeten met een x-aantal

werk is, wordt het op alle vlakken moeilijk.

6

het hoofd over de vraag hoe

gemeentes en sw-bedrijven om de

Een grote groep mensen komt – los van de crisissituatie

werk-gevers zijn te motiveren om

tafel als ze mensen die achteraan in

– nog meer knelpunten tegen. Zij vinden niet zomaar

mensen die achteraan in de arbeids-

de arbeidsmarktrij staan een kans

een plek op de arbeidsmarkt. Daar zijn een heleboel

marktrij staan een kans te bieden.

willen bieden. Netwerk Locus maakt

redenen voor.

MKB Eindhoven probeert op allerlei

De Normaalste Zaak kijkt vanuit het

werkarrangementen. Werken die?

De jeugdwerkloosheid is gestegen omdat er onvol-

manieren vraag en aanbod op de

perspectief van werkgevers wat er

doende nieuwe banen (vrij)komen waarin zij ervaring

arbeidsmarkt bij elkaar te brengen.

nodig is om mensen aan het werk

kunnen opdoen. Mensen met een beperking die net

aan de instroom van mensen die helemaal achter in die

te krijgen.

wat meer hulp of begeleiding nodig hebben om aan

arbeidsmarktrij staan? Het laatste blijkt te kloppen.

het werk te komen. Werklozen die allang buiten het

Zelden zijn er zoveel initiatieven geweest om zoveel

arbeidsproces staan en daardoor allerlei vaardighe-

mogelijk mensen die niet zo opvallen in die rij voor de

den missen. Oudere werklozen omdat ze ‘te duur’ zijn

arbeidsmarkt aan het werk te krijgen. Werkgevers slaan

toe leiden.

12

Normaalste zaak

Ideeën

Jeroen Poortvliet (p. 15) Overig stockmateriaal

Uitzenden

8

goede papieren en (recente) werkervaring hebben, die

Werkarrangementen

22

Marco de Swart (p. 5)

Wil Scholten

14

de handen ineen. Bedrijven vergaren kennis zodat werkgevers van elkaar kunnen leren. Er worden projecten

Als toch gepraat wordt over een

Wsw-indicatie of jonggehandicapten die geen uitkering

opgericht om een betere aansluiting te vinden tussen

andere kijk op de arbeidsmarkt,

meer krijgen, maar aan de slag horen te gaan.

opleiding en werk. Elk initiatief heeft zo een eigen

De uitzendbranche wordt vaak

Echte participatie

niet gezien als een van de partijen

Kansen bieden op de arbeidsmarkt,

geverschap worden gekeken, zo

Werkgevers werven vaak op de beste kandidaten met

waarmee mensen achteraan in de

is ook praten over het stelsel van

betoogt Aad van Nes. ‘Werkgeven

- ogenschijnlijk - de minste risico’s. Sollicitanten met

In dit magazine maken we een rondgang langs

arbeidsmarktrij aan de slag komen.

sociale zekerheid. Prof. dr. Nicolette

is meer dan op een spreadsheet

bepaalde kenmerken vallen al bij de eerste selectie-

wetenschappers en initiatiefnemers. Is het nou echt zo

Terwijl al jaren zo’n 35% van de

van Gestel zegt dat het hoog tijd

de productiviteit van mensen in de

ronde af. Hierdoor komen werkzoekenden zoals

moeilijk om mensen die achteraan in die arbeidsmarktrij

populatie bij uitzendbureaus bestaat

is om die discussie eens goed te

gaten houden’.

langdurig werklozen en mensen met een beperking,

staan te plaatsen? Waarom dan? Wat kan eraan worden

uit ‘de doelgroep’.

voeren.

achterin de rij terecht. Zij maken weinig kans om voorin

gedaan om eventuele barrières weg te nemen? Wat is

de rij te komen, omdat zij hun kenmerken moeilijk kun-

de rol van de overheid hierin? Hoe kunnen werkzoeken-

nen veranderen. Uiteindelijk bevinden deze mensen zich

den beter worden toegerust? Op welke manier kunnen

zo ver achteraan in de rij dat terugkeer een utopie lijkt

werkgevers worden geholpen? En wat mag van werkge-

te worden.

vers wel of juist niet worden verwacht? De geïnterview-

Overname van artikelen en

16

foto's alleen na uitdrukkelijke

manier gevonden om teleurstellingen te voorkomen.

moet er eens serieus naar werk-

24

den geven inspiratie voor werkzoekenden, werkgevers, Hoe komen deze mensen dan op die arbeidsmarkt?

overheid en ook cliëntenraden om samen te werken

Moet er veel geld bij om werkgevers te verleiden deze

aan brood-nodige verbeteringen. Een voorbehoud: het

Het gaat altijd om mensen. Dat

werk-nemers aan te nemen? Of klopt het beeld dat

moet wel beter gaan met de werkgelegenheid.

Hoe jobcoaching en jobcarving

wordt te gemakkelijk vergeten, zegt

werkgevers in toenemende mate een bijdrage willen

mogelijkheden bieden.

LCR-voorzitter Gerrit van der Meer.

leveren – zonder er per se een bonus voor te krijgen –

schriftelijke toestemming van

November 2013

kenden die kort geleden zijn ontslagen in deze crisis-

vraag naar is. En straks ook werkzoekenden met een

rechten worden ontleend.

met bronvermelding.

gezond zijn, komen er meestal wel. Al hebben werkzoe-

geworden of uitgevallen zijn in beroepen waar minder

Werkende uitkering

Aan deze uitgave kunnen geen

de uitgever én de auteur, en

uitkering. Daar is vriend en vijand het over eens. De

teem van sociale zekerheid is voor cliënten al lang

Fotografie

Vormgeving

Betaald werk is beter dan afhankelijk zijn van een

Innovatie

Else Roetering

coördinatie, teksten en

18

Van school naar werk

Branko Hagen

Conceptontwikkeling,

10

Jobcarving en -coaching

Column Mensen

2

3

MATCH 2013

MATCH 2013

MATCH

zijn veel duurder dan de uitvoeringskosten. Zet je juiste

Ronald Dekker

begeleiding in, dan bezuinig je uiteindelijk. Ik bedoel

Meer wortel en minder stok

maar: je moet het grote geheel zien en niet op elk deelterreintje gaan knijpen, want dan kom je er nooit.’

Opbloeien Is het dan wel mogelijk om oplossingen te vinden voor die arbeidsmarktrij? ‘Op korte termijn is dit een moei-

De arbeidsmarkt is een samenspel van vraag en aanbod. Wie goede papieren heeft, veel ervaring inbrengt, in het arbeidsproces zit of er pas net

zame zaak omdat we nog in de recessie zitten en een tekortschietende arbeidsvraag hebben. Maar er is wel degelijk iets te doen om mensen die het verste afstaan

uit is, maakt meer kans op een (andere) baan dan mensen die al veel langer

van de arbeidsmarkt er weer bij te halen. In Japan en

aan de kant staan. En toch moet iedereen participeren. Dat is mooi, maar

Amerika zijn goede resultaten geboekt door mensen

hoe? Ronald Dekker van de Universiteit van Tilburg geeft zijn visie.

de juiste ondersteuning te bieden en hen desnoods via vrijwilligerswerk weer mee te laten doen in de samenleving. Op die manier kunnen mensen zo opbloeien dat hun afstand tot de arbeidsmarkt automatisch kleiner wordt. Daarnaast moet je zorgen dat de koek groter wordt.’

Met uitspraken als ‘De arbeidsmarkt sluit een aantal

en beter voor hun bedrijf zorgen. Dat is een belangrijk

mensen uit, al dan niet permanent’ en ‘Er ontstaat een

gegeven om in je achterhoofd te houden. Je moet ervoor

probleem als mensen steeds worden uitgesloten’ geeft

zorgen dat de balans om de doelgroep – mensen met

Ronald Dekker precies aan waar de schoen wringt.

de grootste afstand tot de arbeidsmarkt – in dienst te

Momenteel zijn er allerlei initiatieven om meer werk

Inmiddels wordt er van alles en nog wat ondernomen

nemen positief is. Op geld zitten werkgevers niet primair

terug te halen naar Nederland. Een voorbeeld is

om toch zoveel mogelijk mensen aan het werk te

te wachten. Dan kan je beter werkgevers aanspreken op

reshoring, waarbij werk dat eerder doorgeschoven is

krijgen.

hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Maar het

naar lagelonenlanden weer wordt teruggehaald. ‘Dat

‘Dat is een goed streven, laten we dat voorop stellen’,

allerbelangrijkste is dat werkgevers geen “gedoe” willen.

soort productiewerk is voor een deel van de doelgroep

zegt hij. ‘Werken levert niet alleen inkomen, maar

Dat is iets wat nooit is veranderd. Elke werkgever zal dat

prima uit te voeren. Het is namelijk niet zo dat het hier

biedt ook maatschappelijke participatie, al dan niet in

nog steeds zeggen. Als je dat in ogenschouw neemt,

altijd duurder is dan in China.’

beschutte vorm. Mensen zijn soms jarenlang buiten

dan is ervoor te pleiten om het werkgeverschap niet

Hij kijkt ook naar een initiatief in België met dienst-

dat arbeidsproces gehouden. Vanaf de jaren tachtig is

bij werkgevers neer te leggen, maar met detachering

cheques. Mensen die anders “zwart” worden ingescha-

geprobeerd om hen via dwang te “prikkelen” of “inspi-

te werken. Via die constructie komen mensen in eerste

keld, kunnen met zo’n cheque “wit” werken, waarbij

reren” om aan de slag te komen. Met als “hoogtepunt”

instantie binnen bij bedrijven. Bevalt het werken met die

hen ook een zeker niveau van sociale zekerheid wordt

Work First, waarbij uitkeringsgerechtigden gedwongen

werknemer, dan moet het gemakkelijk zijn om hem in

geboden.

aan het werk zijn gezet. Inmiddels bevinden we ons in

dienst te nemen. Vanaf het begin is er zo stabiliteit in de

Social return vindt Dekker soms een gevaarlijke con-

een langdurige recessie. Mensen worden nog harder

arbeidsrelatie. Als ik nou naar de Participatiewet kijk dan

structie, omdat er een ongewenst neveneffect is. ‘Nog

uit de uitkering richting arbeidsmarkt geduwd die

is die stabiliteit of bescherming ver te zoeken. Dit gaat

niet zo lang geleden kwam een taxibedrijf in het nieuws

afstand tot de arbeidsmarkt staan moet je

tegelijkertijd meer mensen uitsluit. En dan staat ons

richting een Febo-cultuur die het er voor betrokkenen niet

dat het contract voor leerlingenvervoer kwijtraakte

anders benaderen dan nu het geval is. Nu

nu de Participatiewet te wachten. Van degenen met de

beter op maakt.’

aan een concurrent die dertig procent mensen uit de

worden zij negatief geprikkeld en hebben ze

bijstand aan het werk zette. Zo op het eerste oog is dat

het idee dat ze er niet meer toe doen. Je kan

mooi, maar als je dan ziet dat het eerste taxibedrijf door

hen beter het idee geven dat ze meedoen en erbij horen door inschakeling van bijstands consulenten die dicht op mensen zitten.

grootste afstand tot de arbeidsmarkt – degenen die nu in de Wajong, Wsw of bijstand zitten – wordt verwacht

Boekhoudkundig

Reshoring en social return

dat ze werk in de markt vinden. Al deze initiatieven

Dekker vindt het belangrijk dat zoveel mogelijk mensen

het verlies van het contract dezelfde hoeveelheid men-

hebben een gemeenschappelijk kenmerk: duwen

participeren. Alleen denkt hij dat de werkwijzen die de

sen moet ontslaan, dan is het geen goede zaak.’

op mensen om zich te melden op de reguliere arbeidsmarkt. Wat te weinig gebeurt, is duwen op de arbeidsvraag door werkgevers te lokken.

