magazine Verdriet staat in de kast blz. 28 Win een weekend Domburg (NL) okra.be Hongarije terug naar af Dromen van trage wegen Sterke vrouwen blz

maandblad, verschijnt niet in januari en in augustus - jaargang 44 nr. 2

magazine 2

MAART 2011

‘Verdriet staat in de kast’ blz. 28 14 Hongarije terug naar af 16 Dromen van trage wegen 36 Sterke vrouwen Afgiftekantoor 3200 Aarschot - Erkenningsnummer P106333 Tijdschriften - Toelating gesloten verpakking - 3200 Aarschot 1 - BC 1145

en e n i W kend wee rg (NL) u b m o D lz. 50 b

okra.be

Bij SKM begint de lente vroeger KOM VANAF NU DE MOOISTE LENTE- EN ZOMERKLEDING PASSEN

5 EURO REISVERGOEDING - BIJ AANKOOP VAN 125 EURO (DIRECT VERREKEND AAN DE KASSA) 10 EURO REISVERGOEDING OF ÉÉN FLES CHAMPAGNE - BIJ AANKOOP VAN 250 EURO

MEESTER-KLEERMAKER SINDS 1870 Alle dagen open van 9u30 tot 18u • Zon- en feestdagen gesloten • 4.500 m2 winkelruimte • Gezellig restaurant • Parking voor 300 wagens • Winkel toegankelijk voor rolstoelgebruikers • Rolstoelen ter beschikking • Lift • Airco • Kinderafdeling met speelruimte • Autobus lijn 50.0 aan de Rooseveltplaats te Antwerpen en station Mechelen tot aan de halte ‘Leugstraat’/SKM • www.skm.be

A12 • BOOMSESTEENWEG 35 • 2630 AARTSELAAR • 03 887 38 41

’s Avonds denk ik aan haar bij het zien van de pakkende beelden uit Caïro. Tegen de kracht van mensen samen, is inderdaad geen leger of machtsapparaat opgewassen. Later zal wat daar nu gebeurt misschien een nieuw en belangrijk hoofdstuk van de geschiedenis blijken. Tegelijk zie ik de vele voorbeelden van sterke mensen die nooit het nieuws halen, laat staan de geschiedenisles. Sandhya is zo iemand. Ze werkt voor een betere gezondheidszorg in Bangladesh. Je leest haar verhaal op bladzijde 24. Over haar inzet en die van vele andere helden in de derde wereld hoor je meer tijdens het OKRA-paasfeest in je trefpunt. Dankzij jouw financiële bijdrage, groeit dat netwerk wereldwijd. Ook hier zijn mensen samen tot veel in staat. Als OKRA straks, volgende week of volgende maand of nog later, een oproep lanceert om voor waardige pensioenen op straat te komen, denk dan even terug aan de mensenmassa op het Tahrirplein in Caïro. Ik weet het wel, we hoeven hier geen dictator naar huis te sturen of extreme werkloosheid en armoede aan te pakken, maar toch. Voorwaarde voor verandering is dat we elkaar aansteken, figuurlijk dan. Bij OKRA gebeurt dat van mond tot mond maar ook via onze compleet opgefriste okra.be. De boodschap die we met elkaar delen, waar we op reageren, waar we over discussiëren blijft de kern. Vanaf volgende maand is op deze bladzijde trouwens een nieuwe boodschapper aan het woord. Hij of zij zal jou en de 376 000 andere trouwe lezers maand na maand verrassen met een stukje dat er toe doet. 376 000 lezers, inderdaad, OKRA-magazine wordt niet alleen door de 213 000 OKRA-leden gelezen maar bovendien door duizenden andere mensen. Dat aantal groeit als ook jij je uitgelezen ledenblad in de wachtkamer van de dokter achterlaat en het niet bij het oud papier legt. Wat mij betreft zijn voor de laatste keer de laatste letters van dit voorwoord geschreven. Straks zet ik de eerste stappen als gepensioneerde. Zonder vrees want dankzij jou weet ik dat mensen samen, ook bij OKRA, leven aan het leven toevoegen. Bedankt daarvoor en tot ziens? Lieve Demeester

Bedankt en tot ziens okramagazine maart 2011

Laatste eerste

Vorige zondag vond de OKRA-reisbeurs plaats. De onrust in Noord-Afrika kleurde de gesprekken. “Zouden we naar Egypte vertrekken? Ik geloof het nooit. Een beetje jammer maar tegelijk ben ik blij. Als je ziet wat de kracht van mensen vermag. Opvallend ook dat het internet zo’n cruciale rol speelt. Ik moest terugdenken aan mijn kajotstertijd. Wij reden met de fiets van de ene naar de andere met strooibriefjes, voor een fabrieksactie of een groot congres. En ze waren present. Nu gaat de oproep via een andere weg maar het resultaat blijft hetzelfde.” Marie-Jeanne krijgt het er warm van.

© Jürgen Doom

3

inhoud

33

okramagazine maart 2011

7

STANDPUNT Luisterbereidheid, respect en openheid graag!

8

PRIKKERTJES

42 BOEKEN Een kleurrijk allegaartje

12 VRAAG EN AANBOD Kantkloskussen

44 GEDICHT Lentekind

14 DE KEUZE VAN LIESBET WALCKIERS Hongarije, terug naar af

45 UITJES 46 UIT ‘Vang het Zeeuwse licht’ 49 SPEEL EN WIN Twintig winnaars!

18 OVER GENERATIES HEEN Vrienden van de toneelmicrobe

50 KRUISWOORDRAADSEL

20 OVER WAT TELT Leven, daar gaat het om

52 DE DINGEN Wolken

24 WERELDSOLIDARITEIT ‘Elke student moet een oudere adopteren’

53 OKRA-LIDKAART = GELD WAARD!

26 OKRA-ZORG 32 OKRA-REIZEN Naar het oosten! 33 MENU Appelsien, laat je zien! 36 FILM Sterke vrouwen


40 TENTOONSTELLING Hongarije ontmoet Parijs

10 OKRA-ZINGEVING Hefboom van verandering

16 OKRA-MOBIEL Dromen van trage wegen

4

38 OKRA-SPORT Jog mee!

OKRA-magazine Ledenmagazine van de grootste beweging voor 55+. OKRA, trefpunt 55+: Open, Kristelijk, Respectvol en Actief. Je ledenmagazine zit boordevol OKRA-leven, niet te missen info, lifestyle, cultuur, ontspanning, ledenvoordelen… Vertel wat je ervan vindt aan Chris Van Riet 02 246 44 37, [email protected].

16 20 Leven, daar gaat het om Kwetsbare vrouwen, hier en in Afrika. Naar hen gaat het hart van Marleen Temmerman uit. Als gynaecologe en politica vecht ze voor meer rechten voor deze groep. Een rijk gevuld leven in dienst van het leven.

24 ‘Elke student moet een oudere adopteren’ Wereldsolidariteit vecht voor meer gezondheidszorg in het Zuiden. In Bangladesh doet ze dat samen met partnerorganisatie GK. Verpleegsters fietsen van dorp tot dorp en bezoeken wie ziek is. Ook ouderen worden niet vergeten.

40 Hongarije ontmoet Parijs Rond 1900 trokken heel wat Hongaarse kunstenaars naar Parijs en lieten zich beïnvloeden door het fauvisme. Resultaat waren schilderijen vol kleur en licht. Je kan ze nog tot eind deze maand bewonderen in het Brusselse stadhuis.

30

OKRA-ZORG IN DE KIJKER 26 Ontmoet en draag zorg 26 ‘Maak het leven de moeite waard’ 28 ‘Mijn verdriet staat in de kast’ 30 ‘Artsen herkennen kwetsbare ouderen’ 31 OKRA-ZORGRECHT? 32 Waar kan ik terecht?


‘Artsen herkennen kwetsbare ouderen’

okra.be

5

ITEM

okra.be in het nieuw Andere kleuren en aangepaste vormen! OKRA kiest voor een nieuw digitaal tijdperk. Surf en ontdek de vernieuwde look van de OKRA-website. Overzicht activiteiten Infofiches Downloads Webshop Zoekertjes

okra.be is de webstek voor OKRA-leden.

STANDPUNT

Luisterbereidheid, respect en openheid graag! In deze rubriek reflecteren we vaak over een overheidsmaatregel die impact heeft op het leven van ouderen. Maar omwille van de moeilijke regeringsvorming is er slechts een beperkte politieke besluitvorming. Dat maakt het ons zeer moeilijk.

Impasse Op dit ogenblik biedt informateur Johan Vande Lanotte definitief zijn ontslag aan bij de koning. De politieke impasse ten top. Niemand weet nog waaraan of waaraf. De juiste en volledige informatie voor de burger ontbreekt volledig. Onderhandelaars laten het achterste van hun tong niet zien. Steevast ligt de schuld bij de anderen. Ze geraken er niet uit en niemand stuurt aan op nieuwe verkiezingen.

Debat Stilaan beginnen we te denken aan een breed politiek, sociaal, economisch en cultureel debat van en door het middenveld als antwoord op het uitblijven van een politiek akkoord. Intussen groeit immers bij vele lagen van de bevolking het ongenoegen over wat zich nu afspeelt. We hopen dat dit ongenoegen zich niet vertaalt in afstand nemen, onverschilligheid, nog meer extremisme

Het huidige politieke establishment draagt een grote verantwoordelijkheid.

of zelfs tot de weigering om nog te gaan stemmen.

Verantwoordelijkheid Het huidige politieke establishment draagt een grote verantwoordelijkheid. Als ze schrik hebben om de macht te verliezen, dat ze het dan zeggen. Als ze schrik hebben om stemmen te verliezen, dat ze het dan zeggen. Als ze niet meer willen samenwerken met andere politieke formaties, dat ze het dan zeggen. Eén ding is echter zeker: tot besluitvorming komen in de politiek, veronderstelt luisterbereidheid, respect, openheid en compromissen. Jan Vandecasteele Algemeen secretaris

okramagazine februari 2011

Waarover we het dan wel kunnen hebben? De studie- en de pensioendienst volgen de politieke actualiteit op de voet, we overlopen de mogelijkheden. De betutteling van ouderen door hen voorbehouden parkeerplaatsen ter beschikking te stellen. Of het idee om aan het tarief van het openbaar vervoer te sleutelen ten nadele van de ouderen. Of we kunnen dieper ingaan op wat er in het ontwerp van beheersovereenkomst van de VRT staat en betrekking heeft op ouderen. Zij zijn immers volwaardige deelnemers in het mediagebeuren. Al is het maar om de stijgende vulgariteit en eenzijdige berichtgeving in sommige programma’s met hoge kijk- of luistercijfers een beetje te neutraliseren. We willen zeker niet oproepen om een nieuwe ouderenzender in het leven te roepen zoals dit voorzien wordt voor de jeugd. En er is nog meer dat ons als ouderenvereniging nauw aan het hart ligt.

7

Prikkertjes Lourdes: op bedevaart en zoveel meer ‘Op vertrouwen kan je bouwen!’ Met deze inspirerende boodschap gaan de Oost-Vlaamse OKRAregio’s in juni naar Lourdes. De bedevaart is prima georganiseerd en begeleid. Op het programma staan knappe OKRAvieringen, de traditionele lichtprocessie en andere vaste ingrediënten en uiteraard ook boeien-

De bedevaart is prima georganiseerd en begeleid.

de uitstappen. Zingeving en vakantie gaan bij OKRA hand in hand. Vriendschap en contact, de ontspannen sfeer en de vele beklijvende momenten geven dat tikkeltje meer.

Praktisch Met de hst: van 22 tot 27 juni 2011, 570 euro, toeslag single 110 euro. Met het vliegtuig: van 24 tot 27 juni 2011. Met de autocar: van 18 tot 27 juni en van 20 tot 27 juni 2011. CM-leden genieten een korting van 15 euro. Info en inschrijven via OKRA-Midden-Vlaanderen, OKRA-Waas en Dender of OKRA-Algemeen, 02 246 44 41, [email protected].


Recht op IGO?

8

De Inkomensgarantie voor Ouderen (IGO) is een sociale bijstandsuitkering voor mensen zonder of met een laag pensioen. Ze wordt toegekend na een streng onderzoek van de bestaansmiddelen. Het basisbedrag van de IGO bedraagt 916,33 euro per maand voor alleenwonenden en 610,89 voor samenwonenden. Wanneer mensen op hun 65ste met pensioen gaan, berekent de Rijksdienst voor Pensioenen (RVP) automatisch of ze recht hebben op de IGO. In andere gevallen gebeurt deze berekening echter niet automatisch en moeten

betrokkenen zelf een aanvraag indienen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij mensen die met pensioen gaan voor hun 65ste. Dan zou de RVP in principe automatisch moeten onderzoeken of de betrokkenen recht hebben op een IGO op het moment dat ze 65 worden. In de praktijk gebeurt dit nog niet. De RVP is echter volop bezig om deze situatie recht te zetten. Denk je zelf recht te hebben op een IGO omwille van een gewijzigde gezins- of inkomenssituatie, kan je steeds een verzoek tot IGO indienen bij de RVP of het gemeentebestuur.

Leef niet langer als in een luchtbel en vind een oplossing voor uw hoorprobleem bij Dialogue.

Een gezonde levensstijl, correcte hygiëne en regelmatige preventie helpen u om goed te blijven horen. Hebt u last van lichte hoorproblemen of bent u ouder dan 50 jaar? Dan is het moment daar voor een test.

VOOR HET DICHTSTBIJZIJNDE DIALOGUE HOORCENTRUM:

0800 94 229 of www.dialogue.be

Gelieve deze coupon af te geven in het Hoorcentrum of op te sturen naar Dialogue - Technologiestraat 65 - 1082 Brussel.

Naam : Adres : Postcode : Telefoon :

Plaats : E-mail :

De door u verstrekte gegevens worden opgenomen in een gegevensbestand van Dialogue Hoorcentra NV - Technologiestraat 65 - 1082 Brussel, voor commerciële doeleinden. De gegevens kunnen ook worden doorgegeven aan derden. U heeft recht op inzage, verbetering en schrapping van gegevens.

SS11 Okra

Dialogue biedt u een GRATIS hoortest aan.

OKRA-ZINGEVING

Hefboom van verandering Het getal veertig heeft in de Bijbel een symbolische betekenis. Veertig jaar ligt er tussen de uittocht van de Joden uit de slavernij van Egypte en de intocht in het beloofde land. Veertig dagen vertoefde Jezus in de woestijn bij het begin van zijn openbaar leven.


We zijn niet zeker of de Bijbelse verhalen over de uittocht van de Joden en de vasten van Jezus helemaal exact zijn. Zoals zo vaak hebben Bijbelse schrijvers eerder een symbolische boodschap op het oog. Met veertig jaar en veertig dagen wordt een lange tijd bedoeld want het was een moeizaam proces. Als een volk zich wil bevrijden uit slavernij, vraagt dat tijd. Als een mens zich wil losmaken van zijn verlangens naar meer

10

bezit, eer en macht, moet hij lange tijd aan zichzelf schaven. De veertigdagentijd staat in de Bijbel voor bevrijdingstijd: tijd van menselijke en sociale vernieuwing. Het beeld van de veertigdagentijd is de woestijn. Het staat voor een lastige en eenzame strijd tegen bekoringen en verleidingen. Het is de kunst onrust om te zetten in innerlijke tevredenheid. Het gaat om het vermogen de zorg voor eigen wellness, full-

ness en wholeness te openen voor het welzijn van wie het minder goed heeft.

Samenleven De verhalen over Mozes met zijn vluchtende Joden in de woestijn en over Jezus met zijn duivelse bekoringen - ook in de woestijn gaan veel verder dan minder eten en drinken. Vasten beperken tot versoberen, doet de diepere geest van de veertigdagentijd uit het oog verliezen. Kunnen weerstaan aan aantrekkelijke afleidingen die een mens zijn wezenlijke doelen in de weg staan, daar gaat het om in de veertigdagentijd. Met zo’n opvatting kan de joodschristelijke traditie naadloos aansluiten bij het grootste maatschappelijke debat in het begin van de 21ste eeuw. Zal de wereld er in slagen om op korte termijn te komen tot een wereldwijd gedragen rechtvaardige en duurzame levensstijl en samenlevingsopbouw? De Bijbel geeft ons lessen in verandering: begin er tijdig aan, maak er genoeg werk van want het gaat om een lastig en lang proces. Vasten in de Bijbelse traditie is sociaal geladen. Veel meer dan

Vervulling De laatste jaren leren rijke landen uit schade en schande dat de overvloed hun bevolking niet gelukkiger en rechtvaardiger maakt en dat welstand nieuwe ziektes en onbehagen met zich meebrengt. Maar tegelijk slagen de leiders en de bevolking er vooralsnog niet in om deze wijsheid om te zetten in een passend politiek beleid van nieuwe rechtvaardige duurzaamheid. Het zou ons nochtans zoveel gelukkiger maken. In dit kader wordt het beeld van de veertigdagentijd steeds actu-

eler. Ons bevrijden van onszelf wordt dringend en dwingend. Onze gehechtheid aan eigen belangen omsmeden tot zorg voor het algemeen belang is een prioritaire strijd. Wat een zegen als het zou lukken. Wat een droom van een samenleving als we het zouden waarmaken. Eén van de mooiste Bijbelse teksten over vasten als tijd van humane en sociale omkering staat bij de profeet Jesaja in hoofdstuk 58. De tekst verwoordt zo raak dat de strijd om verandering tegelijk een bron is van nieuw geluk en nieuwe zaligheid. “De vasten die Ik wil, dat is: wat onrechtvaardig is veranderen; waar mensen gekneld worden ze ruimte geven en waar ze verdrukt worden vrijheid brengen. Met al wie honger heeft uw brood delen, arme zwervers in uw huis opnemen, aan havelozen kleding geven en u niet onttrekken aan de zorg van uw verwanten. Dan zal het licht doorbreken van een nieuwe morgen en het geluk zal met u zijn. Dan zal Ik u altijd blijven leiden en in de woestijn uw honger stillen. Dan zult gij zijn als een goed verzorgde tuin, als een bron die altijd water geeft.”

Droom van een wereld In de beste godsdienstige tradities gaat vasten gepaard met zorg om de naaste in nood, dichtbij en veraf. Er is sprake van ‘tienden’: een tiende van het eigen inkomen voor solidariteit. Stel je voor dat de meer gegoede mensen tijdens de veertigdagentijd vrijwillig tien procent van hun maandinkomen zouden overmaken aan steun voor de minderbedeelden. Stel je voor dat regeringen van rijke landen gedurende een paar maanden tien procent van hun begroting zouden besteden aan het wegwerken van armoede in het Zuiden. Stel je voor dat de vasten het begin zou worden van echte ‘Wereldsolidariteit’. Zou dat geen zalige wereld worden? Zou dat niet Gods droom van de wereld zijn? Zou dat niet Pasen zijn hier en nu? Die droom wordt waar als OKRA op steeds meer plaatsen werk maakt van steun aan wie het moeilijker heeft hier en in het Zuiden. De veertigdagentijd zou in OKRA niet onopgemerkt mogen voorbijgaan. Geen gemakkelijke opdracht, wel een heel kostbare. Tekst Jean-Paul Vermassen

De veertigdagentijd is bezorgd zijn om de kwaliteit van leven en samenleven.


de egocentrische vasten die de laatste jaren in is. De veertigdagentijd heeft niets te maken met vasten als tijd van zuivering van het lichaam dat te veel genoten heeft van de welvaart of als tijd van afslanking. Zulk populair vasten ligt helemaal in het verlengde van de modieuze maatschappelijke waardeschaal: begaan zijn met jezelf, je status, je fysiek voorkomen. De veertigdagentijd daarentegen is bezorgd zijn om de kwaliteit van leven en samenleven, bezorgd zijn om de verdieping van een al te oppervlakkige waardeschaal.

