mantelzorgers en Preven-e. Inhoud. Met eigen

05-­‐12-­‐14  

Omgaan  met  “las-g”  gedrag  bij  familie  /   mantelzorgers  en  Preven-e  

Inhoud —  Achtergrond informatie —  Definiëren van lastige naasten/ gedrag —  Bespreken van 2 casussen —  Uitwisseling ervaringen —  Wat theorie en tips…

Casuïs-ekbespreking  KG    02-­‐12-­‐2014     Sjoerd  Joustra,  huisarts  ,  kaderarts  pallia-eve  zorg  ,  scen  arts     Angelique  Bukman,  gespecialiseerd  verpleegkundige  oncologie  en  pallia-eve  zorg    

Mantelzorgers zijn er in soorten en maten..

Met eigen ...

—  Waarden —  Emotie —  Ervaringen / achtergronden —  Veerkracht / coping —  Beschikbaarheid / Bereidheid

Dit bepaalt vaak hoe lang pat thuis kan blijven !

SOCIALE RELATIE / TYPE HULP

Mantelzorg

—  3,5 miljoen nederlanders gaven > 3 mnd hulp

( 2007)

—  1,4 mlj > 8 uur / week —  2,6 mijl > 8 uur per week e/o > 3mnd hulp —  450.000 zijn overbelast —  veel zorg is thuis / onzichtbaar > niet goed meetbaar —  Vaak vrouw 45 -65 jaar

1  

05-­‐12-­‐14  

Wat is de mantelzorger waard ?

Belasting ( 2006 visser )

Casus 1 ( sjoerd Joustra )

Casus 1 ( sjoerd Joustra )

De cliënt met hartfalen

— 

Mevr B , woont zelfstandig, 1 dochter en een zoon.

—  —  —  —  —  —  —  —  —  —  — 

1995 MI> PTCA x 3 2006 Nierfunctie stoornis 2008 AP 2005 PTCA x 2 2010 Cholecystitis 02/2013 BF nieuw 04/2013 dyspnoea deffort , nacht zweten , BSE ^ en anemie 10/2013 acute DC slechte LV functie , nier st > afbouw medicatie enkele dagen later weer ^ dc medicatie ^ verzoek BVT 11/2013 DC Term hartfalen en Term NFS st 262 kreat , MDRD 15, 31.000 Pbnp, Hb 6,6

— 

Prognose ?

Casus 2 —  Wat maakt de situatie lastig ? —  Voor wie is het lastig ? —  Hoe zou jij hier mee omgaan ?

Vanuit perspectief zoon

2  

05-­‐12-­‐14  

Lastig gedrag ...Wat bedoelen we daarmee? —  Ben je zelf wel eens mantelzorger geweest? —  Hoe was jou samenwerking met de hulpverleners? —  Waar liep jij tegen aan?

Gedrag of emoties van de persoon die door de persoon zelf en/of zijn omgeving als moeilijk hanteerbaar worden ervaren bijvoorbeeld —  claimend? —  afwijzend/ weerstand ? —  controle willen behouden? —  ( verbale) agressie?? — ……………… En wat is onze reactie??

Motieven van naasten

Wat gebeurt er met de mantelzorger —  —  —  —  — 

Balans tussen werk en privé

Grens werk/privé vervaagt

Tweeverdieners carrière en zorg combineren

Werk en mantelzorg

—  —  —  —  —  — 

Belangrijkste motieven —  Genegenheid

Economisch motief Wederkerigheidsmotief Solidariteitsmotief Onontkoombaarheid (je zorgt voor iemand die Zingeving (aan eigen bestaan om bij te dragen aan levenskwaliteit ander) Uniciteitsmotief (op unieke wijze gestalte geven aan eigen leven) Zorg uit angst Liefdevolle zorg als “goddelijke opgave” Zorgen uit geldingsdrang (Het is beter te geven dan te ontvangen) Zorgen voor ouderen om wijsheid te conserveren Zorgen uit vanzelfsprekendheid (because it’s there)

Problematiek waar de mantelzorger mee te maken krijgt —  Fysiek —  Praktisch

—  Vanzelfsprekendheid

—  Psychisch —  Sociaal

—  Verantwoordelijkheid

—  Financieel

(Kwekkeboom, 2012)

3  

05-­‐12-­‐14  

mantelval

Mantelzorger als schaduwcliënt

Mantelval (Timmermans et al., 2005) — Verlenen van mantelzorg is vaak geen keuze, maar

iets waar je als mantelzorger inrolt

“JA, HET VREET WEL AAN JE. JE HEBT GEEN PRIVÉ LEVEN MEER. JE EIGEN LEVEN ..., OP DE H O E V E E L S T E P L E K S TA AT D AT ?

