(Mal)nutritie op geriatrische ziekenhuisdiensten van richtlijn tot inventarisatie

Symposium E=verpleegkunde2

(Mal)nutritie op geriatrische ziekenhuisdiensten van richtlijn tot inventarisatie

I.Bocquaert, A.Heyneman, M.Lardennois, K.Vanderwee, B.Folens T.Defloor & M.Gobert

Manutritie 30.V.2008

Malnutitrie - projecten

Nationaal Voedings- en Gezondheidsplan voor België (NVGP-B)

Ontwikkeling van richtlijn STAVO In kaart brengen van malnutritie en gevoerd beleid Implementatie van malnutritiebeleid

Opzetten van een transmuraal beleid

FOD-project Aanstellen van een voedingsverantwoordelijke en voedingsteams

Malnutritie 30.V.2008

Malnutritie • Het risico op ondervoeding voor ouderen neemt toe – Frequenter voorkomende gezondheidsproblemen – Algemene gezondheid, mate van afhankelijkheid, geurzin en tandhygiëne

• Gevolgen van ondervoeding – Verminderde ademhalingsfunctie, verminderde spiersterkte en gedaalde cardiale functie, verminderde immuunfunctie – Negatieve invloed op de psyche • Moeheid, apathie, depressie, verminderde sociale interactie en verwaarlozing

– Negatieve impact op de prognose van patiënten • Toename complicaties, verlengde hospitalisatieduur, mortaliteit Malnutritie 30.V.2008

Doel en Setting • Doel: – Inventariseren voedingsproblematiek bij ouderen in Belgische geriatrische afdelingen

• Setting: – Geriatrische afdelingen van acute ziekenhuizen


Vragen en Design • Hoofdonderzoeksvragen: – Hoe frequent komt malnutritie voor? – Waarin verschillen patiënten met malnutritie van de niet-ondervoede patiënten? – Waarin verschillen afdelingen waar malnutritie frequenter of in een ernstiger vorm voorkomt van de afdelingen waar dit niet het geval is?

• Design – Prevalentiemeting Malnutritie 30.V.2008

Instrumenten • Gehanteerde instrumenten – MNA: Mini Nutritional Assessment – Vragenlijst met patiëntenkarakteristieken en afdelingskenmerken – Bevraging houding zorgverleners m.b.t. voeding (SANN-schaal: Staff Attitude to Nutritional Nursing care)


Instrumenten • Mini Nutritional Assessment – Gevalideerd meetinstrument – Algemene screening (6 vragen) • Voorbeelden – “Is de inname van voedsel de afgelopen 3 maanden verminderd als gevolg van verminderde eetlust, spijsverteringsproblemen, problemen bij het kauwen en/of slikken?” – “Gewichtsverlies gedurende de afgelopen 3 maanden?”

• Score op 14 punten – >= 12: niet ondervoed – < 12: risico op ondervoeding + extra vragenlijst Malnutritie 30.V.2008

Instrumenten • Mini Nutritional Assessment – Extra vragenlijst: Evaluatie (12 vragen) • Voorbeelden – Woont zelfstandig thuis? – Hoeveel volwaardige maaltijden worden genuttigd per dag?

• Score op 16 punten • Totaal (Screening + Evaluatie) op 30 punten – >= 17: verhoogde kans op ondervoeding – <17 punten: ondervoed


Instrumenten • Vragenlijst met patiënten- en afdelingskenmerken – Validering door experts via dubbele Delphi-procedure – Patïëntenkarakteristieken • • • •

Reden van opname Medische voorgeschiedenis Orale voedingssupplementen, Desoriëntatie en invloed op voeding

– Afdelingskarakteristieken • • • • • •

Registratie van gewicht, BMI, ondervoeding, voedingsanamnese Inschakelen diëtiste, voedingsteam Voedingsinname Slikproblemen Aanwezigheid en gebruik van eetzaal Hulp bij maaltijd: welke hulp?, hoeveel zorgverleners? Malnutritie 30.V.2008

Instrumenten • SANN: Staff Attitude to Nutritional Nursing care – 5 thema’s

• Bekwaamheid – Bijv: “Het is niet zinvol om patiënten met eetproblemen zelfstandig te leren eten.” • Individualisering – Bijv. “Één bereide (warme) maaltijd per dag is voldoende voor een patiënt van 70 jaar of ouder.” • Belang aan voedsel als aspect van totale zorg – Bijv. “Er is geen speciale kennis of ervaring nodig wanneer je een patiënt helpt om te eten.“ • Beoordeling voedingstoestand – Bijv. “Het is voldoende om het lichaamsgewicht na te gaan bij de patiënten waarvoor de arts dit heeft voorgeschreven.” • Zekerheid van voedselinname – Bijv. “Wanneer de energie inname van ondervoede patiënten verhoogt, stijgt de kans dat hun mobiliteit verbetert.“

– 19 stellingen: Likertschaal: volledig eens tot volledig oneens (Christensson, L. et al., 2003)