Natuurlijk zijn er altijd weer types die dan nog

overheid voorstelt daar niet toe leiden. ‘Je krijgt een

Handen ineen

situatie waarbij mensen uit een dure uitkering – neem

weigeren om deel te nemen. Maar als je men-

als voorbeeld de Wajong – naar de arbeidsmarkt gaan,

Hij ziet het meeste in een gedeelde verantwoordelijk-

sen kent, zijn ze wel op dat gedrag aan te spreken.’

daar uitvallen en vervolgens naar de bijstand afvloeien.

heid waarbij gemeenten, uitzendbureaus en UWV samen

Zijn punt is en blijft dat je het grotere geheel moet zien.

Boekhoudkundig gezien heb je dan winst geboekt,

met werkgevers de handen ineen slaan. ‘Je zult het

‘Je moet weten wat ieders motivatie of doel is. Van

omdat de uitkering goedkoper is. Maar daarmee heb je

samen moeten doen om van die kosten voor uitkerin-

werkgevers, omdat zij nu eenmaal een sleutelrol spelen.

Dekker pleit ervoor om alle informatie die

je participatiedoel niet gehaald.’

gen af te komen én mensen er weer bij te betrekken. Je

Van uitvoeringsorganisaties omdat zij de broodnodige

al beschikbaar is eens goed op een rij te

Het is de stok die wordt gehanteerd om doelen te berei-

weet welke vraag er bij werkgevers ligt. Je weet welke

begeleiding kunnen bieden. Van de overheid die altijd

ken, zegt Dekker, terwijl een wortel beter zou werken.

mensen UWV, gemeenten en uitzendbureaus in de bak-

een vangnet zal moeten bieden. En van werkzoekenden:

Daarnaast signaleert hij dat er óók nog op uitvoerings-

ken hebben zitten. Doordat je elkaar beter kent, kun je

wie zijn het, wat kunnen en willen ze? Maar ik ben

werkt niet zo goed. Eigenlijk is het werkgeversschap

kosten wordt bezuinigd. ‘De politiek bezuinigt graag

ook situaties vóór zijn. Aan de kant van werkzoekenden

bang dat het juist de overheid is die de visie op dit

een vorm van vrijwilligerswerk: zij willen winst maken

op het kleine geld: die uitvoeringskosten. Uitkeringen

zal je ook moeten investeren. Mensen die op die grote

terrein mist.’

Ook dat zal niet zonder slag of stoot gaan.’

Dezelfde fouten

zetten en niet weer dezelfde fouten te maken. ‘Je kunt bij werkgevers veel doen, maar dwingen

4

5

MATCH 2013

MATCH 2013

MATCH

No risk MKB Eindhoven pleit voor een no risk-garantie voor de werkgever én de

Eveline Meister, netwerkorganisatie MKB Eindhoven

werknemer. De werkgever

Vraag, aanbod én opleiding op elkaar afstemmen

uitvalt met alle kosten van

is bang dat de werknemer langdurig ziek wordt en dien. En de werknemer is bang dat als het onverhoopt niet goed gaat er weer een lang traject doorlopen moet worden voor een uitkering. MKB Eindhoven denkt aan een bepaalde termijn waarin

Wat doe je als je personeel nodig hebt, maar niet de juiste mensen kunt vinden? Hoe gooi je het roer om als je ziet dat er wél veel potentiële arbeidskrachten zijn? Het Midden- en Kleinbedrijf in de kennisregio Eindhoven werkt samen met andere werkgeversverenigingen en bedrijven op zoek om de krachten te bundelen. Op allerlei manieren wordt daar geprobeerd om vraag en aanbod bij elkaar te brengen. Drijvende kracht achter de initiatieven is Eveline Meister.

de werknemer (met een uitkering) via de gemeente gedetacheerd kan worden. Zo kunnen beide aan elkaar wennen zonder risico’s.

Van het woord ‘verplichting’ gruwelt Eveline Meister. Ze

heeft minder dan 20 mensen in dienst. ‘Vaak zijn dat

moet iets mee gebeuren. We hebben inmiddels met

aangegaan met Brainport Industries: een samenwer-

ziet niets in het verplicht in dienst nemen van mensen

familiebedrijven. Mensen die er alles aan willen doen

allerlei samenwerkingspartners een keur aan workshops

kingsverband van bijna 120 bedrijven in de techniek en

die achteraan in de arbeidsmarktrij staan. Verplicht

om hun zaak draaiende te houden. Ik ga geen rooskleu-

zoals een sollicitatie- en presentatietraining, training in

industrie. Uit deze krachtenbundeling is een ‘vakschool’

aan de slag gaan bij een werkgever werkt niet. Dat is

rig plaatje schetsen, maar dát zijn de bedrijven waar

speeddaten, informatie over omscholingstrajecten. We

ontstaan: het Brainport Industrie College. ‘We roepen

niet goed voor de werkgever en ook niet goed voor de

goed voor werknemers wordt gezorgd als ze eenmaal

zien dat dit vruchten afwerpt.’

werkzoekenden op via advertenties en hebben zelf een

werknemer. ‘Het probleem is dat al jaren wordt gedacht

binnen zijn én hun werk goed doen!’

Voor mensen met een grotere afstand tot de arbeids-

bestand aangelegd met e-mailadressen van werkzoe-

vanuit het perspectief van werkzoekenden. Ik denk dat

In de regio Eindhoven richten veel bedrijven zich op de

markt heeft ze ook oog. Al zegt ze direct dat er een

kenden van wie we zien dat zij wat in hun mars hebben

je daarmee weinig bereikt. Je moet kijken waar mensen

technieksector. Op dat gebied begint er een nijpend

grote cultuurverandering moet komen, om echt

én die vooral gemotiveerd zijn. Zij kunnen als zij-instro-

nodig zijn.’

tekort te ontstaan aan gekwalificeerd personeel. ‘Als

beweging in die arbeidsmarktrij te krijgen. ‘We hebben

mer naar Brainport Industries College. Daar krijgen ze

werkgevers melden dat ze mensen nodig hebben,

voor techniekprojecten een aantal Wajongeren gehad.

een voorbereiding op werken in een (technisch) bedrijf

Kappers

stuiten ze via de geijkte kanalen op problemen. UWV

Voor een van die jongens hadden we waarschijnlijk een

en kunnen ze een vakopleiding volgen. Daarna stromen

Het probleem van de mismatch op de arbeidsmarkt

en gemeente hebben niet voldoende kennis over de

baan. Kwamen er maar liefst zes mensen praten over

ze uit naar een werkgever of komen in een soort

begint volgens haar al bij de opleidingen. ‘Nog altijd

(extra) mogelijkheden van werkzoekenden. Werk.nl van

de mogelijkheid om hem te plaatsen. Zes! Ja, kom op

flexpool terecht op het moment dat er minder arbeids-

gaan vooral meiden een kappersopleiding volgen. Dat is

UWV gaat echt niet functioneren! Als je mensen aan het

zeg. Dat moet gewoon anders. Eén aanspreekpunt is

krachten nodig zijn. Zo creëer je een groot potentieel

leuk, maar als je vervolgens geen werk hebt, wat wil je

werk wilt krijgen, dan moet je een klik bewerkstelligen

meer dan genoeg. Die regelt het maar met die andere

aan goed geschoolde arbeidskrachten. Voorwaarde is

dan met die opleiding? Het illustreert volgens mij waar

tussen werkgever en de toekomstig werknemer: de

mensen. Daar kan je een werkgever toch niet mee

wel dat werkgevers zich committeren om vacatures in

knelpunten ontstaan. Je leidt mensen op waar niemand

‘menselijke maat’. Dat gaat niet op een website.’

lastigvallen? Ook de visie op deze mensen vind ik ver-

te zetten en dat we goede afspraken moeten kunnen

op zit te wachten. Ik chargeer een beetje, maar dat is

Zoekend naar andere wegen, is het tweemaandelijkse

keerd. Steeds maar benadrukken wat iemand niét kan.

maken met bijvoorbeeld gemeenten en UWV. We

wel de realiteit. Er moet veel meer gekeken worden

vacaturecafé er gekomen. Op een laagdrempelige

Daar komt geen werkgever op af. Benadruk wat iemand

streven in deze regio naar een uniforme regelgeving

naar de behoefte in de markt. Niet alleen vandaag,

manier presenteren werkgevers daar hun vacatures

wel kan!’

voor 21 gemeenten. Mensen die even niet kunnen

maar ook over tien jaar. Ook op de lagere niveaus. Aan

en werkzoekenden kijken of er iets van hun gading bij

welke mensen is straks behoefte?’

zit. ‘Per keer vinden zo’n veertig tot vijftig mensen een

Feit is dat er nu aardig wat mensen buiten het arbeids-

nieuwe baan. En dat is zeker niet altijd omdat ze precies

MKB Eindhoven doet er alles aan om zoveel mogelijk

kunnen geven. Dan gaan werk

proces staan die geen baan kunnen vinden. Deels

de papieren hebben die zo’n werkgever heeft gevraagd.

mensen aan de slag te krijgen. Met het Techniekhuys

gevers echt wel mee. Ze hoeven geen geld

omdat ze niet de juiste opleiding hebben, deels omdat

Nee, de persoon past bij een bedrijf. Niet zelden wordt

in Veldhoven zijn via leer-werktrajecten kandidaten

vooraf, maar ook geen problemen als het

ze niet over voldoende vaardigheden beschikken. ‘Als

er naderhand een bijscholingstraject ingezet, maar zo

klaargestoomd voor technische functies. ‘Dat waren

niet goed loopt. Dát is waar de overheid

je dat constateert, dan moet je daar wat aan doen. Je

iemand is dan al wel aan het werk.’

mensen die niet de vereiste papieren hadden maar wél

in moet voorzien. De rest regelen we

iets zagen in de techniek. Ik noem een kok die instal-

zelf wel.’

moet niet als overheid de zwarte piet toespelen aan werkgevers, omdat ze niet voldoende mensen aan-

Workshops

werken, moeten terug kunnen vallen op inkomens-

Motivatie

ondersteuning. We moeten een no risk-garantie

lateur is geworden. Mensen die puur geselecteerd zijn

MKB Eindhoven

nemen. Dat is onzin. Je moet zorgen dat die mensen

Eveline Meister houdt van een pragmatische aanpak.

op motivatie. Daar zaten ook twee Wajongers bij.’

die geen werk hebben interessant zijn of worden voor

Wat werkt, is goed. Werkt het niet (meer), dan moet

Sleutel tot een succesvol arbeidsmarktbeleid blijft de

Kijk voor meer informatie op

werkgevers.’

je andere wegen vinden. Ze richt zich daarbij ook op

afstemming tussen vraag, aanbod en scholing. Een deel

www.mkbeindhoven.nl

werkzoekenden. ‘Sommige mensen hebben veel in huis,

van de huidige arbeidskrachten gaat over enkele jaren

maar weten dat zelf niet. Dan zijn ze tijden aan het

met pensioen. Daar moeten goede mensen voor in de

solliciteren, maar komen ze nog niet aan de bak. Daar

plaats komen. Daarom is een samenwerkingsverband

Familiebedrijven Ze benadrukt het nog maar eens: 95% van de bedrijven 6

7

MATCH 2013

MATCH 2013

MATCH

Aart van der Gaag

Veel mensen komen zelf wel

Prikkelen, samenwerken en de menselijke maat

aan de slag. Degenen die

De uitzendbranche wordt vaak niet gezien als een van de partijen waarmee het grote aantal werklozen weer aan de slag kan komen. Vooral niet als het gaat om mensen die een grote afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Aart van der Gaag, directeur van de Algemene Bond van Uitzendondernemingen, denkt dat er vaak te gemakkelijk wordt geoordeeld over uitzendbureaus. ‘Terwijl het wel goed mogelijk is om mensen op die manier weer aan de slag te krijgen.’

