m3
2.
Schenking model de GeeMnk
3.
Jaarverslag Penningmeester 2000
3.
Beknopt jaarverslag van de secretaris 2000
4.
Tentoonstelling gasten schilderen Vlieland 2001/2002
4.
Prijsuitrijking tentoonstelling Vlielander amateurs 2000/2001
4.
Hoe kan het museum Vrienden verwerven
5.
Het profijtbeginsel
6.
Willem de Vlamingh en Western Australia
7.
In memoriam mevrouw C. de Boer
12,
Napoleons plan van verdediging 13. Deel 2. Economisch-Geografische beschr. van Vlieland
1
JAARVERGADERING Op dinsdag 17 April om 20.00 uur zaI de jaarvergadering van de Cultuur Historische Vereniging "Tromps Huys"worden gehouden in Hotel Goifzang, IDorpsstraat 1-3 op Vlieland. Agenda 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Opening en inleiding door de voorzitter Notulen jaarvergadering 25 April 2000 * Jaarverslag van het secretariaat 2000 Jaarverslag penningmeester 2000 Jaarrekening penningmeester 2000 Begroting 2002 Door het vertrek van de penningmeester zaI de voorzitter tijdelijk de boekhouding venichten 8. Verslag kascommissie en benoeming nieuwe kascommissie 9. Stemming over het goedkeuren van de nieuwe statuten ** 10. Bestuursmededelingen 11. Rondvraag 12. Sluiting offideie gedeelte
* Deze vindt u als aparte bijiage in deze uitgave. ** De statuten zullen vijf dagen voorafgaand aan de jaarvergadering in hotel "Golfeang" ter inzage liggen. Tot een wijziging van de statuten kan slechts worden besloten wanneer tenminste twee/derde van het aantal leden vertegenwoordigd is, met een meerderheid van tenminste twee/derde van het aantal uitgebrachte stemmen. Indien het vereiste aantal leden niet aanwezig of vertegenwoordigd zijn, dan zaI het bestuur een tweede vergadering convoceren op 1 mei, weike vergadering bevoegd is tot de statutenwijziging te besluiten ongeacht het aantal aanwezige of vertegenwoordigde leden. Aangezien het te voorspellen is, dat een extra vergadering noodzakelijk zaI zijn wordt deze vergadering zonder tegenbericht op 1 Mei in hotel Golfeang om 20.00 uur gehouden..
2
SCHENKING:. SCHEEPSMODEL ''DE GEELVINCK Op dinsdag 17 April, zal om 19.00 uur in het "Tromp's Huys" de schenking van een model van ^^n van de schepen n. 1. "de Geelvinck",waarmee Willem de Vlamingh in de zeventiende eeuw naar Australie voer, door de maker hiervan, de heer J.Horjus, aan onze vereniging plaats vinden. AUe leden worden hiwvoor uitgenodigd. Na afloop van deze voor onze vereniging zo belangrijke gebeurtenis vindt de jaarvergadering plaats.
Jaarverslag
penningmeester
Het "milleniumjaar" zit er op. Voor onze vereniging liet het afgelopen jaar op financieel vlak de volgende cijfers zien. De contributieinkomsten stegen behoorlijk van f. 3385,— in 1999 naar 5800,— in 2000. Dit als gevolg van de verhpging van de contributie van f. 15,— naar f. 25,—. Er werd voor f. 130,— aan giften ontvangen en f. 425,— aan rente. Het saldo van het aankoopfonds is nagenoeg hetzelfde gebleven als dat van 1999. Het is in het afgelopen jaar aangevuld met f. 4500,— en we hebben het aangesproken voor f. 4320,— aangesproken voor de aanschaf van de replica van de Walviskaak, waarover u in de vorige editie van de Tien Eeuwen het nodige heeft kunnen lezen. Per ultimo 2000 bedroeg het aankoopfonds f. 6279.18 en eindigen wij het jaar met een voordelig saldo van f. 5829,32. Wij kunnen 2000 dan ook wederom rekenen tot een succesvol jaar en zien 2001 met goede perspectieven tegemoet. Feningmeester CHV M.