Onderzoeksfasen • Toestemming ethische commissies • Opleiding – 19/04 - 24/04: Gent, Brussel, Limburg, Luik – Projectopzet en –verloop – Instrumenten

• Prevalentiemeting – Tussen mei – juni 2007


Steekproef • Selectie steekproef 111 ziekenhuizen met geriatrische afdeling Exclusie: 19 ziekenhuizen geen of negatief antwoord Respons: 92 ziekenhuizen Response rate: 82,88%

Exclusie: 2 ziekenhuizen geen goedkeuring ethisch comité, tijdsgebrek

90 ziekenhuizen / 196 afdelingen

Verstuurde vragenlijsten 5376 patiënten

Ontvangen vragenlijsten 3076 patiënten Response rate: 57,22%

Verstuurde vragenlijsten 3552 hulpverleners

Ontvangen vragenlijsten Malnutritie 1926 hulpverleners 30.V.2008 Response rate: 54,22%

Resultaten: ziekenhuizen

Provincie

Deelnemende ziekenhuizen

Vlaanderen

52

Wallonië

26

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

12

Totaal

90


Resultaten: voedingsteams Voedingsteams Beleidsmatig Totaal

18,9%

Klinisch

Beide

Geen

14,4%

17,8%

47,8%

Coördinator voedingsteam Arts

54,3%

Diëtist

17,4%

• Grotere ziekenhuizen hebben frequenter een voedingsteam dan kleinere ziekenhuizen – Zh<200 bedden : 40% – ZH 200-450 bedden: 37,5% – ZH >=450 bedden: 73%


Resultaten: voedingsteams Functie

Leden voedingsteam

Diëtist

97,8%

Arts

84,8%

Verpleegkundige

76,1%

Vertegenwoordiger management

60,9%

Vertegenwoordiger voeding

43,5%

Logopedist

28,3%

Referentieverpleegkundige voeding

23,9%

Ziekenhuishygiënist

19,6%

Ergotherapeut

13,0%

Verpleegkundig specialist voeding

10,9% Malnutritie 30.V.2008

Resultaten: voedingsteams Voornaamste opdrachten

Beleid. VT

Klin.VT

Advies verlenen aan patiënten/familie

11,8%

69,2%

75%

Screening van voedingstoestand van patiënten

64,7%

69,2%

87,5%

Opvolgen van voedingstoestand van patiënten

35,3%

84,6%

81,3%

5,9%

30,8%

37,5%

Advies verlenen aan zorgverleners

47,1%

69,2%

87,5%

Organiseren van vorming aan zorgverleners

70,6%

46,2%

81,3%

Opstellen productformularium

94,1%

46,2%

87,5%

Uitwerken van een formeel nutritioneel beleid

82,4%

46,2%

62,5%

Organiseren van vorming aan patiënten/familie

Beide


Resultaten: afdelingen • 178 afdelingen (uit 90 ziekenhuizen)

– Aantal bedden per afdeling: min. 18 – max. 55 – Equipe: 15,45 FTE – (min 0,38 per bed – max 0,84 per bed)

• Activiteiten

– Routinematig wegen van de patiënt bij opname • 43,30% bij grote meerderheid • 32% weegt patiënt niet

– Routinematig berekenen van BMI • 13,50% bij grote meerderheid • 71,9% berekent BMI niet

– Screeninginstrument

• 55,6 % geen • 44,4% instrument (1/3 niet gevalideerd) Malnutritie 30.V.2008

Resultaten: afdelingen • Activiteiten

– Afnemen voedingsanamnese: • 56,7% niet bij opname • 23,8% op ander moment

– Protocol voor ondervoeding

• 87,6% geen protocol/procedure/algoritme

– Mogelijkheid tot beroep op voedingsteam • 48,30% van de afdelingen

– Wekelijks aanwezigheid diëtiste:38,2% – Bespreken voedselinname op multidisciplinair overleg • 69,7% voor patiënten met problemen

– Keuzemogelijkheid van maaltijden: 49,4% – Bevraging naar slikproblemen: 61,2% Malnutritie 30.V.2008

Resultaten: afdelingen • Activiteiten – Hulp bij maaltijden – meerderheid van de patiënten heeft » hulp nodig voor het openen van verpakkingen (in 51,1% van de afdelingen) » voorbereidende hulp krijgt waarna de patiënt volledig zelfstandig kan eten (in 66,3% van de afdelingen). – kleine minderheid van de patiënten » volledige hulp nodig bij de maaltijd : (in 59,6% van de afdelingen). Aantal hulpverleners ingeschakeld tijdens maaltijd Hulpverleners voor hulp bij maaltijd (week) Hulpverleners voor hulp bij maaltijd (weekend)

FTE 3,7

Malnutritie 30.V.2008 2,9

Resultaten: verpleegkundigen • 1924 antwoorden – 86,1% vrouwen – 38% bachelor (A1)

– gem. anciënniteit 13 jaar (9 jaar op geriatrie)

