Maatwerk epidemiologie 2011 Gemeente Geertruidenberg

Maatwerk epidemiologie 2011 Gemeente Geertruidenberg

Tussenrapportage “Onze jeugd op gezond gewicht”

Auteur: DMS: Titel: Versie: Datum:

Renate Martens 94616 Rapportage “Onze jeugd op gezond gewicht” 2 december 2011

© GGD West-Brabant

Voorwoord Voor u ligt de (tussen)rapportage van het project “Onze jeugd op gezond gewicht”. Het project “Onze jeugd op gezond gewicht” is gestart in 2010. Twee jaar later wordt nu de eerste balans opgemaakt. De GGD West-Brabant heeft deze rapportage/ evaluatie in het kader van het maatwerk epidemiologie 2011 uitgevoerd.

Namens de GGD West-Brabant, Renate Martens (GVO-functionaris/onderzoeker) Breda, december 2011

Tussenrapportage “Onze jeugd op gezond gewicht” 2011

2

Inhoudsopgave Voorwoord...............................................................................................................2 Inhoudsopgave ........................................................................................................3 Samenvatting ..........................................................................................................4

1. Overgewicht.........................................................................................................5 2. Werkwijze............................................................................................................7 3. Uitvoering............................................................................................................8 4. Resultaten ...........................................................................................................9 5. Conclusie en aanbevelingen ................................................................................. 13 6. Literatuurlijst ..................................................................................................... 15

Bijlage 1: Preventiepiramide overgewicht 0-18 jaar Geertruidenberg ............................ 16 Bijlage 2: Leden van de werkgroep ........................................................................... 21 Bijlage 3: Respons op vragenlijst.............................................................................. 22


3

Samenvatting Overgewicht komt steeds vaker voor. Van de 2-11 jarige heeft 10% overgewicht in gemeente Geertruidenberg en van deze groep is bij 2% sprake van obesitas. Van de 12-18 jarige heeft 13% overgewicht waarvan 2% obesitas. De gemeente Geertruidenberg heeft ervoor gekozen om overgewicht aan te pakken middels een integrale aanpak. Binnen de aanpak van “Onze jeugd op gezond gewicht” staat het verbinden van kennis, expertises en producten centraal.

Als aftrap van de aanpak is een startbijeenkomst georganiseerd. Bij de startbijeenkomst waren 19 (publieke en private) organisaties aanwezig en in het totaal 27 personen. De aanwezige personen zagen diverse kansen voor een gezamenlijke aanpak en hadden veel ideeën. Na de startbijeenkomst is een vragenlijst uitgezet om andere (niet aanwezige) partijen te bevragen. Vervolgens is een werkgroep gevormd met 12 personen vanuit 8 organisaties.

De werkgroep streeft ernaar om een doorlopend aanbod te creëren voor kinderen van -9 maanden t/m 18 jaar in de preventiepiramide. Dit doorlopende aanbod wordt gecreëerd door verbindingen tussen diverse partijen tot stand te brengen en te continueren. In 2011 zijn vanuit de werkgroep 16 activiteiten opgepakt. Daarnaast zijn korte lijntjes ontstaan waardoor partijen elkaar weten te vinden.

Per jaar komt de werkgroep gemiddeld 4 keer bij elkaar. Deze frequentie wordt de komende jaren geborgd. Volgend jaar kan meer aandacht aan PR geschonken worden, reclame en bekendheid zijn namelijk belangrijk om het project te laten slagen. Belangrijke partijen, zoals het basisonderwijs, peuterspeelzalen en private organisaties zoals supermarkten zijn nu nog niet actief betrokken. Geadviseerd wordt om in 2012 de actieve betrokkenheid van meerdere partijen en jongeren te vergroten. Daarnaast wordt aansluiting bij het CJG geadviseerd. Onder de brede noemer leefstijl sluit “Onze jeugd op gezond gewicht” prima aan bij het CJG.


4

1. Overgewicht Er zijn verschillende methoden om te bepalen of iemand over- of ondergewicht heeft. Zo kan met de Body Mass Index (BMI) de verhouding tussen lengte en gewicht berekend worden. Bij een BMI groter dan 25 spreken we van overgewicht, indien de BMI groter is dan 30 spreken we van obesitas (ernstig overgewicht) 1. Voor jongeren gelden andere waarden van de BMI. In tabel 1 staan de afkapwaarden voor jongeren weergegeven.

Tabel 1: BMI afkapwaarde voor overgewicht bij jongeren (2 t/m 18 jaar) Jongens Leeftijd in

Overgewicht

jaren

Meisjes Ernstig

Overgewicht

overgewicht

Ernstig overgewicht

2

18,41

20,09

18,02

19,81

3

17,89

19,57

17,56

19,36

4

17,55

19,29

17,28

19,15

5

17,42

19,30

17,15

19,17

6

17,55

19,78

17,34

19,65

7

17,92

20,63

17,75

20,51

8

18,44

21,60

18,35

21,57

9

19,10

22,77

19,07

22,81

10

19,84

24,00

19,86

24,11

11

20,55

25,10

20,74

25,42

12

21,22

26,02

21,68

26,67

13

21,91

26,84

22,58

27,76

14

22,62

27,63

23,34

28,57

15

23,29

28,30

23,94

29,11

16

23,90

28,88

24,37

29,43

17

24,46

29,41

24,70

29,69

25,00

30,00

25,00

30,00

≥ 18 Bron: CBO

2

GRegionaal Kompas Volksgezondheid, GGD West-Brabant, www.regionaalkompas.nl 2 CBO, 2008c, Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg. Richtlijn Diagnostiek en behandeling van obesitas bij volwassenen en kinderen (geraadpleegd via www.nationaalkompas.nl)


