SARAWAK Maleisisch Borneo
Cultuur Natuur Gastronomie Festivals
introductie
Gastvrij en avontuurlijk De Maleisische deelstaat Sarawak staat garant voor een avontuurlijke vakantie. Een trektocht maken door het tropische regenwoud, neusapen, orang-oetans en neushoornvogels bekijken, slapen bij de locals in een longhouse, duiken naar onaangetaste koralen… het zijn slechts enkele must do’s in Sarawak.
Wie de natuur wil ervaren in al zijn ongereptheid, reist naar Sarawak. Maar liefst twee derde van de deelstaat bestaat uit tropisch regenwoud en er liggen verschillende nationale parken. De Maleisische deelstaat heeft echter nog meer te bieden. Bezoek bezienswaardige steden als Kuching, Miri en Sibu en ervaar de cultuur en gastvrijheid van de diverse etnische groepen.
Iban Longhouse
Sarawak beschikt over één van de oudste regenwouden ter wereld, waar je een enorme diversiteit aan dieren en planten vindt. Bekende voorbeelden zijn de rafflesia, de grootste orchidee ter wereld van circa één meter in doorsnede, en de neusaap, die alleen op Borneo in het wild voorkomt. Al even bijzonder is de neushoornvogel, het symbool van Sarawak. Verblijf minimaal één nacht in de jungle om een goede indruk te krijgen van al het natuurschoon.
Kennismaken met het lokale leven Sarawak kent een rijke cultuur. Er leven tientallen verschillende etnische groepen in harmonie met elkaar samen en het is een unieke ervaring om enkele van deze bevolkingsgroepen te leren kennen. Een verblijf bij een lokale familie is dan ook een aanrader, en al een avontuur op zich. Je leert tijdens een homestay hun cultuur kennen en volgt het gezin in de dagelijkse bezigheden. Daarnaast proef je de lokale keuken en maak je samen traditionele producten.
Hoe er te komen En gaan vanaf Schiphol geen rechtstreekse vluchten naar Sarawak. Vanaf Amsterdam vlieg je dagelijks onder meer met Malaysia Airlines en KLM rechtstreeks naar de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur, vanwaar je kunt doorvliegen (bv. met Malaysia Airlines, MASwings of AirAsia) naar Kuching (KCH). De vluchttijd van Amsterdam naar Kuala Lumpur bedraagt ongeveer 12 uur en de doorvlucht naar Kuching bijna 2 uur.
Hoe er te reizen Sarawak is ruim 3 keer zo groot als Nederland en de afstanden zijn dus aanzienlijk. Van Kuching naar Miri is het bijvoorbeeld 800 kilometer rijden. Je kunt Kuching als uitvalsbasis gebruiken om de natuurgebieden in de omgeving te bezoeken. Een volledige rondreis per auto door Sarawak is natuurlijk ook mogelijk. Wie minder tijd heeft, neemt een binnenlandse vlucht naar Miri of Bintulu. Vanuit hier bereik je snel de andere nationale parken van de deelstaat. Tussen de steden zijn de wegen goed. In het binnenland en nabij het regenwoud zijn de wegen vaak onverhard, waardoor je al snel op een 4WD bent aangewezen. Let op: in Maleisië rijdt men links.
Lambir Hills National Park
bezienswaardigheden
Toeristische hoogtepunten Kuching Vanuit KL International Airport is het nog geen twee uur vliegen naar Kuching en voor velen begint hier dan ook de reis in Sarawak. Trek zeker één of twee dagen uit om de stad te verkennen. Kuching ligt aan de oevers van de Sarawak-rivier en er heerst een gemoedelijke sfeer. Massatoerisme is er (nog) niet en je loopt dus als een local door de gezellige straatjes met koloniale gebouwen en een wirwar aan winkeltjes en hawker stalls. Kuching betekent in het Maleisisch ‘kat’ en dit dier zie je dan ook in diverse vormen terug in de stad.
Stadswandeling Kuching is gemakkelijk te voet te verkennen en het centrum is te vinden bij het Independence Square en het Waterfront (Main Bazaar), aan de zuidoever. Bezoek eerst de imposante, zachtroze moskee met gouden koepels met daarbij de Islamitische begraafplaats. Wie langs het water loopt, ziet aan de overkant Fort Margherita liggen, een vesting gebouwd door de Brit Charles Brooke, die tot 1917 de radja van Sarawak was. Tussen de oevers varen kleine ferry’s, zodat je het fort van dichtbij kunt bekijken. Tegenwoordig heeft Sarawak een gouverneur, die in het Astana paleis woont, ook aan de overkant van de rivier. Tussen Fort Margherita en het Astana ligt het huidige parlementsgebouw, een opvallend gebouw met een goudkleurig dak. Wandel door tot de kleurrijke Tua Pek Kong tempel, de oudste Chinese tempel van Kuching.