– 16,5% extra opleiding


Resultaten: verpleegkundigen • Attitude t.o.v. voeding (SANN) Attitude t.o.v. voeding

%

Negatieve houding

16,8

Neutrale houding

75,8

Positieve houding

7,3

Belang aan voedsel als aspect van totale zorg 8,4/10 Zekerheid van voedselinname 8,1/10 Beoordeling voedingstoestand 6,7/10 Bekwaamheid 5.8/10 Individualisering 4,9/10 Malnutritie 30.V.2008

Resultaten: verpleegkundigen • Het aantal hulpverleners met een negatieve houding neemt toe naarmate ze ouder worden. 11% tussen 20-25 jaar en 27% tussen 51 en 65 jaar

• Opleiding heeft effect op houding Diploma

Negatieve houding

Neutrale houding

Positieve houding

Verpleegassistente

26,5%

66,8%

6,7%

Gediplomeerd (A2)

19,8%

75,0%

5,2%

7,0%

82,2%

10,8%

Bachelor (A1)

• Het percentage hulpverleners met een negatieve houding stijgt naargelang ze langer tewerkgesteld zijn <5 jaar: 10,9% negatief en >5 jaar: 24% negatief Malnutritie 30.V.2008

Resultaten: patiënten • Steekproef – 3076 vragenlijsten • 33 niet of onvolledig ingevuld • 102 met BMI<10 of BMI>45 • 376 jonger dan 75 jaar

– 2565 geïncludeerde patiënten • 64,9% vrouwen • leeftijd 83,9 jaar (SD 5,2) • BMI 24,6 (SD 5,2)

– Afkomst: • 62,8% van huis • 17,5% bejaardenzorg • 18,4% ziekenhuis Malnutritie 30.V.2008

Resultaten: patiënten • Gesignaleerde voedingsproblemen – Problemen i.v.m. smaak, slikken, vertering, pijn: 44,5% – 1 op 3 patiënten heeft kauwproblemen – Hulp bij maaltijd • 76,9% heeft geen hulp of enkel voorbereidende hulp nodig • 11,5% heeft volledige hulp nodig

– Desoriëntatie • 1 op 3 patiënten is zelden of af en toe gedesoriënteerd • 1 op 5 patiënten is bijna de ganse dag of volledig gedesoriënteerd


Resultaten: patiënten • Prevalentie ondervoeding (MNA) – Ondervoed : 35,9% – Risico op ondervoeding: 41,9% – Niet ondervoed: 22,2%

Ondervoed

Risico

Niet ondervoed

België

35,9%

41,9%

22,2%

Vlaanderen

34,3%

43,0%

22,7%

Wallonië

44,9%

43,8%

11,3%

Brussel

33,2%

43,4%

23,4% Malnutritie 30.V.2008

Resultaten: patiënten • Hoe ouder de patiënt, hoe groter de kans dat hij ondervoed is of risico op ondervoeding loopt Ondervoed

Risico op ondervoeding

Niet ondervoed

75-80 jaar

29,5%

40,7%

29,7%

80-85 jaar

34,5%

42,1%

23,4%

85-90 jaar

36,7%

39,3%

23,9%

> 90 jaar

47,1%

36,6%

16,3%


Resultaten: patiënten • Naarmate de ernst van de neuropsychologische problemen toeneemt, neemt ook het aantal ondervoede patiënten toe • Naarmate de hulpbehoevendheid van de patiënt bij de maaltijd toeneemt, neemt het percentage ondervoede patiënten toe • Het hebben van één of meerdere problemen geeft een significante invloed op de voedingstoestand van de patiënt – smaakproblemen, ontstekingen in de mond, verteringsproblemen, pijn of slikproblemen, kauwen Malnutritie 30.V.2008

Resultaten: multivariate analyse • Problemen m.b.t. slikken, smaak, vertering en pijn – 1,9 keer meer kans op ondervoeding of risico op ondervoeding

• Afhankelijkheid (gedeeltelijk of volledig) van hulp bij de maaltijd – 5,4 keer meer kans op het hebben van ondervoeding of risico op ondervoeding

• Matige tot ernstige vorm van desoriëntatie – 8,9 keer meer kans op het hebben van ondervoeding of risico op ondervoeding


Besluit • Een hoge prevalentie van ondervoeding: – 35,9% ondervoed – 41,9% risico op ondervoeding – Cave:Geen uitspraak mogelijk over oorsprong of evolutie van malnutritie

• Het actief opsporen van malnutritie is belangrijk • Het uitbouwen van een voedingsbeleid is kan de kwaliteit van de voedingszorg verder verbeteren


Malnutitrie - projecten

Ontwikkeling van richtlijn STAVO In kaart brengen van malnutritie en gevoerd beleid Implementatie van malnutritiebeleid Opzetten van een transmuraal beleid

FOD-project ivm voedingsteams


(Mal)nutritie op geriatrische ziekenhuisdiensten van richtlijn tot inventarisatie

Recommend Documents