Marlies De Boeck Moi Moi Suomi While Men Are At Play Pampered Animals
Portfolio
Het werk van Marlies De Boeck kan omschreven worden als een constante zoektocht naar privacy. Als voyeur op een veilige afstand, de lens gericht op het raam, al flirtend met het morele aspect om iemands privacy binnen te dringen. Zo evolueerde ze in een onzichtbaar familielid. Marlies leefde, sliep, at in de huiskamer van Finse families. Ze werd al snel een deeltje van het Finse leven zoals het is. De scènes zijn herkenbaar, het verhaal overstijgt de esthetiek. Haar beelden nodigen het publiek uit om de emoties en verhalen écht te beleven. Een kijk op de realiteit pur sang, door de lens van een jonge vrouw, die de grenzen van Europa verkent. Met deze filosofie begon ze aan een nieuwe reeks ‘While men are at play’ die zich heel dicht afspeelde in haar omgeving. Hoewel het cultuurverschil groot is. Ook hier gaat ze op zoek naar sfeermomenten en verhalen binnen de zigeunergemeenschap. Marlies De Boeck (°1993) is een Masterstudent fotografie aan het KASK in Gent, België.
Moi Moi Suomi Vele malen kreeg ik de vraag “Waarom Finland?”. Ik heb altijd al een fascinatie gehad voor de meest noordelijke landen. Via een Finse kennis Eeva, die enkele jaren geleden in België is komen wonen, lukte het me om de stap te zetten. Eeva kwam in haar thuisland via internet in contact met een Belg, Tom. Niet veel later besloot ze samen met haar kindje naar België te komen om haar grote liefde te ontmoeten. Nu wonen ze samen in De Klinge. Eeva komt elke dinsdag bij ons poetsen. Tussen het afstofen en dweilen door vertelt ze me vol nostalgie over haar thuisland. Hoe hard ze het wel niet mist. En wat een ongelofelijk paradijs Finland is. Met Eeva’s hulp kwam ik dus terecht in Finland. Ik verbleef bij haar familie en vrienden die me telkens verder stuurden naar hun kennissen en vrienden. Het werd een ware ketting- reactie. Gedurende mijn trip werd dit netwerk heel breed, uitgestrekt van Oost tot Zuid-Finland. In zekere zin hangen alle contacten aan elkaar, toch kent de eerste schakel de laatste niet meer. Zo bezocht ik Finland twee keer in 2014. Twee weken in maart en 11 dagen in april.
Dit land van 333,424 km2 is – na Noorwegen en IJsland – het dunst bevolkte land in Europa. En uit de 5,4 miljoen inwoners mocht ik er 84 ontmoeten. 22 families, van kinderen tot jongvolwassenen en 50-plussers. Die twee weken in de winter en twee in de vroege lente gaven mij een heel goed beeld over het echte leven in Finland. Het kwik blijt hier meer dan 6 maanden per jaar onder nul. Geen warme vakantiekiekjes dus. Elke keer opnieuw werd ik aangenaam verrast door de gastvrijheid van de families. Elke keer opnieuw ontvingen ze me met open armen én vertelden ze me hun meest intieme verhalen. Ik voelde me al gauw geen indringer meer, maar een onzichtbaar familielid. Ik ging op zoek naar hun persoonlijke verhalen. De Finnen met hun tradities en relatie met hun land. Ondanks de koude temperaturen heb ik er heel wat warme momenten beleefd. Warmte die me doet hunkeren om terug te gaan. Tot ziens Finland, Moi Moi Suomi.