5

Van de 2-11 jarige in gemeente Geertruidenberg heeft 10% overgewicht, hiervan heeft 2% obesitas3. Van de 12-18 jarige heeft 13% overgewicht, hiervan heeft 2% obesitas4. In tabel 2 staan deze cijfers in vergelijking met de regionale cijfers weergegeven. Landelijk heeft 13.3% van de 2-21 jarige jongens overgewicht, waarvan 1.8% obesitas. Bij meisjes komt overgewicht iets meer voor. Van de 2-21 jarige meisjes in Nederland heeft 14% overgewicht, waarvan 2% obesitas5.

Tabel 2: Overzicht van percentages overgewicht en obesitas Geertruidenberg

West-Brabant

2-11 jarige met overgewicht*

10%

12%

2-11 jarige met obesitas

2%

2%

12-18 jarige met overgewicht*

13%

13%

12-18 jarige met obesitas

2%

2%

Bron: 1,3,4 * Inclusief obesitas

De gevolgen van overgewicht zijn onder andere: slechtere gezondheid, beperkingen, schoolverzuim, pesten (lage zelfwaardering, psychosociale problemen), hart- en vaatziekten, diabetes (type 2), aandoeningen van het bewegingstelsel, aandoeningen aan de ademhalingswegen, onvruchtbaarheid, depressie, angststoornissen en enkele soorten kankerG67. Op het Regionaal Kompas Volksgezondheid staat aanvullende informatie met betrekking tot lichaamsgewicht over definitie, relevantie, omvang, beleid en wat er aan gedaan kan wordenG.

GRegionaal Kompas Volksgezondheid, GGD West-Brabant, www.regionaalkompas.nl 3 Brabantse Jeugdmonitor 0 t/m 11 jaar, GGD West-Brabant 2008 4 Brabantse Jeugdmonitor 12 t/m 18 jaar, GGD West-Brabant 2007 5 Vijfde landelijke groeistudie, TNO 2010 6 Lichaamsgewicht. De determinant, gezondheidsgevolgen en oorzaken. Nationaal Kompas Volksgezondheid, RIVM 2011 7 Trendrapport bewegen en gezondheid, TNO 2008


6

2. Werkwijze De aanpak van overgewicht bij de jeugd is een van de speerpunten uit ‘Gezond: Altijd beter!’ de lokale gezondheidsnota 2008-2012 van de gemeente Geertruidenberg. Om dit te realiseren heeft de gemeente in samenspraak met GGD West-Brabant een integrale en continue aanpak geregisseerd om overgewicht onder 0-18 jarigen tegen te gaan. De aanleiding hiervan is bovengenoemde incidentie van overgewicht onder de 0-18 jarigen, de gevolgen daarvan en het feit dat (ondanks preventieve activiteiten) geen sprake is van een dalende trend. Het doel van de integrale aanpak is het verminderen van overgewicht bij 018 jarigen. Daarnaast is het verbinden van kennis en expertises binnen de gemeente belangrijk.

Het uitgangspunt van het project is een structurele aanpak te ontwikkelen en niet te werken met een ad hoc-aanpak. Binnen de aanpak wordt gestreefd naar samenspraak met verloskundigen, Thuiszorg (Thebe), kinderopvang, basis onderwijs, voortgezet onderwijs, GGD West-Brabant, jongerenwerk (Trema), sportverenigingen, fysiotherapeuten, fitnesscentra, supermarkten, jongeren, ouders, Academische Werkplaats Publieke Gezondheid Brabant en de gemeente (sectoren vgz, sport, onderwijs, kinderopvang, ruimtelijke inrichting).

Centraal in de aanpak van “Onze jeugd op gezond gewicht” staat de preventiepiramide van de jeugd. Van -9 maanden tot en met 18 jaar wordt een voortdurend aanbod van preventieve activiteiten nagestreefd. Het doel hiervan is de trend rondom overgewicht onder de jeugd naar beneden af te buigen. In bijlage 1 staat de preventiepiramide overgewicht voor 0-18 jarige in gemeente Geertruidenberg beschreven.


7

3. Uitvoering De gemeente Geertruidenberg heeft samen met de GGD West-Brabant deze gezamenlijke aanpak opgezet8. Om het project op te starten is een projectgroep opgestart. Bij de start van het project waren de betrokken ambtenaren vanuit Geertruidenberg: Angela van de Berg, ambtenaar volksgezondheid en Wilbert Segers, ambtenaar onderwijs. De betrokken portefeuillehouder volksgezondheid was bij de start Burgemeester Meijer. In de projectgroep zitten op dit moment de volgende personen: Gerrie Bouman, beleidsmedewerker volksgezondheid, jeugd, sport Gemeente Geertruidenberg; Gerrie van den Broek, beleidsadviseur GGD West-Brabant; Han Franken, GVO-functionaris GGD WestBrabant; Renate Martens en GVO-functionaris/onderzoeker GGD West-Brabant. Op afroep is wethouder Albert Smit (portefeuillehouder volksgezondheid) van Gemeente Geertruidenberg betrokken. De projectgroep is tijdens de beginfase in 2009 en 2010 regelmatig bij elkaar gekomen.

