Tableau unseen 2014
fotofeest voor verzamelaars
thee in trek
vormen van een traditie
the hague International
het haags initiatief
'the good, the bad & the Ugly' van
marlene dumas
46 highlights
in binnen- en buitenland: van Rothko tot Zero 36ste Jaargang nr. 4 september/oktober 2014 Adviesprijs: € 9,95
september/oktober 2014
inhoud
18
Marlene Dumas Curator Jonathan Turner werkte de afgelopen twintig jaar regelmatig met Marlene Dumas. In deze Tableau blikt hij terug en geeft daarmee een beeld van werk en gedachtengoed van de belangrijkste hedendaagse vrouwelijke kunstenaar van dit moment.
het mooi en lelijk van
Marlene Dumas
78
Internationale Highlights
LOTTA BLOKKER THE HOUR OF THE WOLF
30 AUGUSTUS 2014 T/M 4 JANUARI 2015 PALEIS A/D BLIJMARKT, BLIJMARKT 20, ZWOLLE MEER INFORMATIE: WWW.MUSEUMDEFUNDATIE.NL IN SAMENWERKING MET
Onze buitenlandse correspondenten tipten: Berlinde de Bruyckere in Antwerpen, Niki de Saint Phalle in Parijs, Nicolas de Staël in Le Havre, Turner (The Movie) en Giovanni Moroni in Londen en Egon Schiele en Zero-kunstenaars in New York.
44
Gubbels op Soestdijk Klaas Gubbels is een van de belangrijkste kunstenaars van ons land. In zijn 80ste levensjaar presenteert hij zijn werk op Soestdijk. Curator Werner van den Belt deelt zijn keuzes en overwegingen met ons in dit ‘dagboek van een tentoonstelling’.
En verder in dit nummer: Editorial
7
Kiosk
9-16
Boeken, beurzen, evenementen en lezersaanbiedingen.
Nederlandse Highlights
26
Een keuze uit het aanbod van de Nederlandse musea. Rothko in Den Haag, herman de vries in Schiedam, Vlaamse meesters in Enschede, Dufy in Laren, James Bond in Rotterdam en nog veel meer...
Fotografie van nu
68
Over het festival Unseen, drie jonge verzamelaars en een top tien.
Tableau Unseen 2014
fotofeest voor verZamelaars
thee in trek
vormen van een traditie
the hagUe international
het haags initiatief
'the good, the bad & the Ugly' van
marlene dUmas
46 highlights
in binnen- en bUitenland: van rothko tot Zero 36ste Jaargang nr. 4 september/oktober 2014 Adviesprijs: € 9,95
Op de cover:
Julie Cockburn, Looby, 2014, met de hand geborduurd op gevonden foto, The Photographers Gallery, gezien op Unseen Art Fair, zie p. 68.
››
september/oktober 2014
inhoud
48
jaar.
De mooiste reis door de kunstwereld! Hét magazine voor liefhebbers, verzamelaars en professionals.
Thee in trek
Wereldwijd is thee de meest gedronken drank. Maar vroeger was het drinken van thee een bijzonder ritueel en alleen voor de rijksten weggelegd. Er ontstond een prachtige traditie met smaakvol theegerei. Antiek-expert Ruud van der Neut beschrijft de historie van het theedrinken in een sfeervolle reportage.
de charmes van thee
traditie en toebehoren
58
92
En verder in dit nummer: Select
100
Een keuze uit exposities in galeries en kunsthandel.
Column
109-112 113
Verzekeringen
Volgende keer
114
Een terugblik op het eerste halfjaar. Het duurste theekommetje ter wereld. Miljoenen voor Kuifje. In de vooruitblik: de Hofland Collectie Hollandse kunst rond 1900. Én nog een portret van het Londense Bonhams.
36ste jaargang nr. 1 - februari/maart 2014
Bekenden uit de Haagse kunstwereld vertellen over de vele inintiatieven, waaronder de beurs Art The Hague, en geven hun tips voor een top verblijf in de stad.
