Man Vrouw Relaties In Japan:

Stephen Bavin Japanologie 2e Bachelor

Man­Vrouw Relaties In Japan: Modernisering van de Wetgeving

Encyclopedie van de Japanologie

Prof. D. Vanoverbeke en H. Coppens 2005­2006

2

Inhoudsopgave Inhoudsopgave................................................................................................................3 1. Inleiding......................................................................................................................4 1.1 Motivatie................................................................................................................4 1.2 Objectbepaling.......................................................................................................4 a) Huwelijk(婚姻kon’in):........................................................................................4 b)  Echtscheiding (婚姻kon’in):..............................................................................4 c) Concubinaat(内縁naien):.....................................................................................5 1.3 Theorie...................................................................................................................5 1.4 Structuur.................................................................................................................7 2. De Trefwoorden..........................................................................................................8 2.1 Nederlandse trefwoorden.......................................................................................8 2.2 Engelse trefwoorden..............................................................................................8 2.3 Japanse trefwoorden...............................................................................................9 3. De Bibliotheek..........................................................................................................10 3.1 De Oost­Aziatische bibliotheek............................................................................10 3.2 Bibliotheek Faculteit Rechtsgeleerdheid..............................................................11 3.3 Bibliotheek Humane Wetenschappen..................................................................13 3.4 Evaluatie...............................................................................................................14 4. Online Databanken..................................................................................................16 4.1 LIBISng................................................................................................................16 4.2 JSTOR..................................................................................................................16 4.3 EBSCOhost..........................................................................................................18 4.4 PCI/PIO................................................................................................................19 4.5 PICARTA.............................................................................................................20 4.6 BAS......................................................................................................................22 4.7 NACSIS Webcat Plus...........................................................................................22 4.8 Evaluatie..............................................................................................................23 5. Internet.....................................................................................................................24 5.1 Google..................................................................................................................24 5.3 Amazon................................................................................................................27 5.4 Nihon no Furuhonya............................................................................................27 5.5 Evaluatie..............................................................................................................28 6. Besluit.......................................................................................................................29

3

1. Inleiding

1.1 Motivatie

Ik heb in de loop van mijn prille carrière als toekomstig japanoloog steeds de indruk gehad dat  de vrouw in Japan slechts bestaat om de man te dienen. Maar is dit in realiteit wel zo? Japan is  tenslotte   ook   een   moderne   staat.   Waarom   zou   de   positie   van   de   vrouw   dan   niet  “gemoderniseerd” zijn? Om even dieper in te gaan op dit probleem, heb ik besloten in mijn  paper  voor het vak “Encyclopedie van Japan” te schrijven over  de  Japanse wetgeving  met  betrekking tot de man­vrouw relaties in Japan.   Met man­vrouw relaties bedoel ik in deze  scriptie   het  huwelijk   (Jap:   離 婚 rikon),  de  echtscheiding(Jap: 婚 姻 kon’in),   en   ook   het  concubinaat (Jap:内縁 naien).

1.2 Objectbepaling

Huwelijk,   echtscheiding   en   concubinaat   zijn   vage   woorden.   Daarom   heb   ik   in   een   Japans  rechtwoordenboek de drie termen opgezocht en getracht ze te definiëren.

a) Huwelijk(婚姻 kon’in):

Een  relationele   seksuele   verbintenis   tussen   man   en   vrouw,   die   als   maatschappelijk  instituut wordt beschermd.

b)  Echtscheiding (婚姻 kon’in):

Het ontbinden van het huwelijk. Zowel man als vrouw kan de procedure starten.

4

c) Concubinaat(内縁 naien):

Maatschappelijk gezien wordt het als gelijkwaardig aan huwelijk gewaardeerd. Maar  door   het   feit   dat   het   niet   als   huwelijk   is   geregistreerd,   geldt   het   juridisch   niet   als  huwelijk.  Nu zijn de termen wel duidelijk, maar wat gaan we nu met deze termen doen? Ik ging te rade  bij professor Vanoverbeke en die stelde me voor om de evolutie te bekijken van de rechtsregels  in verband met echtscheidingen, huwelijk en concubinaat. Daarna, zo stelde hij voor, zou ik  kunnen kijken of Japan nu al dan niet een moderne wetgeving heeft. Ik vond dit een zeer  interessante probleemstelling en bijgevolg werd mijn onderzoeksvraag de volgende:  Hoe is de wetgeving met betrekking tot de man­vrouw relaties geëvolueerd, en is deze   evolutie ook een modernisering?

1.3 Theorie

De theorie die ik in zal toepassen moet er dus één zijn die te maken heeft met evolutie en  modernisering. Het eerste wat in mij opkwam was de  Evolutietheorie. Deze theorie heb ik  leren kennen in het kader van het vak Sociale en Culturele Antropologie. Toch ging ik weer  raad vragen aan professor Vanoverbeke. Hij stelde me de Theory of Modernisation voor. Het  leek me aanvankelijk overeen te komen met wat ik in gedachte had en dus zocht ik informatie  op het internet. De  Theory of Modernisation  is een theorie die gegroeid is uit de  Evolutietheorieën  en het  Structuralisme. De Modernisatietheorie beklemtoont, zoals de naam reeds laat vermoeden, het  modernisatie­element. Dat wil zeggen dat minder ontwikkelde landen er naar (zouden moeten)  streven de moderne steden na te volgen1. Deze theorie sluit dus goed aan bij onze onderzoeksvraag en laat ons toe te kijken of Japan zijn  wetgeving betreffende de man­vrouw relaties heeft gemoderniseerd. 1

 De belangrijkste informatie betreffende de Modernisatietheorie is afkomstig van het desbetreffende  Wikipedia­artikel. “Modernization theory ­ Wikipedia, the free encyclopedia”.   (28.05.06)