De eerste activiteit van de projectgroep was het organiseren van een brede start/ brainstorm bijeenkomst. Het doel van de bijeenkomst was het creëren van draagvlak en het inventariseren van ideeën om gemeente breed overgewicht bij 0-18 jarigen terug te dringen. Niet alle uitgenodigde partijen waren aanwezig op de startbijeenkomst, om deze partijen bij het project te betrekken is een vragenlijst gestuurd naar alle uitgenodigde partijen. De input van de vragenlijst is gebruikt om de preventiepiramide aan te vullen en om een werkgroep te vormen.

De werkgroep heeft als doel om verbindingen tot stand te brengen tussen diverse partijen en op deze manier een integrale aanpak te realiseren en continueren. Bovendien wordt in de werkgroep besloten wat voor activiteiten plaatsvinden om bekendheid te geven aan de gezamenlijke aanpak en om lacunes binnen het huidige aanbod op te vullen. De nadruk ligt op het leggen van verbindingen, op deze manier komt een aanbod tot stand wat aansluit. De werkgroep zal waar mogelijk aansluiten bij bestaande activiteiten in de gemeente Geertruidenberg. Op het gebied van overgewicht is landelijk een groot aanbod beschikbaar, het is om deze reden de insteek om gebruik te maken van bestaande initiatieven en activiteiten. In bijlage 2 staan de deelnemers van de werkgroep beschreven.

8

Om dit project op te starten is bij ZonMw subsidie aangevraagd, deze is niet toegekend.


8

4. Resultaten Op maandag 25 januari 2010 heeft een startbijeenkomst plaats gevonden in het gemeentehuis te Raamsdonksveer. Op de starbijeenkomst werd gesproken door burgemeester Meijer, epidemioloog Inge van Veggel, scholiere Renate van Riet en lector gezonde stad Joop ten Dam. Na de presentaties ging de groep in subgroepen uiteen, in deze groepen werden diverse stellingen besproken. Iedere subgroep werd begeleid door een medewerker uit de projectgroep. Bij de startbijeenkomst waren 19 organisaties aanwezig: Peuterspeelzaal Raamsdonk, cateraar Markies, GGD Hart voor Brabant, GGD West-Brabant, Centrum voor fysiotherapie en beweging, Secr. Directie Dongemond, Fysiotherapeut, Trema Welzijn, Trema kinderdagverblijf Fiësta, Thebe Jeugdgezondheidszorg, Thebe JGZ, Leerkrachten BS Het Schrijverke-Geertruidenberg, Raadslid CDA, Burgers, Judovereniging Nintai, Partij voor de samenwerking, Zwembaden en Basisschool De Hoge Waai. Bovengenoemde organisaties zorgde gezamenlijk voor een opkomst van 27 personen. Het belang van een positieve insteek kwam duidelijk naar voren op de startbijeenkomst, deze insteek is essentieel voor het slagen van het project. De aanwezige personen zagen diverse kansen liggen voor een gezamenlijke aanpak en hadden veel ideeën. Na de startbijeenkomst zijn er vragenlijsten verstuurd aan alle uitgenodigde partijen. De respons was laag, in het totaal zijn 12 vragenlijsten naar de GGD geretourneerd. In bijlage 3 zijn de gegeven antwoorden terug te vinden.

Op dit moment is een bredere werkgroep actief, gezamenlijk worden afspraken gemaakt over de inhoud van de aanpak, de gemeente heeft hierin de regie. In 2011 is deze groep 4 keer bij elkaar gekomen. Vanuit de werkgroep zijn 16 activiteiten ontstaan. Deze staan hieronder uitgewerkt in tabel 2.


9

No

Tabel 2: Activiteiten “Onze jeugd op gezond gewicht” Wat Wie betrokken Periode

1

Aanbod in beeld brengen

2

Verbindingen leggen Gezonde schoolkantine

3

GGD WB met ondersteuning van alle partijen Alle partijen in de werkgroep Dongemond college en GGD WB

Januari 2010 – juni 2011

Doorlopend Structureel ingevoerd

4

Ontwikkeling mentorlessen voeding en computerles voeding

GGD WB Dongemond college

Schooljaar 2010-2011

5

Logo ontwikkeling

Dongemond college


Trema

6

Inventarisatie bij kdv en psz

GGD WB


7

Scholen betrekken

Gemeente

Januari 2010 – juni 2011


Doel

Eind datum

Status

Toelichting

Preventie structuur in kaart brengen en inzichtelijk maken. Daarnaast mogelijk het opvullen van evt. lacunes. Partijen weten elkaar te vinden en maken gebruik van elkaars expertise. Het aanbod van de kantine bekijken en aanpassen zodat leerlingen een gezonde keus kunnen maken. Dit is een jaarlijks terugkomende activiteit Het Dongemond college heeft diverse mentorlessen geformuleerd. Een leerkracht (Toos van Spaandonk) heeft contact opgenomen met de GGD voor ondersteuning op het gebied van voeding. De kracht van herkenbaarheid en herhaling gebruiken door een gezamenlijk logo te ontwikkelen en gebruiken voor alle activiteiten in Geertruidenberg onder Onze jeugd op Gezond gewicht. Het Dongemond college gaat tijdens ckv/ tekenen een logo bedenken. Het logo moet goed zichtbaar zijn en opvallen. In kaart brengen wat de behoefte is en mogelijk aansluiten

n.v.t.

Doorlopend

Er is een preventie piramide geformuleerd.

n.v.t.

Doorlopend

n.v.t.