de
Grvot
Beknopt Jaarverslag
van de
Secretaris
Het jaar 2000 werd gekenmerkt door een aaneenschakeling van gebeurtenissen waarop in onze vorige nummers uitvoerig is ingegaan. Verder is er om het schilderijen l^ezit van de vereniging van de schilderes Betzy Akersloot-Berg uit te breiden een poging gedaan een schilderij voorstellende een zeilschip, varende, met de "Brandaris" als achtergrond op een veiling aan te kopen. Helaas moest door het steeds maar weer tegen elkaar opbieden, de vereniging afhaken. Onze commissies "Gasten schilderen Vlieland", "Vlielander Amateurs" en "Vlielander Monumenten" beginnen langzamerhand ingewerkt te raken. Er is echter nog zoveel te doen. Onze vereniging doet dan ook nogmaals een beroep op onze leden en dan in het bijzonder op diegenen die op de vaste wal verblijven, zich te melden om taken voor de vereniging te ven^ichten. Het geeft niet hoe of wat. Secretaris CHV S. Bank-Gieles
Aankondiging: Tentoonstelling gasten schilderen Vlieland 2001/2002 De tentoonstelling "Gasten schilderen Vlieland" zal van 12 Oktober 2001 tot 7 April 2002 in het museum "Tromp's Huys"gehouden worden. Deelnemers die in het verleden reeds aan deze tentoonstelling hun medewerking verleend hebben zuUen een persoonlijke uitnodiging ontvangen. Overige gasten van Vlieland worden hiermee uitgenodigd deel te nemen.
Prijsuitreiking tentoonstelling Vlielander Amateurs Op Vrijdag 20 April 2001 zal om twee uur in de middag zal de "Betzy Akersloot-Berg" penning in museum Tromp's Huys aan de door het publiek gekozen beste amateur schilderes aangeboden worden. De deelneemsters zullen schriftelijk een persoonlijke uitnodiging voor deze toch wel heel speciale gebeurtenis toegezonden krijgen. 4
Hoe kan fiet museum vriendkn
verwerven?
Op een bijeenkomst van de Nederlandse Federatie van Vrienden van Musea kwam dit thema uitgebreid aan de orde. Hierbij kan naar de doelgroep en naar de kwantitatieve grens van het aantal leden gekeken worden, waarbij ook de situatie op Vlieland in ogenschouw genomen wordt. De groep van beneden de 15 jaar. Van deze groep is weinig bekend. Op Vlieland zal een relatief groot gedeelte van de jeugdigen als toerist het museum Tromp's Huys bezoeken. Hoe ziet zo'n jongeling van tien jaar dit museum? In vele gevallen niet als speels. Statige vertrekken, veelal gepaard gaande met overvoUe, van afbeeldingen voorziene wanden. Stijf, geen sterveling die lacht. Hoe kan hij zich identificeren met de figuren uit zijn jeugdboeken? Met een roerganger van de Geelvinck? Hoe maak je dit kind, dat later de potentiele bezoeker wordt, enthousiast? Ondanks de voortreffelijke herindeling is dit aspect ten zeerste verwaarloosd. Zo is het buitenland vaak veel inventiever. Er kan bijvoorbeeld een nagemaakt gedeelte van een schip met een campagne, voorzien van een stuurwiel, geplaatst worden. Door uit hoeden en wambuizen enz. te kiezen kan hij zich inbeelden de Grote Ontdekkingsreiziger te zijn. Een eenvoudige aanpassing is gemakkelijk te realiseren. Zo kunnen ook jonge kinderen via/met hun ouders worden betrokken door speciale activiteiten (kinderwerkplaats, de Junior museumweek). Echter ligt dit geheel aan de welwillendheid van de politick in deze gemeente. De leeftijdsgroep tussen de 15 en 35 a 45 jaar Deze heeft het veelal te druk met studie, sport, carriere, en gezin om tijd te hebben voor Vriendschap met een museum, al steunt een aantal van hen uit idealisme €iia of meer, vaak om de paar jaar wisselende, culturele instellingen. De groep 50-plussers Het steeds groeiende aantal 50-plussers heeft meestal tijd en vaak de middelen, maar-zeker in de randstad -een veelheid aan keuzes, en wisselt daardoor vaak. Onze vereniging heeft gelukkig weinig verloop van leden, maar zal vooral deze groep om hen als lid te behouden, voldoende moeten bieden. De groep nieuwe Nederlanders De cultuuruitwisseling kan inspirerend en innoverend werken. Er is echter in Nederland geen ervaring met deze groep.
