n e l e m a z r e 5 V : m i / o t o 3 m p n e e o r r g é é t s M k e t l e t r e v n e s e Le
t h c a r k r e e l e d r Voo
Zonder verzameling geen museum! Aan alle musea ligt een verzameling ten grondslag. Ieder mens heeft behoefte aan ver zamelen. Als kind al raap je bijzondere schelpen op aan het strand en kastan jesin het park of verzamel je hartstochtelijk alle voet balplaatjes van de super markt. Thuisgekomen spoel je de schelpen af en sorteer je ze op kleur. Netjes in rijtjes op een plank in je kamer kun je er steeds naar kijken. Kastanjes wrijf je op met een theedoek zodat ze mooi gaan glimmen en de plaatjes plak je soort bij soort in een plakboek. Als je klaar bent, roep je: “Kijk eens hoe mooi en hoe véél!” In het museum gaat het niet anders. Ook wij verzamelen bijzondere voorwerpen die we goed verzorgen en bewaren voor nu en later en die we graag laten zien aan anderen. Hangend aan de wand of mooi opgesteld in vitrinekasten. Natuurlijk
u Muse
g n i v j i r h c s e b mles
niet zomaar alles door elkaar, soort bij soort - zo doen we dat. Veel van al het moois is afkomstig van verza melaars. Zij deden, soms na hun dood, hun verzame ling cadeau aan het museum zodat iedereen ervan kan genieten. Natuurlijk koopt het museum er zelf zo nu e n dan kunstwerken en voorwerpen bij. Op de veiling of in een galerie. Zo groeit de verzameling en wordt de collectie nog mooier. Tijdens de les zien de leerlingen voorbeelden uit alle collecties en doen ze kijkspelletjes waarin het v inden van verschillen en overeenkomsten centraal staan. Ook oefenen ze met het sorteren van voorwerpen die ze mogen hanteren. Daarmee richtenze zelf een vitrine in. Wat koop je wel en wat niet voor jouw museumverzameling? Aan het einde van de les vertel len de kinderen waarom ze hun vitrine juist zo hebben ingericht en hoe ze hun tentoonstelling noemen, want een tentoonstelling krijgt altijd een naam!
Lesdoelen
Kerndoelen
Praktische tips
• De leerlingen bekij
1 NEDERLANDS >
u de Bewaking of de
ken porselein, aardewerk
Mondeling taalonderwijs
• Deze lees- en verteltekst is bedoeld om naar eigen
Informatiebalie in de hal
en glazen voorwerpen,
De leerlingen leren infor
inzicht ter voorbereiding
vragen om tekenspul
vergelijken verschillende
matie te verwerven uit
van de museumles te
len. Zo kan de wachttijd
soorten voorwerpen met
gesproken taal. Ze leren
gebruiken. De inhoud ervan
plezierig en zinvol worden
elkaar en leren hoe deze
tevens die informatie,
is een aanvulling op de
besteed.
worden gemaakt.
mondeling of schriftelijk,
inhoud van de museumles
gestructureerd weer te
en valt hiermee bewust niet
• Het is toegestaan
hoe de verzameling van
geven.
samen. U kunt deze tekst
foto’s van uw leerlingen te
het museum tot stand is
12 NEDERLANDS >
bijvoorbeeld (gedeeltelijk)
maken – zónder flits/sta
gekomen en nog steeds
Taalbeschouwing, waar
voorlezen, laten lezen,
tief.
groeit.
onder strategieën
bespreken of als inspiratie
De leerlingen verwerven
gebruiken voor een ander
• Deze lees- en vertel
een keuze voor hun eigen
een adequate woorden
soortige les. Voor groep 3
vanaf onze site: www.
verzameling uit de voor
schat en strategieën voor
zult u dit materiaal uiter
gemeentemuseum.nl.
werpen van het museum.
het begrijpen van voor
aard op een andere manier
Ook handig in het geval
hen onbekende woorden.
kunnen gebruiken dan voor
u in de klas beschikt over
aan de hand van een
Onder ‘woordenschat’ val
groep 5.
een digitaal schoolbord/
opdracht zelf een vitrine in
len ook begrippen die het
en geven hun tentoonstel
leerlingen mogelijk maken
ling een passende naam.
over taal te denken en te
worden aangesproken in
spreken.
het museum. Een naam
54 KUNSTZINNIGE
bordje op hun kleding
ORÏENTATIE
werkt goed.