Structureel ingebouwd op school

Juli 2010

Lessen zijn gemaakt en beschikbaar gesteld

Zo snel mogelijk

Logo is ontwikkeld. Wordt nu nagedacht over tekst bij logo (pakt VO op)

Trema heeft via social media geprobeerd een nieuwe tekst bij het logo te krijgen. Hier zijn geen bruikbare dingen uit gekomen. Het Dongemond pakt dit nu op.

Mei 2011

Er is een telefonische inventarisatie uitgevoerd

Scholen zijn een belangrijke vindplaats voor de doelgroep, het betrekken van de scholen is daarom van groot belang.

Oktober 2011

Komt op volgende lia/ directeuren overleg

Er is op dit moment geen behoefte, een psz wil mogelijk met hapjes voor de eerste stapjes gaan werken. Het basisonderwijs wil zich voorlopig nog niet aansluiten bij het project.

Dongemond college werkt structureel met de Gezonde Schoolkantine. Afgerond

10

No

Wat

Wie betrokken

Periode

Doel

8

Activiteit rondom Energy drankjes

Trema en Thebe

2011

9

Nacht zwemmen

Trema en zwembad

In zomer periode

Eline en Matijs signaleren veel gebruik van energiedrankjes. Hier willen ze iets mee. Matijs zal samen met een (sport)diëtist een workshop of les in elkaar zetten. Organiseren van gratis en legaal nacht zwemmen in zwembad. Jongeren kunnen op deze manier bewegen in een sfeer en omgeving die hen aanspreekt.

10

Aansluiten bij move-it

Trema en de werkgroep

Mei 2011

11

Aansluiten bij Amerspelen (Sportdag georganiseerd door Rabobank voor basisscholen) Sportmarkt

Rabobank

September 2011

Trema i.s.m. Dongemond college

Winter 2011

Kookcursus in project O.K.

Thebe Praktijk van Beek en Bloemsaat

September december 2011

12

13


Eind datum

Oktober 2011

Status

Toelichting

Wordt bij nader inzien niet opgepakt.

Afgekapt doordat er geen behoefte is. Wordt afstemming gezocht met regionaal alcohol project. Het jongerenwerk mag na sluitingstijd komen zwemmen. Iemand van het zwembad is er dan ter begeleiding. Start in zomer 2012. Festival gaat niet door, aansluiten is niet mogelijk. Han Franken, Jozien Teuben en Carla Rijzenaars waren verantwoordelijk voor de uitvoering.

Jozien en Carla pakken dit op. Door de slechte zomer is dit helaas nog niet gelukt Gestopt

Aansluiten bij bestaande activiteiten en zo bekendheid genereren voor het onderwerp. Aansluiten bij bestaande activiteiten en zo bekendheid genereren voor het onderwerp, o.a. middels Calorie checker- en Eet & beweegspel.

Mei – juni 2011 September 2011

Afgerond. In totaal hebben circa 350 kinderen deelgenomen aan de spellen

Bekendheid geven aan sporten spelaanbod voor jongeren. In de winter is er minder mogelijkheid om te bewegen/ sporten op straat, door een sportactiviteit binnen wordt dit mogelijk gemaakt. In de gymzaal van het Dongemond College wordt vanaf eind oktober zaalvoetbal en taiboxen verzorgd door Trema. Kijken of kookcursus onderdeel van het project O.K. kan worden. O.K. is voor kinderen in de leeftijd 8-12 jaar. De keukenfaciliteiten van het Dongemond College zijn beschikbaar.

n.v.t.

Sportactiviteit gaat lopen in het najaar van 2011. Aan de start voorwaarde is voldaan.

Jozien heeft afspraken gemaakt met Martin.

December 2011

Kookcursus aanbod anderszins in vullen.

Is niet in te passen in huidige O.K. concept. Nog niet verder opgepakt.

11

No

Wat

Wie betrokken

Periode

Doel

Eind datum

Status

Toelichting

14

Samenwerking Fysiotherapie en Thebe

2011

Een structurele samenwerking tot stand brengen op het gebied van project O.K. en diabetes.

Structureel

Afgerond

Beide partners werken op bepaalde terreinen structureel samen.

15

Traktatie/ tussendoortjes beleid op basisschool de Wilsdonck

Thebe Praktijk van Beek en Bloemsaat Jeugdverpleegkundige van de GGD

Oktober 2011

Het gezonder maken van de traktaties en tussendoortjes die op school genuttigd worden door kinderen en leerkrachten.

Oktober 2011

Op vraag van een school heeft de Jantsje Bakkeren advies gegeven over gezond traktatie en tussendoortjes beleid.

16

Bekijken of aanbod voor 2-4 jarige zinvol is

Thebe Praktijk van Beek en Bloemsaat

2011-2012

Afstemmen van aanbod en kijken wat de mogelijkheden zijn van een nieuwe samenwerking en aanbod.

n.v.t.

Advies is gegeven met de notitie erbij dat dit mogelijk voor alle scholen kan worden opgepakt. Oriënterend gesprek is geweest nu verder kijken voor implementatie


Niels, Janneke en een verpleegkundige van Thebe hebben dit samen op gepakt.