5
Het Profijtbeginsel Wat kost het, en wat levert het op ? vragen zowel het Museum als de Vriend zich tegenwoordig af. Vrienden kosten het museum geld door bijv. vriendenontvangsten en andere activiteiten af en toe buiten de gewone openingstijden, gratis entree voor Vrienden, tijd van personeel voor workshops e.d. Daartegenover staat dat Vrienden geld opbrengen zoals in zovele musea geschied door vrijwilligerswerk, bemensen van museumwinkels, infobalies e.d., door PR-activiteiten, het verzorgen van bloemen en andere aankleding van het museum, restaurant of winkel, door steun bij aankopen of door het legateren van geld of collecties. Ook zijn ze nuttig als klankbordgroep, als zichtbare achterban en als financieie buffer. Vriendenlidmaatschap kost de Vriend geld. Hoeveel, dat verschilt per museum, en afzonderlijke vereniging. Wat levert het de Vriend op? "Sociale contacten" is een steeds vaker gehoord argument. Voorts zijn er excursies, lezingen, workshops etc. alleen voor Vrienden, vaak korting op aankopen in de museumwinkel, gratis toegang tot het museum, ontvangsten e.d. Om de doelgroep te bereiken is een veelheid van manieren bruikbaar. Veel van het hierboven vermelde heeft ook betrekking op onze vereniging. Het zou misschien interessant zijn hier een aparte discussie avond overte beleggen.
J.H.Nanninga
6
Willem de Vlamingh en de deelstaat Western Australia Hoe denkt men daar over deze zeevaarder? Onlangs is heeft het West Australisch Museum in Perth het boek "Voyage o f Discovery To Terra AustraUs by Willem de Vlamingh in 1696-97" gepubliceerd. De auteur is Phillip Playford. Zo is deze bekende schrijver lid van de Order of Australia, voor zijn verdiensten ten aanzien van geologic en historisch onderzoek naar vroege Nederlandse onderzoekingstochten en van scheepswrakken in Australifi. Dr. Playford's belangstelling voor de Vlamingh ontstond tijdens zijn onderzoek van het scheepswrak "de Zuytdorp" en zijn bezoek aan Dirk Hartog Island waar De Vlamingh het beroemde tinnen bord van Dirck Hartogh ontdekte. H i j schreef zijn boek naar aanleiding van de drie honderd jarige herdenking die vooral in de deelstaat Western Australia van 1996 tot 1997 gehouden werd. Tot op heden heeft men de gegevens van het reisverhaal van De Vlamingh geput uit de logboeken van de schepen onder zijn commando. De Vlamingh's eigen joumaal is verloren gegaan nadat het in het begin van de achttiende eeuw vertaald was in het Frans. De recente herontdekking van deze vertaling in een Parijs archief door Phillip Playford schetst een geheel nieuw beeld van Willem de Vlamingh en zijn ontdekkingstocht Zijn beschrijving van het voor Australig belangrijke deel van zijn tocht begint als volgt: "Verslag van onze aankomst op Terra Australis, nog onbekend, aan het einde van het jaar 1696 en het begin van het jaar 1697". Hierin drukt hij vrijelijk zijn eigen gedachten uit en beschrijft zijn indrukken van dit vreemde, nieuwe land "Terra Australis"; vaak zijti raening op een ietwat pofitische wijze weergevend. Dit maakt dat men "de mens" de Vlamingh leert kennen, wat van groot historisch belang, vooral voor Vlieland is. Voor het district Perth is het verhaal van de tocht over de "Swane Rivier" uit zijn eigen dagboek, waarbij hij voor het eerst voet op het vaste land van Australie zet, van grote waarde.