11

VRAAG EN AANBOD

Kantkloskussen

■ Zakhorloges

Ik verzamel zakhorloges onderdelen ervan. F. De Wit, 0486 87 39 77, [email protected]

en/of

■ Angele Dalschaert

■ Lied Sint-Dimphna

■ Florence van Bogaert

Ik heb een eiken kantklostafel, klossen, kussens, een lamp, een moleken. Prijs overeen te komen. Chris Moonen, 014 22 02 75, [email protected]

■ Bond van het Heilig Hart

Ik ben op zoek naar het speldje dat leden van de Bond van het Heilig Hart op de revers van hun jas speldden. R. Vanderheyden, J.B. Tassynsstraat 32, 2070 Zwijndrecht, 03 252 94 99, [email protected]


12

Heel veel lezers sturen ons zoekertjes voor deze rubriek. Je vraag wordt zo snel mogelijk gepubliceerd maar je houdt er het best rekening mee dat je zoekertje pas een jaar nadat je het verstuurde verschijnt op deze bladzijden. Uiteraard plaatsen we het onmiddellijk op www.okra.be.

Ik zoek oude communieprentjes van voor 1975. Ik heb ruilmateriaal. Jacqueline Taillieu, Veldstraat 3, 8720 Dentergem, 051 63 44 15

■ Kantklos

Wie kent de tekst nog van het liedje Het leven van Sint-Dimphna? Het begint als volgt: ‘Wat lijdt een arme maagd, die haar hart aan God opdraagt, die in haar jonge jeugd wil leven in eer en deugd’. Louis Verlooy, Meren 18, 2250 Olen, 014 21 93 26

Je zoekt wat of hebt iets aan te bieden? Commerciële aanbiedingen nemen we niet op. Je zoekertje komt ook op www.okra.be. Stuur je vraag naar OKRA-magazine, Vraag en aanbod, PB 40, 1031 Brussel of naar [email protected]. Vermeld het liefst je telefoonnummer. Dank in naam van de lezers aan wie reageert.

■ Communieprentjes

■ Paternoster

Ik zoek benodigdheden om paternosters te maken voor verschillende missies. Reimonda Dusselier, P. Paguaylaan 46, 3550 Heusden-Zolder, 011 57 26 57

■ Stan Ockers

Wie kent de tekst over oud-wielrenner Stan Ockers? De tekst begint als volgt: ‘Het was alleen maar onze Stan, die kleine werd een grote man. Hij werd de wereldkampioen.’ Oscar Van Wesemael, Wijde Wereld 17, 9340 Lede

■ Kruissteek

Ik zoek naar patronen in kruissteek met afbeelding van iconen. Gerda De Vliegher, Moeshofstraat 58, 2170 Merksem, 03 646 46 93

■ Gedicht

Wie bezorgt mij de tekst van het gedicht dat als volgt begint: ‘Thuis zijn wij met zeven kinderen. Moe is fier op hare schat, vader ook maar soms toch zegt hij zeven koppen kosten wat.’ Hilda Kuypers, Palmbosstraat 37, 2990 Loenhout

Ik verzamel alles van Angele Dalschaert, een schrijfster van kinderen jeugdboeken. Monique Van Quickelberghe, Kerkstraat 2a, 9870 Olsene

Ik zoek Florence van Bogaert, pleegkind van Stan en Fanny Roeibergs. Ze woonde in de periode 1940–1958 in Villa ’t Krekeltje (Brasschaat) en zal nu ongeveer zeventig jaar zijn. Madeleine Beirens, 0473 81 00 36

■ Tony Sandler

Ik zoek een cassette met het liedje Als ’t maantje lacht gezongen door Tony Sandler. Graag ook de tekst. Omer Dedeyster, Sint-Pietersnieuwstraat 22, 9600 Ronse

■ Jos Heyvaert

Ik zoek foto’s van schilderijen (jaartal vermelden), krantenartikelen en andere documentatie over mijn vader en kunstschilder Frans Joseph Heyvaert (1920-1987). Magda Heyvaert, Henri Jasparlaan 176 bus 606, 8434 Westende, 0477 98 65 01

■ Foto’s

Ik bied een verzamelaar twintig mooie foto’s aan over de kledij van spoorwegarbeiders uit de periode 1838–1918. Celesta Van Lierde, Nieuwstraat 13 bus 12, 9420 Erpe-Mere, 053 83 00 13

■ Hallaar

Het heemmuseum zoekt foto’s van René Theunen (1920-1948), oudgemeentesecretaris van Hallaar en van Jozef Van Den Bergh (1901-1972), oud-burgemeester van Hallaar. René Van Loo, Lange Rechtestraat 24, 2220 Hallaar, 015 24 19 82

■ Legerdienst

Wie deed zijn legerdienst of was in opleiding in de Dossinkazerne in Mechelen gedurende de maanden mei, juni en juli 1958? Roger Vercruysse, Herdersbruggestraat 39, 8380 Dudzele, 050 67 01 27

Ik zoek het boek Dikkop van Aster Berkhof. M. Smits, 03 658 69 02

■ Gedicht

Ik zoek de tekst van een oud gedicht dat als volgt begint: ‘Neen Liesbeth neen, waarlijk neen. Gij moogt mij voor geen ontrouw honen. Al had ik de keuze uit alle schonen.’ Tilly Verhulst, Westrodestraat 7, 1861 Westrode-Wolvertem, 052 30 52 27

■ Handwerk

Ik heb overschot van dmc, anchor, kaders en stof voor handwerk. Noella Meyfroodt, Heuvelhoek 39, 8720 Dentergem, 0495 77 82 35

■ Lp

Ik zoek de lp van Joseph Schmidt HMV 045-28497 M en van Richardt Auber HMV 045-30223 M. A. Vertez, G. Gezellestraat 16, 2070 Zwijndrecht, 03 219 29 76

■ Bierviltjes

Ik verzamel bierviltjes en -etiketten van de brouwerijen Eylenbosch, Timmermans, De Neve en Goossens. Willy Longin, 02 466 24 09, [email protected]

■ Glasraam

Ik bied een glas-in-loodraam aan van Vlaanderen (44x37 cm) aan. Lucienne Meyts, Kortenberg, 02 759 86 79, [email protected]

■ Bakelandt

Ik zoek het boek van Bakelandt en zijn roversbende en van Jan de Lichte. Albert Braekevelt, Kruisbesstraat 12, 2811 Hombeek, [email protected]

■ Fietsbatterij

Ik zoek een tweedehands fietsbatterij van het type NIMH 7.0 voor een elektrische fiets Sparta Pharos Finesse. Jozef Heyde, Ardense Jagersstraat 32, 9800 Gottem, 051 63 44 55, [email protected]

Ik bezit twee ronde kantkloskussens (diameter 57 en 67 cm) in goede staat. Martha De Maesschalck-Gils, Gillès de Pélichylei 156, 2970 ’s Gravenwezel, 03 383 26 27

■ Scheiden doet lijden

Wie kan mij Scheiden doet lijden instrumentaal bezorgen? Frans Van Lommel, 014 22 09 64

■ VVE/UDA

■ Noten rapen

■ Plus magazine

■ Stoffen

■ Kuifjespuzzel

Mijn dochter maakt kostuums voor een toneelgroep. Allerlei stoffen zijn zeer welkom. Sonia Merckx, Sint-Gillis-Waas, 0472 92 11 28, [email protected]

Ik zoek twee puzzelstukken van de puzzel Kuifje op de maan (19541956). Ginette Wybo, Werkenstraat 12, 8610 Handzame, 051 57 02 50, [email protected]

■ Liedboek

■ Dia’s op dvd

■ Meccano

Ik ben op zoek naar het huidige adres of telefoonnummer van Louis Roggen, vermoedelijk geboren in Willebroek. Hij is de zoon van J. Beyens en van Benonie Roggen, een soldaat die sneuvelde op 28 mei 1940 te Loppem. M. Wittevrongel, 050 82 25 24, [email protected]

Mijn vader, die in een rolstoel zit, zoekt een meccano. Wim Dedrie, 056 70 37 92

■ Kantkloskussens

Ik verzamel en ruil postzegels uit alle landen, bij voorkeur van bloemen, dieren, sport en Olympische spelen. J. Hanssens, Bredabaan 312, 2930 Brasschaat, 03 652 16 81

Mijn invalide echtgenoot verzamelt postzegels uit alle landen. Teresa Malit, Fonteinstraat 137 bus 2, 3000 Leuven

Ik ben op zoek naar een liedboekje met de begeleiding van 25 sinterklaas- en kerstliedjes. De liedjes zijn omlijst met groene bladeren en kleine rode bolletjes. Omer Klaes, Brugstraat 209, 2960 Sint-Job-in-’t-Goor, 03 636 11 54

Wij bezitten een bolspel dat bestaat uit elf bollen met een diameter van 16,5 cm en een dikte van 11,5 cm. In het midden is een rode bol geschilderd. Graag meer info. Mieke Cocquyt, 050 50 06 20, [email protected]

De vriendenkring van oud VVE/UDA en Air Commandos zoekt contactgegevens van oudgedienden om gezellige bijeenkomsten en ontspannende activiteiten te organiseren. Jean-Pierre Van Doorselaer, Jan Sobieskilaan 4/1, 1020 Brussel, 0495 30 31 33, [email protected]

■ Postzegels

Ik zoek de tekst van het gedicht Noten rapen. Het begint als volgt: ‘Hoort hoe het waait, zegt Jan tot Piet. Morgenvroeg vergeet het niet.’ Noël Yperman, Steenstraat 20, 9500 Geraardsbergen, 0497 32 25 50, [email protected]

■ Postzegels

■ Bolspel

Wij zetten dia’s over op dvd. André Huwel, Veldstraat 89, 8340 Sijsele, [email protected]

■ Oorlogssoldaat

Wie heeft er belangstelling voor een collectie Plus magazine, vanaf het eerste exemplaar tot 2008? René Boehme, Eksterstraat 41, 8400 Oostende, 0473 38 06 59, [email protected]

■ Avion

Naar aanleiding van een onderzoek over de geschiedenis van de vroegere breigoedfabriek Avion te Gent, zoek ik ex-werknemers voor een interview. Marc Hanson, 0476 46 93 69, [email protected]

■ Piano

Ik bezit een oude piano Golden Medailie, preis, J.N. & Ausland Patente. Wie vertelt me daar meer over? Felicien Verdoodt, Jagershoek 165, 9320 Erembodegem, 053 70 00 56

■ Fotobewerking

Ik zoek iemand die mij fotobewerking op computer kan leren en iemand die mij een snelcursus Spaans kan geven. Ik kan mij moeilijk verplaatsen. Diane Debrabandere, Goudwinde 4 bus 02, 8530 Harelbeke, 056 70 70 82


■ Aster Berkhof

13

DE KEUZE VAN LIESBET WALCKIERS

Hongarije, terug naar af In 1989 maakte Hongarije komaf met het communistische bewind. Daarmee kwam een einde aan een regime dat, net als in de andere Oost-Europese landen, vrije meningsuiting uit zijn woordenschat had gebannen. Het is nu terug naar af.

Sinds de verkiezingen van vorig jaar wordt Hongarije bestuurd door de rechts-conservatieve regering van premier Victor Orbán. Die kan rekenen op een absolute meerderheid in het parlement en heeft dus ruim armslag om zijn politiek door te drukken. Het kostte hem dan ook niet de minste moeite om een nieuwe mediawet goedgekeurd te krij-

gen, al kon hij wel weten dat die een storm van protest zou losmaken in binnen- en buitenland. En zo geschiedde, toen de wet op één januari van kracht werd.

Weg persvrijheid De tekst is een ware aanfluiting van de persvrijheid zoals die in de beginselen van de Europese Unie is ingeschreven. Er komen sanc-

ties voor berichtgeving die politiek niet evenwichtig wordt geacht of die een aantasting zou zijn van het openbaar belang, de publieke orde of de moraal. Dat geldt zowel voor de schrijvende pers en de audiovisuele media als voor het internet, zelfs voor de blogs van een redactie. Openbaar zowel als privé. De boetes kunnen oplopen tot 750 000 euro. De inhoud van de berichten mag expliciet of impliciet geen belediging inhouden van personen, gemeenschappen, naties, religies, minderheden of meerderheden, zeg maar iedereen. De wet bepaalt ook dat wanneer een mediabedrijf een ernstige waarschuwing heeft gekregen, het niet meer mag solliciteren bij aanbestedingen voor nieuwe frequenties of telefoonlicenties. Dat verbod geldt ook voor eventuele filialen van zo’n bedrijf.


Raad van toezicht

14

De vraag is natuurlijk: wie gaat daarover beslissen? Er is een raad van toezicht opgericht die bestaat uit leden van de regeringspartij Fidesz en vertrouwelingen van premier Orbán. Die raad mag huiszoekingen verrichten op de redacties en eisen dat de journalisten hun bronnen prijs geven. De enige reden die daarvoor zal worden aangegeven is de ‘nationale veiligheid’. Zonder verdere verklaring, zonder dat er een gerechtelijk onderzoek aan de gang is. De voorzitster van de raad is aangesteld voor een duur van negen jaar en haar ambtster-

De nieuwe perswet zal leiden tot zelfcensuur want niemand zal het aandurven om de toekomst van zijn medium in gevaar te brengen.

Intimidatie Voor de Hongaarse journalisten lijdt het geen twijfel: de nieuwe perswet zal leiden tot regelrechte zelfcensuur. Niemand zal het aandurven om de toekomst van zijn medium in gevaar te brengen. Ze hebben al betoogd. Er zijn enkele bladen verschenen met een witte voorpagina ten teken van protest. Maar het gebeurt allemaal vrij voorzichtig want het risico is niet te overzien. Enkele uren na de goedkeuring van de wet in het parlement heeft de sterpresentator van Radio Kosuth, de voornaamste openbare radio, één minuut stilte in acht genomen op uitzending. De man is een echt icoon in zijn land. Samen met zijn hoofdredacteur is hij prompt op non-actief geplaatst. Weliswaar niet ontslagen, neen, maar hij moet de hele duur van wat zijn ochtenduitzending was ter beschikking blijven. Geen vervolging zoals in communistische tijden maar wel verregaande pesterij en intimidatie tegenover de collega’s. Zelfs al hebben enkele bladen aangekondigd dat ze niets zullen veranderen aan hun inhoudelijke aanpak, het zwaard van Damocles boven hun hoofd zal zijn uitwerking niet missen.

de dag zelf dat Hongarije - voor het allereerst - het roterende voorzitterschap van de Europese Unie op zich nam. Het was zeker geen gelukkige samenloop van omstandigheden dat een regering die zich totnogtoe uitdrukkelijk anti-Europees heeft opgesteld de zes maanden van haar voorzitterschap inzette met wat is overgekomen als een regelrechte provocatie. Als er intussen al iets is aangetoond - en dat zal Viktor Orbán zeker plezieren - dan is het de zwakheid van Europa, dat beweert de mensenrechten hoog in het vaandel te dragen. Een Unie die er niet in slaagt die rechten - zo’n recht is persvrijheid toch in haar eigen schoot te doen naleven. De eerste dagen kwam er protest van Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Luxemburg. Daarna van België dat het voorzitterschap in Budapest plechtig was gaan overdragen. En, aarzelend, van Frankrijk. Maar Parijs hoedde er zich voor zijn nek te ver uit te steken toen Orbán arrogant repliceerde dat hij geen lessen te ontvangen heeft van landen zoals Frankrijk waar de president persoonlijk het hoofd van de openbare televisiezender uitkiest. Daar heeft hij overigens wel een punt.

Trage procedure Zwak Europa Was het toeval? Feit is dat de omstreden wet is ingegaan op

Misschien is dat de reden waarom de Hongaarse premier zo zeker is van zijn stuk. Hij heeft

gespeculeerd op de zwakke reactie van de Europese Commissie. Theoretisch kan die wel degelijk sancties nemen tegen de beknotting van de persvrijheid want het gaat hier duidelijk om een overtreding van de gemeenschappelijke beginselen van de Unie. Maar in de praktijk belooft het een hele trage procedure te worden die misschien maar afgehandeld zal raken wanneer het voorzitterschap van Hongarije al afgelopen is. Om te beginnen hebben de Europese ambtenaren weken moeten wachten op de vertaling van de 194 bladzijden tellende tekst. Toen Eurocommissaris Barroso zijn ongenoegen liet blijken, heeft premier Orbán uiteindelijk in afgemeten bewoordingen geantwoord dat zijn land eventueel bereid zou zijn wijzigingen aan te brengen aan de wet. Maar hoe concreet en hoe verregaand die wijzigingen kunnen zijn, daar hebben wij vooralsnog het raden naar. De stugge anti-Europese houding die zijn partij in het verleden heeft aangenomen, voorspelt alleszins niet veel goeds. Het is weinig waarschijnlijk dat de eerste minister en zijn radicaal-nationalistische aanhangers bereid zullen zijn gezichtsverlies te lijden tegenover een Europese Unie die ze grondig verachten. En die - voor de zoveelste maal niet in staat blijkt een vuist te maken. Tekst Liesbet Walckiers


mijn is hernieuwbaar. Zelfs indien Fidesz de volgende verkiezingen zou verliezen, zou ze dus op post blijven.

15

OKRA-MOBIEL

Dromen van trage wegen


Neem even de tijd om te mijmeren. Doe je ogen dicht en wandel door je dorp zoals het vroeger was. Probeer je alle oude veldwegen, kerkwegels en doorsteekjes voor te stellen. Pure nostalgie maar ook brandend actueel. Meer en meer mensen raken opnieuw overtuigd van het belang van deze trage wegen. En terecht.

16

In tegenstelling tot de snelle wegen voor koning auto, zijn trage wegen bedoeld voor wandelaars en fietsers. Er zijn verschillende soorten. Zo zijn er de officiële buurtwegen die voorzien zijn in de wet van 1841 op de buurtwegen. Ze zijn aangeduid op de Atlassen der Buurtwegen die je kan inkijken bij je gemeente- of provinciebestuur. Deze buurtwegen zijn openbaar: iedereen mag er dus gebruik van maken. Ze mogen niet afgesloten worden, hoewel dat in de praktijk helaas maar al te vaak gebeurt. Naast de officiële buurtwegen zijn er ook verschillende trage wegen die onder een andere wetgeving vallen. Zo vallen de wandelwegen in bossen onder het bosdecreet,

die in natuurgebieden onder het natuurdecreet en dijkpaden worden beheerd door Polders en Wateringen. Het juridisch statuut van vroegere trein- of trambeddingen is meestal afhankelijk van de bestemming op het gewestplan. Verder zijn er trage wegen die spontaan gegroeid zijn en onder geen enkel juridisch statuut vallen.

nieuwe verkavelingen of industrieterreinen. Andere trage wegen werden verhard en vervolgens ingeschakeld in het autowegennet waardoor ze hun functie van trage weg verloren. Soms worden kleine wegeltjes ingepalmd door aanpalende eigenaars of omgeploegd door landbouwers. Of ze worden niet of nauwelijks onderhouden en dreigen daardoor in de nabije toekomst ook te verdwijnen.