Dagboekfragmenten Sauna Taavetti. Een camping naast het meer. Dit is hun goedkopere vakantie. Sirpa en Esa verblij- ven hier de hele zomer lang. Om 18 uur is het aan de vrouwen om de sauna te gebruiken. We lopen in de richting van het houten blokhuis, maar worden onderweg door de conciërge tegengehouden. We moeten nog even geduld hebben vertellen ze. De Russen hebben het terrein opgekocht en besloten onverwacht de hele avond de sauna in te palmen. Met blote benen staan we bij 8 graden te wachten naast het blokhuisje. Niemand lijkt te wil- len reageren tegen de Russen. Ze houden zich onderdanig maar hun ogen kruisen elkaar. Als blikken konden doden. Een Russische meisje wandelt voorbij met een pluizig hondje, niet groter dan een rat. Sirpa’s dochter gaat voorzichtig op haar af en wil de hond aaien. Maar het andere meisje trekt de hond bij zich en neemt hem op. Ze spuwt met verachtende blik iets in het Russisch, en loopt snel weg. Na een uur kunnen we ons omkleden of eerder uitkleden. Kinderen en volwassenen zitten allemaal samen in een krappe sauna. Het gaat er sfeervol aan toe. Met een klein lapje stof nemen ze plaats op de houten platen. Ze lachen omdat ik enige schroom
toon. Sirpa dringt er op aan om toch na de sauna een duikje te nemen in het 5° koude meer. Ik kan niet anders dan het ook eens te proberen. Het voelt aan als messen die in mijn benen snijden. Ik moet wel toegeven dat het buiten nu niet meer zo koud lijkt. De vrouwen verzamelen zich voor de blokhut, om een biertje te drinken, een sigaretje te roken en daarna voor een tweede keer in de sauna te gaan. Seksueel misbruikt Ze strijkt met haar hand over haar mond en haar schaamstreek. “Deze plekken kan ik niet eens meer aankijken”, vertelt ze me. “Ik kan mezelf niet eens meer in de spiegel bekijken. Telkens word ik herinnerd hoe die ene man mijn leven verder heet bepaald.” Toen ze zestien was werd ze seksueel misbruikt. Moest ze dingen doen die ze niet wou. Op haar 20ste werd ze voor de eerste keer zwanger. Bij de geboorte van haar tweede kind knakte er iets. Na een jaar besloot haar echtgenoot om van haar te scheiden. Ze was niet meer dezelfde. Ze begon te drinken en al gauw kreeg ze een alcoholprobleem. “Pas toen iemand me op het werk zei om hulp te gaan zoeken, ging er bij mij een belletje rinkelen. Ik kreeg hulp en werd heel gelovig” zei ze. Saja zag haar kinderen enkele keren op een jaar. Maar die
begrepen niet wat er met hun moeder aan de hand was. Ik vraag haar of haar kinderen weten van het misbruik. Ze schudt met haar hoofd, ze kan het hen niet vertellen. Haar dochters zijn nu 12 en 15 jaar. Haar oudste dochter woont sinds een jaar terug bij haar in. Ze heet haar leven weer opgepakt maar bedekt nog steeds haar hele lichaam. Ze kwam veel bij en stortte haar op haar werk en de scouts. Nu helpt ze zelf mensen met een alcoholprobleem bij een organisatie die gelinkt is aan de Kerk. Organisatie tegen zelfmoord Elina’s huis is leurig ingericht, alles vanuit een positief standpunt. De muren staan vol potloodkrabbels en overal vind je tekeningen van de kinderen terug. Aan tafel spreekt ze over haar job. Ze werkt deels in een schooltje als animator en 2 dagen in de week besteedt ze aan het uitwerken van strategieën om zelfmoord te voorkomen. Deze preventiemethodes kunnen begeleiders hanteren om contact te maken met mogelijke probleemgevallen. Finland staat aan de wereldtop van zelfmoordpogingen. Ze geet me niet echt een verkla- ring voor de vele zelfmoorden, zo’n wanhoopsdaad hangt af van situatie tot situatie. De donkere dagen in de winter zijn zeer deprimerend, toch gebeuren de meeste zelfmoorden in de lente. Mensen kijken de hele winter uit naar de zon, hopend dat alles beter wordt. Wanneer hun situatie dan toch niet verandert geven ze vaak de moed op. Tijdens de donkerste maand van het