12

5. Conclusie en aanbevelingen Tijdens de laatste bijeenkomst van de werkgroep op 18 oktober 2011 is de stand van zaken uitgebreid onderwerp van gesprek geweest, mede hierop zijn de conclusies geformuleerd. Middels het bij elkaar komen van de werkgroep zijn korte lijntjes ontstaan waardoor gemakkelijk samenwerking tussen partners tot stand kan komen. De betrokken partners hebben een gezamenlijk doel en ervaren dit positief. De werkgroep is van mening dat ze nieuwe ideeën moet blijven ontwikkelen om nieuwe prikkels af te blijven geven. Deze prikkels moeten goed worden opgezet en worden gevolgd (monitoren). Doormiddel van evaluatie kan het proces en de ervaringen in beeld gebracht worden. In 2011 is de werkgroep 4 keer bij elkaar gekomen, dit is volgens de werkgroep voldoende. Het advies is dan ook om de werkgroep 3 a 4 keer per jaar bij elkaar te laten komen.

In 2011 zijn diverse activiteiten door de werkgroep opgepakt, zie tabel 2. Deze activiteiten zijn voor buitenstanders mogelijk niet herkenbaar als producten van ‘Onze jeugd op gezond gewicht’. Reclame maken is erg belangrijk voor de bekendheid van een project. Om deze reden is het aan te bevelen om volgend jaar meer aandacht aan PR te schenken. Een logo kan hierin ondersteuning bieden, het logo wordt door de werkgroep verder uitgewerkt.

Een aantal belangrijke partners zijn op dit moment nog niet bij het project betrokken, zoals het basisonderwijs, private organisaties zoals supermarkten en bijvoorbeeld peuterspeelzalen. Het basisonderwijs is een gesprekspartner en belangrijke vindplaats voor jongeren. Daarnaast kunnen via de scholen en kinderdagverblijven ouders betrokken worden. Het is dan ook van belang dat in een volgend jaar het basisonderwijs actiever wordt betrokken. De gemeente heeft in 2011 activiteiten ondernomen om het basisonderwijs te betrekken, dit zal actief worden voortgezet. Geadviseerd wordt om in 2012 de actieve betrokkenheid van meerdere partijen te vergroten. Jongeren zijn actief betrokken bij de ontwikkeling van het logo. Geadviseerd wordt om in het vervolg jongeren meer te laten participeren in het project. Mogelijk kunnen jongeren als peers ingezet worden en zo andere jongeren beïnvloeden. In oktober 2011 is het Centrum Jeugd en Gezin (CJG) geopend in Geertruidenberg9. Het CJG is een herkenbare, laagdrempelige voorziening waar (aanstaande) ouders, kinderen en jongeren terecht kunnen met hun vragen. De gemeente is van mening dat het CJG leidend kan zijn in dit soort projecten binnen de gemeente. Onder de brede noemer leefstijl sluit “Onze jeugd op gezond gewicht” prima aan bij het CJG, afstemming wordt geadviseerd. De werkgroep kan vervolgens onder het CJG vallen. De gemeente heeft tevens in beide trajecten de regierol.

9

www.cjggeertruidenberg.nl


13

Dit project heeft overeenkomsten met de JOGG aanpak10. In de regio West-Brabant is Breda op dit moment de enige JOGG stad. Het volgen van landelijke en regionale ervaringen rondom JOGG kan winst opleveren voor dit project.

10

www.jogg.nl


14

6. Literatuurlijst 1. Regionaal Kompas GGD West-Brabant, www.regionaalkompas.nl 2. CBO, 2008c, Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg. Richtlijn Diagnostiek en behandeling van obesitas bij volwassenen en kinderen, Utrecht (geraadpleegd via www.nationaalkompas.nl). 3. Brabantse Jeugdmonitor 0 t/m 11 jaar, GGD West-Brabant 2008 4. Brabantse Jeugdmonitor 12 t/m 18 jaar, GGD West-Brabant 2007 5. Trendrapport bewegen en gezondheid, TNO 2008 6. Lichaamsgewicht. De determinant, gezondheidsgevolgen en oorzaken. Nationaal Kompas Volksgezondheid, RIVM 2011 7. I-database, Loket Gezond leven www.loketgezondleven.nl 8. Nederlandse Groeistudie, TNO, www.tno.nl 9. CJG Geertruidenberg www.cjggeertruidenberg.nl 10. Jongeren op gezond gewicht www.jogg.nl


15

Bijlage 1: Preventiepiramide overgewicht 0-18 jaar Geertruidenberg


16

Preventiestructuur overgewicht “Onze Jeugd op Gezond Gewicht” Om de mate van overgewicht te bepalen wordt de BMI (Body Mass Index), vastgesteld met behulp van de volgende formule: BMI = lichaamsgewicht in kg / (lengte x lengte) in meters. Een BMI tussen de 18,5 en 25 is voor volwassenen normaal, een BMI tussen de 25 en 30 duidt op overgewicht en bij een BMI van 30 of hoger is sprake van ernstig overgewicht, of te wel obesitas. Voor jongeren gelden andere BMI waarden dan voor volwassenen. Bij jongeren is de BMI waarde afhankelijk van leeftijd en geslacht [1]. Bij kinderen en jongeren komt overgewicht vaak voor. In 2002-2004 is bij jongens van 4 tot en met 15 jaar de prevalentie van overgewicht gemiddeld 13,5%, bij meisjes 16,7%. De prevalentie van ernstig overgewicht (obesitas) is voor jongens gemiddeld 2,9% en voor meisjes 3,3% [1]. In Geertruidenberg heeft van de 0-11 jarige in 2008 10% overgewicht, hiervan is bij 2% sprake van obesitas [2]. Bij de 12-18 had in 2007 13% overgewicht en hiervan was 1.7 obees [3]. De gemeente Geertruidenberg wil een integrale en continue aanpak regisseren om overgewicht onder 0-18 jarigen tegen te gaan. Dit naar aanleiding van de prevalentie van overgewicht onder de 0-18 jarigen, de gevolgen daarvan en het feit dat (ondanks preventieve activiteiten) er geen sprake is van een dalende trend. Deze preventie piramide maakt onderdeel uit van dit project.