5

6

1.4 Structuur

Gezien het feit dat we niet de paper zelf moeten schrijven, maar wel het verloop van onze  zoektocht naar bronnen, gaat het verloop van deze paper er als volgt uitzien: Allereerst zal ik een lijstje geven van mijn meest gebruikte trefwoorden. Wanneer ik een werk  vind met een ander trefwoord, dan zal dat bij het werk vermeld worden. Daarna zullen we onze zoektocht in de bibliotheek bespreken. Het is vanzelfsprekend dat ik  enkel de relevante bronnen zal vernoemen.  We behandelen de bibliotheek als eerste omdat  deze nog steeds het beginpunt is van elk wetenschappelijk onderzoek. Vervolgens bespreken we de online­databanken, dewelke ons de nodige artikels bezorgen en  ook   de   zogenaamde  boekrecensies,   ze   vormen   dus   een   uitstekende   aanvulling   op   de  basiswerken die we in de bibliotheek vonden. Ook de het internet zal aan bod komen. We bespreken het internet als laatste, omdat het een  overvloed aan (meestal niet relevante) informatie bevat, waardoor het slechts een aanvulling is  en dient om dingen op te zoeken die nergens anders waren te vinden. Ten slotte zullen we een conclusie formuleren. Deze conclusie zal een reflectie zijn over onze  queeste naar relevante wetenschappelijke bronnen in een zee van informatie waar we meer dan  eens het noorden kwijt geraken. We zullen dan ook kijken of ons onderwerp ook daadwerkelijk  geschikt is om een echte verhandeling over te schrijven en wat we eventueel anders moeten  aanpakken met het oog op toekomstig onderzoek. 

7

2. De Trefwoorden

Vooraleer  we  kunnen beginnen met het  zoeken  van  bronnenmateriaal  voor ons  onderzoek,  moeten we onze trefwoorden bepalen. Om de lijst beperkt te houden som ik hier enkel de  trefwoorden op die relevant zijn, dat wil zeggen: de trefwoorden die relevante zoekresultaten  opleverden.

2.1 Nederlandse trefwoorden

Hoe vreemd het ook moge klinken, ik ben mijn onderzoek begonnen met Nederlandstalige  zoektermen. Zoals te verwachten zijn de resultaten zeer beperkt, maar daarover later meer.  Voorlopig is het genoeg te concluderen dat slechts één zoekterm een resultaat opleverde: ­ Echtscheiding in Japan

2.2 Engelse trefwoorden

Het merendeel van de door mezelf gebruikte bronnen zijn Engelstalig. Het spreekt dan ook  voor zich dat we Engelstalige trefwoorden moeten gebruiken. ­ Japanese law ­ History of Japanese law ­ Divorce in Japan ­ Divorce figures in Japan ­ Marriage in Japan ­ Japan concubinage ­ Japanese family law ­ Japanese family system

8

­ Marital Dissolution in Japan ­ Modernisation Theory

2.3 Japanse trefwoorden

Natuurlijk kunnen in een onderzoek in het kader van japanologie de Japanse trefwoorden niet  ontbreken. Bij het bepalen van mijn Japanse zoektermen diende ik rekening te houden met het  feit dat de juridische en de algemeen gebruikte terminologie niet dezelfde is2. ­ 日本 (Nihon) ­ 婚姻(Konin) ­ 離婚(Rikon) ­ 内縁(Naien) ­ 内縁関係(Naienkankei) ­ 法律(Houritsu) ­ 結婚(Kekkon) ­ 同姓(Dousei)

2

 Dank aan Prof. Dr. Dimitri Vanoverbeke om me er op attent te maken hier rekening mee te houden.

9

3. De Bibliotheek

3.1 De Oost­Aziatische bibliotheek

Met een paar zoektermen in het hoofd dook ik zonder verder veel na te denken. De eerste  zoekterm die ik opgaf in de  LIBIS­catalogus  was  “divorce in Japan”.  Met deze zoekterm  kreeg ik slechts één resultaat: ­ Fuess, Harald. Divorce in Japan: family, gender, and the state, 1600­2000.  Stanford  (Calif.): Stanford university press, 2004. Er zijn verschillende criteria die ons erop wijzen dat dit toch wel een goed boek is. In de eerste  plaats was professor Van Overbeke vol lof over dit boek. Daarnaast is het gepubliceerd door de  Stanford University press, dat niet zo meteen alles publiceert. Maar het belangrijkste is toch dat  Fuess, professor aan de Sophia Universiteit in Tokio, een belangrijk onderzoeker is op het  gebied van Japanse geschiedenis. Dit alles draagt bij tot de geloofwaardigheid van dit werk3. In   dit   relatief   dun   boek   schetst   Fuess   de   evolutie   van   wetgeving   in   verband   met  echtscheidingen   vanaf   1600   tot   heden.   In   dit   historische   overzicht   besteedt   hij   niet   enkel  aandacht voor de wetgeving maar ook voor de blik van de maatschappij op dit onderwerp.4  Door deze aanpak van een juridisch­sociale historische analyse, past het perfect binnen  het   onderwerp   dat   ik   wens   te   onderzoeken.   Dit   boek   is   dan   ook   mijn   basiswerk.   Ook   de  bibliografie is een rijke bron aan informatie. Door   het   juridische   karakter   van   mijn   onderzoeksthema   kwamen   verder   geen   relevante  resultaten, die in de Oost­Aziatische bibliotheek terug te vinden zijn, uit de bus. Toch kreeg ik  met het trefwoord “concubinage” het volgende resultaat:

3

 Informatie over Harold Fuess vond ik op de webstek van de Sophia University:  http://www.fcc.sophia.ac.jp/academics/professors2.php?FacultyID=9 (laatst geraadpleegd op  21.05.2006) 4  De bespreking van dit boek gebeurde via een recensie uit de Journal of Japanese Studies: Imamura,  Anne E.. Reviewed work (...). Journal of Japanese studies, Vol. 32 nr.1 (2006): 212­215

10

­ Winderickx, Bert. Staat, maatschappij en sexualiteit: het debat over concubinage en  de   regulering   van   prostitutie   in   Meiji   Japan.   Licentiaatsverhandeling,   Japanologie,  K.U.Leuven, 2000­2001, 2001 Deze thesis was interessant om eens door te bladeren, maar handelde over de Meiji­periode.  Aangezien ik omwille van praktische overwegingen slechts de evolutie van de wetgeving over  echtscheidingen wil onderzoeken, was het niet relevant. Ook in de bibliografie heb ik niet veel  relevante bronnen gevonden.