jaar is er in het oosten van Finland slechts een drietal uur daglicht. Dit is meteen ook de reden waarom de Finnen zo van sneeuw houden. Het maanlicht wordt er door weerkaatst en op die manier krijgen ze het gevoel dat het buiten minder donker is. Treinongeval Mikkeli. Deze ochtend weer vroeg opgestaan. Helina neemt me vandaag mee naar haar kantoor. Ik hoor haar plots jammeren. Ze grijpt naar haar enkels en knijpt haar ogen dicht. Ik zie dat ze pijn lijdt. Haar ogen zoeken weer contact met mij en ze probeert me iets te ver- tellen. Maar de woorden komen moeizaam over haar lippen. Stilte. We stappen in de auto en rijden richting Mikkeli. De radio speelt en we horen Fins gebrabbel. Ik zie nog steeds de ernst op haar gezicht. Ze staart voor zich uit. Ze raapt haar moed bijeen en begint me haar verhaal te vertellen. Toen ze 17 was, beloofde haar vader haar samen een uitstapje richting de kust te maken. Omwille van de lange afstand besloten ze de trein te nemen. Het zou een drie uur durende rit worden, ze twijfelden om de hond thuis te laten. In de trein namen ze plaats in de eerste wagon en bonden de leiband van de hond vast aan een stoel. Er zaten nog zeven andere reizigers in de bijna lege wagon. Nog voor ze de eerste halte bereikten, versnelde de trein. Het sneeuwde hevig en het landschap kleurde wit. Een scherpe bocht
werd hen plots fataal. De trein rolde met grote klappen over het sneeuwvlak. Toen Helina terug bij bewustzijn kwam, staarde ze lang naar het plafond. Het levenloze lichaam van haar vader lag over het hare. In de wagon was het ijzingwekkend stil. Op de achtergrond, buiten, hoorde ze wel geschreeuw. Het besef dat ze de enige overlevende was kwam pas veel later. Haar enkels waren vermorzeld onder de brokstukken, de lange revali- datie moest nog beginnen. Ze zwijgt. Ik voel me ongemakkelijk. Wat moet ik vragen of zeg- gen om de pijn draaglijker te maken? We kijken voor ons uit. Ik voel haar opgeluchtheid. Het ongeval gebeurde in de winter van 1998 in Jyvaskyla. De trein had vertraging en moest een ander spoor volgen. Op het traject was er een wissel waar je slechts 35 km per uur mocht rijden. Ondanks het sein reed de trein veel te snel en ontspoorde. Hij ging over kop en rolde tientallen meter verder. In totaal stierven 9 passagiers en de bestuurder. Het einde van Europa Haar blik is sprekend. Zwijgen en die camera verbergen. Ze luistert naar ons “Zwijgen, ik doe het woord”, en ze loopt naar de terreinwagen die net gestopt is. Een grenswachter stapt uit. De sfeer is zeer kil. Ik versta geen woord van wat ze zeggen. Het enige wat door mijn hoofd spookt is: “Alsjebliet, laat mij mijn foto’s houden”. Ik wandel naar een meertje om niet te laten merken
dat ik een toerist ben. Op zo’n 500 meter zie je twee paaltjes staan. Vanaf daar stopt de wereld voor de Finnen. Je valt als het ware van de wereld. Na vijf span- nende minuten zegt ze tegen me ”Het is in orde, je mag foto’s nemen, we kennen elkaar”. Er valt een groot gewicht van m’n schouders. Wat een opluchting. De grenswachter lacht naar me en geet me de toestemming om dichter bij de grens te gaan. We nemen de auto en gaan het gebied binnen dat strikt verboden is. Hier wordt meerdere keren per dag met honden gespeurd. Niemand komt de Europese Unie langs hier binnen. Hoewel het een gewoon bos is krijg ik een benauwd gevoel. De grens is een letterlijke lijn van 10 meter. Gewoon, tussen de bossen. Op deze 10 meter staat geen enkele boom meer recht. Om de 100 meter zie je twee paaltjes staan met daarop de Finse en Russische kleuren. Prikkeldraad verspert de doorgang. We staan veilig maar we moeten het zeker niet probe- ren om over te steken naar Rusland. Daar zijn ze heel streng en word je meteen opgepakt. De Russen komen vaak naar Finland om goedkoop te winkelen. Maar de Finnen hebben helemaal geen interesse om de grens naar Rusland over te steken. Het is daar vies en arm, vertellen ze me. Dit is echt wel het einde van Europa. Zelfs zo’n 2 km van de grens mag je niet komen. Voor elke seconde dat je dit niemandsland betreedt moet je toestemming hebben. Honden speuren het terrein af en ze maken gebruik van technieken waarbij
quasi onzichtbare touwtjes tussen de bomen hangen. Zo zien ze of er mensen gelopen hebben. En uiteraard zijn er camera’s op elke wachttoren. De enigen die zonder zorgen over de grens springen zijn de elanden. In de winter naar Rusland, in de lente terug naar Finland.
Bovendien liggen de drankprijzen erg hoog. Een sociaal leven is er niet in de cafés. Mensen gaan er naar toe om stomdronken te worden, niet om gezellig een babbeltje te slaan. Alcoholmisbruik in Finland leidde al vaker tot fysiek geweld en de verdrinkingsdood.