7
Kaart van het Swan rivier gebied dat vandaag aan de dag grotendeels door de stad Perth ingenomen is. Hierop is de globale route te zien die door Willem de Vlamingh en zijn metgezellen tussen 10 en 12 Januari 1697 in hun drie sloepen afgelegd is
Een onderdeel van de reis van Willem de Vlamingh en wel die over de Swan River 10Jamaril697 Wplaatsten 20 goed bewapende mannen in elke sloep (in het totaal waren het er drie) welke uitgerust waren met ieder twee zwenkbare kannonnen. Ik scheepte mij in op een sleep van het galjoot "het Wezeltje" en zo kwamai wij binnen korte tijd in de riviermonding die wij met veel moeite binnen gingai vanwege de rotsen. Wij roeiden 5 tot 6 mijl de rivier op, tot twee uur's nachts en daar onze mensen vermoeid raakten, vonden vn] het noodzakelijk een rustpauze in te lassen a i onze ankers te laten vallen om zo de volgende d ^ verder te gaan en het land te verkennen, hebbende 5 tot 6 mijlai ( 37-45 km.) afgelegd. De volgende dag, de elfde Januari bij dagwaad, Hchtten wij onze ankers trnvijlij wij ons gereed maakten; wij achtervolgden verschillende jonge zwanen, waarvan wdj de meeste zwemmend in handen kregen. Om ongeveer 9 uur merkten wij op, dat de boot van de hoeker Nijptang verdwenen was, waarop ik op een andere boot 8
overstapte en mijn eigen boot stroomafwaarts zond om uit te vinden, waar deze gebleven was, en hebbende elkaar ontmoet, kwamen zij gezamenlijk terug en berichtten dat de voomoemde boot aan land vastgemaakt had, waar zij gerust hadden en twee zwarten, eai aantal hutten, en vuren op verschillende plaatsen, gezien hadden. Om twaalf uur dachten wij zo'n 9 tot 10 mijlen ( 67-74 km.) stroomopwaarts op de rivier, waar deze het diepst was, afgelegd te hebben en ten einde een baai binnai te gaan waren wij genoodzaakt onze boten met onze schouders te duwen. Toen zagen wij verschillende slangen in het water, hoewel dit stil en ietwat brak was. Wij zagen op de nabije oever verschillende voetafdrukken van mensen met een buitaigewone afineting. Wij keerden om tot cmgeveer 3 tot 4 mijlen en gingen aan land op een zeer aantrekkelijke plaats. Wij beklommen eerst een kleine heuvel die to-echt de naam "Belvedere" gegeven kon worden, omdat van daaruit een zeer mooi landschap aan alle kanten te zien is; een open landschap afgewisseld met bossen. Wij gingen in alle richtingen in de hoop enige van de plaatselijke bewoners te aitmoeten, maar onze inspanningen en overal heenlopen waren zonder resultaat en wij warai gedwongen door vermoeidheid en het intredoi van de duistemis, die plaats in onze boten te verlaten, om dicht bij de oever een geschikte plaats te vinden om te gaan liggen en te rusten. Nadat bovengenoemde gevonden was, wilde ik ook van deze plaats een rendez-vous maken. Om deze reden had ik overal posten geplaatst om ons te vrijwaren tegai verrassingen en gevaren die gebeuren konden, en daar enige van de bewoners bij het zien van onze vuren dichterbij zouden kunnen komoi, beval ik de posten overal waar ze opgesteld stonden erg waakzaam te zijn. Om twee uur's nadits , terwijl wij de gloed van verschillende vuren zagen, gingen wij zeer zachtjes aan boord en roeiden zonder geluid te maken naar die plaats toe, en toen wij dichtbij genoeg waren zonden wij acht goed bewapende mannoi met twee inlanders (de V.bedoeh hiamee 2 uit Zuid Afrika meegenomen inlanders) uit om e^n van de bewoners te pakken. Zij gingen rechtstreeks naar deze vurai toe en toen zij daar aankwamen, vonden ze nog zagen ze iemand. Op de twaalfde roeiden wij vanaf zonsopgang naar een andere plaats waar wij voet aan land zetten en vonden verschillende hutten meer; ^ n voet hoog aan ^ n kant, en twee aan de anda-e