3.2 Bibliotheek Faculteit Rechtsgeleerdheid

Aangezien   ik   een   juridische   aanpak   heb   gekozen,   heb   ik   ook   een   kijkje   genomen   in   de  bibliotheek   van   de   faculteit   Rechtsgeleerdheid.   Ik   probeerde   eerst   eens   te   zoeken   op  Nederlandstalige trefwoorden. LIBIS vond één Duits boek met de zoekterm “echtscheidingen  in Japan”.  ­ Humbert­Droz, Wolfgang. Das Ehescheidungsrecht in Japan: die geltende Ordnung   vor ihrem sozialgeschichtlichen Hintergrund. Köln: Heymann, 1984. 

Het   bepalen   van   de   relevantie   van   dit   boek   is   niet   gemakkelijk.  Noch   via   internet  zoekmachines, noch via online databanken vond ik informatie over het boek of de auteur. Maar  het staat op de 日本比較法研究所日本法関係資料所リスト (nihonhikakuhoukenkyuujo  nihonhoukankei   shiryou   shozou   risuto  Eng:  Japanese   Law   Comparison   Institute   –   List   of  documents related to Japanese Law)5.  Dit is een lijst van boeken die handelen over het Japanse  recht.  Aangezien   de   lijst   staat   op   de   webstek   van   een   universiteit,   nl.   de   Chuo   Daigaku 6,  kunnen we er wel van uitgaan dat het werk van degelijke kwaliteit is. Ook de titel lijkt me op  het eerste zicht perfect te passen in ons onderzoeksthema. 

5

 De hyperlink is terug te vinden op: http://www2.tamacc.chuo­u.ac.jp/instl/material/jplaw.htm (laatst  geraadpleegd op 21.05.2006) 6  De hyperlink is terug te vinden op: http://www.chuo­u.ac.jp/chuo­u/index_j.html (laatst geraadpleegd  op 21.05.2006)

11

Nu ik een juridisch werk had over echtscheidingen, wilde ik dat plaatsen in een breder kader.  Dus ging ik op zoek naar boeken over familierecht, ik gebruikte dan ook de term “Japanese  family law”. Weer kwam er slechts één resultaat uit de LIBIS online catalogus te voorschijn. ­   Matsushima,   Yukiko.  Contemporary   Japanese   family   law.  Tokyo   : Minjiho  Kenkyukai, 2000. Interessant aan dit boek is dat het door een Japanner is geschreven. Het gebruiken van bronnen  van Japanse auteurs, zowel als van niet­Japanse auteurs, geeft ons een idee hoe de kijk van  Japanners   zelf   verschilt   met   die   van   buitenstaanders.   Ik   heb   geen   recensie   van   het   werk  gevonden. Toch geloof ik zijn geloofwaardigheid omdat het (net zoals het vorige boek) terug te  vinden is op een lijst7 op de webstek van een Japanse universiteit, meer bepaald de Doshisha  University8.  Vervolgens zocht ik nog breder, om een werk te vinden dat kan dienen om een beeld van het  Japanse recht in het algemeen te geven. Een werk dat vaak terugkwam, zowel op internet,  online databanken en in de LIBIS catalogus, was: ­ Haley, John Owen. The spirit of Japanese law.  Athens (Ga.): University of Georgia  press, 1998 Haley had voor dit werk reeds verschillende artikels en boeken gepubliceerd met betrekking tot  het Japanse recht9. In dit boek gaat hij op zoek naar de “geest” van het Japanse rechtsysteem.  Volgens hem is dit de hechte band met het gedachtegoed dat in maatschappij leeft. In een  recensie in de Journal of Japanese Studies10 wordt het als volgt verwoord:

7

 Het exacte adres is: http://www1.doshisha.ac.jp/~tradelaw/Japanese­law/family.htm (laatst  geraadpleegd op 21.05.2006) 8  De webpagina van de universiteit is terug te vinden op: http://www.doshisha.ac.jp (laatst geraadpleegd  op 21.05.2006) 9  Waaronder het artikel “The Myth of the Reluctant Litigant”, wat verscheen in de Journal of Japanese  Studies, en het boek “Authority Without Power: Law and the Japanese Paradox”, hetgeen verscheen in  1991.  10  De bespreking van dit boek gebeurde via een recensie uit de Journal of Japanese Studies: West, Mark  D.. Reviewed work (...). Journal of Japanese studies, Vol. 26 nr.2 (2000): 514­517

12

“De   rechterlijke   macht   speelt   een   centrale   rol,   omdat   deze   poogt   de   maatschappelijke   banden   te   confirmeren   door   de   wetten   te   interpreteren   overéénkomstig hun zin voor maatschappij.”

Dit boek is zonder twijfel een relevante bron voor iedereen die onderzoek levert met betrekking  tot het Japanse recht. Professor Haley geniet immers grote naambekendheid en wordt vaak  geprezen als de persoon die het Japanse recht populair maakte bij onderzoekers. Tenslotte   wilde   ik  in  de   rechtsbibliotheek   ook   eens  op   zoek   naar  de   geschiedenis   van   het  Japanse recht. Na het invoeren van “Japan law history” in de LIBIS­catalogus, kreeg ik een  aantal zoekresultaten. Ik besloot het eerste er uit te pikken, vooral omdat het meest recente is. ­ Röhl, Wilhelm, (red).  History of law in Japan since 1868:  Handbook of oriental  studies, nr.12.  Leiden : Brill, 2005. Röhl is doctor in de japanologie aan de universiteit van Hamburg. Hij schreef meerdere werken  over het recht in Japan, vooral over het premoderne recht 11. Ook de uitgever, het Nederlandse  Brill, duidt erop dat het een betrouwbare bron is. Dit omdat Brill enkel academische werken  publiceert.