Sarawak Museum Het Sarawak Museum, gehuisvest in een Victoriaans gebouw, beschikt over een uitgebreide collectie over de cultuur en natuur van de deelstaat. Je ziet er onder meer longhouse modellen en voorbeelden van opgezette neusapen. De toegang is gratis.
Shoppen Er zijn genoeg mogelijkheden om leuke souvenirs en goedkope goodies in te slaan in Kuching. Rond India Street en de Main Bazaar vind je vele winkeltjes die van alles en nog wat verkopen; van goedkope Apple-accessoires en lokale peper tot felgekleurde Kek Lapis Sarawak cake en heel veel grappige plastic prullaria. In de Kuching Waterfront Bazaar, in het historische stoomschipgebouw, kun je de hele dag terecht voor leuke souvenirs. Ook zijn er diverse luxe shopping malls, zoals de Plaza Merdeka, inclusief Westerse kledingmerken en Starbucks.
Gastronomie Eenvoudig, maar heerlijk eten kan ’s avonds aan het Waterfront, waar je tal van terrasjes en eetkraampjes vindt. Voor de beste en meest verse vis ga je naar het Topspot Seafood Court op het dak van een parkeergarage. Een eindeloze rij hawker stalls met verse vis en groenten doet het water in de mond lopen. Andere aanraders zijn het trendy restaurant BlaBlaBla en het restaurant van hotel Basaga.
4
sarawak
natuur
Natuurparken Twee derde van Sarawak bestaat uit tropisch regenwoud, de natuur is voor velen waarschijnlijk dan ook dé reden om deze deelstaat te bezoeken. De natuurgebieden hieronder zijn te bereiken vanuit Kuching, de parken op de volgende pagina vanuit Miri.
Bako NP Bako, het oudste nationale park van Sarawak, ligt op een half uur rijden van Kuching. Je vindt er schitterende zandstranden en kalksteenkliffen en er leven vele apen en vogels. Je hebt hier grote kans de (zwemmende) neusaap te zien, bekend om zijn grote neus. Via wandelroutes of per boot ga je op zoek naar dit bijzondere dier.
Kubah NP Het Kubah National Park, ten westen van Kuching, is rijk aan beekjes en watervallen. Je ziet er wilde orchideeën en duizenden palmbomen. Bezoek ook het Matang Wildlife Centre (westkant) waar je orangoetans ziet. Jaarlijks vindt hier de Bornean Frog Race plaats, waarbij er aandacht wordt gevraagd voor bedreigde kikkers. Het doel is zoveel mogelijk verschillende soorten kikkers te spotten en te fotograferen.
Semenggoh Nature Reserve Semenggoh, ten zuiden van Kuching, staat bekend om het rehabilitatiecentrum voor orang-oetans. Je kunt er het beste heen gaan tijdens de voedertijden (2x per dag). De vrijgelaten dieren komen hier elke dag terug om te eten. Je kunt via het Orang Utan Adoption Program ook zelf een orang-oetan ‘adopteren’. Via donaties help je met de opvang en verzorging van de apen en ben je er natuurlijk altijd welkom.
Gunung Gading NP Gunung Gading, op twee uur rijden van Kuching, is een uitstekende plek om de rafflesia te bekijken. Je kunt de grootste bloem ter wereld zien vanaf de wandelpaden. Bel van tevoren het park of er die dag rafflesias in bloei staan, want de bloeitijd is maar kort. Er zijn ook watervallen waar je een frisse douche kunt nemen.
Tanjung Datu NP De ‘Heaven of Borneo’ ligt in de westpunt van Sarawak. Vaar langs de kust en bekijk de beboste bergen, fraaie stranden en de turquoise zee. De koralen liggen dicht bij de kust, dus duikers komen er graag. Boek een homestay bij Telok Melano en verblijf bij de lokale stam.