Aart van der Gaag reageert fel als hij hoort dat uitzend-

moet je ook helpen.

mogelijkheden. Als er dan een opdrachtgever (werk-

kom ik toch weer terug op de kennis van de cliënten

gever) komt die op zoek is naar die specifieke kennis

en in die zin kan die publieke sector veel van ons leren.

of kunde dan breng je ze gemakkelijker bij elkaar. De

Wij weten écht wie er bij ons in de bakken zitten. Dat

opdrachtgever gaat er namelijk vanuit dat het uitzend-

bestand is in de publieke sector helemaal niet inzichte-

bureau zijn werk heeft gedaan. Daardoor is er een

lijk. Als je die informatie wél hebt, is het gemakkelijker

belangrijke drempel geslecht voor die uitzendkracht. Ik

om mensen te plaatsen.’

hoor de critici ook die zeggen dat we in tijden van crisis

Van der Gaag is niet voor een quotumregeling, maar hij

degenen eruit pikken met de beste papieren, maar dat

vreest dat die er toch wel gaat komen. Hij is nu aan het

is ook echt niet zo. We zitten al jaren stabiel tussen die

lobbyen om ook uitzendkrachten mee te laten tellen

32 tot 35% die uit ‘de doelgroep’ komt.’

voor het quotum. ‘Want je moet toch ergens beginnen?’. En hij stelt dat uitzendbureaus juist datgene doen

bureaus alleen de krenten uit de pap halen en iedereen die meer inzet nodig heeft buiten de deur houden.

een zetje in de rug nodig hebben,

Waardevol

waar werkgevers om zitten te springen: administratieve

veranderen om ervoor te zorgen dat er voldoende

‘Dat is echt niet mijn beeld van de branche’, zegt hij

Flexwerk is aan alle kanten bekritiseerd als een moeilijke

lasten wegnemen. ‘Werkgevers worden knettergek van

beweging in die arbeidsmarktrij komt. Punt één: je

gedecideerd. ‘Sterker nog: ik kan met onderzoeksresul-

combinatie met arbeidskrachten die wat meer stabi-

al die verschillende regelingen. Vooral het MKB heeft

moet ervoor zorgen dat mensen geprikkeld worden om

taten onderbouwen dat 32 tot 35% van de populatie

liteit nodig hebben. ‘Je kan meteen gaan kijken naar

helemaal geen zin in die paperassen. Die willen een

aan de slag te gaan. En dan doel ik niet op het simpel-

bij uitzendbureaus bestaat uit ‘de doelgroep’. Dat zijn

de moeilijkste groep om te bemiddelen of je kijkt naar

goede arbeidskracht hebben waarmee ze door één deur

weg snijden in uitkeringen. Nu is het zo dat het voor

langdurig werklozen, mensen met een beperking, oude-

mensen die weer terug moeten komen op de werkvloer.

kunnen. Als dat net wat goedkoper kan, is het mooi,

een bepaalde groep nadelig kan zijn om aan de slag te

ren en allochtonen. Allemaal mensen die moeilijker te

Een belangrijk deel van hen komt aan de slag en blijft

maar dat is in die sector niet altijd een must. Die kennis

gaan, omdat dan het recht op die ene gunstige uitkering

bemiddelen zijn. Dat doen we dus wel!’

ook hangen bij een werkgever. Gewoon omdat het een

is op het uitzendbureau aanwezig! Profiteer daar nou

vervalt. Mensen kijken wel uit om dat recht te verkwan-

waardevolle kracht is gebleken. Kom bij mij niet met

van, zeg ik dan! Ik merk dat het arbeidsmarktdenken

selen. Doe daar wat aan! En een ander punt is: zorg

Diversiteit

verhaaltjes dat bedrijven niet geïnteresseerd zijn in een

binnen de overheid erg beperkt aanwezig is. Den Haag

dat de inzet van bemiddelaars op een goede manier

Hij denkt zelf liever niet in doelgroepen, maar ziet dit op

financieel aantrekkelijke deal, want dat zijn zij wel. Als

bepaalt de regels, maar daar staan ze ver van de prak-

gebeurt. Veel mensen komen zelf wel aan de slag.

allerlei vlakken weer terugkomen. ‘Je zou mensen niet

ik twee arbeidskrachten heb waarvan er één met allerlei

tijk van alledag. In die zin vind ik het winst dat meer

Degenen die een zetje in de rug nodig hebben, moet je

apart moeten willen beoordelen. Ik vind een integrale

kortingen aan de slag kan, dan is die werkgever blij. Staat

van de uitvoering richting gemeenten gaat. Daarmee

ook helpen. Mensen kunnen er zelf voor zorgen dat ze

benadering veel beter. Tegen mensen die al langer

natuurlijk voorop dat het werk goed wordt gedaan.’

kun je sneller schakelen en sneller tot afspraken komen.’

gezien worden. Ga maar langs bij verschillende uitzend-

buiten het arbeidsproces staan of personen met een

De publieke sector (gemeente en UWV) kan veel leren

beperking zeg ik “kom maar op, meld je maar aan”.

van de uitzendbranche, zo stelt Van der Gaag, omdat

Je kan namelijk niet stellen dat elke persoon met een

daar veel meer kennis zit van het cliëntenbestand. ‘Je

De vraag doemt ook hier op: hoe kun je ervoor zorgen

digitalisering, maar op één vlak niet. Bemiddelen is echt

beperking dezelfde kenmerken heeft. Die diversiteit

ziet dat er nu veel samenwerkingstrajecten ontstaan

– naast betere kennis van de mensen die aan de slag

mensenwerk. Oud-minister

ontken je als je mensen in doelgroepen gaat benade-

met de publieke wereld, omdat ook wel duidelijk is

moeten komen – dat er drempels worden weggeno-

van Sociale Zaken Alberda

dat mensen via tijdelijke plaatsingen uiteindelijk meer

men? Niet alles is binnen de muren van de uitzend-

zei het al: “Ze worden

kans maken om langduriger aan het werk te gaan.

bureaus op te lossen. Voor de toekomst ziet Van der

met duizenden tegelijk

maar daar geloof ik niet in. Je hebt al

Uitzendbureaus en gemeenten maken tegenwoordig

Gaag veel mogelijkheden in samenwerking tussen de

werkloos, maar je moet

die arbeidskrachten nodig!’

deals, waarbij de Wwb-populatie inzet is. De gemeente

private en publieke sector. ‘Jarenlang zijn we weggezet

ze één voor één weer

Het prettige van uitzenden is volgens

vraagt aan het uitzendbureau om eens door de bakken

als elkaars concurrenten, maar dat klopt niet. We zijn

aan een baan helpen”.

te lopen en dan blijkt dat ruim een kwart gewoon te

samenwerkingspartners. Zestig procent van de vacatures

Juist in dat proces moet

plaatsen is.’

op werk.nl komt van uitzendbureaus. We kunnen niet

je gezien worden!’

ren. Sceptici zullen zeggen dat de ‘kansarmen’ dan helemaal uit het zicht verdwijnen,

Van der Gaag dat kandidaten veel minder te maken hebben met discriminatie. ‘Ze bouwen een band op met de intercedent bij het uitzendbureau, laten zien wat ze kunnen zonder

bureaus, laat je maar zien bij bemiddelaars! Alleen dan

Prikkelen

meer zonder elkaar.’

Niet de juiste mensen

‘Niet alle uitzendbureaus storten zich op mensen die al

dat daar meteen een baan aan vast hangt. Dat

Hij hoort ook geregeld de klacht langskomen dat werk-

tijden uit het arbeidsproces zijn. Maar er zijn er genoeg

betekent dat je een breed beeld krijgt van iemands

gevers niet het juiste personeel kunnen vinden. ‘Dan

die het wel doen. Ik denk dat er echt zaken moeten

8

9

MATCH 2013

MATCH 2013

hebben ze een goed beeld van je. Ik ben enorm voor

MATCH

Corry Aarnoutse

Als je jongeren niet direct

Brug tussen school en werk

perspectief biedt, raken ze

Jongeren die het speciaal onderwijs volgen, krijgen

hun vaardigheden kwijt.

Ze denkt niet dat het zo simpel verloopt als ‘drie keer stage, werkervaring opdoen en hup aan het werk’.

maar al te vaak te horen dat ze zich het beste bij

‘Het onderwijs kan zo veel beter worden gericht op die

UWV kunnen melden voor een uitkering. Doen

overgang naar werk. Jongeren leren ook allerlei werk-

ze dat niet, dan vallen ze vaak buiten de boot. ProjectSEARCH moet daar verandering in brengen.

nemersvaardigheden, zoals op tijd zijn, netjes werken,

Een medewerker die via het Amerikaanse ProjectSEARCH in een ziekenhuis

een portfolio maken, jezelf presenteren en de omgang

aan de slag kon.

met collega’s. Dat lijkt allemaal vanzelfsprekend, maar

Van veel jongeren met een beperking wordt gedacht dat

is het niet altijd. Als jongeren op deze manier worden

wanneer op de werkplek goede collega’s aanwezig zijn

toegerust kunnen ze veel meer aan.’

die een steuntje in de rug kunnen geven. Ik denk ook aan een Harrie-systematiek (zie kader) waarbij collega’s

ze niet zoveel mogelijkheden hebben op de arbeids-

Harrie

markt. De aloude stereotyperingen doemen op: de

Zo worden de jongeren beter klaargestoomd en hebben

binnen het bedrijf deze jongeren begeleiden, mocht dat

groenvoorziening, lopende bandwerk of de catering.

werkgever en werknemer elkaar beter leren kennen.

nodig zijn. Dat is natuurlijk ideaal voor een werkgever:

Banen die daarin worden aangeboden zijn vaak ook

De werkgever ziet ook de meerwaarde in. Een deel van

die heeft weinig rompslomp én continuïteit in het werk.’

nog niet eens volwaardig. ‘Dat kan echt anders’, zegt

de banen waarover we het hier hebben laten een hoog

Corry Aarnoutse van de Kenniscentrum Perspectief. ‘Het

verloop in het personeelsbestand zien. Er is een werk-

uitgangspunt moet zijn dat deze jongeren volwaardig

gever veel aan gelegen om stabiliteit te bereiken. Dat

Werkgevers willen wel, denkt ze. ‘Die hoeven niet over-

rend en Eerlijk. Het gaat

en betaald kunnen werken. Dat kan, met de juiste

kan dus op deze manier.’

tuigd te worden door een bonus of subsidie. Als ze zien

om het begeleiden en

voorbereiding. We hebben over de grens gezien dat het

Vooralsnog wordt er veel over de grens gekeken naar de

welke voordelen het biedt om op deze manier ‘de juiste

ondersteunen van een

mogelijk is.’

ervaringen die daar zijn opgedaan. De slagingspercenta-

man op de juiste plek’ in dienst te kunnen nemen, is het

collega met en beper-

ges zijn daar erg hoog: ruim 60% van de jongeren heeft

voor hen simpel: het werkt.’

king op de werkvloer.