3.3 Bibliotheek Humane Wetenschappen

Omdat ik niet enkel het juridische aspect wil bekijken, maar ook aandacht wil besteden aan het  maatschappelijke aspect van de relaties tussen man en vrouw in Japan, ging ik ook een kijkje  nemen in de bibliotheek Humane Wetenschappen. Hier vond ik het volgende werk: ­ Hendry, Joy. Marriage in changing Japan: community and society. London : Croom  Helm, 1981

11

 De informatie over Wilhelm Röhl vond ik op de website van Brill, waar ook het boek te koop werd  aangeboden: http://www.brill.nl/m_catalogue_sub6_id11620.htm (laatst geraadpleegd op 21.05.2006)

13

Als we op de online databank  JSTORE  zoeken naar boekrecensies, vinden we al snel drie  recensies in verschillende tijdschriften12. Wat me op viel toen ik deze recensies bekeek, was dat  één ervan was geschreven door Anne E. Imamura. We kwamen deze auteur reeds tegen bij het  zoeken naar een recensie van het boek van Harald Fuess. Het feit dat er drie positieve recensies  aan gewijd zijn, lijkt me op zich al genoeg om te zeggen dat de bron betrouwbaar is13.

3.4 Evaluatie

Het belangrijkste voordeel van de boeken in de bibliotheek is het aantal pagina’s waarover de  auteur kan beschikken. De bibliotheek mag in deze gecomputeriseerde maatschappij dan wel  meer en meer verdrongen worden door de gemakken van het internet, het blijft een feit dat men  in een boek een onderzoek dieper en verregaander kan uitéénzetten dan in een artikel van  ongeveer twintig pagina’s. Daar tegenover staat dan weer dat er in een bibliotheekbezoek heel wat tijd kruipt. Dat is niet  het geval wanneer men thuis van internet gebruik maakt om te zoeken naar informatie. Doch,  ondanks de digitalisering van heel wat teksten gedurende de laatste jaren 14, zijn nog lang niet  alle boeken in full­text beschikbaar. Om deze laatste reden blijft de bibliotheek onmisbaar als  startpunt van een degelijk wetenschappelijk onderzoek. Persoonlijk heb ik wel eerst op de online catalogus15 van de Katholieke Universiteit van Leuven  geraadpleegd. Daarna pas ben ik naar de bibliotheek gestapt om eens te bladeren door de  boeken die ik in de catalogus had gevonden. Ook wat betreft de tijdschriften, heb ik enkel de meest recente nummers doorbladerd. Voor het  overige heb ik recensies, bijvoorbeeld, opgezocht met behulp van online databanken. 

12

 De drie recensies zijn de volgende: ­ Hurh, Won Moo. Reviewed work (...).Contemporary Sociology, Vol. 12 nr.2 (1983): 191 ­ Kelly, William. Reviewed work (...). MAN, New Series, Vol. 17 nr.3 (1982): 573 ­ Imamura, Anne E.. Reviewed work (...). Pacific Affaires, Vol. 56 nr.2 (1983): 334­335 13  Ondanks het feit dat het ongetwijfeld een goed werk is, ben ik persoonlijk niet overtuigd van de  wetenschappelijkheid van een etnografisch werk, gestoeld op veldwerk. 14  De kennis over de ontwikkelingen op het gebied van digitalisering van teksten heb ik opgedaan tijdens  het bijwonen van de lessen in het kader van de cursus Encyclopedie van de Japanologie, gedoceerd door  Hans Coppens en Dimitri Vanoverbeke. 15  Hiermee bedoel ik het LIBISng bibliotheeksysteem

14

15

4. Online Databanken

4.1 LIBISng

Dit is het bibliotheeksysteem dat door de Katholieke Universiteit van Leuven wordt gebruikt.  Het is dan ook niet ongewoon dat deze database reeds werd vermeld in het hoofdstuk dat  handelde over de bibliotheek. In plaats van door een geprinte catalogus eindeloos te zoeken,  kan  men  via  LIBIS  snel   en   efficiënt   zoeken   naar   boeken.   Persoonlijk   heb   ik   veel   gebruik  gemaakt van deze online­catalogus.

4.2 JSTOR

Na  LIBIS  was   de   eerste   databank   die   ik   raadpleegde  JSTOR.   Ik   koos   JSTOR   als   eerste  databank, omdat ik reeds in het verleden met deze databank gewerkt heb16. Het is noodzakelijk  de zoekresultaten te beperken, om zo meer relevante resultaten te bekomen. Dit deed ik door  de  Advanced Search­optie te selecteren. In deze uitgebreidere vinkte ik het de optie  Search  full­text content only aan. Vervolgens beperkte ik het aantal vakgebieden waarin moest gezocht  worden. Ik selecteerde de volgende vakgebieden: ­Asian Studies ­History ­Law ­Sociology Ik ben aan de slag gegaan met mijn standaard zoektermen, zoals ze in het eerste hoofdstuk zijn  opgesomd.   Wel   moet   ik   zeggen   dat   ik   me   beperkt   heb   tot   de   Engelstalige   trefwoorden.  Ondanks het beperken van het aantal onderzoeksgebieden, werd ik toch nog overstelpt door een  16

 Ik bedoel hiermee het onderzoekswerk dat ik heb gedaan in het kader van de verhandeling voor het  vak Binnen­ en Buitenlandse Politiek van Japan, gedoceerd door Prof. Dimitri Vanoverbeke.

16

hele reeks resultaten. De term “divorce in Japan” leverde bijvoorbeeld 2086 resultaten op. In  dat geval rangschikte ik de resultaten volgens relevantie. Vervolgens bekeek ik de eerste 25  titels. Als er iets relevant leek, keek ik in de bibliografie van mijn basiswerk17. Deze manier  mag   dan   wel   een   gemakkelijke   oplossing   zijn,   maar   het   is   een   efficiënte   manier   om   een  publicatie te controleren op kwaliteit. De volgende bronnen kwamen uiteindelijk uit de bus: ­   Bryant,   Taimie   L..   “"Responsible"   Husbands,   "Recalcitrant"   Wives,   Retributive  Judges: Judicial Management of Contested Divorce in Japan”.  Journal of Japanese   Studies, Vol. 18, nr. 2 (1992): 407­443 ­ Cornell, Laurel L.. “Gender Differences in Remarriage after Divorce in Japan and the  United States”. Journal of Marriage and the Family, Vol. 51, nr. 2 (1989): 457­463

­ Cornell, Laurel L.. “Peasant Women and Divorce in Preindustrial Japan”. Signs, Vol.  15, nr. 4 (1990): 710­732

­ Iwasaki, Yasu. “Divorce in Japan” The American Journal of Sociology, Vol. 36, nr. 3  (1930): 435­446 Tijdens het zoeken op de zoekterm “divorce in Japan”, stuitte ik naast de boven vernoemde  artikels op meerdere recensies18 van hetzelfde boek: ­ Goode, William J.. World Changes in Divorce Patterns. New Haven, Conn.: Yale  University Press, 1993.