Ongeval
Amanda H.
“Wij drinken geen alcohol”, vertelt hij me. Maar de anderen doen dit wel. Sommige Finnen kopen in de overheidswinkel een fles sterke drank, om die erna eenzaam en alleen soldaat te maken. Mensen die thuis drinken, daar heeft hij minder problemen mee. Vorig jaar verongelukte zijn broer. Finland is zo groot, waardoor mensen vaak ver van elkaar wonen. Het was winter. Normaal blijft er altijd iemand BOB. Maar die avond besloot hij toch de auto te nemen, ondanks zijn beschonken toestand. Hij viel waarschijnlijk in slaap en knalde tegen een boom aan. De wegen zijn vrij rustig overdag en heel stil in de nacht. Daardoor was het te laat toen de eerste voorbijganger de gecrashte auto zag. Hij kijkt me bedroefd aan. Het ongeluk van twee jaar geleden is een serieuze klap voor de familie.
Ik merk een briefje op aan de koelkast. “Happy happy happy happy”, vergezeld met een Fins tekstje. Amanda vertelt me dat ze veel depressieve periodes heeft, die ze voor haar gezin verbergt achter een brede glimlach. Ze voelt zich vaak alleen. Ze heeft schrik dat ze als 40-jarige nog weinig nieuwe mensen zal ontmoeten.
In Finland zijn ongelukken door overmatig alcoholgebruik de grootste doodsoorzaak. Daarom treft de overheid strenge maatregelen. Alcoholhoudende dranken onder de 3% kan je kopen in de supermarkt, maar voor meer moet je naar de overheidswinkel. Daar kijken ze streng toe op de leeftijd.
Amanda geeft me een lift naar het station. En voor de trein richting Mikkeli aankomt, wil Amanda kost wat kost nog snel gaan eten. Het wordt uiteindelijk een afhaalrestaurant in een koopcentrum. Tijdens het eten verduidelijkt ze me haar gezinssituatie. Haar moeder werd tijdens haar jeugd mishandeld. En dit heeft z’n sporen nagelaten op haar eigen moederschap. Amanda’s moeder zag het leven niet meer zitten, gaf de schuld aan haar kinderen en liep meerdere keren weg. De afscheidsbrieven zitten nog steeds in Amanda’s geheugen gegrift. Ze blijft achter met een groot schuldgevoel. Amanda geeft me een lift naar het station. En voor de trein richting Mikkeli aankomt, wil Amanda kost wat kost nog snel gaan
eten. Het wordt uiteindelijk een afhaalrestaurant in een koopcentrum. Tijdens het eten verduidelijkt ze me haar gezinssituatie. Haar moeder werd tijdens haar jeugd mishandeld. En dit heeft z’n sporen nagelaten op haar eigen moederschap. Amanda’s moeder zag het leven niet meer zitten, gaf de schuld aan haar kinderen en liep meerdere keren weg. De afscheidsbrieven zitten nog steeds in Amanda’s geheugen gegrift. Ze blijft achter met een groot schuldgevoel. Haar vader was door de hele situatie erg hard geworden. Emotieloos, koelbloedig. Hij rea- geerde zelfs niet meer op de vele zelfmoordpogingen van zijn vrouw. Ook al mislukten haar wanhoopsdaden keer op
keer, de dreigingen waren al genoeg om hun familie te verscheu- ren. Dit heeft Amanda getekend voor het leven. Ze wil absoluut niet hetzelfde pad inslaan als haar moeder. Ik merk dat de liefde voor haar kinderen enorm diep is.