Overgang

Harrie staat voor: Hulpvaardig, Alert, Realis-

Vangnet

tisch, Rustig, Instrue-

na afloop een betaalde baan. In Nederland moet het

Aarnoutse denkt dat er wel een omslag moet komen

Door op de werkvloer

Ze heeft het over projectSEARCH. Een initiatief dat in de

project nog van de grond komen. ‘We zijn met allerlei

in de manier van denken over de jongeren die straks

begeleiding te bieden,

Verenigde Staten is begonnen en inmiddels is overge-

partijen in gesprek. Met scholen, werkgevers en met

volgens deze systematiek aan de slag kunnen komen.

is er altijd een direct

waaid naar Engeland, Schotland en Hongarije. In Neder-

fondsen. Die laatste zijn in beeld om ons te helpen om

‘Ouders moeten vooral achter hun kind gaan staan en niet

aanspreekpunt. In feite

land gaat Corry Aarnoutse met collega Veroniek Janssens

daarvoor mensen in dienst te nemen. Soms hebben

bij een aantal bedrijven ervaring op te doen en te kijken

zonder meer de ‘veilige weg’ van het schooladvies vol-

is Harrie een gewone

het project starten.

functies een hoog verloop, omdat het zulke repeterende

wat er voor nodig is om deze aanpak in Nederland even

gen. Scholen hebben soms de neiging om zich te richten

collega die een of meer-

‘Het uitgangspunt is dat goed ingewerkte mensen hun

bezigheden zijn. Je kunt je voorstellen dat juist die taken

succesvol te laten zijn. Het is nu van belang dat zoveel

op de inkomenszekerheid. Dat is volkomen begrijpelijk.

dere anderen onder zijn

geld waard zijn en niet via subsidieregelingen aan de

voor iemand met autisme wél interessant zijn. Omdat

mogelijk mensen horen van deze plannen en hierbij

Maar dat is niet altijd het beste voor zo’n jongere. Die is

of haar hoede neemt.

slag hoeven. Of erger: eindeloos in een uitkeringssitu-

het én complex kan zijn én repeterend is. Je hebt daar

aanhaken.’

veel beter af bij een goede begeleiding naar werk, zodat

atie blijven zitten. We wisten in Nederland ook al langer

kwalificaties voor nodig die een deel van de jongeren in

dat de overgang van de middelbare school naar de

het speciaal onderwijs gewoon hebben.’

werkvloer voor een deel van de jongeren heel moeilijk is. Zij missen bepaalde vaardigheden en kwalificaties

Stages

hij straks gewoon mee kan doen als ieder ander. Ik denk

Regelingen

dat ouders dat ook wel zien, maar angst hebben voor het

Hoewel de formule alle kans van slagen heeft, ziet

moment dat hun zoon of dochter wordt ontslagen. Wie

Corry Aarnoutse ook wel wat hindernissen opdoemen.

een duidelijke handicap heeft op z’n 18e zal nog altijd

om te starten in baantjes waar anderen wel in rollen.

De kwestie is dan wel: hoe komen bedrijven en deze

‘Sommige regelingen zijn hierop niet toegesneden. Een

onder de Wajong-regeling blijven vallen. Los hiervan: de

Als je deze jongeren niet direct perspectief biedt, raken

schoolverlaters bij elkaar? SEARCH biedt daarvoor een

jobcoach kan je in het onderwijs niet inschakelen. En dat

jongere is inmiddels door deze ervaring zelfstandiger en

ze hun vaardigheden kwijt en dan is het moelijk de

simpele maar doelmatige aanpak. ‘Het is een leerwerk-

moet wel om die stageperiode succesvol te laten zijn.

onafhankelijker. En dat is al prachtig!

stap naar een baan nog te maken. Werk is er zeker wel,

traject in één bedrijf, voor 10-12 jongeren in hun laatste

Daar moeten we iets op vinden. Het gaat er echt om

zegt Aarnoutse. Het is niet alleen het werk wat meteen

schooljaar. De werkgever heeft de banen en houdt de

dat we die brug tussen onderwijs en praktijk slaan. Dan

zichtbaar is of dat al bestaat. ‘We gaan geen nepbaan-

regie. Een leerkracht en een jobcoach werken nauw

beperk je automatisch de instroom in uitkeringen.’

tjes creëren. Het gaat bijvoorbeeld om werkzaamheden

samen om elke jongere toe te rusten en in te werken

Het liefst ziet ze dat jongeren uiteindelijk onafhankelijk

waar nu geld aan wordt verspild, zoals weggooien in

in een baan. Er is dus een rechtstreeks contact met

worden van professionals. ‘Een ander project waar wij

Meer weten over projectSEARCH? Kijk dan op

plaats van schoonmaken en hergebruiken. Of denk aan

bedrijven, zonder tussenkomst van UWV of gemeenten.

bij betrokken zijn is Begeleid werker aan Zet, geïnitieerd

de Amerikaanse site www.projectSEARCH.us.

het steriliseren van instrumenten in een ziekenhuis of

De leerlingen die gemotiveerd zijn voor een baan bij dit

door stichting Pak die Kans. Het is gericht op het ont-

Geïnteresseerd als werkgever of school?

het schoonmaken van couveuses. Soms wordt werk

bedrijf gaan in drie periodes stage lopen om het vak te

wikkelen van een instrument waardoor jongeren meer

Neem dan contact op met de Stichting Perspectief:

uitbesteed, omdat gedacht wordt dat het te duur is om

leren.

grip krijgen op hun eigen werk of werkplek. En het helpt

030-2363000 of [email protected].

10

11

MATCH 2013

MATCH 2013

SEARCH

MATCH

Bert van Boggelen

Je komt nergens

UWV en gemeente staan ver van arbeidsmarkt

als je bij een bedrijf drie mensen met een beperking in dienst neemt

Grotere werkgevers en MKB-ondernemers vinden vaak

geven, dan ontstaat er meer begrip. Binnen bedrijven

dat iederen de kans moet krijgen om naar vermogen

intervisie plaats moeten vinden.’

deel te nemen aan de arbeidsmarkt. Prangende vraag voor hen: ‘hoe doen we dat?’ Daar is inmiddels een antwoord op gekomen vanuit netwerkorganisatie

en er vervolgens

moeten mensen elkaar meer helpen, dan zal er meer

drie verschillende

Hij kijkt verder dan alleen de situatie binnen de bedrijven. ‘Je moet ook regionaal focussen. Waar lopen bedrij-

jobcoaches

ven tegenaan en hoe worden oplossingen gevonden? Als meerdere bedrijven hetzelfde probleem ervaren dan

op zet.

moet je dat neerleggen bij gemeenten en UWV. Dan ga

De Normaalste Zaak.

je zoeken naar een praktische oplossing.’ Wat doen we om werkgevers te motiveren méér men-

Beweging

sen met een grotere afstand tot de arbeidsmarkt een

Een voorbeeld dat wel vaker wordt genoemd als hinder-

kans te bieden? Het is een vraagstuk dat de overheid al

nis is het gebrek aan een praktische blik vanuit UWV en

cliënt. Dan wordt bij voorbaat iemand al uitgesloten van

teurs’ bestempelen, maar wat bereik je daar nou mee?

jaren hoofdbrekens kost. Bert van Boggelen, kwartier-

gemeenten. ‘Als je bedrijven bereid vindt om mensen aan

bepaalde banen, terwijl die persoon wél in staat is om

Die werkgever wil eigenlijk niet meer of minder dan dat

maker bij De Normaalste Zaak, weet wel waar het aan

te nemen, dan moet je daar alles op inzetten om ervoor

dat werk te doen. Daar moeten we echt vanaf. Maar ja,

hij iemand op korte termijn vindt om een vacature te

schort. ‘Al die jaren is geredeneerd vanuit het perspec-

te zorgen dat het slaagt. Tenminste, zo denk ik erover.

deze professionals hebben bijna nooit bij een gewoon

vervullen. Dat kan met begeleiding van een jobcoach.

tief van werkzoekenden. Hoe krijgen we hen aan het

Je komt nergens als je bij een bedrijf drie mensen met

bedrijf gewerkt en dus zullen we nog wel een tijdje met

Ook allemaal prima. En er moet iemand zijn die de

werk? En dat is niet de juiste weg. Niet als je werk-

een beperking in dienst neemt en er vervolgens drie

deze visie te maken krijgen. Als ik dan zeg dat ik een

praktische zaken oplost. Die een brug vormt tussen

gevers mee wilt krijgen. Dan zul je het anders

verschillende jobcoaches op zet. Dat is niet werkbaar. Een

werkgever heb die mensen kansen wil bieden, maar wel

werkgever en werknemer. Als er dan wat aan de

aan moeten pakken. Er zijn namelijk wél een boel

van de dingen die we vanuit De Normaalste Zaak daarom

eist dat een werknemer zijn handen uit zijn mouwen

hand is dat het wordt opgelost. Ik ken de voorbeel-

werkgevers die meer willen doen met de diversiteit en

steeds benadrukken is: denk vanuit die werkgever. Hoe

steekt, dan word ik argwanend aangekeken. Dat is vies.

den wel dat juist dat stuk niet goed verloopt. Een

mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Ik heb het dan over

kan je daar – binnen redelijke grenzen – de belemme-

Ik chargeer het nu een beetje, maar het is wél de hou-

jongen die op zijn werk compleet uit zijn dak

een breed scala aan doelgroepen: werkzoekenden met

ringen weghalen om meer mensen met een afstand

ding die een groot deel van de medewerkers heeft. Laat

gaat en op dat moment om af te koelen naar

een beperking, mensen die lang niet hebben gewerkt

tot de arbeidsmarkt aan te nemen. Omdat we als De

ik het zo zeggen: ik ervaar vaker dat UWV en gemeente

huis wordt gestuurd. Die werkgever wil niets

en ook degenen met een afgebroken opleiding. We

Normaalste Zaak meerdere werkgevers in het netwerk

stoorzender zijn dan dat ze soepel meewerken.’

liever dan dat die jongen snel weer verder kan:

hebben een maatschappelijke verantwoordelijkheid en

vertegenwoordigen zien we daar nu beweging in komen.

het is ook in ons zakelijk belang om meer mensen bin-

Er is bereidheid om mee te werken. Er wordt serieus en

nen te halen.’

aandachtig geluisterd naar wat we te melden hebben.’