Tentoonstellingsagenda
Tableau
Veilingnieuws
City Special: Den Haag
72
Atelierbezoek: Ossip De Haagse kunstenaar Ossip werkt foto’s uit vooroorlogse boeken en tijdschriften om tot objecten. De geportretteerden op de foto’s krijgen door de ingrepen van Ossip een bijzondere lading en zo een nieuwe betekenis. Ze komen in zijn atelier letterlijk tot leven.
Tableau
baanbrekers in beeld
rosso, brancusi & man ray
gerrit dou
trend: romantiek
beroemder dan rembrandt
groots, meeslepend, gevoelig en intiem
zwagerman
kiest kunst in dialoog
de waarde van wanders
lille/rijsel
design & vintage
de primeurs van
tefaf 2014
top 10 internationale veilingresultaten 36ste Jaargang nr. 1 februari/maart 2014 Adviesprijs: € 9,95
highlights in brussel • londen • parijs • new york WERF FEBRUARI 2014.indd 4
metropool bomvol kunst
de schreeuw van
francis bacon
36ste Jaargang nr. 2 april/mei 2014 Adviesprijs: € 9,95
WERF APRIL 2014.indd 3
thee in trek
vormen van een traditie
the hagUe international
het haags initiatief
46 highlights
in binnen- en bUitenland: van rothko tot Zero 36ste Jaargang nr. 4 september/oktober 2014 Adviesprijs: € 9,95
'the good, the bad & the Ugly' van
marlene dUmas
highlights in brussel • londen • parijs • new york
13-02-14 18:36
Unseen 2014
fotofeest voor verZamelaars
02-04-14 14:32
Neem nu een abonnement of geef er een cadeau! Bel +31 (0)161-459535 of ga naar www.tableaumagazine.nl
1jaar
nu voo r
€35
Deze aanbieding is alleen geldig in Nederland en voor wie de afgelopen drie maanden geen abonnee is geweest. Voor adressen buiten Nederland gelden andere tarieven, hiervoor kunt u bellen met Betapress abonnementenservices 0161- 459535.
The
good, the bad and the ugly
Marlene Dumas
Nu in het Stedelijk: Marlene Dumas, wereldwijd beschouwd als een van de meest invloedrijke kunstenaars van nu. Haar indringende schilderijen en tekeningen gaan over verdriet, over politiek en over de vrouw, maar vooral over emoties. Er komen filmsterren in voor en martelaren, onschuldige baby’s, maar ook zware misdadigers. Dumas omarmt het leven en alles wat daarbij hoort op onnavolgbare wijze. Curator Jonathan Turner werkte de afgelopen twintig jaar regelmatig met haar samen en blikt terug. tekst: Jonathan Turner Marlene Dumas (Kaapstad, 1953), foto: Hendrik Kerstens < The Image as Burden, 1993, olieverf op doek, 40 x 50 cm, privécollectie België
Thee in trek
Engelse theepotten uit de 18de en 19de eeuw, coll. Keramiekmuseum Princessehof en De Ottema-Kingma Stichting, foto: Erik en Petra Hesmerg William McGregor Paxton (1869-1941), Tea Leaves, 1909, olie op doek, 91,6 x 71,9 cm, coll. Metropolitan Museum New York
Theedrinken lijkt nu heel gewoon. Wereldwijd is thee zelfs de meest gedronken drank. Maar vroeger was het een bijzonder ritueel en alleen voor de ‘happy few’. Dat heeft veel elegant en kostbaar gebruiksgoed opgeleverd en een charmante traditie. Een overzicht van porselein en zilver, verrassend blik en design van nu. tekst: Ruud van der Neut Fotografie: Keramiekmuseum Princessehof e.a.