Waar zijn ze gebleven, mijnheer?

Is dat dan zo erg?

Hoewel ons Vlaamse landje bezaaid ligt met trage wegen zijn heel wat van onze kerkwegels, jaagpaden, vroegere treinbeddingen, holle wegen en bospaden verdwenen of bedreigd. Oorzaak is vaak de aanleg van

Het verdwijnen van trage wegen is een spijtige zaak. Trage wegen bieden immers heel wat mogelijkheden en voordelen. Zo kunnen ze gebruikt worden als wandel-, fiets- of ruiterpad. Op die manier worden ze ingeschakeld in wan-

Natuur Trage wegen zijn, zeker in Vlaanderen, ook van belang voor natuurontwikkeling. In het dichtbebouwde Vlaanderen zijn de overgebleven natuurpareltjes klein en sterk versnipperd. Trage wegen zorgen voor een ecologische verbinding tussen natuurgebieden waardoor tal van planten en dieren zich kunnen verspreiden over een groter gebied. Daarnaast zijn trage wegen een specifieke biotoop voor verschillende planten en insecten. Holle wegen nemen hierbij een specifieke plaats in door hun hoge ecologische en landschappelijke waarde. Veel wandelaars en fietsers gebruiken trage wegen als veilige verbinding. Ze bieden zeker voor korte afstanden een alternatieve en verkeersveilige route voor bijvoorbeeld schoolgaande kinderen. Heel wat trage wegen maken een verbinding tussen dorpskernen. Ook in een stad kunnen bijvoorbeeld jaagpaden naast waterlopen een veilige verbinding garanderen voor de zachte weggebruiker.

De geschiedenis van sommige veld- of kerkwegels gaat terug tot de Romeinse tijd. Wat moeten we nu doen? Wilen we de trage wegen behouden, moeten we ze in de eerste plaats zelf gebruiken. We moeten ook onze ogen open houden en van onze oren maken als ze ingepalmd, afgesloten of verwaarloosd worden. Samen met andere organisaties moeten we aan de kar trekken en het belang van de trage wegen op de gemeentelijke agenda droppen. Op heel wat plaatsen in Vlaanderen is men aan een inhaalbeweging bezig en worden afgedankte trage wegen terug in volle glorie hersteld. Onder impuls van de vzw Trage Wegen, provincies en heel wat lokale organisaties zoals wandelclubs en natuurverenigingen gaat men aan

de slag. Inwoners maken een inventaris op van de trage wegen in hun gemeente en smeden plannen om ze te herwaarderen. Ouderen hebben de ervaring en de kennis van heden en verleden om daaraan een bijdrage te leveren. Zeker in het kader van het jaarthema OKRAmobiel. Veel traag plezier! Tekst Pat Rooseleers Foto’s Pasar

Met je vragen over wetgeving rond trage wegen, voor voorbeelden van projecten en aanpak, voor meer info over de werking in Vlaanderen kan je terecht bij de vzw Trage Wegen via 09 331 59 20, [email protected] of www.tragewegen.be.


delen fietsroutes. Veldwegen en kerkwegels zijn immers ideaal voor wandelaars of fietsers die op een rustige manier van het landschap en de natuur willen genieten. Trage wegen hebben ook een belangrijke cultuurhistorische waarde, het zijn vaak historische verbindingen. De geschiedenis van sommige veld- of kerkwegels gaat terug tot de Romeinse tijd! Trage wegen zijn getuigen van vroegere verbindingen tussen dorpskernen (kerkwegels), van oude doorgangen voor landbouwers (karrensporen), van wegen die werden gebruikt om boten voort te slepen (jaag- en dijkpaden op oeverstroken) of van vroegere treinen tramverbindingen (voormalige beddingen). Als trage wegen verdwijnen, gaat dus ook een deel van ons collectief geheugen verloren.

17

OVER GENERATIES HEEN

Vrienden van de toneelmicrobe Twee mannen, twee generaties. Vrienden voor het leven. “We hebben veel gemeen: toneel en we drinken graag een glas bier”, zegt de jongste. Do Van Ranst is 36, André Fobe 68. “Ik ben zijn toneelvader, dat vat onze band het beste samen”, vertelt André.

Twaalf jaar geleden leerden ze elkaar kennen. Dré speelde zijn jubileumstuk voor vijfentwintig jaar op de planken bij het amateurtoneelgezelschap Voor God en den Evenmensch in Hamme. Do debuteerde in dat stuk. “Ik zie ons nog na de repetitie aan de toog samen praten, weet je nog Dré? Uren hadden we het over toneel, over het leven, over van alles. Je kan alleen maar zeggen dat het meteen klikte tussen ons.”


Kinderen op de planken

18

Do stelde Dré voor om met een kindertoneel te starten in Hamme. “Ik was er onmiddellijk voor gewonnen. Do kan makkelijker met de kinderen om, hij heeft jongere ideeën dan ik. Maar hij is wat nonchalant. Bij de start van het kindertoneel was ik Do’s toneelvader. Do was vooral met de creatieve uitwerking bezig, ik was zijn geheugen. Ik volgde alle praktische zaken op, ik wist waar alles lag, ik hield het geheel in de gaten. Aanvankelijk schreef Do de toneelstukken en ik regisseerde ze. Maar Do is beter in de aankleding van een stuk en hij kent meer van muziek die bij kindertoneel past. Gaandeweg deden we samen de regie. Het laatste stuk waaraan ik meewerkte was Romeo en Julia. Daar houd ik zeer goede herinneringen aan over. Dat was een stuk waar we echt samen aan gewerkt hebben, ook de regie.”

Elk zijn idee Toneel bindt de mannen ook vandaag. Dré regisseert een keer per

jaar een toneelstuk bij Schakels, een lokale toneelvereniging. “Iedereen die goesting heeft om mee te spelen, krijgt een rol. Dat is het principe. Alleen: je vindt niet altijd een toneelstuk dat past bij het aantal spelers dat je hebt. Dus vroeg ik aan Do of hij voor mij geen stuk kon schrijven met precies het aantal rollen dat ik nodig heb.” “Ondertussen schreef ik al zes stukken voor zijn gezelschap. Ik lever de tekst af en Dré neemt de regie op zich. Ik bemoei me er niet meer mee. Naar een van de laatste repetities kom ik kijken en dan ben ik altijd tevreden. Meer zelfs, ik blink van trots. Nog geen enkele keer was ik in de uitvoering door Dré teleurgesteld. En wees gerust, ik zou het echt wel zeggen als ik niet tevreden ben. Bovendien, geen enkel toneelstuk dat ik schreef is niet eerst door mezelf of Dré geregisseerd. Ik schrijf ook kinderen jeugdboeken. Ook daar heb ik dezelfde houding. Ik schrijf en de illustrator maakt de tekeningen. Ieder zijn stiel. Als het niet goed is, zal ik het wel zeggen. Maar ik dring mijn ideeën niet op.”

Om te lachen “Ik haal er persoonlijk plezier uit om de stukken van Do te regisseren. Het moet bij ons altijd een toneelstuk om te lachen zijn. Maar soms is de humor in het stuk niet onmiddellijk zichtbaar. En dan stuit het wat op weerstand van de acteurs. Als ik er toch in slaag hen te overtuigen van de humor, vind ik het een succes. Al zou ik eerlijk

Do Van Ranst: “We lopen elkaars deur niet plat maar ik weet, ik kan altijd bij Dré terecht.”

gezegd ook graag eens een dramastuk regisseren maar in dit gezelschap zal dat niet lukken. We spelen maar een keer per jaar en mensen zijn gewoon dat ze naar ons komen om te lachen.” “Soms vraag ik aan Dré of hij geen stuk nodig heeft. Ik doe het graag eens ter afwisseling. Ik wil het zelf wel goed vinden maar critici zitten er niet op te wachten, het krijgt geen recensies. Ik gebruik het als vingeroefening, als ontspanning. En als het dan ook nog eens opgevoerd wordt, graag.”

‘Zonder Dré had ik dit boek niet geschreven.’ verrassende benadering. Het verhaal van Mombakkes was een geweldige invalshoek voor een verhaal over autoriteit en overspel. Trouwens Dré, ik gebruik je in mijn volgende boek ook. Je speelt er een rol in, ik laat je een toneelstuk regisseren. Maar je mag gerust zijn, je mag niet naar de boekvoorstelling komen (lacht).”

Carnaval met mombakkes

De muze Do: “Het is simpel: zonder Dré had ik dit boek niet geschreven. Over de grote thema’s worden boeken vol geschreven. Ik doe dat ook maar ik ga altijd op zoek naar een

Toneelvader en Westvleteren Wat leerde Do van Dré? “Zoals ik al zei, Dré heeft op de planken een beetje de vaderrol op zich genomen.” Dré: “Op een bepaald ogenblik lag Do in de toneelvereniging onder vuur. Ik heb het voor hem opgenomen, zoals een vader het voor zijn zoon opneemt. Ik heb gepleit om hem niet te veroordelen op basis van dingen waarvan niemand het fijne wist. En ze hebben naar mij geluisterd.” “Dat is zo fijn aan Dré: we lopen elkaars deur niet plat, we hebben elk ons eigen leven maar ik weet, ik kan altijd bij Dré terecht voor raad. Drie jaar lang zei Dré telkens we elkaar zagen ‘ik heb thuis Westvleteren staan, kom af en we kraken de fles’. Na drie jaar hebben we hem gedronken… nadat ik bij hem thuis iets moest komen vragen over toneel.”

Eerlijk en rechtlijnig En wat leerde Dré van Do? “Zijn rechtlijnigheid, hij komt altijd uit voor zijn gedacht. Dat probeer ik zelf ook meer te doen, door op vergaderingen te zeggen wat ik meen.” Do: “We hebben allebei het hart op de tong, we denken soms te weinig na over wat we zeggen maar we vergeten ook snel. Eigenlijk zijn we twee emotionele mannen hé Dré.” Tekst Katrien Vandeveegaete Foto François De Heel


In een van Do’s laatste boeken, Mombakkes, schrijft hij het dankwoord voor Dré. “Ik had hem ooit verteld over hoe we als jonge gasten met carnaval gingen aanbellen bij de notabelen. We waren helemaal verkleed, onze gezichten vermomd met een mombakkes. We gingen hen een beetje hekelen, wat spotten. De notabelen probeerden te ontdekken wie we waren. Een van ons sprak een beetje Frans, daardoor dachten ze dat we een van hen waren. Maar ze konden ons niet kennen, we behoorden niet tot hun klasse. Omdat we dat enkele jaren na elkaar deden, werden we op de duur verwacht en uitgebreid ontvangen.” Do: “Ik vond het een grandioos verhaal en ik wist, ooit dient dit ter inspiratie voor een boek.” “Do had wel gezegd dat hij een boek aan het schrijven was maar dat hij zijn voorwoord over mij geschreven heeft, was een complete verrassing. Bij de boekpresentatie stond ik plots mee in de schijnwerpers. Ik was eerlijk gezegd een beetje gegeneerd. Zoveel lof, terwijl het voor mij maar om een klein verhaaltje ging.”

19

OVER WAT TELT

Leven, daar gaat het om


Vrouwenkliniek, UZ Gent, de thuisbasis van gynaecologe Marleen Temmerman. De warme levenslust van het Afrikaanse continent waar deze dokter al meer dan twintig jaar met zwangere en zieke vrouwen werkt, straalt van haar af.

20

Marleen Temmerman komt voluit op voor de rechten van vaak rechteloze vrouwen. Ze laat zich in deze boeiende, veeleisende, soms ontgoochelende job niet ontmoedigen. “Het is een langzaam proces, de spreekwoordelijke druppels op een hete plaat. Maar als ik terugkijk op al die kleine druppels, zie ik een beekje dat misschien ooit een rivier wordt.” Zo schrijft ze in haar pakkend boek Mama Daktari over haar werk in Afrika. Ook in Vlaanderen heeft Marleen Temmerman de handen vol met onder meer het Moederhuis, de Vrouwenkliniek, het doceren van gynaecologie en verloskunde, het leiden van een onderzoeksgroep en het commissiewerk in de Senaat. Een rijk gevuld leven in dienst van het leven.

Kind in Zeveneken Marleen Temmerman: “Wij woonden in Zeveneken, een mooi, oud dorp in Oost-Vlaanderen. Mijn vader was postbode, mijn moeder huisvrouw. Een gewoon gezin met vier kinderen. Ik was de oudste en na mij kwamen drie broers. Toen de jongste zeven jaar na mij geboren werd, zou ik boos gezegd hebben: ‘Alweer een jongen!’ Maar we konden goed met elkaar opschieten en ik denk niet dat ik een zus gemist heb. In onze socio-economische klasse lag het aan het eind van de jaren zestig niet voor de hand dat meisjes verder studeerden, laat staan naar de universiteit gingen. Regentaat of onderwijzeres, dat stond in de sterren geschreven voor meisjes en dat raadde mijn vader mij ook aan. ‘Want als er dan kinderen komen en je voor een gezin moet zorgen.’ Maar aan de andere kant had ik goede cij-

Geneeskunde

Marleen Temmerman: “Mensen hier zagen soms zo over onbenulligheden en over wat anderen allemaal fout doen.”

fers in de Grieks-Latijnse, wat ook al geen evidente keuze was. Daarom mocht ik toch geneeskunde proberen. Mijn broers zijn heel anders dan ik. Ze zijn nooit uitgezworven. Ze wonen allemaal in de buurt van het ouderlijk huis, zijn sociaal geëngageerd maar eerder in de klassieke dingen en hier ter plaatse. Ze werden ingenieur, psycholoog, maatschappelijk werker en hebben elk een goede job. Maar ze leefden duidelijk niet met die onrust die ik als kind al had. Ik was een revolterende puber, ik stelde alles in vraag en mijn vader en ik hadden daarover altijd discussie. Ik was geïnteresseerd in andere culturen en altijd zeer getroffen door sociale onrechtvaardigheid. Ja, zo’n eeuwige naïeve wereldverbeteraar die ziet dat kinderen het moeilijk hebben in Afrika en daar moest je toch iets aan doen. Daar zat ik als tie-

“Ik koos bewust voor GrieksLatijnse omdat ik graag talen studeerde en geschiedenis en filosofie. Dat hield mij bezig. Wetenschapsvakken deed ik ook graag maar ik was er minder door begeesterd. Anderzijds dacht ik aan politieke en sociale wetenschappen maar eigenlijk kon je als arts toch veel meer richtingen uit in de wereld. Huisarts worden, wetenschappelijk onderzoek doen, naar een ontwikkelingsland trekken of verder specialiseren. Daarom heb ik uiteindelijk voor geneeskunde gekozen. Al heel jong wou ik in de ontwikkelingssamenwerking. Een kleine bijdrage aan een betere wereld leveren, hoe naïef dat ook klinkt. Gaan werken voor de mensen die het minder goed hebben dan wij, dat is altijd mijn droom geweest. Niet met de bedoeling een overtuiging uit te dragen, meer vanuit een humanistische, sociale visie waar de mensheid beter van wordt. Alle mensen zullen nooit gelijk zijn. Dat zou ook jammer zijn. En een zeker verschil tussen hogere en lagere inkomens is normaal maar het is hoog tijd voor een eerlijke herverdeling. Die extreme rijkdom en die extreme armoede, die zijn mensonwaardig. Geld maakt gelukkig in de zin dat je het nodig hebt om je goed te voelen in de samenleving. Maar eens dat gevoel bereikt, leidt méér geld niet tot meer geluk. Dat is wetenschappelijk onderzocht. Ik

heb één huis en één auto. Ik denk er niet aan om een tweede exemplaar te kopen of een buitenverblijf aan te schaffen. Vroeger moest ik rondkomen met heel weinig geld. Ik heb het nu veel ruimer. Ik kan gewoon een winkel binnenlopen en kopen wat ik nodig heb zonder dat ik zoals vroeger moest uitkijken waar de koffie of de groenten het goedkoopst waren. Ik vind het een luxe dat ik met het geld dat ik over heb goede projecten kan steunen zelfs zonder dat ik er armer van word. Zo voel ik me heel rijk.”

Afrika ontdekken “Ik wou niet speciaal naar Afrika, wel naar een ontwikkelingsland, naar een arm land waar ik iets nuttigs kon doen. Toen ik afgestudeerd was en mijn man zijn diploma rechten op zak had, zijn we eind jaren zeventig naar Nicaragua getrokken waar net de Sandinistische revolutie achter de rug was en de alfabetisering begon. Maar om allerlei redenen is ons project daar niet gelukt. Een paar jaar later zocht professor Peter Piot van het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen iemand met scholing in gynaecologie, verloskunde en tropische geneeskunde om in Kenia mee te stappen in een onderzoeksproject over HIV/Aids en seksueel overdraagbare infecties. Daar zijn we meteen ingevlogen. In plaats van één jaar werden het er vijf. Dit stuk van Afrika werd een beetje onze roots. Ik voel me overal goed, het is in Vlaanderen aangenaam om te werken en te leven en ik voel me Belg en Europeaan. Maar toch heeft Afrika een andere dimensie. Ik heb het gevoel dat je daar met bepaalde inspanningen meer kan realiseren.

Hoe meer rijkdom je verzamelt, hoe meer deuren en sloten je nodig hebt om die te behouden.


ner al mee. De verwondering dat er zoveel ongelijkheid kan zijn, de verontwaardiging daarover en daar iets willen aan veranderen, die drie v’s, zijn nog altijd de motivatie voor mijn werk.”

21


Marleen Temmerman: “Ik ben niet zo gauw ontmoedigd, ik kijk naar wat verbetert.”

22

En ook - en dat is overal in de wereld zo - als je niet veel hebt, heb je niet veel te verliezen. Dan gaan je deuren meer openstaan. Hoe meer rijkdom je verzamelt, hoe meer deuren en sloten je nodig hebt om die te behouden. Ik herinner me als kind dat de mensen in mijn dorp tijdens de zomers ’s avonds buiten aan de deur zaten op een stoel. Iedereen babbelde met iedereen en men keek naar de enkele auto’s die passeerden en de kinderen die samen speelden. Er was niets anders te beleven en er was geen tv. Maar men kende de straat en de buurt en dat is allemaal weg. Niet in Afrika waar dat wij-gevoel nog sterk aanwezig is. Totaal anders dan bij ons. Er is een mooi Afrikaans gezegde dat ik steeds herhaal: ‘Je bent met twee om een kind te maken maar je hebt een dorp nodig om het op te voeden.’