Onbekend

Uitbuiten

voor die jongen zelf maar ook voor het bedrijf. Maar

Niemand te vinden

nee, vanuit de begeleider krijgt hij te horen dat

In het verlengde van deze problematiek ligt het gebrek

het toch beter is dat de bewuste jongen een paar

aan kennis bij de uitkeringsverstrekkers van de mensen

weken bijkomt. Dat kán gewoon niet.’

die zij aan het werk moeten helpen. ‘Wij streven ernaar

Vangnet

Dan blijft het vraagstuk bestaan ‘hoe komen werkgevers

Van Boggelen heeft ervaren dat er een kentering plaats

om vraag en aanbod op een zo normaal mogelijke

en werkzoekenden dan wel bij elkaar?’. Van Boggelen:

moet vinden in de denkwijze van medewerkers bij

manier bij elkaar te brengen. Hoe kun je er nou voor

Natuurlijk, van Boggelen ziet ook wel dat er tijd

‘We stellen de vraag ‘wat is er nodig om ook mensen

gemeenten, UWV en in de zorg. ‘Vroeger was het zo dat

zorgen dat zichtbaar wordt welke mensen met welke

nodig is voor een cultuuromslag. Maar veel tijd is er

daadwerkelijk aan te stellen?’. Het antwoord is niet altijd

bijvoorbeeld mensen met een beperking beschermd

capaciteiten zo’n afstand tot de arbeidsmarkt hebben?

niet. ‘We moeten de basis goed hebben. Ook voor die

eenvoudig, omdat het een kwestie is die deels binnen

moesten worden. Nu is het credo: allemaal aan het

De praktijk is dat je nu als werkgever op je kop kan

werkzoekenden. Nu is het zo dat een Wajongere na

bedrijven ligt en deels bij werkzoekenden. Bij bedrijven

werk. De medewerkers die al die jaren al deze cliënten

gaan staan, maar dan nog altijd niet het antwoord op je

een tijd gewerkt te hebben zijn uitkering kwijtraakt.

geldt dat onbekend toch onbemind maakt. Hoe doe je

langs zien komen, hebben de neiging hen te blijven

vraag krijgt. Het klinkt bizar, maar soms zijn er gewoon

Je ziet dat veel jongeren er voortijdig de brui aan

dat namelijk: werken met iemand met autisme of een

beschermen. Ik zeg altijd dat juist die medewerkers

geen juiste werkzoekenden te vinden.’

geven uit angst om zonder dat vangnet verder te

verstandelijke beperking? Als je dat niet gewend bent,

een grote afstand tot de arbeidsmarkt hebben. Een

Hij heeft een wensenlijstje: ‘Punt 1: wie zijn de mensen

moeten. Ik begrijp dat ook. Zulke werknemers moet

dan is dat niet zo gemakkelijk. Maar als je mensen

behoorlijk aantal van hen denkt nog altijd dat werkge-

die we aan de slag moeten helpen en waar kunnen we

je gewoon een vangnet blijven bieden. Dat werkt

laat zien dat het soms alleen maar draait om het werk

vers proberen om ‘hun’ kwetsbare mensen uit te buiten.

hen vinden? Punt 2: modelleer regels en regelingen

uiteindelijk in ieders voordeel!’

anders organiseren en op een andere manier leiding-

Er wordt te vaak gedacht vóór in plaats van mét de

naar de werkgever. Je kan werkgevers wel als ‘profi-

12

13

MATCH 2013

MATCH 2013

MATCH

Nicolette van Gestel

Toekomst van de sociale zekerheid, over provisie, preventie en participatie van de auteurs Nicolette

Bij meer eigen verantwoordelijkheid hoort ook meer keuzevrijheid

van Gestel, Emmie Vossen, Shirley Oomens en David Hollanders is dit najaar verschenen bij uitgeverij Boom Lemma. De analyses in dit boek en de toekomstalternatieven die worden aangedragen, kunnen bijdragen aan een beter gefundeerd debat over de toekomst van de sociale zekerheid. Het boek is interessant voor zowel politici, wetenschappers, bestuurders, beleidsmakers, uitvoerders en cliënten-

Als je wilt praten over het bieden van kansen aan iedereen voor een plaats op de arbeidsmarkt dan moét je ook praten over het stelsel van sociale zekerheid. Althans dat is de mening van hoogleraar Prof. dr. Nicolette van Gestel. Het is, zo zegt ze, hoog tijd dat

gen zzp’ers. Ik hoor zoveel mensen roepen dat dat

raden in de sociale zekerheid.

allemaal weer verandert als de krapte op de arbeids-

ISBN 978-94-6236-006-8

markt toeneemt. Maar er is geen enkel bewijs voor die stelling. In 2008 is ook geroepen dat die enorme werkloosheid uit de jaren tachtig niet meer voor zou komen en zie hier. De vraag op de arbeidsmarkt past zich ook steeds aan. Je ziet dat er nieuwe productiemethodes

op een manier die goed vol te houden is. Het effect van

een gefundeerde discussie over het héle stelsel wordt

komen, bedrijven die zich verplaatsen naar het buiten-

dit alles is dat je de arbeidsmarkt flexibeler maakt en je

gevoerd, want arbeidsmarkt en sociale zekerheid

land. Met die scenario’s wordt in de voorspellingen over

houdt een collectief systeem overeind.’

hebben veel invloed op elkaar.

werkgelegenheid weinig rekening gehouden.’

Flexicurity

Paternalisme

De laatste jaren is er vooral meer ‘flex’ gekomen, ten

Eigen verantwoordelijkheid is een term die vaak valt

Als er kansen gecreëerd moeten worden dan moet

koste van ‘security’, waardoor het evenwicht tussen

als het om participatie gaat. Nicolette van Gestel is

volgens Nicolette van Gestel een wezenlijke omslag

arbeidsmarkt en sociale zekerheid is uitgehold. Ze wijst

sceptisch over de huidige invulling: ‘Je kunt niet zeggen:

worden gemaakt. Participatie moet niet synoniem zijn

op het pleidooi van collega hoogleraar Ton Wilthagen.

je krijgt eigen verantwoordelijkheid maar tegelijkertijd

aan paternalisme bijvoorbeeld. ‘We moeten echt af van

Hij is bedenker en pleitbezorger van de term ‘flexicurity’.

komen we met gedetailleerde voorschriften van zó

de gedachte ‘we weten wel wat goed voor je is’. Dan

Dit houdt in dat Nederland een omslag moet maken van

moet je het doen. Dat is natuurlijk niet met elkaar te

gooi je de goede kanten van participatie weg. Als bur-

rijmen. Je moet burgers dan ook echt invloed geven. Ik

gers meer eigen verantwoordelijkheid dragen dan hoort

denk dat opnieuw de balans gevonden moet worden in

daar ook meer keuzeruimte bij.

het stelsel van sociale zekerheid. En dan is het nodig dat

Een fundamentele discussie over het stelsel zal, zo zegt

breed wordt gekeken. Niet alleen op ziekte, arbeidson-

ze, echt wat kunnen veranderen. ‘De laatste twintig

geschiktheid en werkloosheid. Ook naar pensioenen.

jaar is er steeds een beetje veranderd: hier geschaafd,

Van pensioenen is lang gedacht dat die dik in orde

daar gesneden. In feite zijn er op onderdelen ingrepen

participatie. Echte participatie dan wel. Dat mensen

al steeds verder afbrokkelt – maar

waren. Nu is die zekerheid ook weggenomen. Men-

gedaan, maar de effecten daarvan op het geheel zijn

zeggenschap krijgen over de manier hoe bijvoorbeeld

wel het behoud van werk en

sen moeten langer doorwerken, kijken aan tegen een

fenomenaal. Daar bedoel ik mee: ze komen steeds bij

hun WW is opgebouwd. Stel je maakt een basis-WW. Dat

een verdere doorontwikke-

toekomstig pensioen dat niet gegarandeerd is. Ik zie

dezelfde groepen terecht. Het resultaat is dat er een

is een bedrag dat voor iedereen hetzelfde is. Daar-

ling. Mensen wisselen vaker

op dit vlak, maar ook als het gaat om uitkeringen het

versobering is van de provisie (uitkering), maar geen

naast kan je sparen, samen met de werkgever, voor

van baan en vergroten

draagvlak afbrokkelen.’

investering is gedaan in preventie en participatie.

een pluspakket. Dat pluspakket kun je ruimer inzetten

ontwikkelingskansen. Het

Burgers hebben gewoon geen invloed op de sociale

dan bij werkloosheid. Je kunt ook besluiten om het te

zal hier dan vaak gaan om

Collectief

Burgers hebben gewoon geen invloed op de sociale zekerheid. Ze betalen er grif aan mee, maar kunnen

een baanzekerheid naar werkzekerheid. Waar de baanzekerheid door allerlei invloeden is afgenomen, biedt werkzekerheid kansen. ‘Het betekent een omslag in denken. Werkzekerheid

niet meebeslissen.

biedt niet de bescherming van een vaste baan – een mogelijkheid die toch

zekerheid. Ze betalen er grif aan, maar kunnen niet

gebruiken om tijdelijk een dag minder te gaan werken,

transities van werk naar werk.

Ze benoemt wat iedereen om zich heen kan zien. Men-

meebeslissen of veranderingen wel goed zijn, hebben

in verband met kleine kinderen, mantelzorg of scholing

Als je je samenleving goed

sen zijn vaker werkloos. Mensen met beperkingen krij-

geen trekkingsrecht uit de Opleidings en Ontwikkelings-

bij-

inricht dan kunnen mensen

gen een slechtere positie. Er is een scherpere scheiding

fondsen (O&O-fondsen), kunnen een deel van hun WW

voorbeeld. Dan blijft er natuurlijk wel minder in de pot

zich blijven ontwikkelen, lopen

tussen gezond en ziek. Ook daar versmalt het draagvlak.

niet vrijer invullen, kunnen geen pensioenfonds kiezen.

voor als je werkloos wordt, maar die basis-WW is

minder mensen vast in hun

‘Als dat te smal wordt, kan het systeem niet meer in

Kortom het is een collectief geheel wat compleet gericht

gegarandeerd. Een meer flexibele omgang is ook

werk waardoor ze uitvallen. Ze

is op de financiële beheersbaarheid. En dat zal echt

mogelijk bij het pensioen. Niet zo’n rigide systeem dat

hebben er namelijk zelf meer

moeten veranderen om dat draagvlak te houden.’

iedereen MOET doorwerken tot z’n 67e, maar bijvoor-

zeggenschap over. En dat geldt

beeld de keuze om vanaf 61 jaar in deeltijd met pensi-

ook over terugkeer naar werk.’

stand blijven. Je hebt natuurlijk wel een collectieve basis nodig om ons ‘prachtige’ stelsel overeind te houden. Uit onderzoek blijkt dat mensen dat collectieve systeem willen behouden. Maar dat

Participatie

oen te gaan en dan eventueel ook langer doorwerken

moet dan wezenlijk anders worden ingericht. Een

Nicolette van Gestel heeft hier wel ideeën over. ‘Je moet

dan 67. De keuze is dan aan jou of je fulltime doorgaat

deel van de werknemers kan daar nu al niet meer

ervoor zorgen dat mensen beter kunnen werken aan

tot 67 en dan in één keer stopt of dat je het meer gelei-

op terugvallen. Denk aan flexwerkers of gedwon-

preventie. Een absolute voorwaarde daarvoor is

delijk afbouwt of juist graag langer doorwerkt maar wel

14

15

MATCH 2013

MATCH 2013

MATCH

Henk van Gelder

persoon inschakelen. Dat zien ze niet zitten. Ik begrijp

Jobcoaching en jobcarving bieden mogelijkheden

dat ook wel.’

Samenwerken Volgens hem is er best veel mogelijk als werkgever en re-integratiebedrijf nauw samenwerken. ‘Een proefplaatsing is voor mij een belangrijk instrument. Je kan iemand voor een bepaalde periode bij een bedrijf laten werken en zo zien wat hij of zij in zijn mars heeft. De werkgever kan aan de persoon wennen en je kunt je

Als er geen werk is, hoe krijg je mensen dan wel aan het werk? Daar zijn inmiddels verschillende ideeën over gevormd. Arbeidsdeskundige Henk van Gelder van re-integratiebedrijf ROZIJ Werk licht toe wanneer jobcarving en jobcoaching een

te kijken naar splitsing van die functie. Ik heb mensen

voorbereiden op een definitieve plaatsing. Ik denk dan

in mijn bestand die prima zijn in het onderhoud, maar

ook aan ‘jobcomposing’ als mogelijkheid. Als je een

echt niet in de wieg gelegd zijn voor aanleg. En ik heb

werkgever goed kent, dan zie je dat sommige taken

ook mensen die juist wel de aanleg voor hun rekening

blijven liggen. Zet je die bij elkaar dan heb je misschien

kunnen nemen. Zo kijk je of werk passend gemaakt kan

weer iemand geplaatst.’

worden.’