Internationale
HigHlights
traditie,tijd & toeval Bewust van de eigen tijd en mode, of omkijkend naar het verleden maakten en maken kunstenaars de werken die wij kunnen bewonderen. Maar hoe bepalend is ook het toeval in het leven van een kunstenaar? Lees over de onverwachte ontmoetingen en omstandigheden die een creatieve geest inspireren tot het maken van uniek werk dat bekeken wil èn kan worden door één verzamelaar of een groot museumpubliek.
tekst: Waldemar Kamer
NICOLAS DE STAËl De benaming École de Paris werd gebruikt voor de overwegend nietFranse kunstenaars die zich tussen 1905 en 1925 in Parijs vestigden, zoals Picasso, Chagall, Modigliani en Soutine. Na de Tweede Wereldoorlog werd deze naam ook gebruikt voor kunstenaars – zowel Franse als buitenlandse – die zich tijdens de oorlog in Parijs bevonden en voor een vitaal, deels ondergronds, kunstklimaat hadden gezorgd. Grondlegger van deze ‘nieuwe’ École de Paris was Jean Bazaine, gevolgd door onder anderen Alfred Manessier. Van hen is Nicolas de Staël (19141955), die het meest radicaal abstraheerde, nu waarschijnlijk de meest tentoongestelde schilder. De Staël vertelde dat hij de abstractie ontdekte bij de voetbalwedstrijd Frankrijk tegen Zweden in 1952 in het Parc des Princes in Parijs. Zijn hierop volgend schilderij Parc des Princes was een sensatie in de Galerie Jeanne Bucher en zorgde voor een uitnodiging naar New York te komen. Daar vroeg galerist Paul Rosenberg De Staël om meer en sneller te produceren, wat de hoogst sensitieve kunstenaar tot zelfmoord dreef: hij sprong uit het raam van zijn atelier in Antibes. Dat keek uit over de zee, die hem steeds inspireerde. Vanaf zijn vlucht in 1917 als kleine jongen uit Sint-Petersburg had hij het gevoel dat zijn leven ‘een eeuwig durende reis over een woelige zee zou zijn’, zoals hij dat in zijn afscheidsbrief formuleerde. Het is dus een poëtisch idee om een expositie te organiseren met 130 landschappen, hoofdzakelijk zeegezichten. Want van de 80 schilderijen en 50 tekeningen, vaak uit privébezit, werd een kwart nog nooit of niet in Europa tentoongesteld. Tot de verrassingen behoort een van zijn laatste schilderijen, Paysage, Antibes, 1955, dat recentelijk met de hele collectie van Edouard Senn aan het museum van Le Havre werd geschonken. Musée d’art Moderne • Le Havre t/m 9 november www.muma-lehavre.fr ›› > Nicolas de Staël (1914-1955), Le Lavandou, 1952, olie op multiplex, 12 x 18 cm, privécollectie en Denise Colomb, Nicolas de Staël in zijn Parijse atelier, 1954 < Calais (detail), 1954, olie op doek, 46 x 61 cm, privécollectie september/oktober 2014 Tableau Fine arts magazine | 79
Het initiatief van
Den Haag Haagse kunstkenners laten hun licht schijnen op de stad en haar toekomst als internationaal kunstcentrum. De beurs Art The Hague is een van de vele initiatieven Den Haag als levendig kunstcentrum op de kaart te zetten. Hoog tijd voor een bezoek en dit overzicht met veel tips. tekst: Walter de Vries
A
rt The Hague wil de Hofstad ook op het gebied van hedendaagse kunst internationaal onder de aandacht brengen. Initiatiefnemer van deze beurs Axel Lemmens 1: ‘Inmiddels heeft iedere grote stad zijn eigen kunstbeurs. Den Haag is met alle ambassades en de verschillende hoofdzetels van internationale organisaties en bedrijven een echte internationale stad. We vinden dat Art The Hague een reflectie van die stad moet zijn. Daarom nemen we jaarlijks een land als thema en rondom dat land bouwen we een programma. Vorig jaar was het India en deze keer is het België. Tijdens deze tweede editie ››
92 | Tableau Fine arts magazine september/oktober 2014
Nederland
HigHlights
spanning & emotie
Het begin van het nieuwe museumseizoen is kortweg sensationeel te noemen. Met tot tranen roerende doeken van Rothko, mode van de toekomst, schone natuur volgens Van Eyck én herman de vries, met diepe emoties in Helmond en oorverdovende stilte in Apeldoorn en met ‘de explosieve’ stijlicoon Bond... James Bond. Gaat dat zien!