Bronnen: 1. Regionaal kompas 2. Jeugdmonitor 0-11, 2008 3. Jeugdmonitor 12-18, 2007

Preventiestructuur overgewicht “Onze Jeugd op Gezond Gewicht”

17

ZORG PREVENTIE GEÏNDICEERDE PREVENTIE

Preventie piramide “Overgewicht 0-18 jarige” Geertruidenberg SELECTIEVE PREVENTIE

Er zijn vier soorten preventie te benoemen: universele preventie (dit is voor de gehele populatie, breed publiek), selectieve preventie (voor individuen of subgroepen), geïndiceerde preventie (voor kwetsbare individuen) en zorg preventie (bij gezondheidsproblemen).

UNIVERSELE PREVENTIE

Preventie piramide

Interventie/ activiteit

Aanbieder

Onderwerp

Setting

Leeftijd

Inhoud (en effect)

Universele preventie

Consultatie bureau

Thebe

Diverse

Consultatie bureau

0-4


Beleid rondom bewegen en traktaties

Voeding Beweging

PSZ/KDV

0-4


EU fruit regeling

PSZ ’t Duikelaartje KDV Fiësta Trema K.C. Bengeltuin KDV Het Bergje KDV Koters & Co De Ukkepukken ’t Duikelaartje PSZ De Paddestoel GGD WB

Voor de periode van het eerste tot en met het vierde jaar, zijn er vijf onderzoeken op het consultatiebureau. Daar worden de sociale ontwikkeling en de spraak- en taalontwikkeling gevolgd. In Raamsdonksveer is een inloop locatie. Bij alle afspraken wordt het thema voeding meegenomen. Afspraken over: Elke dag bewegen, traktaties, tussendoortjes.

Voeding

Basis onderwijs

4-12


Onderzoeken/ contact momenten van de GGD

GGD WB

Diverse (ook leefstijl)

School CJG GGD

4-14


Beoordeling (CGL)

Met de EU-fruitregeling kunnen basisscholen 10 keer gratis fruit krijgen voor alle schoolkinderen. Hiermee wordt het groente en fruit eten bevorderd. De GGD brengt de scholen hiervan op de hoogte en biedt op aanvraag ondersteuning. De Schoof en de Peuzelaer hebben deelgenomen. Tussen 5-6 en 10-11 jaar onderzoekt de doktersassistent lengte, gewicht, gezichtsvermogen en zo nodig gehoor. Tussen 13- 14 jaar indien van toepassing spreekuur van de jeugdarts of verpleegkundige. Indien een persoon invult dat het kind te zwaar is, dan is dat een reden om iemand op te roepen.

18

Preventie piramide

Interventie/ activiteit

Aanbieder

Onderwerp

Setting

Leeftijd

Inhoud (en effect)


Overbruggings plan/ afstemming JGZ Pannakooi

GGD WB Thebe

Afstemming aanbieders en overbruggingsplan Bewegen

JGZ GGD

0-19

Diverse mogelijkhe den VO MBO

0-19

Er is warm contact tussen beide organisaties. Indien een kind een hoog BMI heeft wordt het bij de overgang naar de GGD eerder opgeroepen, dit bespreekt Thebe vooraf met de ouders. Fysiotherapie praktijk van Beek en Bloemsaat heeft een pannakooi die via hun website beschikbaar is. Geïnteresseerden kunnen hier gratis gebruik van maken. Het programma 'De Gezonde Schoolkantine' biedt praktische informatie en concrete hulpmiddelen waarmee scholen (voortgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs) aan de slag kunnen om van hun schoolkantine een gezonde schoolkantine te maken. Het kantine aanbod is veranderd en het programma is structureel ingebouwd op school. 5 groepsbijeenkomsten over gezonde basisvoeding, eten en drinken tussendoor, hoe om te gaan met traktaties en feestjes. Het gedeelte van de diëtist loopt naast een jaar lang sporten onder begeleiding van fysiotherapie en begeleiding van maatschappelijk werk.

Universele preventie Universele preventie

De gezonde schoolkantine

Fysiotherapie praktijk van Beek en Bloemsaat Voedingscentrum GGD WB

Voeding Overgewicht

11-20

Dongemond college

Selectieve preventie

Fitkids

Fysiotherapeut praktijk van Beek en Bloemsaat Thebe diëtist

Voeding Overgewicht Bewegen

8-12

Selectieve preventie

Kinderfysiother apie

Bewegen

Tot 18

Selectieve preventie Selectieve preventie

Straathoekwer k Diëtist

Fysiotherapie praktijk van Beek en Bloemsaat Trema Thebe

Voeding

Geïndiceerde preventie

O.K.