Voorwaarde is dat de werkgever inderdaad de begeleiding krijgt die hij nodig heeft. Heeft een werknemer

Overtuigen

rol kunnen spelen.

een jobcoach nodig? Komt er nog een werknemer bij

Jobcarving kan een interessante optie zijn voor werk-

die ook die ondersteuning vraagt? Dan moeten er niet

gevers, maar de ervaring van Van Gelder is dat ze echt

twee verschillende personen op de werkvloer komen.

wel overtuigd moeten worden. ‘Ik zou de situatie te

‘Ik kan heel veel organiseren voor een bedrijf en dat

rooskleurig voorstellen als ik zou zeggen dat ik met dit

kan elk re-integratiebedrijf realiseren. Ik hoor mensen

Is er begrip voor iemand of niet? Als je mensen laat

Een proef: ga naar een vacaturesite op internet. Pik daar

verhaal gemakkelijk werkgevers over de streep trek.

vaak roepen: zet er dan een interne jobcoach neer. Dat

zwemmen, komen ze eerder in de problemen.’

een paar vacatures uit en lees ze eens goed door. Dan

Je hebt nog altijd een werkgever nodig die bereid is na

is inderdaad ideaal want dan heb je de kortste lijntjes.

blijkt dat voor de meeste banen meerdere vaardigheden

te denken over de inzet van een medewerker met een

Maar dat kan lang niet altijd. Wat wél kan is een bege-

worden gevraagd. Een onderhoudsmonteur moet niet

Wajong- of bijstandsuitkering. Sommige werkgevers

leider die intern zit zo toerusten dat hij er kan zijn voor

Wie Van Gelder goed beluistert, hoort dat hij pleit voor

alleen zorgen voor het periodiek onderhoud, maar moet

willen daarin investeren, maar er zijn er ook genoeg die

meerdere werknemers.’

maatwerk. ‘Dát en professionals in de begeleiding.

ook machines kunnen ombouwen. Een hovenier moet

het niet willen. Ik hoor ook mensen beweren dat werk-

niet alleen letterlijk in het groen werken, maar

gevers niet zitten te wachten op een financiële prikkel.

Professionals

Een werkgever is gebaat bij een contactpersoon die

Voorlichting

de regels kent, die oplossingen kent én zoekt en hem

Ik ervaar dat anders. Loondispensatie en premiekorting

Van Gelder houdt van een heldere pragmatische aan-

eventueel ook op het spoor van financiële compensatie

is toch interessant voor werkgevers. Wat niet wil zeggen

pak. Wat bij het ene bedrijf werkt, lukt bij een ander

kan zetten. Een werknemer heeft iemand nodig die in

dat ze geen sociaal hart hebben. Nee, dat beweer ik

niet. ‘Ik kijk wat de kennis is bij een werkgever en wat

hem gelooft en ziet wat zijn mogelijkheden zijn. Die

niet. Maar werkgevers hebben ook een financieel hart

daar de mogelijkheden zijn. Als ik een werknemer met

twee moeten bij elkaar worden gebracht. En daarna

voor hun onderneming. Daar moet het kloppen.’

een stoornis in het autismespectrum heb en binnen dat

is het zaak om ervoor te zorgen dat er geen kink in

‘Best veel functies zijn op te splitsen in twee

bedrijf heeft niemand ooit te maken gehad met zo’n

de kabel komt. Meld een werknemer zich ziek dan

aparte banen’, legt Henk van Gelder uit. Hij

persoon, dan zorg ik ook voor voorlichting. Dan weten

moet de begeleider dat ook weten. Je voorkomt

mensen wat ze kunnen verwachten.’

onnodige uitval, frustratie bij een werkgever én

Werkgevers laten vaker weten dat een jobcoach zich ook

je creëert een baan voor een volgende werknemer

bemoeit met de thuissituatie van een werknemer. Dat

omdat de ervaringen gunstig zijn.’

moet ook wat in zijn mars hebben op het gebied van bestraten, aanleg van vijvers of schuttingen.

Jobcarving

is arbeidsdeskundige en komt veel bij kleinere bedrijven waarbinnen deze mogelijkheden er wel liggen. ‘Primair gaat het erom dat je je cliënten kent én de bedrijven. Het is niet de bedoeling dat je afwacht tot er eens een geschikte vacature voor iemand voorbij komt. Je moet ook zelf nadenken wat de mogelijkheden zijn. Jobcarving is daar een voorbeeld van.’ Het gaat niet simpelweg om het opdelen van één

Je hebt nog altijd een werkgever nodig die bereid is na te denken over de inzet van een medewerker met een Wajong- of bijstandsuitkering.

moet stellen van de gehele situatie. Dan is het van belang om te weten wat de historie van een werknemer is. Heeft die psychoses gehad? Dat hoeft geen belemmering te zijn om aan het werk te gaan, maar je moet wel weten wat de achtergronden zijn. Als je je daarop voorbereidt, kan je ook vervelende situaties voor zijn.

vacature in twee parttimefuncties. Het is de bedoe-

Ik denk dat het goed is dat een jobcoach ook contact

ling dat een aantal taken die moeten vallen onder één werknemer ook opgesplitst kunnen worden in twee

gaat een stap te ver. ‘Ik vind dat je je goed op de hoogte

Als Van Gelder jobcarving voorstelt en werkgevers wijst

heeft met degene die de thuissituatie coördineert.

verschillende pakketten voor twee verschillende mede-

op de mogelijkheid van de quotumverplichting, wil

Of dat er mensen worden ingezet die iemand thuis

werkers. ‘In de groensector kom ik het geregeld tegen.

het wel lukken om cliënten te plaatsen. ‘Voorwaarde

kunnen begeleiden. Dat moet een jobcoach zelf

Wij hebben bijvoorbeeld Intratuin als klant. Zij hadden

is dan wel dat alles wordt geregeld. Ik kan moeilijk

niet doen, maar op de hoogte blijven kan geen

iemand nodig voor de aanleg en het onderhoud. Je kan

tegen zo’n werkgever zeggen: zo en nu moet je voor

kwaad. Hetzelfde geldt voor de situatie binnen

de begeleiding van die werknemers nog een andere

het bedrijf. Hoe liggen contacten met collega’s?

daar één persoon bij zoeken, maar het is ook goed om 16

17

MATCH 2013

MATCH 2013

MATCH

Corian Hugenholtz Greenwish

Kansen en risico’s bij betere bemiddeling Zijn er manieren te vinden om mensen sneller of beter te bemiddelen naar werk? Dan gaat het om zowel mensen met een grote als een kleine afstand tot de arbeidsmarkt. Greenwish heeft van Instituut GAK subsidie gekregen om te bekijken waar op een vernieuwende manier wordt gere-integreerd. Corian Hugenholtz van Greenwish heeft samen met collega’s het afgelopen jaar mensen geïnterviewd die op de een of andere manier bezig zijn met vernieuwing van het re-integratieveld. Ze vertelt wat ze zijn tegengekomen.

Er is in de huidige situatie meer behoefte aan innovatieve probleemoplossers dan aan geroutineerde procesuitvoerders.

Dat gebeurt erg weinig. Bedrijven willen best wel, maar

en een baan te aanvaarden, al weet je dat ze die nooit

de financiële stromen lopen anders. Je krijgt namelijk

lang zullen houden. Dat is niet goed, maar die prestatie-

pas betaald als je jouw cliënt plaatst en niet als je die

indicatoren werken dat wel in de hand. Een belangrijk

overdraagt aan een ander. In die zin zou een andere

deel van deze mensen is niet binnen een traject van

wijze van financiering beter zijn. Dan kan je informatie

zes weken te bemiddelen. Dan moet je die eisen ook

en cliëntenbestanden delen.’

niet stellen aan bemiddelaars, want als de regels strikt worden gehanteerd, bereik je niets.’

Kunnen individuele regelingen werken om mensen sneller aan het werk te krijgen? ‘De Individuele Re-integratie Overeenkomst (IRO) was

Digitale matching werkt niet voor mensen met afstand tot de arbeidsmarkt.

ooit bedoeld om werkzoekenden meer eigen regie

‘Mensen denken erg gemakkelijk over digitale matching.

te geven over hun toeleiding naar werk. Alleen de

Aanbod en vraag op die manier bij elkaar brengen, zal

systematiek was niet goed. Een IRO werd meestal pas

voor een belangrijk deel van de werkzoekenden niet

aangevraagd als een cliënt al bij een bedrijf zat. Bemid-

werken. Je moet mensen kennen om ze te kunnen

‘Bemiddelaars of medewerkers van re-integratiebedrijven

delaars werden makkelijk verleid om een lastige client

bemiddelen. Dan kun je zien of ze bijvoorbeeld scholing

die vasthouden aan processen zijn veel minder succesvol

niet te begeleiden en een mislukking te rapporteren.

nodig hebben of werk zoeken in de verkeerde richting.

in het begeleiden van cliënten dan mensen die kijken hoe

Daardoor was iemand veel minder tijd kwijt en kwam

Dat persoonlijk contact, zowel met bemiddelaars als

ze het beste uit werkzoekenden kunnen halen. Het gaat

het geld toch binnen. Je zou weer terug moeten naar

werkgevers, kan mensen die niet direct in een bestaand

erom dat bemiddelaars betrokken zijn en zoeken naar

individuele regelingen, maar dan nog meer op maat

vakje passen, heel wat opleveren. Mensen in het

originele oplossingen. Biedt die onervaren persoon maar

en met een juiste prestatie-indicator. Sceptici hoor ik al

veld zijn het daar wel over eens. Voor werkzoekende

een snuffelstage aan. Laat hem of haar meteen een paar

roepen dat er dan misschien niet op een goede manier

jongeren kan e-matching (met social media en video

dagen meelopen in het arbeidsproces. Breng dan vanuit die

gebruik wordt gemaakt van dat geld. Dat zal bij een

cv’s) goed werken. Niet voor mensen die een steuntje

praktijksituatie goed in kaart wat een cliënt kan en wat er

enkeling misschien voorkomen, maar als je deze manier

in de rug nodig hebben. Zeker de steeds verdergaande

nodig is om hem weer aan de slag te krijgen en zoek daar

van werken afzet tegen de huidige werkwijze dan ben

digitalisering van het contact met cliënten van

meteen samen met de werkgever een goed opleidingsaan-

ik er ook bij tien procent ondoelmatig gebruik zeker van

het UWV zet deze groep alleen maar op nog

bod bij. Het blijkt dat de één-op-één werkwijze het snelste

dat je nog altijd goedkoper uit bent.’

grotere afstand van de arbeidsmarkt.’

en effectiefste is: één bemiddelaar per cliënt die ook in

Vaak is er sprake van een kwalitatieve

contact staat met potentiële werkgevers. Zo’n persoon

mismatch tussen vraag en aanbod. Hoe is dat te vermijden?

kent de werkzoekende het beste, kan goed aangeven of verwachtingen kloppen en bijspringen als het niet loopt. Te veel mensen in de schakel werkt niet.’