Rothko in Den Haag Na veertig jaar is er eindelijk weer een ruim overzicht van het werk van Mark Rothko (1903-1970) in Nederland te zien. Episch, intiem, menselijk, intens en sensueel: zo wordt het oeuvre van Rothko beschreven. Zijn monumentale doeken, opgebouwd uit gelaagde kleurvelden, verbeelden universele gevoelens als angst, extase, tragiek en euforie. Rothko was een mens met een gekwelde ziel, die werd geteisterd door depressies. Maar hij leefde voor zijn kunst, waarmee hij zijn publiek tot op de dag van vandaag weet te verwonderen en zelfs te troosten. Rothko’s schilderstijl vanaf de jaren vijftig, ook wel classic style genoemd, maakte hem wereldberoemd. De interactie met de bezoeker was voor Rothko van groot belang. Een overweldigende emotionele ervaring, voor zowel de kunstenaar als het publiek, was voor hem de sublieme vorm van inspiratie, een aan het religieuze grenzend gevoel. ‘Mensen staan voor mijn schilderijen te huilen, omdat ze dezelfde spirituele ervaring hebben als ik had, toen ik het schilderde’. Rothko staat al jaren in de top tien van duurst geveilde kunstenaars ooit. Rothko was niet de eerste abstract kunstenaar voor wie het spirituele belangrijk was, ook kunstenaars als Mondriaan en Kandinsky zagen hun werk als een geestelijke oefening. Wel was hij de eerste die de emotie centraal zette, binnen de tot dan toe tamelijk afstandelijke abstracte kunst. In de tentoonstelling in het Gemeentemuseum Den Haag komt de classic style aan bod, maar er wordt ook aandacht besteed aan het vroege werk, dat minder vaak wordt getoond.
Het Gemeentemuseum, met de grootste collectie Mondriaans ter wereld, is een goede plek om de ontwikkeling van Rothko’s werk te tonen. Hoewel Rothko het in eerste instantie niet leuk vond dat zijn werken door een kunstcriticus ‘blurry Mondrians’ werden genoemd, was Mondriaan wel een van zijn inspiratiebronnen. Hij noemde hem zelfs ‘de meest sensuele schilder die hij kende’, doelend op het kleurgebruik van de Nederlandse kunstenaar. In de tentoonstelling worden overeenkomsten en verschillen in de ontwikkeling van de twee belangrijkste eerste en tweede generatie pioniers van de abstracte kunst getoond. Mark Rothko, geboren als Marcus Rothkowitz, was van Joods-Russische afkomst en groeide vanaf zijn tiende op in Amerika. Pas relatief laat en min of meer toevallig kwam hij tot de ontdekking dat schilderen iets voor hem zou kunnen zijn. Hij volgde enkele opleidingen, maar is zichzelf altijd voornamelijk als autodidact blijven zien. De laatste jaren van zijn leven stonden in het teken van een verslechterde fysieke en geestelijke gezondheid. Het kleurgebruik van de kunstenaar werd in die laatste periode somberder en donkerder. In 1970 maakte hij een einde aan zijn leven. Bij de expositie verschijnt een rijk geïllustreerde catalogus met artikelen van onder anderen Joost Zwagerman. Ook is er een interview met kunsthistoricus Henk van Os toegevoegd die Mark Rothko geregeld bezocht in zijn atelier de laatste maanden van zijn leven. Deze unieke tentoonstelling wordt mede mogelijk gemaakt door de Turing Foundation.