Ook dit boek staat vermeld in de bibliografie van Fuess, en is bijgevolg dus geloofwaardig.  Ook omwille van het feit dat er meerdere recensies aan gewijd zijn, duidt erop dat dit werk de  aandacht genoot van de experts in het vak. 17

 Zoals ik reeds vermeld aan het begin van het hoofdstuk over de bibliotheek, is mijn  basisreferentiewerk: Fuess, Harald. Divorce in Japan: family, gender, and the state, 1600­2000.  Stanford  (Calif.): Stanford university press, 2004. 18  De recensies waarnaar ik verwijs zijn: ­ Goldscheider,Frances. Reviewed work (...).Social Forces, Vol. 74 nr.4 (1996): 1456­1457 ­ Lye, Diane N.. Reviewed work (...).Contemporary Sociology, Vol. 24 nr.2 (1995): 238­239 ­ Sorensen, Annemette. Reviewed work (...).The American Journal of Sociology, Vol. 99 nr.6 (1994):  1632­1633

17

Ik kwam de naam Anne E. Imamura twee maal tegen tijdens het zoeken naar recensies van de  boeken die ik in de bibliotheek had gevonden. Daarom besloot ik eens te kijken wat ze nog  gepubliceerd   had.   Ik   leid   af   uit   de   resultaten   die   ik   vond19,   dat   Imamura   zich   vooral  concentreert op de positie van de Japanse vrouw. Daarnaast heeft ze ook meerdere recensies  geschreven. Haar werken zouden interessant kunnen zijn om een beeld te krijgen van de positie  van de vrouw in het algemeen. Op die manier kunnen we de positie van de vrouw in een  echtscheiding, of, breder genomen, in man­vrouw relaties, bekijken in een breder kader.

4.3 EBSCOhost

De volgende databank die ik raadpleegde was  EBSCOhost. Ook met deze databank had ik  reeds eerder kennis gemaakt. EBSCOhost is me in het verleden minder van dienst geweest dan  JSTOR. Dit was ook nu het geval. Naast een hoop boekrecensies20  van het boek van Harald  Fuess, mijn basiswerk, heb ik slechts één relevant artikel gevonden: ­ Kawanishi, Yuko. “Breaking up still hard to do”.  Japan Quarterly, Vol. 45, nr. 3  (1998): 84­89 Hoewel   ik  aanvankelijk   niet   veel   interessants   vond,   stuitte   ik   toch   op   een   artikel   dat   mijn  aandacht trok. Na het invoeren van de termen “Japan Marriage Law”  in de optie  advanced   search, stuitte ik op de volgende titel: ­ Maree, Claire. “Same­Sex Partnerships in  Japan: Bypasses and Other”.  Women’s   Studies, Vol. 33, nr. 4 (2004): 541­549

19

 Boeken van Imamura waar een recensie aan gewijd is, zijn: ­ Re­Imaging Japanese Women ­ Urban Japanese Housewives: At Home and in the Community 20  Het is interessant even op te merken dat er zoveel recensies van het boek van Fuess zijn, dat  EBSCOhost er een eigen zoekterm voor maakt bij de specifiekere trefwoordenlijst. Dit wijst nog maar  eens op de enorme waarde van dit boek.

18

Dit artikel handelt, zoals de titel reeds doet vermoeden over homoseksuele relaties. Tot nog toe  had ik nog niet stil gestaan bij het homohuwelijk21 in Japan. Omdat ik de man­vrouw relaties  wil bestuderen, is dit echter niet relevant. Toch ben ik van mening dat ik op zijn minst moeten  weten of er al dan niet zoiets als een homohuwelijk bestaat in Japan. Dankzij   een   ingebouwde   functie   in   deze   online   databank,   die   automatisch   specifiekere  trefwoorden weergeeft, was het niet moeilijk verder te zoeken. Ik klikte op het aangeboden  trefwoord “Gay rights” en ik kreeg twee resultaten. Enkel het eerste handelde over de rechten  van homoseksuelen in Japan. ­ Lunsing, Wim. “LGBT Rights in Japan”. Peace Review, Vol. 17, nr. 2/3 (2005): 143­ 148 In de korte beschrijving van het eerste werk vond ik wat ik zocht. De auteur beklemtoont dat er  in Japan niet zoiets bestaat als een homohuwelijk. 

“The   author   emphasized   that  same­sex  marriage  does   not   exist   in   the   country,  although some lawyers maintain that the current marriage law does not contain any   major impediments.”

Hoewel dit slechts een beschrijving is, besloot ik er geen verdere aandacht aan te besteden. De  hoofdreden daarvoor was dat er geen full­text versie beschikbaar was.

4.4 PCI/PIO

Deze databank had ik nog nooit eerder gebruikt. Ik besloot dus maar om nergens iets aan te  vinken of wat dan ook, en gaf een paar standaard zoektermen in. Al snel zag ik dat ik een  goede databank had gevonden. Alle artikels die ik op JSTORE moeilijk had gevonden, kreeg ik  nu netjes op een rijtje. Ik vond ook een aantal nieuwe publicaties.

21

 Met homohuwelijk bedoel ik een wettelijk huwelijk dat door twee personen van hetzelfde geslacht  wordt aangegaan.