Werkgever moet sneller worden betrokken bij het proces. ‘Je moet het proces anders gaan

‘Het heeft geen zin om simpelweg vacatures op te halen

inrichten. Aan de poort moet je

als je weet dat het niveau van de mensen in de bakken

kijken of je iemand voor je hebt

anders ligt. Dan moet je dus anders gaan kijken. Ik denk

die het gemakkelijk zelf kan, een

dat hier veel winst behaald kan worden met jobcarving.

beetje hulp nodig heeft of een flinke

Ik zal een voorbeeld noemen: in de zorg worden veel

kruiwagen moet hebben. Op het

vacatures op hoger niveau aangeboden, terwijl er vraag

moment dat je dat in beeld hebt,

‘Een werkzoekende die bij een bemiddelaar terecht komt,

is naar werk op een lager niveau. Dan kan je dus kijken

kun je actie ondernemen. Vervol-

blijft nu vaak aan dat bedrijf verbonden totdat er een plaat-

of je die hogere functies – die wél opgevuld moeten

gens moet je zo snel mogelijk bij

sing in een vacature is geregeld. De bemiddelaar draagt

worden – gesplitst kunnen worden. Er zijn namelijk

de potentiële werkgever binnen

hooguit dossiers over aan collega’s. We hebben gezien

genoeg taken in die hogere functies die ook door men-

gaan zitten en die betrekken bij

-en Instituut GAK was daar ook in geïnteresseerd - dat in

sen met een lagere opleiding gedaan kunnen worden.

het proces. Dat overleg moet je

de overdracht tussen re-integratiebedrijven veel kansen

Zo voorzie je dus wel in een behoefte en het mes snijdt

voeren in een soort regieteam

schuilen. Wat je dan doet, is kijken naar de mogelijkhe-

aan twee kanten.’

waarin werkgever, bemiddelaar en

Wat zijn de mogelijkheden voor overdracht tussen verschillende re-integratiebedrijven in plaats van cliënten proberen zelf te blijven bemiddelen?

cliënt zitten. Het betrekken van de

den en behoeften van een cliënt. Op het moment dat die

Staan prestatie-indicatoren van bemiddelaars

cliënt niet bij jou (als bedrijf of bemiddelaar) past, maar

een goede plaatsing in de weg?

je weet dat een ander bedrijf wel meer voor die cliënt zou

werkgever is echt cruciaal omdat die moet gaan matchen met de

kunnen betekenen, is het beter om hem of haar over te

‘Zowel scholen, UWV en medewerkers van Werk-pleinen

werkzoekende. Die werkgever kan

dragen. Het zou goed zijn om meer van elkaar te weten.

worden afgerekend op hun inzet. En dan niet op kwa-

ook aangeven welke vaardigheden

Bijvoorbeeld: een re-integratiebedrijf kent een werkgever

litatieve inzet, maar op het aantal plaatsingen of zelfs

of kennis iemand mist. En of hij die

die op zoek is naar mensen met een grotere afstand tot

de mensen die ze uit de uitkering weten te krijgen.

werkzoekende wel ziet zitten. Dat

de arbeidsmarkt in een bepaalde sector. Maar het bedrijf

Dat betekent dat bemiddelaars sancties toepassen

blijft uiteindelijk toch het

zelf heeft geen potentiële werkgevers in het bestand. Wat

op momenten dat je denkt ‘is dit wel nodig’. Mensen

allerbelangrijkste!’

is dan mooier dan dat een collega-bedrijf zegt: we kunnen

krijgen te horen dat ze niet voldoende brieven schrijven.

even samen kijken in ons bestand of we een match vinden.

En ze worden onder druk gezet om toch te solliciteren

18

19

MATCH 2013

MATCH 2013

MATCH Het gaat primair om het aanbieden van

Hanne Overbeek, Locus netwerk

een traject waarmee

Werkarrangementen voor grote bedrijven Een organisatie die zich specifiek richt op mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt is het Locus Netwerk. Dit is een publiek-privaat netwerk van landelijke bedrijven en 40 gemeenten en 53 SW-bedrijven verdeeld over Nederland. Het doel is om

een goede match bereikt wordt.

kende aanpak uit één regio snel gekopieerd wordt naar

gesplitst. ‘Vaak is er specifiek vraag naar een bepaald

een andere regio. Zo maak je ook landelijk optimaal

profiel, maar dat gebeurt lang niet altijd. We kijken ook

gebruik van elkaars inspanningen. Dat is wat wij doen.’

naar opleidingsbehoefte. Sommige bedrijven hebben

Ze werken altijd met een pilot: wat zijn de sterke

een opleidingsprogramma. We bieden bedrijven vanuit

punten, waar zijn verbeteringen mogelijk. Inmiddels

gemeenten een basisarrangement waarbij we per

heeft Locus plaatsingen gerealiseerd bij meerdere grote

bedrijf afspraken maken over bijvoorbeeld het finan-

bedrijven, zoals Jumbo, Zeeman, Ikea en PostNL. De

cieren van opleidingen en trainingen, de periode dat

met aanpakken die per bedrijf worden ontwikkeld,

vraag is hoé mensen dan aan de slag komen. Eén voor

iemand met behoud van uitkering werkt enzovoorts.’

zoveel mogelijk mensen aan het werk te helpen.

één op losse functies of als ‘team’ in een soort sociale werkplaats-situatie?

Enthousiast

‘Dat verschilt nogal. Bij Jumbo kan iemand beginnen als

En klanten zijn tevreden, zegt ze. De NS had eerder

vakkenvuller. Wie meer mogelijkheden heeft, kan ander

ervaring met Wajongers, maar dat was op niets uitgelo-

Grotere bedrijven hebben vaak als kenmerk dat ze

werk gaan proberen. Bij PostNL hebben we een hele

pen. ‘Nu zijn we samen met sw-bedrijven en de NS een

meerdere vestigingen hebben die weer te maken

afdeling waar mensen een beschutte werkomgeving

aanpak voor hen aan het ontwikkelen. Weer door het

hebben met het beleid in verschillende regio’s als het

wordt geboden. Er werken enkele teamleiders, maar

weghalen van taken bij regulier personeel. De pilot-

gaat om inzet van arbeidskrachten. Hanne Overbeek

voor de rest zijn het allemaal mensen die uit de Wsw

fase gaat goed. De medewerkers van de sw-bedrijven

van Locus: ‘Grote bedrijven hadden als klacht dat zij

komen. Ik heb de kritiek daarop ook gehoord: mensen

worden goed begeleid en zijn zelf erg enthousiast over

naar de werkgever, maar biedt oplossingen. Wanneer

maar moeilijk hun weg konden vinden naar al die

zouden daardoor niet in aanraking komen met het

hun nieuwe werk. Dat straalt af op de organisatie en zo

kan iemand voor een werkgever van toegevoegde

‘gewone’ personeel. Soms klopt dat. Maar soms is dat

hebben mensen een meerwaarde voor hun werkgever.’

waarde zijn? Dát is de kwestie. En je moet hen werk uit

voor mensen ook prettig. Ze zouden anders in een

Ze ziet dat er nog veel kansen te pakken zijn op de

handen nemen. Op heel veel plekken in Nederland

SW-bedrijf hebben gewerkt. In feite is dit hetzelfde,

arbeidsmarkt. ‘Veel bedrijven hebben seizoensdrukte.

zie je dat SW-bedrijven en gemeenten mooie

men (MVO), maar moeten vervolgens

maar dan bij een regulier bedrijf. Je moet deze vorm van

Kijk naar Heineken. In de logistieke centra kunnen ze

praktijken met bedrijven hebben gerealiseerd.

in de regio met allerlei verschillende

beschut werken niet bieden aan mensen die het niet

veel mensen gebruiken rondom Koningsdag en in de

Die zijn heel inspirerend en het uitrollen

gemeenten om de tafel. Dat werkte

nodig hebben, maar wel als iemand daardoor in een

zomer, maar daarbuiten hebben ze weer veel minder

waard. Aan de andere kant vind ik ook dat

niet. Aan de andere kant stonden

gewoon bedrijf wel aan de slag kan komen én blijven.

mensen nodig. Neem aan de andere kant het logistieke

werkgevers realistisch moeten zijn. Ik zie wel

bedrijf dat Philips als klant heeft: rondom de kerst

eens vacatures voorbij komen waar gewoon

verschillende gemeenten en SW-bedrijven. Ze ontwikkelen steeds meer landelijk beleid voor maatschappelijk verantwoord onderne-

gemeenten en sociale werkplaatsen. Zij

Tussenstap

worden veel meer van hun producten verkocht. Ook

niet aan te voldoen is. Daar wijs ik hen dan

en grotere bedrijven konden hen niet goed vinden. Wij

Als mensen een uitkering hebben is het lastig om echt

dan kunnen ze extra mensen gebruiken. Ik denk dat

ook op. In die zin zijn we gelijkwaar-

zijn in dat gat gesprongen.’

goed zicht te hebben op wat mensen kunnen en nodig

gemeenten er slim aan doen om een arbeidspool in te

dige partners. We ontwikkelen samen

hebben. ‘Het is altijd moeilijk om in te schatten hoe

richten. Dan weten ze wat de mensen kunnen die daarin

‘werkarrangementen’. Als er geen

kwamen bij veel bedrijven moeizaam binnen

Per bedrijf

mensen die niét werken zich in een werksituatie gedra-

zitten. Zodra er extra handen nodig zijn, zijn deze men-

brug zou zijn tussen gemeenten en

Eigenlijk bestaat er niet één Locus-aanpak. Per bedrijf

gen. In die zin kan een voortraject bij een SW-bedrijf

sen in te zetten. En ik ben ervan overtuigd dat degenen

deze werkgevers haken de laatsten

wordt gekeken welke vragen en mogelijkheden er zijn.

handig zijn. Maar dat past niet bij elke werkzoekende.

die gemotiveerd zijn wel doorstromen. Het voordeel van

misschien eerder af. Wij zien dat we

‘Neem als voorbeeld Ikea. In Hengelo en Son wordt een

Soms is het goed om via een Work First-traject (wer-

een pool is ook nog eens dat mensen weer langzaam in

door die

werkwijze ontwikkeld om mensen met een grotere

ken met behoud van uitkering, red.) wat ervaring op

kunnen stromen als ze lang niet meer hebben gewerkt.

specifieke bedrijvenaanpak, het

afstand tot de arbeidsmarkt duurzaam bij de Ikea aan

te doen, zodat duidelijk wordt wat iemand in zijn mars

Simpelweg weer het ritme oppakken is voor sommige

denken in oplossingen en het werken

de slag te krijgen. Van bestaande functies worden, in

heeft. Mensen die dit soort begeleiding of tussenstap-

werkzoekenden al heel wat.’

vanuit pilots en daarna,

overleg met medewerkers, eenvoudiger taken afge-

pen niet nodig hebben, moet je daar ook niet in dwin-

splitst voor groepen mensen die dat werk ook kunnen

gen. Dat kan wel eens voorgekomen zijn, maar het gaat

uitvoeren. Vervolgens kan extra begeleiding nodig zijn

primair om het aanbieden van een traject waarmee een

Ze is, zegt ze, ongelooflijk onder de indruk van de inzet

andere regio’s, wel wat

goede match bereikt wordt.’

van bedrijven. ‘Het gaat erom dat je goed naar hen luis-

kunnen bereiken.’