kant; hierbinnen waren stukken boombast (voor te slapen), en aan de buitenkant waren ze bedekt met fijn wit riet. Na enige afstand afjgelegd te hebben zagen wij gom op bijna alle bomen, waarvan wij voldoende namen om als monsters en bewijs te dienen, en aangezien ik zag dat onze inspanningen geen verdere vondstoi zouden opleveren besloot ik terug aan boord te gaan, wat ik zonder enig verder overleg deed, zodat wij alien gezamenlijk in de middag aan boord aankwamen. Hiermee eindigt De Vlamingh's beschrijving van de voor de bewoners van Perth en omstreken zo belangrijke tocht. 9
Wat betekent Willem de Vlamingh heden ten dage nog voor Western Australia? In gdieel Australie wordt de ontdekking van de "Swan River" door velen als 66n van de belangrijkste gebeurtenissen in de Australische geschiedenis gezien. Tevens de enige Nederlandse ontdekking die op deze wijze erkend wordt. Overigens wordt Willem de Vlamingh overschaduwd door de legendarische "Captain Cook". Hoe anders in West Australie.! De reis over de Swan rivier van Willem de Vlamingh bestrijkt heden ten dage een gedeelte van het gebied dat ingaiomen wordt doorde stad Perth en omgeving met een inwoner aantal van duizend maal dat van Vlieland waar de kinderen evenals in de rest van West Australie al op de basis school over Willem de Vlamingh onderwezen worden. In Fremantle bevindt zich de beroemde schotel van hem, terwijl in het Burswood Park in Perth een standbeeld voor hem door prins Willem Alexander onthuld is. Deze gebeurtenis vond precies 300 jaar na de tocht van de Vlamingh over de Swan rivier op 12 Januari 1997 plaats. Het hoogtepunt van de festiviteiten manifesteerde zich op 12 Februari op het Dirk Hartog Island; een eenzaam en ontoegankelijk eiland. De eerste ministo- van Western Australia , de heo- Richard Court en de Nederlandse ambassadeur de heer Roelofsz. Smit hidden er onder anderai toespraken. (Nog ha-inner ik mij die prachtige dag, staande op het strand bij de havenmond op Vlieland, toen dezelfde heer Smit in een eilander sloep gezeten, naar het strand geroeid werd cm een replica van deze schotel voor het museum af te geven)
Luchtfoto van Cape Inscription op Dirk Hartog Island met de vuurtoren, de mines van de verblijven van de vuurtorenv/achter en de plaats waar Dirck Hartogh en Willem de Vlamingh hm palen en schotels achterlieten. (Zie pijl)
Op 11 en 12 en Februari plaatste De Vlamingh een paal met een schotel waarop een inscriptie gegraveerd was, naast het overgebleven gedeelte van een paal van Dirck Hartogh Een zeeman van het Franse schip "Naturaliste" vond in Juli 1801 de schotel van Willem de Vlamingh aan de voet van een verweerde paal met emaast de emstig aangetaste paal van Dirck Hartogh. De schipper van de Naturaliste, baron Emanuel Hamelin liet een nieuwe paal naast die van de Vlamingh plaatsen en bevestigde hier opnieuw de schotel op. E^n van zijn officieren genaamd Freycend echter, nam de schotel die van de paal afgevallen was, in 1818 mee naar Parijs. In 1822 zag de Australische zeevaarder Phillip Parker King de twee palen op Cape Inscription, die er tot 1907 bleven staan. Alleen twee dunne splinters van minder dan 60 cm van de paal van De Vlamingh staken nog boven de rotspleet uit. De rest van de paal, ongeveer 170 cm lang, was langs de kloof naar beneden gegleden. Deze en de z.g. Hamelin paal zijn tegenwoordig in het Western Australian Maritime Museum te zien. In 1908 werden twee palen van jarrah hout geplaatst, die in 1938 verwijderd werden uit angst voor instartingsgevaar. In 1998 werden nieuwe palen geplaatst met de bedoeling er replica's van de schotels van Dirck Hartogh en Willem de Vlamingh op te bevestigen.