While men are at play While men are at play is een documentaire-reeks over rondtrekkende Rom-zigeuners en English travellers die drie weken verblijven op het doortrekkersterrein in Gent. Ze komen hier meerdere malen per jaar met hun caravans aanschuiven om zich voor even te vestigen. Ik ging kijken wat het verhaal achter die façades is. Hier komen heel grote Franse en Engelse families samen die hecht aan elkaar verbonden zijn. Maar door het beperkt aantal plaatsen op het terrein moeten ze zich vaak opsplitsen. Het werd me al snel duidelijk dat deze mensen niet uit vrijwilligheid voor deze rondtrekkende levensstijl hebben gekozen. Ze werden behandeld als beesten. Ofwel werden ze weggestuurd van vaste private campings ofwel profiteren huisbazen van hen. Huurbazen wilden hen niet of vroegen extreem hoge huurprijzen. En waarom? Omdat ze zigeuners zijn. Velen verbleven met heel de familie op private campingterreinen totdat ze plots buitengezet werden. Hun stacaravans moesten ze achterlaten en omwille van financiële redenen waren ze genoodzaakt om met een caravan rond te trekken door Vlaanderen. Maar nergens mogen ze blijven staan, zelfs
op dit terrein moeten ze na drie weken weer vertrekken. Eén van de gevolgen is dat de kinderen geen kans hebben om naar school te gaan. Wanneer ik het terrein betreed, is er altijd wel leven. Kleine kinderen spelen samen met verzonnen speelgoed of speelgoedgeweertjes en de groteren helpen hun mama mee in het huishouden. Deze prille tieners zijn al zeer volwassen voor hun leeftijd. Elke dag opnieuw kuisen de vrouwen hun caravan. Hun huis en uiterlijk moet er piek fijn uitzien voor wanneer de mannen terug komen van hun werk. Het is nu eenmaal hun taak. Familie is met stip de belangrijkste pijler in het leven van de Roma. Ze hangen heel hard aan elkaar vast en zouden niet willen scheiden om elk apart in een sociale woning te gaan wonen. Sinds een jaar bevindt er zich een containerklas op het terrein waar enkele vrijwilligers de kinderen komen onderwijzen. Het is niet veel, maar ze proberen hun eigen naam te leren schrijven en daarnaast ook enkele basiswoordjes. De kinderen zijn dolenthousiast, maar helaas is de tijd te kort. Ze vervelen zich wanneer er geen school is
en gaan dan vaak roken in de toiletten. Ondertussen zijn de mannen van heel vroeg tot zeer laat onderweg om auto’s te kopen en weer te verkopen. Dit is hun enige vorm van inkomsten. Doordat ze geen onderwijs gekregen hebben en door het vele verhuizen, kunnen ze echter enkel deze job uitvoeren. Ze zijn teleurgesteld in de stad die hen liever ziet gaan dan komen. Ze voelen zich benadeeld en gediscrimineerd maar zijn trots op hun afkomst. Wanneer ik alleen ben met de vrouwen voelen ze zich veilig en vertrouwen ze hun verhalen aan mij toe. De meeste vrouwen met kinderen zijn jonger dan ik. Ze trouwden al toen ze 15 jaar waren. ‘Veel te jong maar zo is de traditie,’ vertellen ze me terwijl ze hun schouders ophalen. De familie van de man betaalt een soort bruidsschat om te mogen trouwen met de bruid. Het is daarom ongepast voor een meisje om een geheime lover te hebben. Het trouwfeest is hét moment van hun leven. Een overdreven versierde trouwjurk en een feest met alles tot in de details geregeld. Als het maar glittert.
Pampered Animals 12 oktober 2013 – Lombardevest Antwerpen Veel volk in de straten en toch iets dat onmiddellijk mijn aandacht trekt: een kinderwagen met twee chihuahua’s, modieus gekleed, volledig assorti met hun baasje. Dit heeft me geïnspireerd voor deze kleine documentaire. Huisdieren zijn in vele families vertegenwoordigd en worden beschouwd als deel van het gezin. In sommige gevallen vervaagt echter de grens tussen mens en dier. Het huisdier wordt dan een kind dat niet enkel een volledige verzorging krijgt en op alle vlakken verwend wordt , maar ook het uithangbord is van het ideale gezin. In de media hebben we ondertussen al a met de door Chanel gestylede chihuahua Tinkerbell van Paris Hilton of het varken Max waarmee George Clooney zijn bed deelde. Ook korter bij huis vinden we dergelijke verregaande zorg en liefde voor een huisdier terug, misschien iets minder extravagant maar daarom niet minder interessant.
Voor deze reeks ben ik op zoek gegaan naar mensen met een verregaande liefde voor hun dier, gaande van de standaard huiskat tot minder voor de hand liggende exemplaren. Voor een buitenstaander zullen de beelden soms vreemd overkomen, maar ik heb heel warme mensen ontmoet –elk met een eigen verhaal- die door hun authenticiteit mijn respect hebben afgedwongen.
Contact
[email protected] 04/73 76 74 56