De leerlingen leren beel
• Het is prettig als u de
• De leerlingen begrijpen
• De leerlingen maken
• De leerlingen richten
den, taal, muziek, spel
• Het is voor de kinderen fijn om bij hun naam te
kinderen alvast zou willen
en beweging te gebrui
uitleggen dat kunstvoor
ken, om er gevoelens en
werpen in een museum
ervaringen mee uit te
niet aangeraakt mogen
drukken en om er mee te
worden.
communiceren.
• De inrichting van het
55 KUNSTZINNIGE
museum is aan wisselingen
ORÏENTATIE
onderhevig. Daardoor
De leerlingen leren op
kan het voorkomen dat
eigen werk en dat van
er tijdens de museum
anderen te reflecteren.
les andere voorwerpen
56 KUNSTZINNIGE
worden behandeld dan in
ORÏENTATIE
deze lees- en verteltekst
De leerlingen verwer
afgebeeld staan.
ven enige kennis over en krijgen waardering voor
• Mocht het voorkomen dat u met de kinderen
aspecten van cultureel
ruim voor aanvang van
erfgoed.
de museumles arriveert in het museum, dan kunt
tijdens de museumles
tekst is ook te downloaden
smartboard.
Voor
n e g n i l r e e l de
Méér en mooi: verzamelen Zonder verzameling geen museum! Alle musea begin
opgesteld in vitrinekasten. Natuurlijk niet zomaar alles
nen met een verzameling. Ieder mens heeft behoefte
door elkaar, soort bij soort – zo doen we dat. Veel van
aan verzamelen. Als kind al raap je bijzondere schelpen
al het moois is afkomstig van verzamelaars. Zij deden,
op aan het strand en kastanjes in het bos, of verzamel je
soms na hun dood, hun verzameling cadeau aan het
hartstochtelijk alle voetbalplaatjes van de supermarkt.
museum zodat iedereen ervan kan genieten. Natuurlijk
Thuisgekomen spoel je de schelpen af en sorteer je ze
koopt het museum er zelf zo nu en dan kunstwerken
op kleur. Netjes in rijtjes op een plank in je kamer kun
en voorwerpen bij. Op de veiling of in een galerie. Zo
je er steeds naar kijken. Kastanjes wrijf je op met een
groeit de verzameling en wordt de collectie nog mooier.
theedoek zodat ze mooi gaan glimmen en de plaatjes
Tijdens de les bekijken we voorbeelden uit de collectie
plak je soort bij soort in een plakboek. Als je klaar bent
en doen we kijkspelletjes waarin het vinden van verschil
roep je: ‘Kijk eens hoe mooi en hoe véél!’ In het museum
len en overeenkomsten centraal staan. Ook oefenen we
gaat het niet anders. Ook wij verzamelen bijzondere
met het sorteren van voorwerpen die we wel mogen
voorwerpen die we goed verzorgen en die we graag
hanteren. Daarmee richten we zelf een vitrine in. Wat
laten zien aan anderen. Hangend aan de wand of mooi
koop je wel en wat niet voor jouw museumverzameling?
Van welk materiaal is het gemaakt: theepot waterkan zwaard lepel vaas poetsdoek
keramiek / glas / katoen / ijzer / goud / zilver / zijde keramiek / glas / katoen / ijzer / goud / zilver / zijde keramiek / glas / katoen / ijzer / goud / zilver / zijde keramiek / glas / katoen / ijzer / goud / zilver / zijde keramiek / glas / katoen / ijzer / goud / zilver / zijde keramiek / glas / katoen / ijzer / goud / zilver / zijde
om te bedenken
om over te filosoferen
Als je verzamelt ben je dan ‘hebberig’? Is ‘hebberig’ zijn iets slechts? Waarom wel / niet?
Je kunt verzamelen én je kunt sparen... Wat is het verschil eigenlijk? Noem eens voor beelden.