De scheur in het gesteente van de steile rotswand op Cape Inscription, waar Dirck Hartogh en Willem de Vlamingh hun palen en schotels achterlieten. Duidelijk zijn de twee jarrah houten palen die door de West-Australische regering in 1908 geplaatst zijn, te zien.
11
vuurtoren zijn twee gedenkplaten bevestigd ter nagedachtenis aan de twee beroemde zeevaarders. Een ter ere van Dirck Hartogh herinnerend aan de eerste nagewezen landing van Europeanen in Australie, werd geplaatst door de centrale regering in 1938. De tweede, vermeldt de drie honderd jarige herdenking van het bezoek van De Vlamingh en werd onthuld door de eerste minister van Western Australia, de heer Richard Court ,op 12 Februari 1997. Deze laatste plaat heeft de teksten van de schotels van De Vlamingh en Hartogh in zijn geheel in het Nederlands, met een afeonderlijke plaat er naast geplaatst met de vertaling in het Engels: J.H.Nanninga
In
Memoriam
Corry de Boer Op Zondag 7 Januari overleed op Vlieland toch nog vrij onverwachts, voor onze vereniging, ons erelid mevrouw C. de Boer, i ' Na het heengaan van hun oom Jetze de Boer in 1970 erfden de' jkinderen Sien^e en Corry van zijn broer Jacobus de woningi 1 Dorpsstraat 37. j Na het overlijden van Sientje in 1997 schonk Corry in hetzelfde! jaar, op verzoek van en mede namens haar zuster, het huis aan | de Cultuur Historische Vereniging "Tromps Huys". Met deze| gift werd de vereniging in staat gesteld om in de op wat verdere; i termijn gelegen toekomst, iets meer financiele armslag te verkrij-1 gen. Voor deze vooruitziende gedachtengang zijn wij haar ten I zeerste dankbaar. De leden van de vereniging die haar nader geI kend hebben zullen haar dan ook in herinnering bewaren als een; vrouw die veel om de natuur en in het bijzonder om haar tuin i _
i 12
Napoleons Plan van Verdedlging voor Vlieland en Terschelling. Deel 2: Economsch-geografische
beschrijving van Vlieland.
Het eiland Vlieland, gelegen tussen de eilanden Texel en Tersdielling in het noorden is het eerste, met een langwerpige vorm, dat zich uitstrekt naar het n.o. en wordt begrensd in het noorden door de Noordzee, in het zuiden door de Zuiderzee, in het westen door de zandbanken tussen dit eiland en Eyerland (het noordelijkste deel van het eiland Texel), in welke banken een vaargeul is, genaamd de Geul van Eyerland; in het oosten is Vlieland begrensd door de Vliestroom, welke zidi bevindt tussen dit eiland en het eiland Ta^chelling. De grootste afineting van Vlieland is 15000 meter en de breedte zal nauwelijks meer dan 2500 meter zijn, terwijl de omtrek ongeveer 32000 meter is. De oever die het eiland omringt, heeft een buitengewoon zwakke helling «i een heel grote uitgestrektheid ten zuidoi van het eiland. In het noorden is de oever steiler en men vindt er op een zekere afstand een voldoende vaardiepte; niettemin schijnt de zee voortgang te maken op het zuidelijk deel van het eiland, maar deze maakt veel meer vordering op het oostelijk deel, dat grenst aan de Vliestroom, waar de oever zoveel is afgeslagen dat dit tenminste op 500 meter wordt geschat in de laatste drie jaren. In het n.o. of tegen het noordelijk deel van het eiland, schijnt de zee weinig te winnen en de oever heeft een vrij zwakke helling en een grote uitgestrektheid, die naar het westelijk deel vermindert. Binnoi de groizen van het eiland is een overvloed van duinen, waarondo-CTzes zijn, die zich onderscheiden door hun grotere hoogten en die geheel kaal zijn, waardoor indioi de zon erboven straalt de zeelieden het eiland kunnen herkennen. De andere duinen die ook opvallen door hun grotere hoogten zijn bedekt met wilde brem en zijn ten getale van vijf stuks, waarvan twee afeonderlijk, en drie met elkaar verenigd, waarop seinen voor de scheepvaart zijn geplaatst en men schat de hoogste van de duinen, die met wilde brem