19

­ Kawashima, Tayekoshi, en Kurt Steiner. “Modernization and Divorce Rate Trends in  Japan”. Economic Development and Cultural Change, Vol. 9, nr. 1 (1960): 213­239 ­ Kumagai, Fumie. “Changing Divorce in Japan”. Journal of Family History, Vol. 8,  nr. 1(1983): 85­107 De twee bovenvernoemde werken staan ook vermeld in de bibliografie. Dat geeft aan dat ze  zeker relevant zijn in ons onderzoek. Daarnaast heb ik ook twee artikels gevonden die relevant  leken, alleen al om hun titel. Daarenboven zijn we de eerste auteur, Iwasaki Yasu, al eens  tegengekomen. Daardoor vind ik het best de moeite waard ook dit artikel te bekijken: ­ Iwasaki, Yasu. “Why the Divorce Rate Has Declined in Japan”. American Journal of  Sociology, Vol 36, nr.1 (1930/1931): 568 ­ Yamashita, Katsutoshi. “Divorce, Japanese Style”. Japan Quarterly, Vol.3, nr.4  (1986): 416­421

4.5 PICARTA

Zoals ik al verwachtte werd het steeds moeilijker nieuwe werken te vinden, aangezien steeds  dezelfde resultaten terugkomen.  Picarta  is  een  catalogus, vergelijkbaar met  LIBIS.  Toch is  Picarta  naar mening beter uitgewerkt. Hiermee bedoel ik dat het er beter uitziet22, maar ook  gemakkelijker werkt. Vooral wat betreft het geavanceerd zoeken, geniet Picarta mijn voorkeur. De werken die ik vond zijn de volgende:

­  Akiba,   Jun'ichi   en   Minori   Ishikawa.   “Marriage   and   divorce   regulation   and  recognition in Japan”. Family law quarterly, vol. 29, nr. 3 (1995) : 589­601 ­  Masahito, Sasaki en Terry L. Wilson. “Marriage and divorce in  Japan”. Journal of  divorce   &   remarriage   :   clinical   studies   and   research   in   family   therapy,   family  mediation, family studies and family law, vol. 26, nr. 3/4 (1997) : 125 22

 Met “er beter uit zien” bedoel ik dat ik de lay­out van de website beter verzorgd vind.

20

Na   het   raadplegen   van   deze   databank,   heb   ik   geconstateerd   dat   ik   in   de   toekomst   Picarta  vroeger in het onderzoeksproces kan raadplegen. Dit omdat het boeken zoekt, evenals de plaats  waar je ze kan vinden. Daarenboven geeft Picarte meer tijdschriftartikels dan LIBIS. Picarta  kan volgens mij dus dienen als de stap tussen de bibliotheek en de databanken als JSTOR en  EBSCOhost.

21

4.6 BAS

Het zoeken op BAS, of The Bibliography of Asian Studies, leverde geen resultaten op. Ik heb  dan maar gezocht op de naam Harald Fuess in het veld Author. Daarmee kreeg ik een lijstje  van negen artrikels, geschreven door Fuess. Zijn boek, Divorce in Japan, stond echter niet in  dat lijstje. Dat wekte in mij het vermoeden dat deze databank niet geschikt is voor onderzoek  over mijn onderwerp.

4.7 NACSIS Webcat Plus

Om te zoeken naar Japanse bronnen gebruikte ik NACSIS Webcat Plus, een Japanse databank.  Deze databank heeft een paar zeer positieve punten. Ten eerste krijgt men een lijst van woorden  die verband houden van de door jou ingegeven trefwoorden. Dit is zeer handig voor het vinden  van nieuwe Japanse zoektermen. Een tweede pluspunt is dat de naam van de auteur naast kanji,  ook in katakana staat geschreven. Dat bespaart een hoop zoekwerk. Ten slotte staan ook de  hoofdstukken van het boek opgesomd. Zo kan je toch enig idee vormen over de inhoud van het  boek. Om wegwijs te geraken in deze Japanse databank, heb ik gebruik gemaakt van de Firefox­ plugin Rikaichan. Deze tool maakt het mogelijk een Japans woord te vertalen door er met de  muisaanwijzer op te gaan staan. ­ Houritsu Jitsumu Kenkyuukai (法律実務研究会). 『男と女の法律知識』(otoko  to onna no houritsu chishiki, Eng: Information about the laws concerning men and  women). Osaka: Kobunsha (大阪: 弘文社), 2002. ­ Masamoto, Kanai (正元金井). 『離婚の法律解』 (rikon no houritsu no kaisetsu,  Eng: An Explanation of Divorce Law). Tokio: Ichihashi Shuppan (一橋出版), 2003. ­ Tadasu, Horikoshi (董堀越). 『How to 結婚・離婚』(How to Kekkon – Rikkon, Eng:  How to get married and divorced ). Tokio: Zeimu Kenkyuukai Shuppankyoku (税務研 究会出版局), 1987.

22

Het eerst genoemde werk van deze drie vind ik in het bijzonder interessant, omdat het zowel  huwelijk, scheiding als verschillende vormen van niet­gehuwd samenwonen bespreekt. Gezien  het feit dat ik voordien over het concubinaat weinig of geen informatie had gevonden, is het een  goede bijdrage tot mijn bronnenmateriaal.

4.8 Evaluatie

Zoals ik al zegde, is het grote voordeel van online databanken dat het zoekwerk sneller verloopt  dan in een bibliotheek. Toch zijn er ook nadelen aan deze databanken. De zoekresultaten  verschijnen meestal in grote getalen op je beeldscherm, waardoor het moeilijk is om de  relevante resultaten er uit te filteren. Toch moet dat ongemak enigszins genuanceerd worden.  De full­text artikels zijn makkelijk online na te kijken en te controleren. De overige artikels  moet men manueel nakijken in de bibliotheek. De databanken vormen de link tussen je zoektocht in bibliotheek, die traag verloopt omwille  van de ietwat gebrekkige toegankelijkheid, en je zoektocht op het internet, die nóg trager  verloopt omwille van de overvloed aan irrelevante informatie. De online databanken vormen  naar mening dus een onmisbare stap in een onderzoek.