Groepjes maken Bij verzamelen gaat het steeds om kiezen en ordenen. Soort bij soort - groepjes maken. Dan zie je nog beter hoe veel en hoe mooi het is. Of hoe verschillend of hetzelfde het is. Je kunt de leerlingen in jouw klas ook op allerlei manieren verdelen: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
jongen groot bruine ogen rond gezicht kort haar krullen nog meer?
meisje klein blauwe ogen ovaal gezicht lang haar stijl haar
Bedenk 3 voorwerpen die jullie thuis hebben en die je mooi vindt: Wat ik mooi vind: Zo ziet het eruit: (tekenen en kleuren!) 1.
2.
3.
Naar het museum In het Gemeentemuseum worden vele duizenden voorwerpen bewaard. Alle sier- en gebruiksvoorwerpen staan achter glas in een vitrine of worden bewaard in het depot (dat is de opslag in de kelder). Binnenkort komen jullie met de klas naar het museum voor de les ‘Méér en mooi’. Er is hier zoveel te zien dat we moeten kiezen. Daarom gaat het tijdens deze les om sier- en gebruiksvoorwerpen: zowel heel oud als heel erg nieuw. Van glas en keramiek of soms bij een andere tentoon stelling van zilver. Je gaat ze niet alleen bekijken, maar ook aan het werk als museummedewerker. In twee- en drietallen krijgen jullie de opdracht om zelf een vitrine in te richten met voorwerpen. Oppassen geblazen dus, want keramiek en glas is breekbaar! Aan het einde van de les presenteer je jouw vitrine aan je klasgenoten.
t h c a r k r e e l e d r o Vo Achtergrondinformatie • Keramiek begint met een stuk klei (uit de rivier). Dit kan worden gedraaid op een draaischijf of met de hand worden gevormd, waarna er een mal (een ‘vormpje’) van wordt gemaakt. Het voorwerp wordt voor de eerste keer in de oven gebakken (op wel 1000°C!) en het krijgt een glazuurlaag. Vervolgens wordt het met de hand beschilderd. E en tweede glazuurlaag volgt en het voorwerp wordt daarna voor de laatste keer gebakken.
• Zilver en porselein Haagse aristocratische families omringden zich in de achttiende eeuw graag met kostbare
porseleinen serviezen en elegant zilver. Zij kochten rechtstreeks bij de fabriek van vader en zoon Anton en Johann Lijncker (1776-1790). ‘Haags porselein’, werd geïmporteerd uit Duitsland en de Zuidelijke Nederlanden en in Den Haag beschilderd. In het museum zijn prachtige siervazen en serviezen in de collectie, evenals elegante zilveren manden en serviesgoed, vervaardigd door Haagse edelsmeden.
• Glas. Het ontdekkingsverhaal luidt dat het glas in de oudheid toevallig is ontdekt: een schip met geladen soda
blokken liep bij ruig weer ergens vast op een strand. De schepelingen wilden na hun ontberingen op het strand een potje koken. Daarvoor maakten ze van de sodablokken een oventje. Later bij het opruimen ervan zagen ze dat het soda met zand was versmolten en gestold. Ze hadden glas ontdekt!
Kinderboeken over toegepaste kunst • Gaff, Design 1900-1920, ISBN 905495728x • Gaff, Design 1920-1930, ISBN 9054957220 • Jones, Design 1940-50, ISBN 9054957166 • Bingham, Design 1960, ISBN 9054957107 • Gaff, Design 1970-1980, ISBN 9054957042 • Ford, Design 1990, ISBN 9054956984 • Y. Swart, Van alles over musea en verzamelen,
2008, uitg. Moon, ISBN 9789048800612
Websites over aardewerk, porselein en glas • www.aziatischekeramiek.nl • www.wonderkamers.nl (wonderkamer ‘Imitatie en Inspiratie’) • www.nationaalglasmuseum.nl • www.voc-kenniscentrum.nl/prod-porselein • www.delftsaardewerk.nl
© Gemeentemuseum Den Haag, afdeling Educatie Tekst: Jet van Overeem, Wieke Terpstra Vormgeving: afdeling Foto&Vorm september 2010 Deze lees- en verteltekst is ook te downloaden vanaf onze site: www.gemeentemuseum.nl Ook handig in het geval u in de klas beschikt over een digitaal schoolbord/smartboard.