zijn begroeid op meer dan 35 meter hoogte boven het terrein. De kale duinen zijn veel lager en onderhevig aan vormverandering door de wind. Het eiland sluit de Zuiderzee gedeeltelijk van de Noordzijde af; het dient de kusten van Holland te beschermen tegen de kracht van de Noordzee en wijst tegelijkertijd de weg aan de zeelieden om tussen de zandbanken die zich hier bevinden, door te zeilen. Er zijn op het eiland geen dijken dan die, gevormd uit zand in de lage gedeelten tussen de duinen, om te beletten, dat de zee zowel van binnoi als van buiten rulfneert. Op dit eiland vindt men slechts Hn dorp, dat de naam Oost-Vlieland draagt; het ligt op het oostelijk gedeelte op de zuidelijke oever aan de voet van de bovengenoemde aan elkaar gegroeide duinen. Alle woningoi, 200 in getal, schuroi, magazijnen en alles inbegrepen, zijn op dit punt verenigd, uitgezonderd 66n huis in
13
het westelijk gedeelte, ook aan de zuidkant van het eiland, dat als postkantoor dient. Er is een kerk met een kerkhof en een windmolen om graan te malen. Het aantal inwoners is 658; ze zijn voor het grootste deel zeevarenden. Onder hen zijn 25 loodsen en het loodswezen en de visvangst zijn middel van bestaan. Er zijn in het geheel zeven boten. De punt van het eiland genoemd de Horn vormt beschutting voor de boten, die als wijkplaats dirait voor het dorp, dat geen haven heeft. Dit dorp OostVlieland wordt gemakshalve ook wel Pierveh (zie kaart) genoemd naar de plaat die zich er v66r bevindt. De boten kunnen slechts op een vrij grote afstand van het dorp komen, zodat men elkaar alleen bij laagwater kan bezoeken door middel van wagens, dank zij de zeer zwakke helling van deze oever. De plaats waar anders de boten liggen, wordt de Sloot genoemd. Op het eiland zijn 19 paarden, 45 stuks hoombeesten en 45 schapen. Men vindt er geen afgebakende wegen. De grond slechts bestaande uit duinen en zand produceert niets. hi de laag gelegen gedeelten, die 's winters onder water staan en vooral in de richting van de zuidelijke oever, zijn slechts enkele weiden, die 's zomers de beesten op het eiland met moeite kunnen voeden. De duinen leveren mgeveer 4000 konijnen per jaar; deze jacht wordt verhuurd ten bate van de wezen. Men vindt er heel goed water in twee gegraven putten aan de voet der duinen achter het dorp, die ook voor de scheepvaart dienen, hetgeen overigens voor het bestaan van de inwoners noodzakelijk is. Het overige water wordt betrokken uit Friesland; de hoeveelheid wordt beperkt tot wat absoluut nodig is. Het klimaat is zeer gezond, maar er komen veel stormen voor, vooral in de winter, zodat de bewoners soms 3-4 dagen geen verbinding met de vaste wal hebben. De verbinding met de vaste wal is ahijd heel moeilijk, omdat men het eiland slechts tot op een zekere afstand kan naderen, zoals reeds gezegd, betreffende het bereiken van het dorp. Hetzelfde geldt voor het postkantoor, waar men slechts per boot tot op een halve mijl kan komen, hoewel het vaartuig slechts ± 0,70 m. diepgang heeft. Een zeer klein bootje brengt de passagiers verder, tot waar mai in het water moet lopen, een methode die niet erg gemakkelijk is, vooral bij slechte weersomstandigheden. De seinen voor de scheepvaart zijn een licht op een van de hoogste duinen achter het dorp en twee andere in het noordelijke deel van het eiland, het eerste, genoemd het baken Stortemelk aan de monding van de vaargeul van die naam en het tweede genaamd het walbaken op enige afstand daarvan. De molen op het derde duin achter het dorp, dient ook als sein. Er is slechts een zeer klein torentje op het gemeentehuis, dat ook dienst doet voor het plaatsen van drijvende boeien. Er is nog een baken ten oosten van het dorp in het lage terrein, dat dienst doet om de koers uit te zetten voor de navigatie in de Zuiderzee en dat niet is aangegeven op de kaart.