— Gebruikelijk sociaal contact → hand en spandiensten

→ overnemen steeds meer taken

— Toegenomen druk kan belemmerend werken op zijn

of haar functioneren als ondersteuner

— Kenmerk: Proces dat sluipend plaatsvindt

Wat is claimend gedrag?

Het lastige gedrag —  claimen —  Weerstand

—  Claimen is een dringend appél doen op een ander.

—  Angst

De ander vindt dit appél overdreven of onnodig en zal geneigd zijn de claim(de vraag) naast zich neer te leggen. Het gevolg is een neerwaartse spiraal, waarbij de één (om toch de aandacht te krijgen) een steeds dringender beroep zal doen op de ander. —  Gevolg: machteloosheid en irritatie.

—  agressie

Oorzaken claimend gedrag

—  Wie is de baas —  Verlies van controle —  Ontevredenheid —  Eenzaamheid

Omgangsadviezen

—  Stel altijd je grenzen en kijk altijd wat een cliënt zelf

kan.

—  Structuur bieden: wanneer je bij iemand komt,

hoelang je blijft, Kom afspraken na.

—  Bespreek afspraken met cliënt . —  ‘klaagkwartiertje’instellen

4  

05-­‐12-­‐14  

Weerstand komt voort uit angst:

weerstand door VERANDERINGSPROCES

PRESTATIE

Ontkenning Immobolisatie

—  angst om te falen of om niet aan de verwachtingen te

SCHOK

Integratie AANPASSING

Frustratie

Relativering Aanpassing

voldoen

—  angst voor conflicten —  angst voor isolement, om niet nodig te zijn —  angst voor verlies

VERDEDIGING

—  Omgaan met weerstand is verminderen van angsten!! Test Aanvaarding Verwerping

TIJD

Hoe uiten mensen weerstand (non-)verbaal? —  —  —  —  —  —  — 

Meer en meer details Tijd Onuitvoerbaarheid Beweren dat het goed gaat Aandringen op oplossingen Stilte of aanval Filosoferen of meegaandheid

Omgaan met agressie —  A = aandacht geven —  -vraag naar achterliggende redenen —  -vat kort samen —  -Luisteren Samenvatten Doorvragen: LSD —  -Stel grens, kom met alternatief —  -respect tonen

Hoe kun je weerstand weg nemen?

—  —  —  —  — 

Signaleren en vaststellen Benoemen wat je ziet Luisteren, samenvatten, doorvragen Begrijpen achterliggende behoefte Verkennen van mogelijke oplossingen

Omgaan agressie B= buigtechnieken —  -begrijpend luisteren —  -benoem de boosheid —  -stel vragen(wat maakt je boos) —  -samenvatten —  -begrip tonen

5  

05-­‐12-­‐14  

Omgaan met agressie

Dit gaat niet alleen over de mantelzorgers……..

C = confronteren of grenzen stellen —  Stel iemand is heel boos /agressief —  Pas je stemvolume aan —  -noem de naam van de ander —  -geef aan wat de ander doet —  -zeg wat je ervan vindt ( ‘dat wil ik niet’ ) —  -zeg wat je wilt en wat je niet wilt

Dit gaat ook over jou

Mantelzorger in de dramadriehoek wil nu eindelijk wel dat men eens naar hem luistert en hem waardeert Aanklager

Mantelzorger in de dramadriehoek Welke rol verwacht hij/zij van jou als hulpverlener?