Thebe Fysiotherapie praktijk van Beek en Bloemsaat

Voeding Bewegen Overgewicht

Beweging


Buiten

10-25

Thebe

8-12

Beoordeling (CGL)

Theoretisch goed onderbouwd

Sport tijdens straathoekwerk Vanuit de basisverzekering wordt er 4 uur (dit is ongeveer 6 consulten) vergoed. Er zijn locaties in Raamsdonksveer waar diëtisten vanuit Thebe zitten. Multidisciplinaire cursus voor kinderen met overgewicht/ obesitas. Tijdens de cursus worden zowel kinderen als hun ouders/verzorgers begeleid. Gedurende een jaar sporten kinderen wekelijks onder begeleiding van een fysiotherapeut. Ook zijn er ouder- en kindbijeenkomsten door een diëtist en een psycholoog. Daarnaast zijn er coach gesprekken onder begeleiding van een psycholoog.

19

Geertruidenberg interventies per organisatie: GGD West-Brabant De gezonde schoolkantine Afstemming met JGZ Eten + Gymmen = gewicht dimmen is in het verleden uitgevoerd op De Ruif (2007), ’t Schrijverke (2007), De Radonkel (2008) en De Peuzelaer (2008) Bekendmaken van gezondheidsacties (vb. EU-Schoolfruitsubsidie en Ga voor gezond) Gebruik overbruggingsplan Thebe Afstemming met GGD Diëtisten Project O.K. Gebruik overbruggingsplan Fitkids Trema Straathoekwerk (voetballen) Sporttoernooi Move-it (is in 2011 vervallen) Beweegaanbod Diverse verenigingen zijn actief (zie ook website SSNB met sportaanbod verenigingen Geertruidenberg) SSNB In kaart brengen van sportaanbod Fysiotherapie Speciaal aanbod gericht op bewegen (speciale programma’s en kinderfysiotherapie) Project O.K. voor kinderen met overgewicht Fitkids Indirect betrokken

Scholen aangesloten bij de Elisabeth Stichting: SOVA Training en powergroepen voor allochtone jongeren.

Landelijke partijen die zich bezig houden met overgewicht zijn o.a. het voedingscentrum en het NISB


20

Bijlage 2: Leden van de werkgroep Op dit moment bestaat de werkgroep uit de volgende personen: -

Gerrie Bouman (gemeente Geertruidenberg)

-

Han Franken (GVO-functionaris, GGD West-Brabant)

-

Renate Martens (GVO-functionaris/ onderzoeker, GGD West-Brabant)

-

Jantsje Bakkeren (jeugdverpleegkundige, GGD West-Brabant)

-

Janneke Witmans (jeugdarts, Thebe)

-

Ester Dumont (diëtist, Thebe)

-

Niels van Beek (Praktijk Fysiotherapie van Beek en Bloemsaat)

-

Hans Bloemsaat (Praktijk Fysiotherapie van Beek en Bloemsaat)

-

Carla Rijzenaars (Sportfondsen Geertruidenberg)

-

Stevan Aldershof (consulent, Sport Service Noord-Brabant)

-

Jozien Teuben (jongerenwerkster, Trema)

-

Martin van den Kieboom (Dongemond College Raamsdonksveer)

-

Uit de werkgroep zijn Eline Schenk (Trema), Matijs de Groot (stagiaire Trema) en Cathelijne Bogaers (voorheen manager voeding & dieet, Thebe).

21

Bijlage 3: Respons op vragenlijst

22

Respons op vragenlijst “Onze jeugd op gezond gewicht”

organisatie

PSZ 't Duikelaartje Janne Bings en 1 Thea v Lien

HMC Raamsdonkveer Willen van 2 Oversteeg

SF Geertruidenberg 3 A. Eikelenboom Gezamenlijke basisscholen Geertruidenberg Directieberaad basisonderwijs Geertruidenberg 4 GC Maas Gils

Wat wordt ondernomen 2-4 jarige * Elke dag bewegen: buiten spelen en spelvorm * Traktaties in de hand houden (goed afpreken met ouders) * Alleen fruit, geen fruit i.p.v. koek * Ouders erop wijzen, hoeveel fruit per kind Wij proberen al onze jeugdigen minimaal 2 x per week een training aan te bieden en nemen deel aan de competities van het Nederlands handbal verbond

Niets specifieks wordt georganiseerd. We zijn geopend voor iedereen echter benaderen deze doelgroep niet specifiek

* Biologie lessen * Thema's m.b.t. gezond leven * Nieuwsbrieven omtrent "tussendoortjes"


hoe zou aanpak eruit moeten zien

* goede voorlichting op scholen en verenigingen * structureel overleg en beleidvorming

voorlichtingscampa gne die indringend is en confronterend Vanuit 1 centraal punt proberen diverse dwarsverbanden tussen de diverse stakeholders zoeken * 1 - 2 thema's gezamenlijke uitwerken * Nauwere samenwerking tussen scholen sportvereniging

kansen rondom aanpak overgewicht

bedreigingen rondom aanpak overgewicht

meedenken

boeg beeld

ideeën

zie boven

nee zeker niet!! Samen sterker en continuïteit

ja

?

Op de vergadering hebben we dat gespuid

nee

/

/

Publicaties via de verenigingen, slog tv, de langstraat nee, gezamenlijke campagnes op aanpak is beter dan scholen ieder voor zich

Overkoepelend plan i.s.m. alle stakeholders. Concreet weet ik dat niet direct

* versnippering aanbod * weinig daadkrachtige/ dwingende aansturing

ja

??