En het dorp neemt in Afrika zijn verantwoordelijkheid. Waar zijn onze dorpen heen? Ik bedoel niet de terugkeer naar de controle en de kerktorenmentaliteit maar wel terug naar meer open deuren, naar het meerwaardendebat: waar zijn we mee bezig, wat maakt ons gelukkig en wat niet? Als je in Afrika door de straten loopt, zie je overal heel veel jonge mensen met meestal lachende gezichten. Een aanstekelijke levensblijheid komt je tegemoet. Dat gevoel heb ik helemaal niet als ik ’s morgens om acht uur de metro neem in Brussel en om me heen kijk. Je hoort mij niet zeggen dat een mens die heel weinig heeft, zoals vele Afrikanen, gelukkiger is. Dat is niet waar. Wie echt niks heeft en geen uitweg ziet, pleegt wanhoopsdaden. Kijk naar de vele zelfverbrandingen die er de laatste tijd gebeuren. Maar wat

mij hier steeds opvalt, zeker als ik terugkom uit Afrika, is dat mensen soms zo zagen over onbenulligheden en over wat anderen, de overheid bijvoorbeeld, allemaal fout doen. ‘Ze’ doen het allemaal verkeerd, niet ‘wij’ of ‘ik’. Mensen zagen omdat ze in de file staan, moeten wachten in de wachtkamer, en omdat ze oud worden. Er gaat zoveel tijd en energie verloren aan al dat gezaag. En dan denk ik: mensen, we weten niet hoe goed we het hier hebben. Ik denk dat ons waardendiscours niet meer juist zit. Je voelt dat we in onze maatschappij de verschillen te veel beklemtonen, in plaats van daaruit te leren. We zijn een land met twee grote culturen, twee ‘stammen’ zeg maar en we slagen er niet in om overeen te komen. We ergeren ons aan elkaar. Gelukkig gaan we nog niet op de vuist maar ik vind het bijzonder jammer dat we de talen niet meer leren zoals vroeger. Onze taalkennis was onze rijkdom, onze meerwaarde. Mensen die de tweede en de derde taal kunnen gebruiken, dat maakt ons meer tot wereldburgers.”

Enorme noden “Alle druppels die in de derde wereld neervallen, zijn belangrijk. De noden daar zijn enorm. Maar meehelpen aan opleiding voor vrouwen en meisjes rendeert als je structuren kan opzetten die mensen helpen en kansen geven. We hebben Afrikaanse studenten die dankzij een beurs naar hier kunnen komen. Wij zorgen ervoor dat wie echt bekwaam is, hogerop geraakt. Zo kan je met relatief weinig geld veel realiseren. Na al die jaren in Afrika heb ik in 1994 aan de Gentse universiteit een centrum opgezet dat ondertussen uitgegroeid is tot een netwerk met centra in Kenia, Mozambique en in andere landen. We doen aan onderzoek, opleiding en capaciteitsondersteuning. Zo zijn we in Mombasa in Kenia vijf

Aids en moedersterfte “Miljoenen mensen in Afrika zijn aangetast en er worden nog dagelijks mensen besmet met HIV. Maar het aantal besmettingen stagneert al zijn er nog steeds veel te veel en zijn de gevolgen dramatisch. Nationale en internationale organisaties doen hun

In onze maatschappij beklemtonen we de verschillen te veel in plaats van daaruit te leren.

best, men heeft het virus ontdekt en de goede medicamenten gevonden. De medicatie wordt dankzij de organisatie van Peter Piot meer betaalbaar en beschikbaar voor Afrika. Aids is nog altijd een enorme belasting maar er is verbetering op het gebied van vaccins en medicatie. Moedersterfte is een andere gesel in Zwart Afrika. Elke minuut sterft er één vrouw aan de gevolgen van een zwangerschap en niemand ligt daar wakker van. We zijn samen met de Verenigde Naties hard bezig om daaraan te verhelpen. De millenniumdoelstellingen! In 2000 hebben we luid geroepen dat we streven naar een betere wereld, met onder meer het indijken van HIV, het realiseren van een serieuze ecologie en een eerlijke economie. Daar raken we nooit tegen 2015. Op sommige domeinen is al vooruitgang geboekt maar op de

aanpak van moedersterfte zit de minste vooruitgang. En waarom? Het gaat immers ook over vrouwenrechten. Afrikaanse vrouwen hebben dikwijls geen toegang tot geboorteregeling, voorbehoedsmiddelen of veilige abortus als het nodig is. Dat heeft allemaal te maken met religie en cultuur, met dominantie van mannen over vrouwen, met de positie van de vrouw in de maatschappij. Daarop kan je zeggen: het is triestig. En dan kan je niets doen. Maar je kan ook iets proberen. Ik ben niet zo gauw ontmoedigd, ik kijk naar wat verbetert.” Na ons gesprek holt Marleen Temmerman naar het Moederhuis, ze hebben haar daar nodig. Moederhuis, zegt ze, niét kraamkliniek. Zo hoor ik het ook graag. Tekst Hilde Masui Foto’s François De Heel

Marleen Temmerman en Désirée De Poot, Onrust in de onderbuik, Van Halewijck, 2004. Marleen Temmerman en Désirée De Poot, Bekentenissen uit de onderbuik, Van Halewijck, 2007. Marleen Temmerman en Désirée De Poot, Mama Daktari, Van Halewijck, 2009. Marleen Temmerman en Els Leye, Vrouwen onder druk, Lannoo, 2010.


jaar geleden met een centrum gestart in een bestaand provinciaal ziekenhuis. Ik werk altijd in bestaande structuren, want ze zijn er. We hebben daar samen met de Keniaanse autoriteiten in de spoedafdeling een hoek kunnen inrichten voor meisjes en vrouwen die slachtoffer werden van seksueel geweld. De ziekenhuisdirectie en het ministerie staan erachter maar het blijft werk van lange adem. We vonden wat geld bij Deense donoren om dat hoekje op te knappen tot een ruimte waar deze vrouwen op een respectvolle en discrete manier geholpen worden. Er is ook een vergaderlokaal waar we opleiding geven aan gezondheidspersoneel, politiemensen en lokale leiders om te sensibiliseren. Dat is heel belangrijk. De besnijdenis van vrouwen is een lang en pijnlijk hoofdstuk. Dat gaat terug op oude, plaatselijke tradities en heeft niets met godsdiensten te maken. Ze zorgen nog steeds voor veel pijn en verdriet.”

23

WERELDSOLIDARITEIT

‘Elke student moet een oudere adopteren’ Sandhya Roy: “Een goede gezondheid heeft minder met medicatie dan met warme relaties te maken.”


Wereldsolidariteit werkt aan een betere gezondheid, wereldwijd. In de Dominicaanse Republiek en in Benin. In Haïti en in Bangladesh. Daar werkt Wereldsolidariteit samen met de organisatie GK.

24

Sandhya Roy (58) verwelkomt me met een bescheiden glimlach. Haar warme donkere ogen stralen warmte uit. Ze lijkt eerder stil en teruggetrokken maar als ze begint te vertellen over haar werk straalt ze pure kracht uit. In 2005 was zij één van de duizend vrouwen die genomineerd waren voor de Nobelprijs voor de vrede. Sandhya is verantwoordelijk voor het vrouwenprogramma van GK, een partner van Wereldsolidariteit in Bangladesh. Met haar veertig jaar ervaring geeft ze mee leiding aan de organisatie. Recent zet de organisatie in op ouderenzorg.

Toegankelijke zorg Gonoshasthaya Kendra (GK) is een combinatie van een ziekenfonds, een verpleegstersschool en ‘ge-

neeskunde voor het volk’. GK doet het allemaal omdat niemand anders in Bangladesh een toegankelijke zorgsector organiseert. De privéziekenhuizen zijn onbetaalbaar voor de doorsnee Bengaal en de overheid neemt weinig initiatieven op vlak van gezondheidszorg. Sandhya is er van het prille begin bij: toen GK werd opgericht als veldhospitaal tijdens de onafhankelijkheidsoorlog begin jaren zeventig. Momenteel heeft de organisatie 5 450 werknemers.

Per fiets Sandhya: “GK organiseert gezondheidszorg over heel Bangladesh. We leiden mensen op tot verpleegkundigen, hoofdzakelijk vrouwen. De opleiding is gratis maar in ruil moeten de studenten vier jaar bij

GK blijven en de filosofie van GK onderschrijven: tot in de kleinste uithoek van het land medische zorgen verstrekken - per fiets - en betaling vragen aan de patiënten naargelang hun inkomen. We hebben momenteel 39 gezondheidscentra en 2 200 verpleegsters. GK redt levens, vooral dat van vrouwen en baby’s. In de streken waar GK actief is, sterven er zestig procent minder baby’s en vrouwen in het kraambed! GK runt ook een eigen fabriek waar generische geneesmiddelen worden gemaakt. Die zijn veel goedkoper.”

Een oudere adopteren Ook in Bangladesh vergrijzen de inwoners. Meer dan zes procent van de bevolking is ouder dan zestig. Dit gaat gepaard met een afbrokkelende familietraditie waardoor er meer en meer alleenstaande ouderen zijn die gezondheidsproblemen krijgen of vereenzamen. Sandhya: “De laatste jaren

TOEGANG TOT GEZONDHEIDSZORG WERELDWIJD STEUN ONZE PARTNERS: BE 96 7995 5000 0005 WWW.WERELDSOLIDARITEIT.BE

‘Kom op voor gezondheid, wereldwijd’ Elke dag sterven 30 000 kinderen aan ziekten die te voorkomen zijn zoals diarree, malaria en mazelen. Hoe kan dat? Omdat ouders de dokter of de medicijnen niet kunnen betalen, omdat gezondheidscentra te ver zijn. Ook een gevolg van regeringen die te weinig belang hechten aan de gezondheid van hun bevolking. Het goede nieuws is dat mensen zich verenigen en hun gezondheid zelf in handen nemen. Door ziekenfondsen op te richten, betaalbare geneesmiddelen aan te bieden, te zorgen voor een ziekteverzekering en toegankelijke gezondheidszorg. Ook voor arme en kwetsbare mensen. Wereldsolidariteit voert samen met OKRA campagne en ondersteunt organisaties in het Zuiden zoals GK in Bangladesh, die werken aan een toegankelijke gezondheidszorg voor iedereen. Doel is beleidsmakers in Noord en Zuid onder druk te zetten een degelijk gezondheidsbeleid uit te werken in samenwerking met sociale bewegingen en ziekenfondsen in hun land. Meer info: www.wereldsolidariteit.be. Doe een gift via rekeningnummer BE96-7995-5000-0005 met als mededeling ‘OKRA Bangladesh’.


Tekst Jaklien Broekx

kom op voor gezondheid wereldwijd V.U. Andre Kiekens, Haachtsesteenweg 579, 1030 Brussel - Vrij van zegel, art 198, Codex 7 | © gevaertgraphics |

hebben we speciale aandacht voor ouderen. In vele dorpen blijven zij alleen achter, verlaten, soms ziek omdat de jongeren naar de hoofdstad migreren op zoek naar werk. GK bezoekt deze mensen thuis. Bloeddruk meten, nagels knippen, persoonlijke hygiëne verzorgen. En niet vergeten: het sociaal contact onderhouden. Soms is het voldoende gewoon een praatje te maken. Waar nodig komt een fysiotherapeut langs. In sommige dorpen brengen we ouderen samen om te praten bij een kopje thee of een rijstschotel. Niet minder dan 19 113 ouderen kregen vorig jaar het bezoek van de verpleegster. De eenzaamheid is het grootste probleem. Rusthuizen zijn geen oplossing. GK zet in op adoptie: elke student moet een oudere adopteren. Voor hen is het beste medicijn de warmte van een hand en een glimlach. Maar ook wandelen en zelfs zwemmen werken heilzaam. Een goede gezondheid heeft minder met medicatie dan met warme relaties te maken. GK probeert ook de problemen van ouderen op de politieke agenda te krijgen. Het wordt hoog tijd dat de regering een degelijk gezondheidsbeleid voor hen uittekent. Je kan de ziel van een samenleving afleiden uit de manier waarop ze met haar ouderen omgaat.”

25

OKRA-ZORG

Ontmoet en draag zorg Een simpele groet van je buurman of een kennis, elke dag opnieuw, is leuk. Nog fijner is een gesprek over alledaagse zorgen of de belangrijke dingen des levens. Voor wie in een woonzorgcentrum verblijft of voor wie zorg nodig heeft maar thuis woont, zijn zulke gesprekken niet enkel fijn maar levensbelangrijk. Zulke echte gesprekken maken de dag zinvol. Tal van OKRA-vrijwilligers zorgen dag in dag uit voor deze kleine ontmoetingen. Aan hen en aan al wie zorg nodig heeft, schenken we tijdens de Week OKRA-ZORG van 24 tot 30 april extra aandacht. Maar in OKRA-magazine wachten we zo lang niet. Wij bedanken hen vandaag al uitvoerig.


‘Maak het leven de moeite waard’

26

Een luisterend oor bieden, een bezoekje af en toe, het betekent veel voor wie hulpbehoevend is. Maar hoe doe je dat het best? Marie-Jeanne Vanparys geeft enkele tips. Voor andere mensen kiezen, dat is wat telt voor Marie-Jeanne Vanparys. Dat doet ze zelf ook dankzij haar vele contacten binnen Ziekenzorg CM. Bovendien is ze inspiratieverantwoordelijke voor KAV. Voor OKRA gaf ze intussen enkele vormingen aan zorgvrijwilligers. “Want er zijn voor wie ziek of eenzaam is, is geen vanzelfsprekende opdracht”, aldus MarieJeanne. “Een goede babbel kan heel veel deugd doen, zeker voor wie kwetsbaar, ziek of beperkt is in zijn mogelijkheden. Maar om een goede zorgvrijwilliger te zijn, moet je in de eerste plaats goed voor jezelf zorgen. Drie e’s zijn daarbij

belangrijk. In de eerste plaats moet je de energie hebben om naar mensen toe te stappen. Daarvoor moet je goed in je vel zitten. Ten tweede moet je enthousiast zijn, je moet zin hebben om mensen te ontmoeten, ervan houden mensen te beleven. Ten slotte moet je ook over een flinke dosis empathie beschikken. Je moet je inleven in het verhaal van de persoon die je bezoekt, je komt daar niet om je eigen verhaal te vertellen. Empathisch zijn, is moeilijk. Het lukt nooit helemaal. Lotgenoten hebben hier een streepje voor, ze maken hetzelfde mee en staan daarom dichter bij de persoon die ze bezoeken.”

Marie-Jeanne Vanparys: “We leven in een maatschappij van winnaars. Maar als je ouder wordt en ziek, verlies je op het vlak van contacten, mogelijkheden of mobiliteit. Toch ben je ook een winnaar: je krijgt meer levenservaring en wijsheid. Ook omdat je door het venster van de kwetsbaarheid mag kijken, win je. Toch zien weinig mensen dit, zowel jongeren als ouderen. Wie oud is en beperkt in zijn mogelijkheden, wordt vaak geconfronteerd met eenzaamheid. Bijna de helft van de bewoners van een woonzorgcentrum krijgt geen bezoek. Dat is toch verschrikkelijk. Er is dus heel veel nood aan vrijwilligers die mensen die hulpbehoevend zijn bezoeken. Een netwerk van verbondenheid maakt gelukkiger, voor iedereen. Mee gaan op de weg van kwetsbaarheid, is een grote maar mooie opdracht.”

Kwaliteit “Er op een goede manier zijn voor iemand, is niet altijd zo eenvoudig. Je moet vooral goed luisteren. Dat wil zeggen dat je het niet de hele tijd over jezelf moet hebben en dat je niemand de les gaat spellen. Horend aanwezig zijn, betekent dat je mensen erbij laat horen. Net zoals je vroeger naar de zee in een schelp luisterde, moet je je oor helemaal dichtstoppen om enkel het verhaal van de ander te horen. Jouw verhaal zet je even in de wachtkamer. Als je iemand bezoekt die het moeilijk heeft, moet je dat ook voorzichtig doen. Zij moeten er deugd aan hebben en mogen zich dus niet druk maken. Pas je aan aan wat er verwacht wordt. Steek niet ongevraagd de lichten aan, herschik geen dingen op de tafel en trek letterlijk en figuurlijk je schoenen uit. Benader de ander op een voorzichtige, respectvolle manier. Trek je schoenen

uit, want de plaats die je nadert is heilig. Doe je dat niet, zou je zijn droom kunnen vertrappelen.”

Zet jouw verhaal even in de wachtkamer.

Luisteren “Weten dat er iemand luistert naar jouw verhaal, kan veel deugd doen. Maar enkel als dat op een goede manier gebeurt. Vaak hebben we de neiging om snel te gissen naar wat er komen gaat. Je maakt vele veronderstellingen. Maar je vergist je snel. Je vraagt beter hoe het is en stelt daarna nog enkele andere vragen: ‘hoor ik je zeggen dat je het lastig hebt?’ ‘waar heb je pijn?’ Wat je niet mag doen is er vanuit gaan dat het weer die lastige knie zal zijn. Zo geef je de ander geen kans om het te hebben over wat voor hem op dat ogenblik belangrijk is. En uiteraard doe je er goed aan actief te luisteren. Laat voelen dat je goed hoort wat er bedoeld wordt, toon interesse, vraag extra uitleg, maak oogcontact, hum af en toe en stel open vragen.”

belangrijkste. Zo maak je het leven voor elkaar de moeite waard, je investeert een beetje maar je krijgt er heel veel voor terug.” Tekst Nele Joostens Foto Violet Corbett Brock

Zinvol “Net als iedereen vindt wie het moeilijk heeft, het belangrijk dat hij erkend wordt voor wie hij is en wat hij deed of doet. Als bezoeker moet je laten voelen dat je in de ander gelooft. Ondersteun de persoon. Praat over wat nog kan of lukt. Bewonder mensen in hun schoonheid. Liefst in het heden maar je kan het ook hebben over dingen waarin de hulpbehoevende vroeger uitblonk. Zo heb je het ook niet de hele tijd over de beperkingen van vandaag. Natuurlijk moet je aanvoelen of deze piste de persoon wel ligt. Kiezen voor zorg, is kiezen voor het

Marie-Jeanne Vanparys: “Erken de persoon die je bezoekt voor wie hij is en in wat hij deed of doet.”


Winnaars

27

OKRA-ZORG

‘Mijn verdriet staat in de kast’ Ze is actrice, zangeres en cabaretière. Al twee jaar toert Leen Persijn door Vlaanderen met de voorstelling Mist, mijn moeder en ik. Al was ze niet van plan het op een podium te hebben over haar dementerende moeder, Mist werd beklijvend verteltheater.


Hoe kwam je ertoe een voorstelling over je dementerende moeder te brengen? Leen Persijn: “Ik had er nooit aan gedacht iets te doen over mijn moeder. Maar twee jaar geleden vroeg de directeur van het woonzorgcentrum waar mijn moeder verblijft of ik over haar wilde praten in een praatcafé over dementie. Ik heb lang getwijfeld, ik vond het ook confronterend voor mezelf. Maar uiteindelijk heb ik toegezegd. Ik heb daar verteld hoe ik met vallen en opstaan omga met mijn dementerende moeder en met het verdriet. Het publiek reageerde zeer positief, achteraf ontving ik veel telefoontjes en mails. En ik werd vrij snel in andere dementiecafés gevraagd. Stilaan groeide het huidige stuk, ik voegde anekdotes en een paar liederen toe en gaf het meer structuur. Al wil ik het uitdrukkelijk geen toneelstuk noemen, het is een getuigenis, verteltheater.”

28

Hoe verklaar je het succes van het stuk? Leen Persijn: “Ik breng een heel open getuigenis, ik vertel eerlijk hoe moeilijk het soms is om met mijn dementerende moeder om te gaan. Maar ik heb het ook over de humor. Je mag met de situatie lachen, zo verwerk je verdriet. Dat doet vele mensen deugd merk ik. Intussen bracht ik het stuk al meer dan honderd keer en de vraag neemt niet af, integendeel.”