14
Een gedeelte van de door door de Fransen gebruikte kaart van Peereboom uit 1809. Ditaan de hand van een in Parijs gemaakte foto. van het origineel. Het geheel is voor de] duidelijkheid vergroot. j
15
ContriButie Het contributiebedrag van de C.H.V. is gesteld op f. 25,— per jaar. U ontvangt hiervoor een acceptgiro. Wilt u geen gebruik maken van de acceptgiro, dan kunt u uw contributie overmaken op bankrekening 36.76.50.029 t.n.v. C.H.V. Eylandt Flielandt.
Doefstedmg De Cultuur Historische Vereniging Eylandt Flielandt stelt zich ten doel de bestudering van de cultuurhistorie van Vlieland en de ondersteuning van de activiteiten van het gemeentemuseum Tromp's Huys. Uit de contributies vormt zij een reserve om waardevolle voorwerpen met betrekking tot de Vlielander historic aan te kopen. Daarnaast verricht en stimuleert zij het opsporen van, voor de Vlielander geschiedenis, belangrijke documenten, verslagen en beschrijvingen uit de oude archieven elders in het land.
Met het lidmaatschap van slechts f. 25,— per jaar per gezin ondersteund u ons werk.
16
Vitgaye -van dk CuCtuur Jiistoriscfie yeremgmg XyCdncCt JdedimCt Tiende jaargang nummer 2. September 2000 Het blad verschijnt 3x per jaar Lidmaatschap / 25,— per jaar Bankrekeningnr.: 36.76.50.029 Correspondentie
adres:
E-mail:
Havenweg 2. 8899 BB Vlieland j.h.nanninga@planetnl
Bestuurssamenstelling Dagelijks bestuur: J.H. Nanninga, Voorzitter J.M. van Grinsven, vice voorzitter S.Bank-Gieies, secretaris
0562-451606 0562-451959 0562-451640
j
[email protected]
0562-451999 0562-451428 0562-451033 0562-451100
[email protected] [email protected] [email protected] veen. 1472@ZDnneLnl
[email protected]
Overige bestmrsleden T. Bijtelaar-te Velde M. van der Pol-Reinders L.H. Sterenberg D. van der Veen Redactie: J.H Nanninga J.M. van Grinsven Lay-out M.K. de Groot Commissies: Gasten schilderen Vlieland / Vlielander Amateurs: T. Bijtelaar-te Velde Vlielander Monumenten: S. Bank-Gieles, & M. van der Pol-Reinders Het auteursrecht/copyright van de inhoud van dit blad berust uitsluitend bij de Cultuurhistorische vereniging 'Eylandt Flielandt' te Vlieland. Wanneer artikelen de naam van een auteur dragen, beiustibt auteursrecht bij de auteur.
Orgaan van de Cultuur Historische Vereniging "Eylandt Flielandt" Vlieland
Elfde jaargang,
nr. 1.
MaartlOOl