Talang Satang NP Talang Satang heeft de hoogste concentratie zeeschildpadden van Sarawak en de dieren kunnen in dit beschermde gebied rustig broeden. De vier eilanden kunnen alleen als dagtrip worden bezocht of je kunt meedoen met het Sea Turtle Adoption Program. Je brengt dan 4 dagen door in het Turtle Conservation Station en helpt als vrijwilliger met het beschermen van de zeeschildpadden.
6
sarawak
natuur
Gunung Mulu NP
Gunung Mulu
Gunung Mulu NP, vernoemd naar de 2400 meter hoge berg, is het grootste natuurgebied van Sarawak. Tijdens jungletochten maak je kennis met de biodiversiteit en de fascinerende grotten. Aanrader is de 480 meter lange Canopy Skywalk en ontdek ook één van de grootste grotten ter wereld: de Sarawak Chamber (600 m lang en 400 m breed). Neem bij de Clearwater Cave, bekend om de meer dan 100 kilometer lange ondergrondse rivier, een bad in het verkwikkende water. In de grote Deer Cave zie je na zonsondergang hoe talloze vleermuizen naar buiten vliegen op zoek naar een avondmaal. Ander hoogtepunt zijn de Pinnacles, een verzameling 45 meter hoge messcherpe kalksteenrotsen. Aanrader voor avonturiers is de Headhunter’s Trail, een trekking die de route volgt van de vroegere Kayan-krijgers, langs de mooiste plekken van Gunung Mulu NP.
Niah NP Het Niah National Park staat bekend om de archeologische vondsten. De Great Cave herbergt de oudste menselijke sporen in Zuidoost-Azië en je ziet er overblijfselen van een historisch longhouse. In de Painted Cave zijn diverse grottekeningen te zien. De lokale Penan-stam verzamelt hier zwaluwnesten, die (vooral onder Chinezen) als een ware delicatesse worden beschouwd.
Loagan Bunut NP Loagan Bunut is het schilderachtige, grootste meer van Sarawak. Het nationale park is per 4WD of boot te bereiken. Het park wordt gekenmerkt door de grote biodiversiteit en is populair bij vogelspotters. De beste tijd om de flora en fauna te zien is in de ochtend.
Batang Ai NP Ten oosten van Sri Aman vind je het Batang Ai NP, bekend om het grote Batang Ai meer. Bezoek hier de bewoners van één van de vele longhouses van de Iban-stam aan de rand van het meer, waar je tevens kunt overnachten. Spot hier ook wilde orang-oetans.
Similajau NP Dit nationale park, ten noordoosten van Bintulu, is gezegend met kilometers verlaten zandstranden vol palmen en tropische bomen. Bekijk de grillige rotsformaties, maak trektochten door de jungle en zie hoe de grote zoutwaterkrokodillen baden in de zon. De stranden vormen ook een broedplek voor zeeschildpadden.
Lambir Hills NP Op een half uurtje rijden van Miri vind je de Lambir Hills. Dit nationale park kent één van de meest complexe ecosystemen ter wereld. Op slechts een klein deel van dit gebied zijn bijvoorbeeld al meer dan 1000 boomsoorten ontdekt. Vanaf de top van de Bukit Lambir heb je een fraai uitzicht over het woud.
sarawak
7
cultuur
Culturele ervaringen Net als in West-Maleisië, leven ook in Sarawak verschillende bevolkingsgroepen vreedzaam met elkaar samen. Alleen tref je hier naast een grote Maleisische en Chinese gemeenschap, ook tientallen etnische bevolkingsgroepen die al eeuwenlang op Borneo wonen, waaronder de Iban (zeedajaks), Bidayuh (landdajaks), Orang Ulu, Penan, Malays en Melanau. Zij leven meestal midden in het regenwoud, aan een rivier, in een longhouse (een aaneenschakeling van woningen op palen, gemaakt van bamboe en gedroogde bladeren). Onder de huizen scharrelen varkens en kippen. De gekoppelde longhouses vormen een dorp, waar wel duizend mensen kunnen wonen.
Bezoek een longhouse Er bevinden zich tientallen longhouses in Sarawak, waarvan je de meeste kunt bezoeken. Er worden georganiseerde trips aangeboden, maar je kunt ook op eigen gelegenheid gaan. De woningen mogen dan traditioneel zijn, doorgaans is er wel elektriciteit en internet. Tijdens een bezoek word je verwelkomd met tuak, de zelfgemaakte rijstwijn, wordt er traditionele muziek gespeeld en proef je de heerlijkste gerechten, met producten zó uit de natuur. Het is vaak ook mogelijk hier te overnachten. Tijdens zo’n homestay leer je de lokale gewoonten pas echt kennen. Op feestdagen worden de prachtige traditionele kostuums uit de kast getrokken.