Hoe werd de ziekte ontdekt bij je moeder? Leen Persijn: “Dat is heel traag gegaan. Mijn moeder woonde al tien jaar alleen na het overlijden van mijn vader. Af en toe was ze wel een beetje verward en vergat ze het een en ander. Maar we legden de link met dementie niet meteen. Of we wilden de realiteit niet onder ogen zien, het was te confronterend. Mijn vader leed ook aan dementie, bij hem is het heel snel gegaan. Bij mijn moeder daarentegen gaat het zeer langzaam, na een valpartij stelden de artsen in het ziekenhuis de diagnose dementie. Daarna is ze niet meer naar huis gegaan. Bij haar kinderen wonen, wilde ze niet, daarvoor was ze een veel te zelfstandige vrouw. Maar de dag dat we haar naar het woonzorgcentrum brachten, was ik volledig van de kaart. Het schuldgevoel was immens.” Hoe evolueerde de ziekte verder? Leen Persijn: “De eerste drie jaar had moeke nog redelijk veel heldere momenten. Ze was opgewekt, we konden nog samen op restaurant gaan. Maar nu is dat niet meer mogelijk, ze is hard afgetakeld en herkent ons niet meer. Ze praat nog wel, ze heeft altijd veel gebabbeld. Maar je verstaat niets meer van wat ze zegt. Ik praat ook tegen haar maar eigenlijk zeggen we niets. Het

Leen Persijn: “De onmacht vind ik het moeilijkst.”

enige dat rest is lichaamscontact. Ik streel haar handen, of neem haar eens goed vast. Niemand anders dan wij kunnen haar die warmte geven, ik vind dat belangrijk.” Hoe ervaar jij de aftakeling bij je moeder? Leen Persijn: “De onmacht vind ik het moeilijkst. Je kan zo weinig doen. We hebben zo goed als geen contact meer. Ik kan niets meer vertellen of vragen, ik ben voor haar een compleet vreemde. Elke week ga ik een keer naar het woonzorgcentrum. Soms is dat frustrerend, als ze duidelijk laat weten dat ze ons niet wil zien. Dan zijn we twee uur onderweg om dat te horen. Maar ik probeer het verdriet een plaatsje te geven. Bijna letterlijk. Ik ben een verzamelaar. Ik heb hier een kast waarin ik heel veel bewaar. Mijn verdriet staat daar ook. Zo kan ik af en toe de

Helpt Mist je om je verdriet te plaatsen? Leen Persijn: “In het begin had ik schrik dat ik met de voorstelling op de kap van mijn moeder geld zou verdienen. Dat wilde ik absoluut niet. Daarom houd ik de prijs bewust heel laag. Maar nu heb ik heel sterk het gevoel dat het zin-

vol is wat ik doe. Ik krijg nog steeds veel positieve reacties en tijdens de vragenronde achteraf, zijn er vaak discussies waarvan ik zelf ook nog iets opsteek. Langzaam heb ik ook het gevoel dat het taboe op dementie verdwijnt, en dat is een goede zaak. Ik ben een twijfelaar, ik wil dat wat ik doe zin heeft, dat het goed is. Misschien komt dat ook omdat ik geen kinderen heb en bewust koos voor mijn carrière. Daarom wil ik heel hard dat wat ik doe de moeite is, dat het mijn keuze rechtvaardigt. Ik maak geen vrijblijvende programma’s, dat is niet aan mij besteed.”

Ben je bang om zelf dementie te krijgen? Leen Persijn: “Die vraag krijg ik regelmatig maar ik lig daar niet wakker van. Natuurlijk is die kans reëel maar het is niet omdat je moeder blond is dat jij ook blond zal zijn hé. Ik wil daar niet te veel aan denken. Af en toe lachen mijn man en ik er mee. Dan belooft hij me dat hij goed voor me zal zorgen. Ook al is hij dertien jaar ouder dan ik.”

Wil je zelf naar een voorstelling van Mist, mijn moeder en ik? Kijk op www.leenpersijn.be, mail [email protected] of bel 09 360 39 25.

Tekst Nele Joostens Foto Emy Elleboog


deur dichttrekken en dan is het verdriet er even niet. Doe je dat niet, word je zo chagrijnig. Ik wil niet zwelgen in verdriet en daardoor afhaken. Ik wil er het beste van maken. Humor is mijn wapen. Ik probeer de plezante dingen te zien. Af en toe doet ze gekke dingen, dan trekt de mist even op. Bij sterke emoties komt haar taal terug. Zo zaten mijn man en ik bij haar, hij hield haar hand vast en zij keek verliefd naar hem. Toen ik hem aanraakte, zei ze: ‘Afblijven, gij kunt er zo wel honderd krijgen.’”

29

OKRA-ZORG

‘Artsen herkennen kwetsbare ouderen’


Voor vele huisartsen vormen ouderen een belangrijk deel van hun patiëntenbestand. Dat zal niet veranderen, integendeel. Kersvers huisarts Liesbeth Daniels onderzocht hoe huisartsen omgaan met de groeiende groep kwetsbare bejaarden en deed enkele aanbevelingen.

30

Hoe ouder mensen worden, hoe vaker ze te kampen kunnen hebben met verschillende gezondheidsproblemen. Hierdoor worden ze kwetsbaar en kunnen ze zich vaak niet meer zelfstandig redden. Liesbeth Daniels: “Huisartsen spelen een cruciale rol in dit proces. Zij moeten deze kwetsbaarheid op tijd herkennen en stappen ondernemen. Ik vroeg me af of dat ook werkelijk gebeurde. Kwetsbaarheid is een bekend begrip in de medische wetenschap. Maar er zijn vele definities in omloop. Ouderen die zelfstandig wonen, balanceren vaak op een slappe koord. Als er iets kleins mis gaat, komt dit evenwicht in gevaar en verliezen ze hun zelfstandigheid gedeeltelijk of helemaal. Een val, een mantelzorger die wegvalt, het zicht dat snel vermindert. Zulke dingen volstaan voor een groeiende afhankelijkheid. Artsen doen er goed aan zulke kwetsbare ouderen tijdig op te sporen. Daartoe ontwikkelde de Leuvense universiteit een model dat de risicofactoren in kaart brengt. In dit model wordt rekening gehouden met onder andere de voedingsgewoonten, het zicht en het gehoor, de activiteiten die ouderen nog in huis kunnen ondernemen, hun

sociale contacten en of ze al dan niet depressief zijn. Zulk model is natuurlijk een goede zaak maar slechts weinig artsen gebruiken het. Uit mijn onderzoek blijkt echter dat dat niet noodzakelijk is, huisartsen voelen intuïtief aan wanneer hun oudere patiënt kwetsbaar wordt.”

Aanpak Dat huisartsen kunnen inschatten wanneer hun patiënten kwetsbaar worden, kunnen we toejuichen. Vraag is wel wat ze doen met deze wetenschap. Liesbeth Daniels: “De aanpak verschilt van patiënt tot patiënt. Dat is goed, een aanpak op maat van de oudere is immers het best. Wel doen de artsen er goed aan tijdig multidisciplinair overleg te organiseren. Dikwijls zijn er nog heel wat andere zorgverleners betrokken bij deze patiënt: gezinshulp, thuisverpleging en kinesitherapie. En natuurlijk nemen familieleden of buren vaak een deeltje van de zorg op zich. Als al deze zorgverleners en de patiënt hun bevindingen samenleggen, kan de zorg beter op elkaar en op de patiënt worden afgestemd. Huisartsen doen er goed aan het initiatief te nemen voor zulk

Het zorgoverleg zou preventief georganiseerd moeten worden.

zorgoverleg. Vaak gebeurt dat nu pas wanneer er al iets is misgegaan. Maar preventief overleg zou ideaal zijn. Het Wit-Gele Kruis doet al hard zijn best op dit vlak. Zij komen vaak bij de patiënt in huis en hebben een goed beeld van de noden. Maar huisartsen kunnen hierin ook een belangrijke rol spelen.”

Structuur Liesbeth Daniels vindt bovendien dat het zorgoverleg beter kan. “Belangrijk is dat dit overleg op een goede manier verloopt. Al te vaak ontaardt het vandaag in een oeverloos heen en weer gepraat zonder echte conclusies te trekken of afspraken te maken. Het zou beter zijn om hierin wat structuur aan te brengen. We ontwikkelden daarom een sjabloon dat makkelijk gebruikt kan worden. Daarin hechten we veel belang aan het maken van afspraken en het ondernemen van acties. Tijdens een volgende vergadering moet er nagegaan worden of die afspraken zijn nageleefd. We hebben niet de middelen om dit sjabloon op grote schaal te verspreiden. Maar we stelden het voor tijdens een overleg van alle huisartsen en alle zorgverleners hier in de buurt. Het werd positief onthaald.”

Aandacht In de toekomst zullen huisartsen veel meer aandacht moeten hebben voor kwetsbare ouderen. Deze groep zal immers enkel groeien en veel meer ouderen willen thuis blijven wonen, een woonzorgcentrum is pas een laatste uitweg. Liesbeth Daniels: “Maar tijdens de geneeskundeopleiding komen kwetsbare ouderen amper ter sprake. Dat zou veel beter moeten. Zowel in de studie als in

Liesbeth Daniels: “Een aanpak op maat van de oudere is het best.”

allerlei bijscholingen, zouden artsen hiermee vertrouwd moeten gemaakt worden. Nu ik zelf huisarts ben, heb ik het instrument dat kwetsbaarheid meet, ingebouwd in het elektronisch medisch dossier van mijn patiënten. Zo kan ik het risico op kwetsbaarheid snel inschatten. Uiteraard volstaat het niet deze meting één keer uit te voeren. Telkens je de patiënt ziet, moet je de resultaten evalueren. Is het zicht verslechterd? Zit de patiënt slechter in zijn vel? Natuurlijk spelen ook allerlei ziektes een rol. Cardiovasculaire aandoeningen, diabetes type twee en osteoporose kunnen een grote invloed hebben op de kwetsbaarheid van ouderen. Ook het gebruik van verschillende medicijnen en het wegvallen van sociale contacten vormen risicofactoren. Als arts moet je ingrijpen waar nodig en er vooral voor zorgen dat de oudere actief blijft.” Tekst Nele Joostens Foto Jürgen Doom

OKRA is meer dan een vereniging voor gepensioneerden. Wist je dat OKRA ook erkend is als vereniging van (zorg)gebruikers en mantelzorgers? We doen er alles aan ook hun belangen zo goed mogelijk te verdedigen. Stel, je verblijft in een OCMW-rusthuis en ontvangt ook financiële steun van het OCMW. Heb je recht op zakgeld en hoe gaat dat dan? Of je ouders zouden graag naar een woonzorgcentrum verhuizen maar hebben slechts een klein pensioen, een eigen huis of spaargeld is er ook niet. Hoe zit dat dan met de onderhoudsplicht? Heb jij ook een vraag over zorg, dan kan je voortaan bij OKRA terecht. We behandelen je vragen in alle discretie. Soms bieden we meteen de antwoorden, soms verwijzen we door en anders bemiddelen we. Je kan OKRA-ZORGRECHT bereiken via 02 246 57 72 (tijdens de kantooruren), [email protected] of www.zorgrecht.be.


OKRA-ZORGRECHT?

31

OKRA-ZORG

Waar kan ik terecht? Stel, je hebt onverwacht extra zorg nodig. Onmiddellijk word je met een aantal vragen geconfronteerd. Waar vind ik hulp? Wie wil mijn dossier eens bekijken? Heb ik recht op extra tegemoetkomingen? We zetten enkele nuttige diensten op een rijtje. Bij de dienst Maatschappelijk Werk van je ziekenfonds kan je terecht voor informatie, advies en ondersteuning. De maatschappelijk werker geeft je informatie over wetgeving, sociale voordelen en tegemoetkomingen en over instanties en voorzieningen waar je terecht kan. In complexe thuiszorgsituaties biedt de dienst Maatschappelijk Werk de mogelijkheid tot langdurige zorgbegeleiding. De zorgbegeleider biedt hulp bij de organisatie van de zorg en bemiddelt bij de zorgverleners. De dienst Maatschappelijk Werk kan bepalen of je al dan niet in aanmerking komt voor de Vlaamse zorgverzekering. Deze verzekering betaalt een financiële tegemoetkoming van 130 euro

aan personen die thuis wonen en zwaar zorgbehoevend zijn en aan ouderen die in een woonzorgcentrum verblijven. Om in aanmerking te komen, moet je aan bepaalde voorwaarden voldoen. De dienst Maatschappelijk Werk van het ziekenfonds is voor iedereen toegankelijk en de hulpverlening is gratis. Het CM-infopunt Chronisch Zieken opent deuren naar alle vormen van hulpverlening en informatie. Je kan er terecht met allerlei vragen over financiële ondersteuning, contacten met lotgenoten, sociale voordelen zoals financiële tegemoetkomingen, parkeerkaart, sociaal telefoontarief en thuiszorg zoals ver-

OKRA-REIZEN


Naar het oosten!

32

Heb jij zin om samen met OKRA het onbekende Oost-Europa te ontdekken? Het middeleeuwse Vilnius, Talinn, de huidige culturele hoofdstad of het majestueuze Krakau en Malbork, het grootste Teutonenkasteel van Europa. Zoek je het liever nog een beetje verder, is Oekraïne ongetwijfeld iets voor jou: de cultuurstad L’viv, de indrukwekkende Karpaten en het mondaine Jalta. Je zal zeker onder de indruk zijn! ■ Baltische staten: van 12 tot 20 juli 2011, 1 260 euro. ■ Polen: van 19 tot 30 augustus 2011, 1 380 euro. ■ Oekraïne: van 3 tot 15 september 2011, 2 160 euro. CM-leden genieten 15 euro korting. Meer info en boeking bij Lucie Van Hemelrijk via 02 246 39 44 (niet op vrijdag) of [email protected].

pleging, gezinszorg, poetshulp, op-pas en hulpmiddelen. Bel 078 05 08 05 (zonaal tarief), van maandag tot donderdag van 9.00 tot 12.00 uur en van 13.00 tot 17.00 uur en op vrijdag van 9.00 tot 12.00 uur of mail naar [email protected]. Bij het CM-Thuiszorgcentrum kan je terecht met al je vragen rond thuiszorg. Je kan er terecht voor informatie en advies over hulpmiddelen en technologie in de thuiszorg, over ergotherapeutisch advies en de mogelijkheden tot woningaanpassing. Thuiszorgpatiënten, mantelzorgers, vrijwilligers en beroepskrachten kunnen ook kiezen uit een ruim aanbod infosessies en cursussen. Het CM-Thuiszorgcentrum organiseert en coördineert ook het zorgoverleg tussen alle betrokken hulp- en zorgverleners met de zorgbehoevende en zijn mantelzorgers en leent personenalarmtoestellen uit.

MENU

Appelsien, laat je zien! Nick Blomme: “We voeren het hele jaar door sinaasappelen in. Van oktober tot april of mei komen ze uit Spanje, van juni tot september uit Zuid-Afrika en van juli tot oktober uit Argentinië en Brazilië. Ook uit Turkije halen we sinaasappelen. Onze aankopers trekken naar verschillende telers op zoek naar de beste sinaasappelen. Voor ons staat kwaliteit voorop. En dat heeft met verschillende aspecten te maken. Voor de consument is het uitzicht heel belangrijk, voor ons de voedselveiligheid. Telers moeten voldoen aan de Europese normen wat betreft het gebruik van pesticiden en insecticiden. We voeren ter plaatse tests uit en ook als de sinaasappelen hier aankomen, gaan we na of de kwaliteitsnormen gehaald worden. Maar ik

kan je geruststellen, de voedselveiligheid is zeer hoog. Telers moeten ten slotte ook een voldoende groot volume kunnen leveren. Hoeveel sinaasappelen we hier verwerken, hangt van de vraag af. Die schommelt erg maar over het algemeen kan je stellen dat hoe donkerder en guurder de dagen zijn, hoe groter de vraag naar sinaasappelen. Ze brengen wat zon in huis hé. Gemiddeld komen hier ongeveer vijftien wagens per week binnen of een honderdtal pallets per dag. We verpakken de sinaasappelen zelf: in netjes, kratten, hoe je maar wil. Onze chauffeurs zijn gemiddeld twee

dagen onderweg met sinaasappels uit Spanje. Uiteraard gebruiken we daarvoor koelwagens. Sinaasappels worden trouwens bij de teler ook even in koelcellen bewaard. Dat doet niets af aan de kwaliteit, fruit dat al even geoogst is, is vaak beter dan vruchten die maar net van de boom komen. En veel heeft ook te maken met de soort. Er bestaan tientallen soorten sinaasappelen. Je hebt vroege en late soorten, persen eetsinaasappelen. De beste perssinaasappel is de Salustiana, die geeft heel veel sap. Qua eetsinaasappel is de Navel een aanrader.”

Voor de consument is het uitzicht heel belangrijk, voor ons de voedselveiligheid.


“Hoe donkerder het is, hoe groter de vraag naar sinaasappelen.” Nick Blomme spreekt uit ervaring, zijn bedrijf importeert sinaasappelen.

33

Wortelsoep met sinaasappel 1 grote aardappel | ½ kg jonge wortelen | 2 sinaasappelen | peper | zout | 1 l kippenbouillon (1 l water + 1 blokje kippenbouillon).


Was en schil de aardappel en snijd in stukken. Schil de wortelen met een dunschiller. Was de wortelen en snijd in stukken. Schil 1 sinaasappel en haal de partjes van tussen de vliezen en snijd in stukken. Doe dit boven de kookpot, zodat het sap niet verloren gaat. Breng alles aan de kook met de kippenbouillon. Mix de soep wanneer alles gaar is. Pers de andere sinaasappel en voeg het sap bij de soep. Breng de soep op smaak.

34

Sinaasappels zitten barstensvol vitamine C. 1 eend | 2 sinaasappels | 2 soeplepels suiker | 1 dl witte wijn | olie | 30 gr bloemsuiker | 1 gesnipperde ui | ½ dl wijnazijn | sausbinder | peper en zout. Pel één sinaasappel en snijd in plakjes. Vul de eend met de gesnipperde ui en de plakjes sinaasappel. Kruid met peper en zout. Bak de eend aan alle kanten bruin en laat gaar stoven. Voeg indien nodig een weinig water toe. Haal de eend uit de stoofpot en houd warm. Voeg suiker, wijnazijn en witte wijn toe aan het braadvocht. Leg de eend terug in de stoofpot en laat alles nog eens 15 min. stoven. Haal de eend uit de pot, verdeel in stukken en houd warm. Bind de saus met de sausbinder en breng op smaak met peper en zout of een blokje kippenbouillon. Snijd de tweede sinaasappel in schijfjes en gebruik die als decoratie op het bord. Verse vijgen zijn er ook lekker bij.