Als in een andere vestiging van Ikea diezelfde

Bij de bedrijven waarmee ze werkt, worden allerlei

tert. Ze hebben minder met publiek belang, maar des

wens leeft, dan is het de bedoeling dat een wer-

mogelijkheden bekeken. Soms worden dus functies

te meer met hun bedrijf. Kom niet met jouw probleem

en een training, dat is dan in één keer te regelen.

bij gebleken succes

Realistisch

20

21

MATCH 2013

MATCH 2013

uitrollen daarvan naar

MATCH

Aad van Nes

Je moet ervoor zorgen dat met de

Werknemers zijn meer dan hun netto productiviteit

kennis en ervaring van diegenen die

De problematiek van de arbeidsmarkt is veel

buiten het arbeidsproces raken iets wordt gedaan.

die mensen geen geld moeten krijgen. Nee, ik zeg dat

Dat is leuk, maar die resultaten zijn er alleen maar als je

je ervoor moet zorgen dat met de kennis en ervaring

goed personeelsbeleid voert! Waar werkgevers ook mee

van diegenen die buiten het arbeidsproces raken iets

moeten stoppen is het zoeken naar een schaap met vijf

moet worden gedaan. Denk aan een bijscholing of het

poten. Kijk de vacatures er maar op na: dan wordt vooral

leren van een ander vak. Dan gebeurt er iets! Het sleu-

een jong iemand gezocht met minstens tien jaar erva-

telbegrip is dat je blijft investeren in mensen in plaats

ring. Tja denk ik dan, wat wil je nou? Wil je iemand met

van hen af te danken.’

ervaring? Of wil je vooral veel jonge mensen? Werkge-

breder worden gekeken. Dat zegt Aad van Nes,

Werkgevers zoeken hun heil elders. Veel werk wordt

vers moeten snappen dat ze moeten investeren in hun

aanjager van het meesterschap.

uitbesteed aan lage lonen-landen. De kennis die ooit

personeel, omdat het personeel ook in hen investeert.’

groter dan “alleen” het netwerk van uitkeringen, subsidies en regelingen dat gericht is op de begrippen “wel werk” of “geen werk”. Om te komen tot hervormingen moet daarom ook veel

binnen handbereik was, verdwijnt langzamerhand. En

Ontgiften

dat is veel en veel te duur, betoogt Aad van Nes. ‘Kijk nou eens naar ROC’s. Maar liefst dertig procent

Zonder slag of stoot zal het allemaal niet gaan,

behaalt geen startkwalificatie. Dat zijn echt heel veel

denkt Aad van Nes. ‘Je zou kunnen stellen dat de

jongeren. Zij hebben een opleiding gevolgd omdat het

Ik heb het ook over de cultuur van het bedrijf die wordt

samenleving ‘ontgift’ moet worden. We moeten in

dan netto productiviteit. Maar dat is wel hoe

moést. Er is niet gekeken naar hun intrinsieke motivatie,

overgedragen. Dat is zó belangrijk!’

mogelijkheden en kansen denken in plaats van in

veel werkgevers naar “hun” mensen

niet naar hun drijfveren. Na het ROC zakken deze jonge-

Werknemers, zo betoogt Aad van Nes, zijn meer

problemen en bedreigingen. Dan bereik je wat. Je

Werkend wachten op werk

kijken. ‘Is iemand te oud? Dan moet

ren steeds verder weg en ben je ze echt kwijt. Dat kost

hij worden vervangen. Is er sprake

de samenleving waanzinnig veel geld en het kan echt

Aan de praktische invulling van zijn plannen om zoveel

als kostenpost. Ik heb laten zien dat het kan.

van ziekte? Snel iemand anders

anders. Vraag nou eens wat ze eigenlijk willen? Hou ze

mogelijk mensen binnenboord te houden, heeft hij

Momenteel ben ik bezig met het opzetten

erbij. Laat hen kennismaken met de praktijk!’

eveneens gedacht. ‘Ik hoor de kritieken ook: hoe kan

van een bedrijventerrein dat kan werken

je mensen laten werken als er geen werk is? Ik noem

als een model voor zo’n Werkend wach-

vinden. Maar daarmee wordt voorbij gegaan aan het feit dat die

Future jobs

moet mensen zien als potentieel kapitaal en niet

dat Werkend wachten op Werk. Je maakt een bedrijf

ten op Werk-idee. Iedereen kan

Het is allemaal erg hard nodig, zo zegt hij. Want over

waarin mensen die op dat moment niet in de gewone

dan zien

wordt vergeten dat die werknemers al vele

een paar jaar verlaten babyboomers de werkvloer en

markt inzetbaar zijn, aan het werk zijn. Zij zijn flexibel

dat het kán

jaren ervaring hebben, dat ze die ervaring

valt er een gat. ‘Niet alleen in kennis, maar ook in

inzetbaar in allerlei bedrijven, zodra de vraag naar goed-

en dat we

werknemers ook dragers zijn van de cultuur van het bedrijf. En er

goed opgeleide arbeidskrachten. Ik stel dat we moeten

geschoolde arbeidskrachten toeneemt. Dan kunnen ze

met z’n allen

zijn voor het bedrijf. In plaats daarvan worden

investeren in zogenaamde ‘future jobs’. Kijk nou eens

zo aan de slag. Is het een tijdje wat rustiger dan kunnen

veel geld gaan

werknemers gezien als een soort wegwerpproduct.

hoeveel mensen je in een bedrijf hebt die binnen een

werknemers weer opgenomen worden in het Werkend

besparen. Maar nog

Heb je het niet meer nodig, dan doe je het toch

x-aantal jaren afvloeien. Zet daar jongeren naast die

wachten op Werk-bedrijf. Binnen dat bedrijf worden

belangrijker: veel meer men-

weg? Dan raak je ook een andere kostenpost: de

nu buiten het arbeidsproces staan. Laat hen meelopen.

allerlei werkzaamheden uitgevoerd die nu afvloeien

sen hebben die meedoen in

gezondheidszorg. Iemand die werkloos raakt, praat

Dat kan allemaal met behoud van uitkering. Ik zeg niet

naar lage lonen-landen. Het voordeel is dat je weer

plaats van aan de kant staan. Dat kan je alleen

na een half jaar alleen nog met een hulpverlener.

dat ik voor goedkope arbeidkrachten ben. Dáár gaat het

expertise opbouwt op verschillende vlakken in eigen

doen als je echt werk biedt. Want het goedkoop

Wie lang buiten het arbeidsproces staat, wordt

niet om. Het gaat er wél om dat iemand anders thuis

land. Lijntjes zijn korter en doordat uitkeringen flanke-

plaatsen van deze mensen moet niet ten koste

langzamerhand ziek en gaat zorg consumeren.

zit, op steeds grotere afstand van de arbeidsmarkt komt

rend worden ingezet, zijn de kosten laag. Ondertussen

gaan van reguliere of duurdere arbeidkrachten.'

Dat kost de samenleving enorm veel geld. Dat

te staan en uiteindelijk een grootverbruiker van de zorg

hou je dus die mensen aan de slag die je anders thuis

geld kunnen we veel beter aanwenden.’

wordt. Als die persoon begeleid moet worden om weer

laat zitten met alle kosten van dien.’

aan de slag te komen, kost dat kapitalen. En dat is

Het vergt wel wat van werkgevers. Of eigenlijk niet.

zondegeld. Hij zit immers al die tijd niks te doen thuis!’

Het is maar hoe je het bekijkt. ‘Werkgevers moeten

door kunnen geven en zo van grote waarde

Perspectief

Belangrijk element van de visie van Aad van Nes is het

weer gaan werkgeven. De kunst van het werkgeven is

ren en het perspectief kantelen. Hij vindt het onzinnig

meesterschap. Een ervaren kracht wordt gekoppeld aan

het beste uit je mensen halen, kijken naar je toekomst

dat mensen thuis betaald zitten te wachten op werk.

een beginneling. ‘Ik heb het dan niet alleen over de

en daarop anticiperen. Nu zijn werkgevers veel te veel

‘Dat geld is toch veel beter te besteden? Ik zeg niet dat

ervaring en kennis die specifiek voor die baan nodig is.

bezig met spreadsheets waarop alle resultaten staan.

Eigenlijk doet hij niet meer of minder dan calcule-

22

23

MATCH 2013

MATCH 2013

Voor meer informatie: www.arbeidsmarktmeester.nl

MATCH

Column

Mensen

In alle discussies over de arbeidsmarkt, het stelsel van sociale zekerheid, nieuwe wetgeving en het Sociaal Akkoord hebben we het gewoon over mensen. Mensen van vlees en bloed. Met dromen, voor- en afkeuren en ja, ook met beperkingen. Dat weten we natuurlijk allemaal. Alleen raken we vaak zo verstrikt in die discussies dat we het even vergeten. Dan praten we vooral nog over ‘het systeem’ en over de betaalbaarheid daarvan. Dan zien we de arbeidsmarkt als een autonoom verschijnsel waar je net zo min iets aan kunt veranderen als aan het weer. En dan gaan we vooral nadenken over wat we moeten met mensen die niet in het systeem passen, die met hun uitkeringen te duur zijn voor de samenleving en die achteraan in de arbeidsmarktrij staan. Dan maken we mensen schuldig in plaats van verantwoordelijk en dan gaan we dus bedenken hoe we ze het beste kunnen straffen. Een paar citaten uit enkele artikelen. Corian Hugenholtz: ‘Je moet mensen kennen om ze te kunnen bemiddelen.’ Nicolette van Gestel: ‘We moeten echt af van de gedachte “we weten wel wat goed voor je is”.’ Aart van der Gaag: ‘Je kan niet stellen dat elke persoon met een beperking dezelfde kenmerken heeft.’ Bert van Bogge-

drie maanden grondig is vernietigd, wordt dan maar

len: ‘Er wordt te vaak gedacht vóór in plaats van mét de

even vergeten. Mensen worden simpelweg klem gezet.

cliënt.’ Henk van Gelder: ‘Primair gaat het erom dat je je cliënten kent en de bedrijven.’ Het gaat om de mens: als

Het kan en moet anders. Omdat de oplossingen die we

werkgever, werkzoekende, uitkeringsgerechtigde.

tot nu toe bedacht hebben niet werken. Maatregelen

Van een menselijke maat is in het huidige kabinetsbe-

die voor iedereen gelden (generieke maatregelen)

leid geen sprake. Dit kabinet wil aan de ene kant zwaar

werken niet. Het gaat om maatwerk en dat bepleit de

inzetten op de eigen verantwoordelijkheid van mensen,

LCR al zo vaak en zo lang. Maatwerk wil zeggen: pas-

de zelfredzaamheid, de eigen kracht en de kracht van

send bij die mensen van vlees en bloed, passend bij wat

het eigen sociale netwerk en vooral het zelf zoeken en

ze zelf willen en waar ze goed in zijn. Dus ook passend

vinden van betaald werk. Aan de andere kant legt het

bij de vraag van de werkgever. Aansluiten bij waar zij

kabinet uitkeringsgerechtigden een onwerkbare reeks

goed in zijn: een bedrijf runnen. En hen niet lastigvallen

verplichtingen op en zet het in op een rigide sanctie-

met allerlei regels. Misschien, als we dit magazine eens

beleid. Een van de sancties is het volledig stopzet-

toesturen aan de kamerleden en verantwoordelijke

ten van de bijstandsuitkering als bijvoorbeeld wordt

bewindspersonen, dat ze dan eindelijk eens zien dat

geconstateerd dat iemand zich bij een sollicitatie slecht

inhakken op mensen nooit en te nimmer zal werken.

presenteerde: dus foute kleding droeg.

Laat staan dat die mensen zelf aan het werk komen.

Drie maanden geen inkomen! En daarna krijg je te

Maar dat werkzoekende en werkgever verleid moeten

horen: ‘Kom op, ga uit van je eigen kracht.’ En: ‘Je moet

worden om de juiste match te maken.

aan je zelfredzaamheid werken.’ Dat de eigen kracht net

24 MATCH 2013

helemaal kapot is gemaakt, de verantwoordelijkheid

Gerrit van der Meer

net helemaal is afgepakt en de zelfredzaamheid in die

Voorzitter LCR