Sarawak Cultural Village Wie minder tijd heeft en een indruk wil krijgen van álle bevolkingsgroepen in Sarawak, gaat naar de Sarawak Cultural Village, op zo’n drie kwartier rijden van Kuching. In dit openluchtmuseum maak je kennis met de rituelen en tradities van de belangrijkste etnische groepen. Dagelijks vindt er een folkloreshow met zang en dans plaats.
Festivals In Sarawak vinden er het gehele jaar door tal van evenementen en festivals plaats waarbij je de lokale cultuur leert kennen. Ga bijvoorbeeld naar het Gawai Dayak Festival (om het einde van het rijstseizoen in te luiden), of het bekende Rainforest World Music Festival bij de Sarawak Cultural Village, bij Mount Santubong. In Kuching is het de hele maand augustus feest tijdens het Kuching Festival aan het Waterfront. Ook Kaul is een aanrader, een feest aan het einde van de regentijd. Kaul wordt hoofdzakelijk gevierd door de Melanau-vissersgemeenschap, aan het strand van Mukah (zo’n 70 km van Sibu). Op pagina 11 van deze bijlage vind je een overzicht van de meest bezochte festivals en evenementen.
Contact Ga voor meer informatie en gegevens over alle longhouses naar www.sarawaktourism.com of tel. 0060 82 423 600. In Kuching kun je naar het Visitors Information Centre (tegenover Square Tower).
8
sarawak
Iban Longhouse
10
sarawak
Gunung Mulu National Park
festivals
Gastronomie, muziek en dans Borneo Jazz Festival (mei)
Gawai Dayak
Dit jazz festival is vermaard in de hele regio. Locals bezoeken het, maar zeker ook buitenlandse toeristen. Op het festival spelen regionale en internationale jazz artiesten, maar er is ook ruimte voor nieuwkomers. Het festival wordt gehouden in de plaats Miri, wat een steeds populairdere bestemming in Sarawak is, zonder de tradities uit het oog te verliezen. Voor wie Noord-Sarawak in mei bezoekt, is een bezoek aan dit festival zeker een aanrader.
Gawai Dayak (juni) In juni wordt de zomer ingeluid met de Gawai Dayak Celebration. Gawai Dayak is het oogstfestival van Sarawak, waarbij Kuching wordt omgetoverd tot één groot festivalterrein. Tijdens de diverse festiviteiten leer je de lokale cultuur pas echt kennen. Uiteraard kun je ook de heerlijke traditionele gerechten proeven.
Rainforest World Music Festival (juli)
Rainforest World Music Festival
Wie in juli in Kuching is, kan een bezoek combineren met het Rainforest World Music Festival. Muzikanten van over de hele wereld treden op in de Sarawak Cultural Village en laten tevens hun traditionele muziekinstrumenten zien en horen. Sarawak staat bekend om de sape, een snaarinstrument dat symbool is komen te staan voor dit festival.
Pesta Nukenen - Bario Food Festival (juli) Dit culinaire festival duurt maar liefst drie dagen en viert de gerechten en alles wat de natuur van de hooglanden biedt. Het is het festival met de meest traditionele lokale gerechten. Bezoekers kunnen genieten van de maaltijden die bij de diverse longhouses van de lokale gemeenschappen worden bereid. Gedurende het festival wordt er bovendien gedanst, is er muziek en worden er traditionele spelen gedaan. In de omgeving van het festival zijn bovendien mooie wandelroutes in de Bario Highlands te vinden. En na een stevige wandeling smaken de gerechten nog beter.
Sarawak Regatta (september) In september vindt in Kuching de Regatta plaats, een opmerkelijke race tussen traditionele ‘longboats’ (roeiboten). De boten zijn prachtig gedecoreerd met kleurrijke ontwerpen en verschillen in lengte. In sommige boten kunnen slechts een paar mensen, anderen hebben wel 30 peddelaars aan boord. Ook deelnemers uit buurlanden Brunei en Indonesië zijn aanwezig en strijden om de titel ‘King of the River’. www.sarawakregatta.com. Ga voor een overzicht van alle festivals en evenementen naar www.sarawaktourism.com.
sarawak
Borneo Jazz Festival
11