Garnaalsla met rucola en sinaasappel (voorgerecht) Voor 4 personen: 2 sinaasappels | 2 eetlepels olijfolie | knoflookpoeder (1/2 koffielepel) | 250 gr reuzengarnalen (indien uit diepvries vooraf laten ontdooien) | 100 gr chorizo in reepjes | 1 eetlepel peterselie | 40 gr rucola. Voor de dressing: 5 eetlepels olijfolie | 2 eetlepels citroensap | ½ rode peper zonder zaadjes (fijngehakt) | 1 soeplepel sherry | peper en zout. Maak eerst de dressing. Pel daarna de sinaasappels, snijd het vruchtvlees in plakjes en verdeel over vier borden. Verhit de olijfolie en bak de garnalen ongeveer 3 min. tot ze een roze kleur hebben. Bak de chorizo en de peterselie eventjes mee. Verdeel het mengsel over de sinaasappelplakjes en besprenkel met de dressing. Versier met rucola.

Sinaasappel Iedereen kent de sinaasappel. In Zuid-Nederland en Vlaanderen spreekt men ook van appelsien. De sinaasappel komt oorspronkelijk uit China. Vandaar de naam appelsien (appel-China). Het vruchtvlees is licht oranjegeel van kleur met een frisse smaak. Er bestaan ook sinaasappels met rood vruchtvlees, de bloedsinaasappel. Onze sinaasappel komt vaak uit Spanje. De sinaasappel is een heerlijke citrusvucht. Sinaasappels pellen beter wanneer je de vruchten

Sinaasappelbavarois ½ dl water | 2 ½ dl sinaasappelsap (van ongeveer 5 sinaasappelen) | 3 eetlepels citroensap | 20 gr gelatine | 3 eiwitten | 2 ½ dl slagroom | 125 gr suiker. Week de gelatine in koud water. Klop eiwit en slagroom afzonderlijk stijf. Breng het water aan de kook en voeg de suiker toe. Voeg er de geweekte gelatine bij en meng goed. Giet er het sinaasappelsap en citroensap bij en laat even afkoelen. Meng na enige tijd het geklopt eiwit en de slagroom erdoor. Schep de bavarois in champagneglazen en versier eventueel met wat slagroom, sinaasappelstukjes of gekonfijt fruit.

Sinaasappelmilkshake ½ l melk | sap van 3 sinaasappelen | 2 soeplepels suiker | 1 pakje vanillesuiker | 1 glaasje rum. Mix de melk, de suiker, het sinaasappelsap en het pakje vanillesuiker. Voeg naar eigen smaak wat rum toe. Meng 1 à 2 bolletjes vanille-ijs door de milkshake. Dien op in een geschikt glas, voorzien van een rietje. Tekst Nele Joostens en Blanche Vanbelle Foto’s Jürgen Doom en Emy Elleboog

eens tussen de handen wrijft. Je kan ze zo geschild opeten of uitpersen tot sap. Een sinaasappel op kamertemperatuur levert bij het persen meer sap op dan een koude sinaasappel. Sinaasappels zijn het hele jaar door verkrijgbaar bij de groenteboer of in de supermarkt. Zorg er bij de aankoop voor dat de vruchten stevig aanvoelen. In de koelkast of op een donkere, koele plaats kan je ze een paar weken vers houden. Sinaasappels zitten ook barstensvol vitamine C.


Eend met sinaasappel

35

FILM

Sterke vrouwen Leun jij graag achterover in het rode pluche van de bioscoop? En geniet je graag van een sociale goedgevoelfilm? Dan is Made in Dagenham iets voor jou. Maar ook als je liever thuis geniet van een historische film, hebben we iets in petto. Dat vrouwen gelijk loon zouden krijgen voor gelijk werk, is een sociale eis die al lang bestaat. Made in Dagenham zet deze eis in de schijnwerper en vertrekt daarbij van een staking in de Fordfabriek van het Britse Dagenham. Daar legden op 7 juni 1968 850 vrouwen het werk neer. Zij vroegen hetzelfde loon als hun mannelijke collega’s. In eerste instantie werd hun actie niet al te ernstig genomen door de fabrieksdirectie en de vakbond. Maar dat veranderde toen de hele fabriek stilviel. Regisseur Nigel Cole legt de focus bij Rita O’Grady. Zij wordt ongewild één van de leiders van de vrouwenstaking. Rita moet het niet alleen tegen de fabrieksdirectie opnemen maar ook tegen de vakbondsbonzen die niet meteen achter de eis van de vrouwen staan. Hoewel Cole de dramatiek achter het gebeuren niet uit de weg gaat, werd Made in Dagenham toch een aangename goedgevoelfilm. Cole bevestigt hiermee zijn reputatie als feelgood regisseur. Die bouwde hij op met films als Saving Grace en Calendar girls. De prettige


Made in Dagenham.

36

sfeer die in Made in Dagenham overheerst, wordt mee bepaald door de geluidsband waarop hits uit de jaren zestig (zoals Wooly Bully en Israelites) uitstekend gebruikt worden. Actrice Sally Hawkins, vooral bekend door haar rol in Happy-golucky, speelt de rol van Rita O’Grady op een schitterende manier. Ze weet de evolutie in dit personage geloofwaardig over te brengen. Made in Dagenham is een van die films die door het aansnijden van een sociaal thema niet helemaal vrijblijvend zijn maar je toch met de glimlach op de lippen de zaal doet verlaten. (Vanaf 9 maart in de bioscoop.)

Gevoelig drama 16 juli 1942 vormt een zwarte bladzijde in de Franse geschiedenis. Toen pakte de Franse politie in Parijs duizenden joden op om afgevoerd te worden naar de uitroeiingskampen. In Elle s’appelait Sarah vertelt regisseur Gilles-Paquet Brenner het fictieve verhaal van een van die weggevoerde kinderen. Hij doet dit via het al even fictief, hedendaags ver-

Elle s’appelait Sarah.

haal van Julia Armond, een in Parijs werkende Amerikaanse journaliste. Zij schrijft een artikel naar aanleiding van de zestigste verjaardag van de gebeurtenissen en daarbij probeert ze het spoor van Sarah, een van de weggevoerde kinderen, te volgen. In Elle s’appelait Sarah weeft de cineast de verhalen van Sarah en Julia door elkaar. Dit maakt het mogelijk om heel wat thema’s aan te snijden zoals de houding van de Franse regering Pétain, de stilte in Frankrijk rond de gebeurtenissen van 16 juli 1942, de onverwerkte schaamte hierover maar ook de onbaatzuchtige hulp die sommige Fransen hun joodse medeburgers boden. Daarnaast heeft Brenner ook oog voor het verhaal van Julia die met een onverwachte zwangerschap wordt geconfronteerd terwijl haar man nog een kind echt niet ziet zitten. Een veelheid aan thema’s dus die afdoend gedoseerd worden zodat de film niet aan de overvloed ten onder gaat. Zonder een tranentrekker te worden is Elle s’appelait Sarah toch een zeer emotionele film die geen enkele toeschouwer onberoerd kan laten. (Vanaf eind februari in de videotheek.) Tekst Willy Verbestel

37


BADMODE EN LINGERIE

OKRA-SPORT

-15 %

op badmode en lingerie*

De nieuwe BADMODE oogt sportief, vlot en stijlvol. De badpakken, tankini ’s en bikini ’s zijn niet te ver uitgesneden en beschikken over geïntegreerde hoesjes om de prothese onopvallend en met maximale zekerheid op haar plaats te houden. Verschillende modellen geven dubbele stevigheid ter hoogte van de buik en zorgen zo voor een mooi silhouet.

Wij bieden je een modieuze collectie badmode van uitstekende kwaliteit. Onze collectie is in de eerste plaats bedoeld voor vrouwen met een borstprothese maar valt ook in de smaak bij vrouwen die het graag een beetje discreter willen.


LINGERIE Ook voor vrouwen met een borstprothese is het dragen van aangepaste lingerie belangrijk. Maak kennis met onze nieuwste beha’s voor een perfecte pasvorm en uitstekend draagcomfort. Onze lingerie is of wordt aangepast voor vrouwen met een prothese. Wij zijn ook gespecialiseerd in stevige beha’s met bredere schouderbandjes.

SeLenJo, het Open Vlaams Joggingcircuit 50+, bestaat uit vijf joggings die enkel openstaan voor 50-plussers. Tijdens deze loopwedstrijden kan je je meten met leeftijdsgenoten in een gezellige competitiesfeer. Ook wandelaars zijn welkom. Bovendien is SeLenJo er voor iedereen. Van wandelaar of occasionele jogger over de recreant tot prestatieloper. ■ Vlaams-Brabant: SeLenJo Wambeek (2,5 km, 5 km en 8,5 km) Dinsdag 15 maart 2011, start om 13.15 uur. ■ Oost-Vlaanderen: SeLenJo Wachtebeke (2,5 km, 5 km en 8 km) Zaterdag 16 april 2011, start om 13.15 uur. ■ Limburg: SeLenJo Maaseik (2,5 km, 5 km en 8,5 km) Maandag 25 april 2011, start om 13.15 uur. ■ West-Vlaanderen: SeLenJo Harelbeke (2,5 km, 4 km, 8 km en 12 km) Woensdag 4 mei 2011, start om 13.15 uur. ■ Antwerpen: SeLenJo Tongerlo (4 km, 8 km en 12 km) Vrijdag 13 mei 2011, start om 19.30 uur.

* In een aantal regio’s gaan er in de loop van de maand maart modeshows door met de nieuwe collectie van badmode en lingerie. Voor informatie over deze activiteiten kan je best terecht in de Thuiszorgwinkel in je buurt. Adressen vind je op onze website of via 02 246 49 49.

www.thuiszorgwinkel.be

38

Jog mee!

Deelnameprijs: Je betaalt 5 euro per deelname, leden van OKRA-SPORT en Sporta-federatie betalen 3 euro. Inschrijven ter plaatse. Meer info: 02 246 44 36, [email protected], www.okrasport.be.

PROT

E esea rc X r

es

de

h

n

FI

ultaat va

Een kunstgebit dat elke hap doorstaat?

R

Protefix®. Voor een goedzittend kunstgebit. Miljoenen mensen zijn ervan overtuigd. Protefix®, synoniem voor betrouwbaarheid op gebied van kleefmiddelen en verzorging van kunstgebitten, biedt een oplossing voor elk kleefprobleem. Kies Protefix® kleefcrème, kleefpoeder of kleefblaadjes om de kleefkracht van uw tandprothese te versterken en het binnendringen van etensresten te voorkomen. Zo kunt u weer actief en in alle vrijheid genieten van het dagelijkse leven.

Surf naar www.protefix.be voor meer info.


Vast en zeker.

39

TENTOONSTELLING

Hongarije ontmoet Parijs Net voor de Eerste Wereldoorlog lieten Hongaarse kunstenaars zich in Parijs beïnvloeden door het fauvisme. Het resultaat daarvan kan je nu bewonderen in het Brusselse stadhuis. In het begin van de twintigste eeuw waren alle ogen gericht op Parijs. Daar pakte de schilderkunst uit met het fauvisme. Matisse en andere bekende namen zoals Vlaminck, Van Dongen, Marquet en Braque waren de voorbeelden voor veel kunstenaars. Zij zakten uit de verschillende hoeken van Europa naar de Franse hoofdstad af om daar inspiratie op te doen. Zo namen onder andere Hongaarse kunstenaars met hetzelfde enthousiasme het gebruik over van grote vlakken met felle kleuren. Deze route naar een geëngageerde moderniteit, getint door lokale eigenheden, is het interessante uitgangspunt van Dialoog onder Fauves. Deze tentoonstelling loopt nog tot 20 maart in het Brusselse stadhuis.


Gauguin

40

Fauves betekent wilden. Een Franse criticus gebruikte de term het eerst toen hij een tentoonstelling van deze werken bezocht. Vandaag wordt de term gebruikt om een bepaalde manier van schilderen aan te duiden waarbij kleuren en vormen centraal staan. Een stijl die gekenmerkt wordt door kleurpatronen, vereenvoudigingen, vlakheid, intensiteit en niet-natuurgetrouwe weergave. Eén van de voorlopers van deze kunststroming was zeker Paul Gauguin. Hij introduceerde de felle kleuren van overzeese gebie-

den. Maar wat de fauvisten vooral onderscheidde van andere kunststromingen, was het feit dat ze zich afzetten tegen het impressionisme. Vanuit hun emoties gaven zij de dingen weer zoals ze die zelf zagen en aanvoelden.

Voorzitter Joan Vandenberghe is wetenschappelijk medewerker bij de dienst Cultuur van de stad Brussel. Hij legt uit waarom deze tentoonstelling inzoomt op de Hongaarse fauvisten. “Deze tentoonstelling moet je plaatsen in het kader van het Europees voorzitterschap van Hongarije. De Hongaren willen hiermee aantonen dat zij vanuit hun geschiedenis cultureel zeker bij Europa aansluiten. De Hongaarse kunstenaars trokken naar Parijs om daar te kijken naar de werken van hun Franse collega’s. Ze verbleven er een tijd en schilderden vooral om den brode, in ruil voor kost en onderdak. Voor schilderkunst was Parijs de bakermat bij uitstek en de stad bleef heel lang toonaangevend. De Hongaren studeerden in Parijs meestal aan privéscholen. Dat is trouwens goed te zien in enkele werken die hier hangen. In de Franse hoofdstad werden de Hongaren overdonderd door de immense visuele experimenten van de kunstenaars. De benadering van die jonge generatie Hongaren

De Hongaarse schilders trokken ook naar Brugge om te schilderen.

kreeg vorm door wat ze leerden en zagen. Ze kregen niet alleen de basiskennis mee maar leerden er andere kunstenaars kennen, deden rijke ervaringen op bij colloquia in de kunstcafés. De invloed van de moderne Franse schilders op de Hongaarse studenten was daar het grootst.”

Brugge Joan Vandenberghe leidt ons rond doorheen de werken van Robert Berény, Geza Bornemisza, Tibor Boromisza, Béla Czóbel, Valéria Dénes, Vilmos Huszár, Jozsef Rippl-Rónei en Ödön Márffy. Zo komen we bij enkele schilderijen die ons onmiddellijk aan Brugge doen denken. “Ja, de Hongaarse kunstenaars hebben niet alleen in Parijs geschilderd. Ze maakten jaarlijks een uitstap naar Brugge en verbleven daar meestal bij particulieren. Ook daar betaalden ze voor kost en onderdak met schilderijen. Daarom vermoeden we dat er nog heel wat werken van Hongaarse fauvisten in Brugs privébezit zijn. De schilders trokken ook naar Zeebrugge om daar taferelen op doek vast te leggen. De meeste werken die hier te zien zijn, komen trouwens uit privébezit. Het is wel de eerste maal dat er zoveel zijn samengebracht.” De tentoonstelling laat ook zien hoe de schilders hun kennis en ervaringen uit Parijs gebruikten eens ze terug thuis waren. Joan Vandenberghe: “Je merkt dat ze hier en daar afstapten van de felle

Robert Berény.

Geza Bornemisza.

kleuren. Eens terug in Hongarije, schilderden zij vooral landelijke taferelen. Maar de invloed uit Parijs is toch duidelijk te merken.”

verwant met de fauvisten maar noch een Frans, noch een Hongaars fauvisme kende een zelfstandig bestaan. Zoals Louis Vauxcelles in één van zijn essays schreef: ‘Het fauvisme was geen school maar een beweging die ontstond, groeide en wortelde op willekeurige plaatsen.’ De beweging duurde slechts enkele jaren en ging over naar andere expressievormen en naar het abstracte. Deze tentoonstelling toont aan dat de reizende Hongaarse kunstenaars vooral visueel bijleerden, het filosofische discours vermeden (niet alleen omwille van de

Eigenheid “De Hongaarse schilders waren niet dogmatisch. Zij wisselden tussen Parijs, Brugge en Hongarije met slechts één doel: schilderen. Ze trokken zich niets aan van ideologie. Ze pasten elementen uit uiteenlopende trends die ze modern of mooi vonden aan hun stijl aan. Ze werden geen slaafse kopieerders van eender welke schilder of school. Ze voelden zich

taal maar ook bij gebrek aan interesse) en dat ze niet schilderden in ateliers maar veeleer op straat. Daar gebeurden immers de dingen en was van alles te zien. Voor hen was het belangrijk dat ze konden schilderen vanuit hun gevoel.” Laat je gerust onderdompelen in de speciale sfeer van het Hongaars fauvisme. Of zoals in de catalogus vermeld: ‘Laat je zonder voorbehoud verleiden door werken die van een verbazingwekkende moderniteit getuigen.’ Tekst Erik Lauwers

Info Stadhuis, Grote Markt, Brussel (5 min. te voet vanaf station Brussel Centraal) Open: van dinsdag tot zondag van 10.30 tot 18.00 uur, tot 20 maart. Tickets: 6 euro, groepen 4,50 euro, jonger dan vijftien gratis.


Vilmos Huszár.

41

BOEKEN

Een kleurrijk allegaartje Van Brooklyn naar Les Ballets Russes met een tussenstop in Engeland. Van de zestiende eeuw tot vandaag. Van groot naar klein. We bieden je een verscheiden aanbod.

Brooklyn

schrijft ze zich nogmaals in voor een cursus boekhouden. Heimwee maakt de eerste maanden in de VS moeilijk. Stilaan past ze zich aan en wordt ze verliefd op een Italiaanse loodgieter. Het echte leven schijnt te wenken. Als ze echter door omstandigheden na twee jaar naar huis terugkeert, wordt ze voor een verscheurende keuze geplaatst die de rest van haar leven zal bepalen. De zoveelste migrantenroman over mensen die het maken in de Nieuwe Wereld? Nee, een roman van de grootste eenvoud die je toch bij de keel grijpt door zijn soberheid en echtheid.

Vaslav Op 19 januari 1919 besluit Vaslav Nijinski, de sterdanser van Les Ballets Russes en de meest gevierde danser van het moment, er voor altijd mee op te houden. Deze dag vormt de kapstok waaraan Arthur Japin zijn roman Vaslav ophangt. Aan de hand van het dagboek van

Wolf Hall Wolf Hall: een dikke turf over Cromwell, Hendrik VIII, Anne Boleyn, Thomas More en de koude oorlog tussen Engeland en Frankrijk. Kortom, alles in letters wat je in beeld krijgt te zien in de serie The Tudors. Maar letters laten zoveel meer aan de verbeelding over dan beelden. Heb je letters, kan je zelf je beelden scheppen. Het film- of tv-beeld ligt vast, het begrenst je fantasie. Het beeld is genieten van het moment, letters


In zijn zesde roman leidt de Ierse schrijver Toibin (1955) ons binnen in de wereld van Eilis Lacey. Ze is een eerder passief, grijs meisje uit het zuidoosten van Ierland in de jaren vijftig. Ze heeft een opleiding boekhouding gevolgd maar vindt geen werk. Daarom vult ze haar dagen als hulpje in de plaatselijke kruidenierszaak. In het weekend gaat ze dansen. Een ietwat flets mussenbestaan, lijkt het. Haar zus Rose daarentegen is frivoler. Ze heeft een goede baan, vrienden en collega’s, kleedt zich modieus en speelt golf. Les extremes se touchent dus. Door toedoen van Rose ontmoet Eilis een priester uit Brooklyn. In een mum van tijd zit ze op de boot, op weg naar de Verenigde Staten. Daar is haar werk en een toekomst beloofd. Ze gaat er wonen in een Iers pension en werkt als verkoopster in een grootwarenhuis. In de hoop een kantoorbaantje te bemachtigen,

de danser, de herinneringen van ex-minnaar Diaghilev, de getuigenissen van zijn vrouw en butler neemt de auteur de lezer mee door die laatste dag maar ook door het bewogen leven van Nijinski. Zijn ex-minnaar die hem gemaakt heeft, Romola, zijn echtgenote, die alles heeft gedaan om hem te veroveren en hem ook de rest van haar leven trouw zal blijven en Peter, zijn butler, die meer en meer zijn vertrouweling wordt. Vanuit hun perspectief vertellen deze personages de opgang en ondergang van dit wereldwonder van de dans. Komt de roman misschien een beetje traag op gang, hoe verder je leest, hoe meer je wil weten en hoe vlotter het boek leest. Weet je niets af van dans of ballet, vormt dat zeker geen probleem. Wie van Japin houdt, zal het boek zeker kunnen smaken. Vaslav is een aanrader.