Gaarne deel ik deze gedachten in verder brainstormen

zie boven

Je start ergens aan, denk aan tijd, geld en na een poos ligt alles weer op zijn gat

ja

/

/

23

organisatie

Trema Welzijn 5 Jozien Teuben

6

7

LTV Raamsdonkveer M. van Riel 8 (secretaris)

Wat wordt al ondernomen

Sport tijdens straathoekwerk (bezoek door jongerenwerk aan groepen jongeren op straat) * 1x p.j. info aan kinderen & ouders omtrent gezonde voeding * 2x per week gruitdag (groente en fruit) er mogen alleen gezonde pauzehapjes mee naar school op deze dagen * deelname schoolontbijt >ontbijten =belangrijk! *Lidmaatschap sportverenigingen (basketbal en zwemmen) *Zelf trainer/coach zijn bij basketbal < 18 jaar *Zelf sporten (goede voorbeeld geven) Sportvereniging: promoten van deelname aan activiteiten als lessen, competitie, trainingen, toernooien, speltennis voor de kleintjes vanaf 4





meedenken

boeg beeld

2x per jaar gezamenlijke bijeenkomsten met een actieplan formuleren en evalueren

vooral proberen jongeren die nog niet (kunnen) sporten kennis laten maken met het verenigingsleven (laagdrempelig)

te weinig communicatie, niet weten waar kansen liggen, dubbel werk

ja

nog niet

eenduidig en sterk samen dit probleem aanpakken middels projecten

* resultaten vallen tegen * weinig draagvlak vanuit het veld: "het komt er weer bij"

nee, wil graag deelnemen aan! /

integrale voorlichting en projecten voor ouders en kinderen * Adviseren t.a.v. eetpatroon, dagindeling, specifieke activiteiten * Fietsen wanneer mogelijk i.p.v. auto

*Weren van te vet en zoet voedsel in kantines *Voorlichting

* Zie boven * Sportpreventie * Goede fiets en wandelpaden incl. onderhoud Goed: actieve en vooral sportieve gemeente Subsidie verhogen voor deelname jeugd aan sporten

wellicht te belerend; te directief

/ / nee, wij doen ons best als sportverenigin g om sport bij Vettigheid in kantines, frisdranken, de jeugd te stimuleren snoep /

ideeën * 2x pj bijeenkomst met partners * ontwikkelen van sociale kaart (op sportgebied) * kinderen aan sporten "laten proeven" bv. iedere week een andere sport * jaarlijkse sportmarkt met demonstraties

zou graag een integrale aanpak kiezen

/

Voorlichting op school en vereniging Goede producten aanbieden

24

organisatie

9 Groen links

Wat wordt al ondernomen


Als groen links hebben wij mede initiatieven ingediend dat sport meer toegankelijk moet zijn voor de jeugd. Denk hierbij dat ouders bijzonder bijstand kunnen aanvragen voor de contributie van de sportvereniging

* Voorlichting * Sport activiteiten promoten * Schoolkantines gezonder maken * Fruit ter beschikking stellen aan lagere scholen

10

Wij wijzen ouders op gezonde voeding en veel bewegen

11

Beleid rond voeding, bruin brood, hartig beleg, snoepen uitzondering, fruit. Dagelijks activiteiten rondom bewegen, spel, buitenspelen

beweging en gezond eten stimuleren Aandacht voor gezonde voeding en bewegen. De organisaties voorschools (kinderdagverblijve n) en naschoolse (BSO) erbij betrekken en niet uitsluiten.




zie punt 2

boeg meedenken beeld Nee, wij vinden wel dat de gemeente (ambtenaren ) deel moeten uitmaken van de Dat het verzandt in discussie i.p.v. daden projectgroep /

Integrale benadering van de organisatie die dagelijks met de jeugd van 0-18 te maken heeft

?

teveel betutteling

?

Gemeente is erg gericht op partners met subsidierelaties, dat moet anders. Informeren van ouders.

Verzanden in overleg structuur en geen daden. Belangen van commerciële verkoop, 'goedkope' snoep.

nee nee, maar als de projectgroep vruchten af gaat werpen dan wil ik graag een bijdrage gaan leveren.

nee

ideeën

25

organisatie

12

Dongemond college + CDA Anton Krols

Basisschool de Vonder C. Keijzer (locatie 13 directeur)

Wat wordt al ondernomen Ik werk in het v.o. als docent lo. Daar wil ik ervoor pleiten om voor de scholieren 1x per dag de mogelijkheid te bieden om meer te bewegen minstens 1x per dag. Men heeft gemiddeld 2 a 3 lesuren lo. Verder trainingen, instructies, toernooien organiseren in verschillende sporten Lessen m.b.t. gezond gedrag (o.a. voeding, beweging, voorlichting door novadic-kentron m.b.t. alcohol etc.). Projecten m.b.t. gezonde voeding, sport en lichaamsbeweging. Sportlessen/ gymnastiek/ zwemonderwijs



duidelijke aanbieding in het onderwijs in de vakken lo, verzorging, biologie. Vanuit jeugd instellingen dit ondersteunen en stimuleren

Als de motivatie over gedragen kan worden kan het antwoord van Verkeerde leefstijl, vraag 1 verkeerde motivatie uitgevoerd worden van antwoord 1

*Voldoende faciliteiten m.b.t. sportaccommodatie s. Samenwerking *Speelplekken in de tussen scholen en wijk sportverenigingen



Geen financiën om sport/ spel activiteiten te bekostigen (of te weinig)

meedenken

boeg beeld

ideeën

ja

/

zie antwoord 1

nee, ik wil wel op de hoogte blijven

/

/

26

Maatwerk epidemiologie 2011 Gemeente Geertruidenberg

Recommend Documents