Mark Rothko (1903-19170), gefotografeerd door Kay Bell Reynal, 1952, de schilderijen Untitled, 1969 en < Untitled, 1949, coll. National Gallery Washington
Gemeentemuseum Den Haag 20 september t/m 1 maart www.gemeentemuseum.nl ›› september/oktober 2014 Tableau Fine arts magazine | 27
De wondere wereld van
ossip
Een bezoek aan het Haagse atelier van Ossip is een belevenis. Het wordt bevolkt door honderden merkwaardige, soms bizarre, maar vaak ontroerende figuren. Ze zijn bevrijd uit een anoniem verleden zodat ze, bezield door de kunstenaar, ons in de context van het nu hun verhaal kunnen vertellen. tekst & atelierFotografie: anja frenkel
tekst: Chris Reinewald portretfoto: xxxxxx
terugblik & vooruitblik
veilingen
ONWEERSTAANBARE VERLEIDINGEN
tekst: Adrie van Griensven
Instappende kunstliefhebbers - en dat zijn er veel - zijn gemakkelijker te verleiden door de steeds innoverende en altijd aan de weg timmerende veilingen dan door de handel. Uitgebreide veilingcatalogi, presentaties en ontvangsten, rivaliteit en opgevoerde spanning naar het cruciale moment… het maakt veilingen onweerstaanbaar.
De halfjaarcijfers voor 2014 leggen een solide basis voor een jaar dat in principe niet meer stuk kan. Temeer daar de opbrengsten de tweede helft van het jaar gewoonlijk hoger uitvallen dan de eerste. De eerste zes maanden hebben veilingen wereldwijd volgens Artprice gezamenlijk $8,6 miljard omgezet; $2,5 meer dan dezelfde periode van 2013. Internet en nieuwe, vooral Aziatische kopers hebben stevig bijgedragen aan die stijging. De beide grootste veilinghuizen nemen uiteraard het leeuwendeel voor hun rekening. Hun vestigingen in Londen, New York en Hong Kong kunnen bogen op een fiks aantal topbedragen. Voor Monets Nymphéas, voor Rothko, Richter en Koons en voor - opnieuw kampioen van het seizoen - Bacon, wiens goudomrande Three studies of a Portrait of John Edwards $80,8 miljoen opbracht. Op slag wereldberoemd werd het Chinees porseleinen ‘kippenkommetje’ - 8,2 cm hoog en kleurig beschilderd met haan en kippen - om de $36,3 miljoen die de verzamelaar Liu Yiqian uit Shanghai ervoor betaalde. De hiernaast afgebeelde foto waarop hij er thee uit dronk zorgde voor verontwaardiging. ‘Deed de keizer ook,’ verdedigde hij de stunt met zijn trofee. Het zijn slechts een paar voorbeelden van de stortvloed aan enorme bedragen waarmee de veilinghuizen uitpakken, naast de gebruikelijke reeks records; daarmee de mislukkingen overschreeuwend die er ook zijn. Kapitale opbrengsten zijn heerlijk voor inzender en veilinghuis, maar de koper is duur uit. Christie’s publiceerde een opbrengst wereldwijd van $4,5 miljard, een toename van 12%. Het sinds kort met Ebay geassocieerde en aan de top wat onzekere Sotheby’s meldde $2,7 miljard, een plus van 24%, maar de private sales daalden met bijna de helft. Frankrijk vertoonde een wisselend beeld. Daar scoorde Sotheby’s met €116 miljoen omzet 9,4% meer, terwijl Christie’s 14,2% inleverde en uitkwam op €78,9 miljoen. Artcurial haalde €105 miljoen binnen. Een stijging van 14,6%, vooral dankzij ››
De zichtbaar gelukkige verzamelaar Liu Yiqian drinkt uit het Chinees porseleinen ‘kippenkommetje’ (Chenghua periode, 1465-87), waar hij $36,3 miljoen voor neertelde < Kurt Schwitters (1887-1948), Ja-Was?-Bild, 1920, gemengde techniek, 400 x 600 cm, geveild bij Christie’s Londen voor £13,97 miljoen september/oktober 2014 Tableau Fine arts magazine | 59
november 2014
Volgende keer
Magisch Afrika maskers & Mysterie
de man van zero heinz mack beeldhouwersatelier lotta blokker
ontdekkingen op
PAN AMSTERDAM
en nog veel meer... De volgende Tableau verschijnt rond 7 november
114 | Tableau Fine arts magazine september/oktober 2014