Colm Toibin.

42

Arthur Japin.

Hilary Mantel.

Zulke historische roman schrijf je niet om de tien jaar. blijven langer hangen. Je kan dus zelf kiezen: het boek of de film. Maar je kan ook voor beide gaan: de tv-reeks en het boek. Wolf Hall, de Booker-prijs van 2009, flikkert en fonkelt van de eerste letter tot het laatste woord. Het is geschiedenis op haar best: goed te begrijpen en vlot leesbaar. Kleinheid en grootheid, adel en grootmenselijkheid, corruptie en verraad, menslievendheid en meedogenloosheid, het husselt allemaal door elkaar. Of: hoe mensen zijn, wat ze ook bereikt hebben. Je hoeft niet bang te zijn voor te grote historische ballast, voorkennis is niet vereist. In de bijlage legt de auteur alles uit: van stambomen tot personages. Met Wolf Hall heeft de Engelse auteur Hilary Mantel zichzelf overtroffen. Zulke historische roman

schrijf je niet om de tien jaar. Een verbluffend boek. Tekst Annemie Verhenne en Hugo Verhenne

Colm Toibin, Brooklyn, De Geus, Amsterdam, 2010, 316 blz., 19,90 euro. Arthur Japin, Vaslav, De Arbeiderspers, Amsterdam-Antwerpen, 2010, 376 blz., 21,95 euro. Hilary Mantel, Wolf Hall, Signatuur, Amsterdam, 2010, 672 blz., 25 euro.

PUBLIREPORTAGE

BELEEF ZELF DE WERELD VAN Antwerpen Centraal Station

Wie hing niet voor het scherm gekluisterd toen het bekende introdeuntje van FC De Kampioenen van wal stak? Al enkele decennia zijn jong en oud in de ban van deze ontspannende serie. Daverende lachsalvo’s klinken door de huiskamer wanneer het zoveelste chocomelkske Markske uit handen glipt, Boma’s worsten de vuilbak in vliegen of Carmen in sprankelende outfit alweer een stommiteit uithaalt.

De Plezantste Expo van het Land! Loop één van de acteurs tegen het lijf, ontdek de echte decors en rekwisieten en duik in de geschiedenis van het televisiemonument FC De Kampioenen!

Zin om zelf eens deel uit te maken van het decor? Dat kan in het Centraal Station van Antwerpen. Tot 30 maart staan de slaapkamer van Boma, de living van Carmen en Xavier en het café van Pascaleke en Maurice opgesteld in deze ongewone omgeving. Je kan er in een leuke quiz je kennis testen over FC De Kampioenen. En je kan er zelfs een portoke of dagschotel drinken! Maak gebruik van het seniorenduoticket: 25 euro of van het grootouderpakket: 39 euro voor vier personen op woensdagnamiddag. Bovendien rijd je met de trein zo de expo binnen. Beleef de Wereld van FC De Kampioenen Centraal Station Antwerpen, tot 30 maart 2011. Open op woensdag, zaterdag en zondag.

! Nog tot 30 mAARt oR KijK hiERNAAst Vo ! EN VooRDEELtARiEV Tickets al vanaf

10 €!

boek nu voordelig online

via sherpa.be of kom naar de kassa

OPENINGSTIJDEN woensdag 14-17.30 uur zaterdag en zondag 10-17.30 uur

www.fcdekampioenenexpo.be B-Dagtrip: trein + toegang. Beschikbaar in alle NMBS-stations


Wandel door decors

43

GEDICHT

Lentekind ze telt de krullen

in de haren van de fee ze danst uitbundig het sprookje in legt klemtonen in de eigen taal van de verbeelding vrouw in de knop kind in het theater van doornen ze lacht nog verwacht dat morgen de tijd komt als nooit tevoren ze speelt kus zingt binnensmonds een liefdeslied over rozen


erik lauwers

44

UITJES

1210-2010 Marollen iedereen welkom

Floralia Brussels

Straffen toeback

Van oudsher bond de Brusselse Marollenwijk de strijd aan tegen armoede en sociale uitsluiting. In elke periode reikten overheid en particulieren oplossingen aan. Ze richtten stichtingen, godshuizen, gasthuizen, een liefdadigheidsatelier, een armenschool en diverse verenigingen op. Sommige initiatieven werden snel afgevoerd, andere ontwikkelden zich tot heuse instellingen zoals de SintPietersleprozerij en het SintJanshospitaal. Ook andere vormen van bijstand ontstonden. De Armentafel had bijvoorbeeld tot doel de behoeftigen die recht hadden op bijstand te registreren en te helpen. Een initiatief dat ook vandaag actueel is!

Een nieuwe naam voor de bloembollententoonstelling van GrootBijgaarden. Geniet van het buitengewoon schouwspel van een ontluikende natuur in het voorjaar. Tussen de eeuwenoude bomen van het prachtige kasteeldomein kan je van april tot mei opnieuw meer dan één miljoen bloembollen bewonderen. Naast de talrijke voorjaarsbloeiers werd in deze grote kasteeltuin een tuin met azalea’s en rododendrons van Exbury Garden aangeplant. Deze tuinen in het zuidwesten van Engeland waren de eerste tuinen waar deze rododendrons te zien waren.

Wervik is vooral bekend om zijn tabak. Het Tabaksmuseum bij de Briekenmolen vertelt er alles over. Van snuifdoos over pruimtabak tot sigaret. De bijzondere tijdelijke tentoonstelling Gauloises, Franse sigarettentrots met Gallische roots rond het Franse sigarettenmerk Gauloises brengt het verhaal van ‘het blauwe pakje’. Dit bekendste Franse sigarettenmerk was ‘straffen toeback’ en niet voor mietjes bestemd! Ook al kenden de Romeinen waarschijnlijk geen tabak, ze rookten ongetwijfeld hennep en bilzekruid. De fameuze blauwe Gauloises hebben dus Gallische roots.

Info

Info

Info

Tot 30 april 2011 in de Hallepoort, Zuidlaan, 1000 Brussel, 02 534 15 18, www.kmkg-mrah.be. Open van dinsdag tot zondag van 10.00 tot 17.00 uur. Tickets: 5 euro, +60: 4 euro. Bereikbaarheid: met de trein tot Brussel-Zuid; met de metro Lijn 2, 3, 4 en 6 (halte Hallepoort). Parkeren kan naast de Hallepoort (betalend).

Van 8 april tot 8 mei 2011 in het Kasteel van Groot-Bijgaarden, Is. Van Beverenstraat 5, 1702 Groot-Bijgaarden, 0494 47 72 56, www.kasteelgrootbijgaarden.be. Tickets: 10 euro, +60: 9 euro. Open iedere dag van 10.00 tot 18.00 uur. Ticketverkoop tot 17.00 uur. Bereikbaarheid: met trein/tram/ bus: Groot-Bijgaarden station: de Brusselstraat volgen tot aan het Gemeenteplein. Brussel-Zuid: bus De Lijn 136 – halte kerk; BrusselNoord: bus De Lijn 355 – halte kerk; tram 19 vanaf Simonis, halte station.

Tot 26 juni 2011 in het Nationaal Tabaksmuseum, Koestraat 63, 8940 Wervik, 056 95 24 25, toerisme.wervik.be. Open van dinsdag tot vrijdag van 9.00 tot 12.00 en van 14.00 tot 18.00 uur. Zaterdag en zondag van 10.00 tot 12.00 en van 14.00 tot 18.00 uur. Tickets: 3 euro, senioren 2 euro. Bereikbaar: A19 (Kortrijk-Ieper) afrit 2A (Wervik) of 3 (Beselare). Rijd naar het centrum van Wervik en volg daar de bordjes naar het Tabaksmuseum. Met de trein: het station van Wervik bevindt zich op circa 1 kilometer van het museum.

ns a k k Maa gratis ! op ket(s) . tic duo blz. 53 Kijk


Edouard Gelhay, Aux Enfants-Assisté: l’abandon, Olieverf op doek, 1875-1900, © Musée d’Art et d’Archéologie de Senlis, Bernard Mandin

45

UIT

‘Vang het Zeeuwse licht’

Nergens is het licht zo intens als in Domburg.


Nergens voel je je zo verbonden met de natuur. Nergens is het licht zo intens. Nergens worden kunstenaars zo gegrepen. Het verhaal van Domburg wijkt af van dat van andere badplaatsen in de buurt.

46

Gids Corry Arendse is enthousiast over haar stad. “Domburg is prachtig gelegen. Heel dicht bij de zee, het strand en de eikenbossen. Zo’n strook eikenbossen langs de duinenrand zoals hier tussen Domburg en Oostkapelle vind je nergens anders. In de 17de eeuw kwamen de dames van de gegoede klasse hierheen voor een natje en een droogje in de herberg. In 1834 reed in Domburg de eerste badkoets de zee in: de start van de badcultuur in navolging van Vlaanderen en Scheveningen. Een enorm succes! Het is hier heerlijk toeven. De Domburgers tonen zich gastvrij en tolerant. Al heel snel arriveerde de eerste fysiotherapeut in Domburg, dokter Mezger. Hij hield spreekuur in Amsterdam en Parijs en behandelde zijn patiënten door massage in combi-

natie met een zeebad. Het kuren deed zijn intrede. Dit nieuws verspreidde zich als een lopend vuurtje door Europa. Drommen adellijke en vermogende mensen spoedden zich in de zomermaanden richting Domburg. Vanaf 1850 bouwden ze hier hun villa’s.”

Van Mies Elout-Drabbe tot Mondriaan “We schrijven 1900. Deze mooie plek trok ook kunstenaars aan. Je moet weten dat de Domburgers zeer eenvoudige mensen waren, vooral boeren en knechten. De kleine landarbeidershuisjes bepaalden het straatbeeld. Wanneer je je hand omhoog stak, raakte je de dakpannen. Het verhaal gaat dat als je een dakpan omhoog tilde, je de bedstede inkeek. De straatjes waren bijzonder nauw,

bestemd voor paard en koets. In het Koetshuis of huize Astoria in de Weststraat, de hoofdstraat van het dorp, woonden twee gezinnen. Aan de rechterkant huisde generaal Drabbe, aan de linkerkant zijn dochter Mies Elout-Drabbe samen met haar man, de burgemeesterszoon. Mies was kunstenares en had haar atelier in de tuin. Ze kreeg les van Jan Toorop en maakte van hem een portret in 1907. Rond 1900 nodigden Jan Toorop en zij een aantal kunstenaars uit naar Domburg. Er ontstond een vriendengroepje en al snel groeide de behoefte om te exposeren. Waarschijnlijk op uitnodiging van Toorop belandde Piet Mondriaan in 1906 voor het eerst in Domburg. In 1909 tekende Mondriaan de kerk van Domburg in Oost-Indische inkt. Vijf jaar later tekende hij die-

Mondriaan voor 150 euro “Van 1903 tot 1921 huurde Jan Toorop een huisje met uniek uitzicht op de kerk. Hij stelde zich heel sociaal op en haalde de mensen naar zich toe. In kunstenaarskringen sprak men over een vernieuwing in het kunstgebeuren, het ‘luminisme’. Met deze techniek probeerden kunstenaars het licht op doek te vangen. Het Zeeuwse licht is zeer intens in Domburg, de kleuren zijn hier bijzonder helder. Dat inspireerde kunstenaars. Alleen hier kan je deze ervaring op doek vastleggen, zo fluisterden ze. Hoe dat komt? In tegenstelling tot veel badplaatsen kende Domburg weinig bebouwing. De combinatie van het blauw van de lucht en de steeds veranderende zee, het geel van het strand en de omringende duinen en het rood van de daken van de arbeidershuisjes creëerde dit intense lichteffect. Wanneer je deze primaire kleuren dicht bij elkaar zet zoals in het pointillisme, ontstaat een helderheid in je werk. De kunstenaars wilden deze ver-

Drommen adellijke en vermogende mensen spoedden zich richting Domburg. nieuwing tonen aan de buitenwereld. In 1911 ontwierp Toorop een gebouwtje dat lijkt op een houten strandhuis. Hierin exposeerden zij hun werken. De rijkelui kochten massaal de toen nog betaalbare werken. In 1912 kon je namelijk voor 150 euro een Mondriaan kopen! Dit houten strandhuis had echter geen glas in de ramen en verkommerde. In 1994, vijftig jaar na Mondriaans dood, zette men een replica neer. Het kreeg de naam Marie Tak van Poortvliet Museum, naar een verzamelaarster die als eerste de vernieuwende kunst kocht in 1912. Je kan er werken van Mondriaans tijdgenoten bewonderen.”

‘Lopen zal je’ Op Het Groentje prijkt een buste van dokter Johann Georg Mezger. Het is een schenking uit 1910, nauwelijks een jaar na zijn dood, van een dankbare patiënt. “De inwoners van Domburg behandelde hij gratis. De rijken kregen een gepeperde rekening. De man was zeer geliefd en sociaal bewogen. Een boer wiens schuur afbrandde

en die geen duit meer bezat, schonk hij een som geld. Men noemt hem de man met de gouden duimen maar ook de zielenknijper. Want niet altijd ging het na een behandeling beter met de patiënt. Het verhaal gaat dat een patiënt wiens genezing niet zo vlot verliep, achter paard en koets werd gebonden met de boodschap: ‘lopen zal je’. Na de komst van de eerste badgasten steeg de behoefte aan een gastenverblijf met uitstraling. In 1866 bouwde men het eerste badhotel. Hier logeerden de kunstenaars en buitenlanders die hier weken verbleven. Het hotel was open van Pinksteren tot eind september. De gasten genoten een bijzonder goede service en het hotel kende een glorietijd rond 1900. Tijdens de twee wereldoorlogen verminderde het succes aanzienlijk. Het hotel verpauperde. In 1990 brandde heel het complex af door toedoen van een roekeloze zwerver. In 1992 kwam er een nieuw hotel in dezelfde chique stijl met suites voor een gefortu-


zelfde Domburgse toren in een totaal andere stijl maar met een herkenbare kerk. Hij maakte hier dus een grote ontwikkeling door.”

Het badpaviljoen werd verbouwd in een verantwoorde stijl.

47

De godin Nehalennia op een Mondriaanbank.

neerd publiek. Hier moet je wel iedere avond een andere outfit aan voor het diner”, lacht Corry.

Een duuntje pikken “De zilte zeewind is heel resoluut met de natuur. De jonge twijgjes van de zomereiken worden gebombardeerd met zoute nevel waardoor ze hun typische gedrongen kreupelgroei krijgen. Dit inspireert de kunstenaars. Via een paadje tussen de eikenbossen en het badhotel klimmen we de duinen in. ‘Even een duuntje pikken’, noemen de Domburgers dit. Tijdens de eerste en tweede eeuw van onze jaartelling aanbaden vele kustvolkeren de

inheemse zeegodin Nehalennia voor een behouden vaart. Ze komt ook voor aan de Belgische kust, namelijk in Lissewege bij Brugge. De Domburgenaren plaatsten de godin in een tempeltje. In die tijd reikte het land een kilometer verder dan vandaag. Door de eeuwen heen pakte de zee steeds meer land. In de 17de eeuw zagen inwoners van Domburg bij heel laag water opeens altaren met beelden opdoemen. Een nooit gezien natuurverschijnsel. De altaren werden snel ontgraven en in de kerk tentoongesteld. Maar een grote kerkbrand in 1848 verpulverde de beelden. Erg jammer want ze zijn onvervangbaar. Vandaag zit Nehalennia hier op een duin op een Mondriaanbankje en kijkt uit naar de zee. Dit kunstwerk bevat de geschiedenis van Domburg in een notendop.”

Kinderbals Het duinpad voert ons naar het sierlijke badpaviljoen. “Wie het strand rond de vorige eeuwwisseling bezocht, bleef niet zonnen zoals nu. De gasten brachten de dag door in het badpaviljoen waar

ze lazen en concerten beluisterden. Je moest lid zijn om er in te mogen en het was voorbehouden voor de elite. Er werden speciale kinderbals gehouden. ’s Avonds speelden de volwassenen in de eikenbossen en organiseerden er speurtochten en vossenjachten. Ook dit gebouw dreigde te verpauperen. Tot vier jaar geleden iemand op het idee kwam het paviljoen te verbouwen in een verantwoorde stijl. Nu omvat het negen dure appartementen met een restaurantgedeelte aan zeezijde. Verderop gaat het naar de hoogste duintop, de Hoge Hil. Van hieruit zie je bij helder weer landinwaarts de hoofdtoren van de abdij in Middelburg, de Lange Jan, in het zuiden de Belgische kust en in het noorden de kerk van Oostkapelle. Honderd jaar later is men hier nog steeds met kunst bezig. Vroeger was Domburg een voorrecht voor een klein groepje mensen. Nu kan iedereen ervan genieten. Toch een apart en afgerond verhaal, niet?” Tekst en foto’s Chris Van Riet

De kerktoren van Domburg.

okramagazine maart februari2011 2011

Info VVV Domburg, Schuitvlotstraat 32, 4357 EB Domburg, Nederland, +31 (0)900 2020280, www.vvvzeeland.nl, www.holland.com.

48



Maak kans op een gratis arrangement voor twee in Aparthotel Bommeljé in Domburg! Kijk blz. 50.

5

SPEEL EN WIN

Makkelijk de trap 4 en af? 5 op

Twintig winnaars

8

■ Wie kan genieten van een arrangement in Gouda voor twee? Marc Van Poucke uit Lummen. ■ Wie krijgt er een waardebon van 125 euro? Maria Smets uit Langemark. ■ Wie kan spelen met Zoom!? Magda Cumps uit Heist-op-den-Berg, J. Cornilly uit Kapellen. ■ Wie wint Het Grote Belgiëspel? Magdalena Bruyland uit Lierde-Deftinge, Jos Bastiaens uit Mol. ■ Wie kan aan de slag met Kariba? Gerard Acke uit Moorsele. ■ Wie kan lezen in De jonge honden van Miraflores? Jules De Groef uit Humbeek, Maria Meeus uit Wijgmaal, Jacqueline Verstraeten uit Stekene, Guido Frans uit Duffel, Frieda Van Vlaenderen uit Lovendegem. ■ Voor wie is Naar de letter? Lea Van Der Meiren uit Beveren. ■ Wie kan beginnen aan De 100 mooiste dagwandelingen in de Pyreneeën? Theo Pletinckx uit Menen. ■ Wie wint De 500 groene toppers? Paula Indestege uit Zutendaal. ■ Wie kan genieten van Het zevende zegel? Denise Van Hoyweghen uit Temse. ■ Wie geniet een nieuwe leeservaring met Lustrum? Monique Baetens uit Lier. ■ Wie zet het nieuwe jaar in met Uw gezondheid van A tot Z? Jenny Verlinden uit Hasselt. ■ Wie kan zich verliezen in de Alchemie van liefde & lusten? Smets uit Tervuren. ■ Wie reist in gedachten mee met Mama Daktari, gynaecologe in Afrika? Juliana Wouters uit Meerbeek-Kortenberg.