23

5. Internet

5.1 Google

De zoekmachine die me het meest ligt is  Google, een  Full Text  zoekmachine. Ze ligt me het  best, omdat ik ze al gebruik sinds mijn eerste internetsessie, ondertussen al ongeveer zeven jaar  geleden. Ik besloot op het internet vooral te zoeken naar primaire bronnen, vooral statistieken over de  huwelijken en echtscheidingen. De statistieken die ik vond bevatten de gegevens van 1970 tot  2004: ­ Anon. “population”.   統 計 局 ホ ー ム ペ ー ジ (Toukei hoomupeeji Eng:  Statistics  Bureau Home Page), 2005.   (27.05.2006) Dit document is echter een secundaire bron. De informatie is afkomstig van het Ministerie van  Gezondheid, Werk en Welvaart23. Daarom ben ik op zoek gegaan naar de webstek van dit  ministerie, om vervolgens de ruwe data te vinden, en daarbij ook mijn eerste primaire bron: ­ Ministry of Health and Welfare. “Trends in Vital Statistics by prefecture in Japan,  1899­1998”.  厚生労働省 (Kousei Roudoushou Eng: Ministry of Health, Labour and  Welfare),   2006.     (29.05.2006) De   gegevens   die   ik   hier   terugvond   omvatten   de   statistische   gegevens   van   onder   andere  huwelijken en echtscheidingen van 1899 tot en met 1998. Dit is dus zeer nuttige informatie.  Verder   kan  men   ook   de   statistieken   bekijken   per   prefectuur.   Ook   dat   kan   interessant   zijn,  wanneer je een vergelijkende studie wil maken. 23

 厚生労働省(Kousei Roudoushou Eng: Ministry of Health, Labour and Welfare), de Engelstalige  webpagina is terug te vinden op de volgende URL:   (29.05.06)

24

Nu   had   ik   dan   wel   mijn   ruwe   data   over   het   aantal   huwelijken   en   echtscheidingen   van   de  afgelopen honderd jaar, ik wilde ook primaire rechtsbronnen hebben. Gezien mijn beperkte  kennis   van   de   Japanse   taal,   ging   ik   op   zoek   naar   een   Engelse   vertaling   van   het   Japanse  Burgerlijk Wetboek. Ik vond verscheidene interessante webpagina’s: ­ Ibusuki, Makoto. <[email protected]>. “Globalex – Japanese Law via the  Internet”.

 Hauser

 

Global

 

Law

 

School

 

Program,

 

2005. 

 (27.05.2006) Deze   eerste   pagina   bevat   een   aantal   links   van   webpagina’s   die   betrekking   hebben   tot   de  Japanse wetgeving. Er staan een paar interessante links op de pagina, zoals een Engelse versie  van de Grondwet van 1946. Doch echt relevante gegevens vond ik niet. Ik  zette   mijn  zoektocht   naar   een   vertaling   van   het   Burgerlijk   Wetboek   voort   met   de   term  “Japanese Civil Law”. Eén van de resultaten was: ­   Anon.   <[email protected]>.  English   Translations   of   Japanese   Laws.  Persoonlijke

 

Pagina.

 

 

(29.05.2006) Door op deze pagina te zoeken met behulp van de zoekfunctie  “Ctrl+F”24, vond ik een link  naar de vertaling van Boek 4 van het Burgerlijk Wetboek van Japan. Dit boek bevat onder  andere ook de wetgeving met betrekking tot het huwelijk en echtscheidingen: ­ Anon. “Japanese Family Law and Family Related Law”.  Children’s Rights Network   of   Japan,   2006.     (28.05.06) Omdat deze bron niet echt wetenschappelijk leek, zocht ik verder op google. Ik vond echter  geen andere vertalingen. Wel vond ik met de zoekterm “Japanese Civil Code” “Book 4” een  korte geschiedenis van het Burgerlijk Wetboek: 24

 Deze toetsencombinatie laat je toe de pagina te doorzoeken op het door jouw ingegeven woord of  woordencombinatie. De woorden die ik ingaf waren “Civil Code”.

25

­ Kagayama, Shigeru. “Japanese Civil Code and CISG”. 名古屋大学法学部・法学研 究科　－ホーム (Nagoya daigaku hougakubu – hougaku kenkyuuka ­ hoomu Eng:   Nagoya   University,   Department   of   Law   –   Law   Research   Center   ­   home),   2006.   (28.05.2006) Tenslotte besloot ik via google ook informatie te zoeken over de  Modernisation   Theory. Ik  was genoodzaakt via zoekmachines te zoeken, omdat ik op de databanken en in de bibliotheek  weinig succes had met het vinden van uitleg over deze theorie. De volgende twee webpagina’s  leken me het meest interessant: ­   Anon.   “MODERNISATION   THEORY   AND   THE   LAWS   OF   ECONOMIC  GROWTH, SOCIAL CHANGE, DISTRIBUTION OF INCOME AND POLITICAL  POWER”. Iran:Vurtual Library. (2001).  (28.05.06) ­   Anon.   “Modernization   theory   ­   Wikipedia,   the   free   encyclopedia”.  Wikipedia.  (2006).  (28.05.06)

5.2 Yahoo Mijn zoektocht op  Yahoo  leverde niet veel op. Hoewel het een  index  is, en niet een  full text  zoekmachine, zoals google, leverde beide toch ongeveer dezelfde resultaten. Toch kwam ik met  Yahoo  gemakkelijker terecht bij een wikipedia artikel over echtscheidingen, met een aparte  paragraaf over Japan. Dit kan interessant zijn om de verschillende landen eens te vergelijken. Over   de   wetenschappelijke   waarde   van   Wikipedia   wordt   tegenwoordig   vaak   over  gediscussieerd. Of dit artikel dus al dan niet bruikbaar is, kan ik zelf geen uitsluitsel geven. ­ http://en.wikipedia.org/wiki/Divorce#Japan

26

5.3 Amazon

Op de online boekenwinkel Amazon vond ik niet veel nieuws. Eén van de boeken die ik vond  was het boek van Harald Fuess en verschillende recensies ervan. Daarnaast leek me slechts één  ander werk me interessant: ­ De Becker, Joseph Ernest. The Japanese law of marriage and divorce. Japan? : s.n.. (ca. 1900) Aanvankelijk twijfelde ik over de geloofwaardigheid van deze bron, aangezien er geen uitgever  bekend is. Na wat zoekwerk op google vond ik dat De Becker een groot aantal werken heeft  geschreven   met   betrekking   tot   verschillende   takken   van   het   Japanse   recht25.   Een   ander  interessant gegeven is de datum van dit werk. Al is die datum niet nauwkeurig gegeven, toch  kan je er van uitgaan dat het werk stamt van het begin van de twintigste eeuw 26. Dit is zeer  interessant, omdat ik nog maar weinig informatie had van de wetgeving van die periode. 