Redder Redder

Aanklager

Slachtoffer Slachtoffer JANUARI 2010

JANUARI 2010

men

In de dramadriehoek En de kans is groot dat na verloop van tijd hier een switch optreedt…..

is niet tevreden over jou als hulpverlener en vervalt in zijn klaagpatroon; jij wordt Slachtoffer

Switch Redder

Aanklager

Redder

Aanklager

Slachtoffer

Slachtoffer JANUARI 2010

JANUARI 2010

6  

05-­‐12-­‐14  

Mantelzorger in de dramadriehoek Of jij hebt genoeg van de passiviteit en het geklaag en switcht naar de rol van Aanklager; de mantelzorger wordt slachtoffer Switch Redder

Aanklager

Omgaan met lastig gedrag Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5

Observeren van het gedrag Analyse van het probleemgedrag bespreking met collega`s Alternatieve benaderingswijzen verzinnen en uitproberen Evaluatie

Slachtoffer JANUARI 2010

Samenspel mantelzorgers en professionals

Omgaan met lastig gedrag —  Bewustwording van de verschillende rollen van

mantelzorgers —  De ervaren belasting van de mantelzorger en het 1.  2.  3.  4.  5.  6. 

zie het gedrag als een kans onderbreek het gedrag respectvol beschrijf het gedrag oordeel vrij, en zeg wat het met jou doet vraag naar de intentie van het gedrag bespreek de (on)werkzaamheid van het gedrag bekrachtig alternatief, werkzaam gedrag

Besef

zorgnetwerk àTussen onderschatten en overbelasten —  Bewustwording rol van jou als hulpverlener ü  Bereidheid tot zelfreflectie en daar verantwoordelijkheid voordragen ü  Geloven dat niemand lastig voor zijn plezier is

Voorkomen van Pallaitive Fatigue

—  Patiënten en hun naasten hebben hun eigen

geschiedenis —  Wij maken een klein stukje mee, dus verder kijken

dan wat we nu zien

7  

05-­‐12-­‐14  

Praktische tips preventie VROEGTIJDIG OPSPOREN ( markeren ) —  inkaartbrenging van mantelzorgsters bereidheid / beschikbaarheid —  vertrouwend relatie opbouwen SIGNALEREN : —  vraagt om proactieve houding —  nodig mantelzorger uit bij gesprek —  actief luisteren stel open vragen —  Inventariseer behoefte aan soort / mate hulp —  let op tekenen overbelasting ( lichamelijk , psychisch , gedrag of combi ) —  neem mantelzorger apart ( deurknop ) —  gebruik screenings instrumenten : EDIZ en CSI

Ondersteunen

—  Geef concrete informatie —  Bespreek mogelijkheden om zorg te verlichten —  Stimuleer zorg te delen , uitbreiding netwerk

mogelijk ?

Verwijzen voor hulp= Sociale kaart kennen —  Algemeen, juridisch / wet regelgeving : steunpunt mantelzorg , —  —  —  —  — 

mantelzorg makelaar, WMO loket, wijk team Case management : Praktisch : financieel / admin / huishoudelijke hulp Maaltijd services , vervoer Informatie ziekte : pat verenigingen Educatie : cursus omgaan met ziekte, techniek verzorgen

—  Dagbesteding , respijtzorg ( vrijwilligers organisaties : VPTZ) —  Maatschappelijke , religieus —  Materiele hulp : aanpassing woning —  Zorg delen

inloophuis

Familie is een systeem —  Een systeem is een georganiseerd netwerk van

relaties. —  Alle elementen zijn met elkaar verbonden. —  Verandering bij een element beïnvloed het gehele

systeem.

/ Emotionele steun : lotgenoten contacten ,

families zijn systemen

Het blijft gevoelig terrein!

waarin ieder lid een eigen plek heeft, en waar uitgesproken en onuitgesproken regels gelden..

8  

05-­‐12-­‐14  

Conclusie???

Familie is niet lastig, maar heeft het lastig’

literatuur —  Annelies van Heijst: ‘Iemand zien staan’ —  (zorgethiek over erkenning) —  Else-Marie van den Eerenbeemt ‘De

liefdesladder’ (over families) —  Cilia Linssen ‘Onmacht en daadkracht’ (omgaan met

naasten in de palliatieve fase) —  Expertise centrum mantelzorg

9