1

Met een traplift van ThyssenKrupp Monolift natuurlijk!

Winnaars kruiswoord december 2010januari 2011. Meer dan 4 000 deelnemers!

5

9

9

1

6 3

9

6 2

7

© DENKSPOR

Oplossing: verzoening. Antwoord op de schiftingsvraag: De Goudse Glazen.

Bel gratis

%-%%.)(+*

Oplossing kruiswoordraadsel december 2010-januari 2011.

846 175 392 758 619 234 983 561 427

519 823 467 192 354 786 245 978 631

Oplossing sudoku februari 2011.


723 649 815 364 287 591 176 432 958

ThyssenKrupp

[email protected]

49

artikel 48 telwoord 49 gewoon 50 leesteken 51 maaltijd 53 Guinees biggetje itgezonderd 56 kameraad 58 plaats in Frankrijk 60 broedplaats 61 inborst rm.

KRUISWOORDRAADSEL 1

2

3

4

5

3

7

8

14

13 16

29 34

23

26

30

1

37

38

4 45

46

47

50 56

57

52 58

53

7 59

63

62

60

64

5 68

70

69

54 61

65

67

66

8

48

51

2

39

42

44

49

6

33

41

43

12

28 32

36

40

11

24

27 31

35

10

19 22

21 25

9 15

18

17

20

55

6

71 © DENKSPORT PUZZELBLADEN

G L I M P R E S A A R D S

R E I N N A P B A M B I E E R D E N I M M E E S N Oplossing R I T E N Z kruiswoordraadsel M O R E S O S S E L O Z O E C R U T M A F A L I B I E H O P B O D M E E D A D I O L E G E R C A L I N D E I K E N T U T U T A S T E E K L E E U W 7 8 I 1P O 2 T N3IJ V 4E R 5 M 6 K A P E L F IJ N C A M Naam: O S R U N F I N A A L A M S J N I S G E V A L A Straat: M E A C C E S S I R E T A R T H E T S T A D S

Postnr.: Tel.:

maart 2011

HORIZONTAAL 1 kleine hoeveelheid 5 drinkbakje 8 wereldberoemd hertje 13 bewerkte dierenhuid 14 spijkerstof 15 zangvogel 16 toegangsweg voor voertuigen 18 enzovoort 19 manieren 20 schelpdier 22 windrichting 24 touwkleurig 25 onbenullig, dwaas 27 rechtsterm 30 hoger bod 32 honingdrank 34 communicatiemiddel 36 strijdmacht 38 calorie 40 besluit 41 houtsoort 42 balletrokje 43 bevel 44 prik 45 teken in de dierenriem 46 vaatwerk 47 arbeidzaam 50 vlinder 52 zuiver, onvermengd 55 Bijbelse figuur 57 stormloop 59 volkomen 62 rommel 63 muurholte 65 voorval 66 schaakstuk 67 toegang 68 vorstentitel 69 begin 70 lidwoord 71 als in de stad. VERTICAAL 1 flauw schijnsel 2 plaats in de VS 3 aanvankelijk 4 bloem 5 ontkenning 6 in het jaar 7 Italiaans gerecht 9 eencellig organisme 10 dank je 11 roofdier 12 thema 17 vaart 21 werkplaats 23 van zekere houtsoort 26 dun bladmetaal 28 Europeaan 29 Caraïbische staat 30 of iets dergelijks 31 dekkleed 33 een bepaalde dag 34 zaak (Lat.) 35 erfelijk materiaal 37 nijdig getwist 38 regieaanwijzing 39 windvrij 41 wondvocht 42 voorzetsel 44 zeepwater 45 buigzaam 46 schoolartikel 48 telwoord 49 gewoon 50 leesteken 51 maaltijd 53 Guinees biggetje 54 niets uitgezonderd 56 kameraad 58 plaats in Frankrijk 60 broedplaats 61 inborst 64 sportterm.

SUDOKUSudoku

Nr.:

Alle cijfers van 1 tot en met 9 moeten Vul het diagram zo in dat in elke rij, elke kolom en elk vierkant van één voorkomen in 9 precies alle één kolom3 bij 3keer vakjes alle cijfers van 1 tot en met keer voorkomen. men, in alle rijen en in elk van de 9 vierkantjes van 3 keer 3 vakjes.

1

Woonplaats:

E-mail:

3

2 5

OKRA-lidnummer of trefpuntnummer:

9

9 Schiftingsvraag: Hoe heet de beste perssinaasappel?

6 2

5

7

8

4 7 9

5

6

2

9 8

Vergeet niet een postzegel van 0,61 euro toe te voegen!

3

1 2

9

3

5

8 6

© DENKSPORT PUZZELBLADEN

50

Stuur je oplossing naar OKRA-magazine, Kruiswoord maart 2011, PB 40, 1031 Brussel, voor 31 maart 2011. De winnaars verschijnen in het meinummer 2011. Voeg één postzegel van 0,61 euro toe (niet vastkleven).

SPEEL EN WIN

2i7jzen

pr

Verwenarrangement voor twee in Aparthotel Bommeljé in het Zeeuwse Domburg (waarde 380 euro). Inbegrepen: twee overnachtingen met ontbijt en diverse diners. Op vertrekdag late check-out met verrassing.

Info Hotel Bommeljé, Herenstraat 24, 4357 AL Domburg (Nederland), +31 (0)118 58 16 84, fax +31 (0)118 58 22 18.

Vijfentwintig boeken ■ Tien exemplaren van Brooklyn van Colm Toibin (waarde 19,90 euro). ■ Vijf exemplaren van Vaslav van Arthur Japin (waarde 21,95 euro). ■ Vijf exemplaren van Wolf Hall van Hilary Mantel (waarde 25 euro). ■ Vijf exemplaren van Wereldberoemde dwarsliggers, ettertjes en doordouwers van Ed Franck (waarde 19,95 euro).

Waardebon van 125 euro

Info ■ De Kinkhoorn, Zeedijk 330, 8400 Oostende, 059 70 16 97, fax 059 80 90 88, [email protected], www.dekinkhoorn.be. ■ Ravelingen, Zeedijk 290, 8400 Oostende, 059 55 27 55, fax 059 55 27 59, [email protected], www.ravelingen.be. ■ Ol Fosse d’Outh, rue Ol Fosse d’Outh 1, 6660 Houffalize, 061 28 88 01, fax 061 28 88 04, [email protected], www.olfossedouth.com.


Te gebruiken in De Kinkhoorn, Ravelingen of Ol Fosse d’Outh. Een heerlijk ontspannend verblijf gegarandeerd. Aan zee of in de Ardennen.

51

DE DINGEN

Wolken Wolken in de lucht hebben mooie maar moeilijke Latijnse namen gekregen. Specialisten spreken van een altostratus of een cumulonimbus. Ik houd het liever eenvoudiger. Een schattig schapenwolkje, een donkere donderwolk, een ruisende regenwolk of snoezige sneeuwwolkjes zeggen zo veel meer. En we hebben er vorig jaar een fenomeen bij gekregen: de ambetante aswolk. De techniek kan veel en de wetenschap heeft een enorme ontwikkeling doorgemaakt. We sturen astronauten voor maanden de ruimte in maar de wolken kunnen we niet bevelen of behandelen. Als een grote massa klaarstaat met hun speciale brilletje om een uitzonderlijke zonsverduistering te zien en er schuift juist een ondeugende wolk voorbij, dan is het om zeep. Als de vulkaan Eyjafjallajokull in IJsland spuwt, ligt het vliegverkeer plat. De aswolk kent geen grenzen. Dan moeten we nederig erkennen: de natuur is uiteindelijk baas.


Als de regenwolken maar niet willen verdwijnen en de regen met bakken uit de lucht valt, moeten wij ook dat ondergaan. Spijtig voor de mensen in ons land die met waterellende in hun woning geconfronteerd werden. Om moedeloos van te worden als het je voor de zoveelste keer overkomt. Maar waarom wordt er nog altijd gebouwd in waterziek gebied of overstromingsgebied?

52

Gelukkig bestaat hier ten minste een brandverzekering en een rampenfonds om het leed financieel wat te verzachten. Ook de huizen zijn sterk gebouwd zodat ze overeind blijven staan. In ontwikkelingslanden ligt dat anders. Bij overstromingen zoals in Pakistan storten de woningen als kaartenhuisjes in elkaar. Mensen zijn heel hun hebben en houden kwijt. Rampenfonds? Geen sprake van. Internationale hulp, ja. Maar de nood is zo hoog, de ramp is zo veelomvattend en de verbindingsmogelijkheden zo slecht dat het voor velen nog jaren kan duren voor ze weer een woning hebben. Ter zelfdertijd smeken ze in de droge gebieden van Afrika dat de regenwolken nu eindelijk moeten komen. Ze dansen en zingen als er dan een ferme regenbui losbreekt want het betekent voedsel voor mens en dier. De natuur laat zich niet dwingen! We hebben ook al uitzonderlijk veel sneeuw gekend vroeg in de winter.

De mens kan veel maar de natuur bedwingen, daar zijn we een maatje te klein voor.

En weer moeten we vaststellen dat alles in een knoop geraakt. Vliegtuigen kunnen niet vliegen, treinen hebben moeite met de aangevroren wissels en auto’s en vrachtwagens lijken soms schaatsers die een mooie pirouette draaien. Hoe mooi is sneeuw op de idyllische prentkaarten, in de tuinen, parken en bossen. Voor de moderne mens die het vanzelfsprekend vindt dat hij overal kan gaan en staan waar en wanneer hij wil, is sneeuw een spelbreker. Maar de natuur zegt: niet te hoogmoedig worden! Wolken kennen geen grenzen. Ze zeilen van land tot land, waar de wind hen meevoert. Als in Tsjernobyl een kerncentrale ontplofte, waar kwamen dan alle minuscule radioactieve deeltjes terecht? Niemand durfde een uitspraak te doen. En toch hebben wolken iets magisch. Kinderen kijken er naar en zien meteen een hele dierentuin. Een schaap, een kameel, een vlinder, zelfs het hondje Samson. En zeggen we niet dat we in de wolken zijn als we ons zielsgelukkig voelen? De mens kan veel maar de natuur bedwingen, daar zijn we een maatje te klein voor. Griet Trioen

OKRA-LIDKAART = GELD WAARD Info zie blz. 45.

Win gratis duoticket Uitjes gelezen blz. 45? Maak kans op een van de twintig gratis duotickets (waarde 10 euro) voor de tentoonstelling 1210-2010. Marollen iedereen welkom in de Hallepoort te Brussel. Stuur deze bon vóór 31 maart 2011 naar OKRA-magazine, Chris Van Riet, Marollen, PB 40, 1031 Brussel of mail naam en adres naar [email protected] met de mededeling Marollen. Naam en voornaam: Straat en nr.:

Info zie blz. 45.

Postnr.:

Woonplaats:

Telefoon:

E-mail:

Win gratis duoticket Uitjes gelezen blz. 45? Maak kans op een van de twintig gratis duotickets (waarde 20 euro) voor de Floralia Brussels in het kasteel van Groot-Bijgaarden. Stuur deze bon vóór 31 maart 2011 naar OKRA-magazine, Chris Van Riet, Floralia Brussels, PB 40, 1031 Brussel of mail naam en adres naar [email protected] met de mededeling Floralia Brussels. Naam en voornaam: Straat en nr.: Postnr.:

Woonplaats:

Telefoon:

E-mail:

Info zie blz. 45.

: info 85 r e me 5 85 63 05

Onze traplift ... ... Uw comfort

Gratis en vrijblijvende offerte — Korte leveringstermijn (vanaf 1 week) — Dienst na verkoop (24u/24) SA Coopman Liften | Heirweg 123 | B-8520—Kuurne Gratis subsidieadvies T 056 35 85 85 | F 056 35 58 65 | [email protected] — | www.coopma Conform wetgeving — NV Coopman Liften | Heirweg 123 | B-8520 Diverse afwerkingenKuurne — | www.coopm T 056 35 85 85 | F 056 35 58 65 | [email protected] Batterijvoeding

Win gratis duoticket Uitjes gelezen blz. 45? Maak kans op een van de twintig gratis duotickets (waarde 6 euro) voor de tentoonstelling Gauloises, Frans sigarettentrots met Gallische roots in het Nationaal Tabaksmuseum van Wervik. Stuur deze bon vóór 31 maart 2011 naar OKRA-magazine, Chris Van Riet, Gauloises, PB 40, 1031 Brussel of mail naam en adres naar [email protected] met de mededeling Gauloises.

NV Coopman Liften Heirweg 123 | B-8520 Kuurne T 056 35 85 85 | F 056 35 58 65 [email protected] | www.coopman.be NV Coopman Liften Heirweg 123 | B-8520 Kuurne

Naam en voornaam:

T 056 35 85 85 | F 056 35 58 65 [email protected] | www.coopman.be

Straat en nr.: stuur ons deze bon voor meer inlichtingen

Postnr.: Telefoon: E-mail:

Woonplaats:

NAAM

SA Coopman Liften STRAAT - NR.

POSTNR. - GEMEENTE

Heirweg 123 | B-8520 Kuurne T 056 35 85 85 | F 056 35 58 65 TEL. [email protected] | www.coopman.be V04.1209

SA Coopman Liften Heirweg 123 | B-8520 Kuurne

colofon OKRA-magazine ledenmagazine van OKRA vzw PB 40, 1031 Brussel 02 246 44 37, fax 02 246 44 42, www.okra.be, [email protected] Redactie Lieve Demeester, Nele Joostens, Chris Van Riet Redactieraad Magriet Daenen, Herman De Leeuw, Nic Fruru, Erik Lauwers, Hilde Masui, Griet Trioen, Dirk Van Beveren, Jan Vandecasteele, Cois Van Roosendael, Hugo Verhenne, Kristel Wijshof Verantw. uitgever Jan Vandecasteele, Vier Uitersten 19, 8200 Brugge Vormgeving Gevaert graphics nv Coverbeeld Emy Elleboog Druk Corelio Printing, Erpe-Mere Reclameregie Publicarto Sylvain Van Der Guchtlaan 24, 9300 Aalst 053 82 60 80 fax 053 82 60 90 [email protected] Oplage: 172 930 exemplaren Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever mag geen enkele tekst of illustratie geheel of gedeeltelijk worden gereproduceerd. Advertenties vallen niet onder de verantwoordelijkheid van de uitgever. OKRA-magazine, trefpunt 55+ is aangesloten bij de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers. Het aprilnummer verschijnt uiterlijk op 26 maart 2011.

OKRA-regio’s Antwerpen Nationalestraat 111, 2000 Antwerpen 03 220 12 80 fax 03 220 17 68 [email protected] www.okra.be/antwerpen

OKRA-Limburg vzw Koningin Astridlaan 33, 3500 Hasselt 011 26 59 30 fax 011 22 59 50 [email protected] www.okra.be/limburg

Oost-Brabant Platte Lostraat 541, 3010 Leuven 016 35 96 94 fax 016 35 95 55 [email protected] www.okra.be/oostbrabant

Brugge Oude Burg 23, 8000 Brugge 050 44 03 81 fax 050 44 03 90 [email protected] www.okra.be/brugge

Mechelen Begijnenstraat 18 bus 2, 2800 Mechelen 015 40 57 45 [email protected] www.okra.be/mechelen

Brussel Bergensesteenweg 436, 1070 Brussel 02 555 08 30 fax 02 555 08 39 [email protected] www.okra.be/brussel

Midden-Vlaanderen www.okra.be/middenvlaanderen Martelaarslaan 17, 9000 Gent 09 269 32 15 • 09 269 32 16 [email protected] ■ Aalst Hopmarkt 10, 9300 Aalst 053 76 16 53 fax 053 76 15 16 [email protected] ■ Eeklo Garenstraat 46, 9900 Eeklo 09 376 13 40 fax 09 376 12 99 [email protected] ■ Gent Martelaarslaan 17, 9000 Gent 09 269 32 15 [email protected] ■ Oudenaarde Sint-Jozefsplein 7, 9700 Oudenaarde 055 33 47 33 fax 055 33 47 94 [email protected]

Oostende Ieperstraat 12, 8400 Oostende 059 55 26 90 fax 059 55 26 12 [email protected] www.okra.be/oostende

Ieper Sint-Jacobsstraat 24, 8900 Ieper 056 26 63 40 fax 056 26 63 06 [email protected] www.okra.be/ieper Kempen Korte Begijnenstraat 22, 2300 Turnhout 014 40 33 50 fax 014 40 33 52 [email protected] www.okra.be/kempen Kortrijk Wijngaardstraat 48C, 8500 Kortrijk 056 26 63 53 fax 056 26 63 10 [email protected] www.okra.be/kortrijk

Tielt Oude Stationsstraat 12, 8700 Tielt 051 42 38 08 fax 051 40 89 79 [email protected] www.okra.be/tielt Waas en Dender Dendermonde Bogaerdstraat 33, 9200 Dendermonde 052 25 97 90 fax 052 22 97 75 [email protected] ■ Land van Waas de Castrodreef 1, 9100 Sint-Niklaas 03 760 38 66 fax 03 766 38 17 [email protected] www.okra.be/waasendender ■

Algemeen secretariaat | www.okra.be | [email protected] www.okrasport.be | www.okrazorgrecht.be |02 246 44 41

02 246 57 72

02 02 02 02

246 246 246 246

44 36 44 35 42 09 42 07

02 246 44 47 02 246 44 34 02 246 44 39 02 246 44 47

54

Roeselare Beversesteenweg 35, 8800 Roeselare 051 26 53 07 fax 051 22 59 80 [email protected] www.okra.be/roeselare

02 246 39 44 02 246 57 72

OKRA-CMPensioendienst 02 246 44 31 02 246 44 45 Studiedienst 02 246 44 40 02 246 39 45 Communicatie 02 246 44 37 02 246 44 33 02 246 57 71 Websites 02 246 44 57

MINERALEN Ginseng Luteïne

Omnibionta®3 50+, het eerste voedingssupplement op basis van probiotica dat de lichamelijke en geestelijke vitaliteit helpt te stimuleren vanaf 50 jaar. Dankzij zijn unieke samenstelling met probiotica, vitaminen, mineralen,, ginseng, luteïne en bosbes, helpt Omnibionta®3 50+ uw natuurlijkee weerstand te versterken. De probiotica die het bevat, ook bekend als ‘goedee bacteriën’, brengen uw darmﬂora in evenwicht. Ze helpen uw lichamelijkee en geestelijke veerkracht te stimuleren! Omnibionta®3 bestaat in 4 vormen:

Vraag raad aan uw apotheker of dokter. www.omnibionta3.be

New!

90

TABS okramagazine maart 2011

P/03A/009/07-2008

Versterk uw natuurlijke weerstand!

55

magazine Verdriet staat in de kast blz. 28 Win een weekend Domburg (NL) okra.be Hongarije terug naar af Dromen van trage wegen Sterke vrouwen blz

Recommend Documents