5.4 Nihon no Furuhonya

Furuhonya  is   een   Japans   alternatief   voor  Amazon,   en   dus   uitermate   geschikt   om   Japanse  boeken te zoeken. Er zijn echter een hele hoop irrelevante werken te vinden. Daarbij komt nog  eens dat het in het Japans is en de namen van de auteurs niet in katakana zijn gegeven, wat bij  NACSIS Webcat Plus wel het geval was. Dat wil dus zeggen dat het zoekwerk traag verloopt. Ik  vond één werk dat me relevant leek:

25

 In een lijst met boeken over Japan staan er dertien werken van de hand van De Becker, wat er toch op  wijst dat hij een geloofwaardige auteur is. De lijst is getiteld: “Western Books on Asia: Japan Author  Index” en is terug te vinden op   (29.05.06) Aan de hand van deze URL, heb ik een nieuwe databank gevonden, waar ik nog niet over gehoord had,  nl. Primary Source Microfilm. De online databank is te vinden op   (29.05.06) 26  Ik ga ervan uit dat het werk rond 1900 stamt, omdat het De Becker leefde van 1863 tot 1929, en de  meeste van zijn werken tussen 1900 en 1920 zijn geschreven. Ook deze informatie heb ik uit de lijst  waarnaar ik in voetnoot 22 verwijs.

27

­ Kanyuu, Uramoto (寛雄浦本). 『離婚法の動と思想』 (rikonhou no hendou to   shisou, Eng: Development and Thoughts about Divorce Law). Kyoto: Houritsu  Bunkasha (法律文化社), 1999. Om   de   leeswijze   van   de   naam   van   de   auteur   te   achterhalen   heb   ik   de   titel   van   het   werk  ingevoerd in NACSIS Webcat Plus, op die manier kon ik ook zien welke de hoofdstukken  waren die het boek bevatte.

5.5 Evaluatie

Mijn zoektocht op internet verliep niet echt vlot. De belangrijkste reden hiervoor is, zoals ik al  aanhaalde in deze verhandeling, de overvloed aan informatie die te vinden is op het internet.  Naar mijn gevoel is het zoeken op Google het meest nuttige geweest. Toch moet ik zeggen dat  ik me niet met alle zoekmedia die we in de les gezien hebben. Ik heb bijvoorbeeld geen blogs  opgevolgd met behulp van RSS of XML. De reden daarvoor is dat ik vind dat zoiets slechts  nuttig is, wanneer men gedurende lange tijd iets wil volgen. Om   kort   te   zijn   kan   men   stellen   dat   internet   een   handige   bron   kan   zijn   om   bijvoorbeeld  statistische gegevens27  te zoeken. Zulke informatie op een andere manier vinden vraagt veel  tijd, en persoonlijk zou ik zelf niet weten waar ik moet beginnen zoeken. Ondanks het feit dat  het internet best nuttig en handig kan zijn, blijft het naar mijn mening best ondergeschikt aan  de bibliotheek en de databanken.

27

 Ik noem hier enkel statistische gegevens, omdat ik die zelf gevonden heb met behulp van Google.  Maar naar mijn mening kan men via internet aan een hoop primaire bronnen komen.

28

6. Besluit

Tijdens het zoeken naar informatie over mijn onderwerp, ben ik tot het besef gekomen dat ik te  weinig   achtergrondkennis   heb   over   het   Japanse   Recht   om   mijn   gekozen   onderwerp  daadwerkelijk goed te onderzoeken. Wanneer ik in Japan ga studeren, ben ik van plan daar wat  aan te doen. Toch denk ik dit concrete onderwerp, namelijk de modernisering van de wetgeving  met   betrekking   tot   echtscheidingen,   huwelijk   en   concubinaat,   niet   zal   uitwerken.   Ik   heb  gemerkt dat ik nogal verloren ben gelopen in de combinatie van de drie relaties 28, geschiedenis,  wetgeving en de kijk van de maatschappij op die wetgeving. Ik had blijkbaar wat te veel hooi  op mijn vork genomen. Misschien dat ik later wel de juridische en feitelijke emancipatie van de  vrouw zal bestuderen. De positie van de vrouw was namelijk mijn initiële uitgangspunt voor de  keuze van mijn onderwerp. Een bijkomende moeilijkheid is dat er verschillende meningen te vinden zijn over de positie  van de vrouw in een echtelijke relatie29. In dat opzicht is het wel een interessant onderwerp om  te onderzoeken, maar het maakt het verzamelen van bronnenmateriaal er niet makkelijker op.  Zeker niet wanneer je als gemiddelde student niet zomaar aan de primaire bronnen, nodig voor  je onderzoek, raakt. Wanneer secundaire bronnen het dan niet met elkaar eens zijn, welke moet  je dan geloven? Toch denk ik dat mijn zoektocht niet nutteloos is geweest. Ik weet nu beter en efficiënter dan  enkele   maanden   geleden   de   bibliotheek,   de   online   databanken   en   ook   het   internet   te  raadplegen. Vooral over het bepalen van de basis van je onderzoek, namelijk je onderwerp,  onderzoeksvraag, en theorie, heb ik dankzij deze cursus30 en mijn zoektocht veel bijgeleerd. Ik  kan concluderen dat het  vak Encyclopedie  van de  Japanologie, en de  bijhorende oefening,  onmisbaar is in de opleiding van een toekomstig Japanoloog.

28

 Namelijk echtscheiding, huwelijk en concubinaat.  De stelling dat er verscheidene meningen zijn over de Japanse echtscheiding, nam ik over uit de  boekrecensie van het boek Divorce in Japan van Harald Fuess, geschreven door Anne E. Imamura.  Hierin zegt ze dat Fuess ingaat tegen gedachten die al veertig jaar gelden. Eén van die gedachten is  bijvoorbeeld dat het aantal echtscheidingen stijgt, omdat de vrouwen zich sterker opstellen.  30  Vanzelfsprekend bedoel ik met ‘deze cursus’ de cursus die wordt gegeven in het kader van het vak  Encyclopedie van de Japanologie. 29

29