Nederlandse Vestingsteden d
Geertruidenb
erg agen
jaar stadsrechte n
800 18 t/m 20 mei 2
013
Een heel weekend GRATIS genieten van historisch spektakel!
Voorwoord
BURGEMEESTER
Geachte bezoeker, WELKOM IN GEERTRUIDENBERG,
Met dit programmaboekje in uw hand hoeft u niks van dit
HOLLANDS OUDSTE STAD!
evenement te missen. Stel aan de hand van het tijdschema uw
Dit jaar vieren wij dat onze vestingstad 800 jaar geleden
eigen programma samen. De plattegrond wijst u de weg.
stadsrechten kreeg. Speciaal voor dit jubileum worden de Nederlandse
Vestingstedendagen
2013
in
Geertruidenberg
georganiseerd.
Beleef met ons de geschiedenis in de mooie vestingstad Geertruidenberg. Namens het college van B&W wens ik u fijne dagen!
Bezoek Geertruidenberg tijdens het pinksterweekend en kom
Sponsoren
oog in oog te staan met de rijke historie. In de oude kom worden
Willemijn van Hees
verschillende tijdsperiodes uitgebeeld, strijden worden gestreden,
Burgemeester
het maritieme verleden wordt in beeld gebracht, u kunt struinen
gemeente Geertruidenberg
over een historische markt en de inwendige mens wordt op historische wijze versterkt. Voor kinderen is er een speciale puzzeltocht met schatkaart uitgezet. Deze tocht kunt u tijdens de Vestingstedendagen lopen, maar het is ook mogelijk om hier een andere keer voor terug te komen.
1
Voorwoord
VERENIGING NEDERLANDSE VESTINGSTEDEN
Ieder jaar worden vanuit de Vereniging Nederlandse Vestingsteden de Vestingstedendagen georganiseerd. Deze vereniging bestaat
Inhoud Programma
4&5
Plattegrond
6&7
Deelnemers Vestingstedendagen
8 t/m 20
Tijdschema demonstraties
21
uit 10 vestingsteden die de handen ineen hebben geslagen om de bekendheid van vestingsteden te vergroten en het toerisme naar deze steden te bevorderen. De Vestingstedendagen van de Vereniging Nederlandse Vestingsteden zijn al jaren een begrip. Ieder jaar wordt dit evenement door een andere stad georganiseerd. Dit jaar door Geertruidenberg. De Vestingstedendagen staan dit jaar in teken van de viering van Geertruidenberg 800 jaar stadsrechten. Het programma voor deze dagen is historisch en rijk gevuld. Namens de Vereniging Nederlandse Vestingsteden wil ik de stichting
Ontdek Geertruidenberg met de GRATIS puzzeltocht speciaal voor kinderen. Haal hem snel op bij het informatiepunt of de VVV.
bedanken voor de organisatie van de Vestingstedendagen 2013 en ik wens hen en alle bezoekers een fijn, historisch weekend toe. Betty van Viegen Voorzitter Vereniging Nederlandse Vestingsteden Burgemeester Brielle
2
Colofon
Fotomateriaal: Bergsche Battery, Joep Rijk, Rob van Hal, Marianne Kerstens - de Jongh Tekst & redactie: Marjolijn van Oosterhout & Marianne Kerstens - de Jongh Ontwerp & Realisatie: PubliPush Website: www.bergschebattery.nl Facebook: Stichting Vestingfeesten
De Nederlandse Vestingstedendagen 2013 zijn mogelijk gemaakt dankzij de belangeloze inzet van vele vrijwilligers en de werkgroep Stg. Vestingfeesten Geertruidenberg (Sjaak Snijders, Odette van de Sande, Rob van de Merwe, Harry Mosterd, Janny van Poppel, Marcel Derksen, Marjolijn van Oosterhout en Marianne Kerstens - de Jongh).
3
Programma
Zaterdag 18 mei 2013 BOURGONDISCH VAN START
GEERTRUIDENBERG 800 JAAR STAD NEDERLANDSE VESTINGSTEDENDAGEN 2013
Defilé, optocht van de historische deelnemers.
van de gemeente Geertruidenberg en andere geïnteresseerden zijn
10. - 18.
Het hele weekend wordt toegewerkt naar het grootste spektakel van
10.00 - 18.00
Met veel geschreeuw, krijgsgeweld en manschappen wordt opgetrokken
welkom. Eet mee voor € 25,- per persoon. Als de buiken gevuld zijn, wordt de nieuwe beschermvrouwe van de Bergsche Battery
Geertruidenberg. Daar staan wij 800 jaar later graag bij stil.
Battery gaat een verbond aan met het Duitse Landsknechtshaufen
Feest mee tijdens de Nederlandse Vestingstedendagen 2013.
zu Merchingen 1634 e.V. en de Engelse groep Fairfax Batallia. Deze
Een heel weekend gratis genieten van historisch spektakel!
hele avond zijn er muziek- en toneelgroepen aanwezig.
stad
Geertruidenberg
Zondag 19 mei 2013 WANDELING DOOR 8 EEUWEN
4
Bezoek Hollands oudste stad en ervaar 8 eeuwen Geertruidenberg. de
Beleef de spanning op het slagveld en leer over ‘het leven
plaats.
van alledag’ in de historische kampementen. Wandel via de
Alle groepen 7 van de basisscholen gaan terug in de tijd. De
middeleeuwen de Tachtigjarige oorlog binnen. Vervolg uw pad
leerlingen nemen deel aan een speurtocht. De geschiedenis van
via de napoleontische tijd naar de Eerste en Tweede wereldoorlog.
Geertruidenberg en de Bergsche Battery wordt niet vergeten.
En eindig uw wandeling bij de historische schouwen en schepen aan
De leerlingen krijgen uitleg over veldslagen die 500 jaar geleden
de waterkant. Zin in vermaak? Laat u meevoeren met de historische
plaatsvonden en de wapens die daarbij gebruikt werden. Een
verhalen en klanken van de muziek- en theatergroepen. Struin even
aantal van deze wapens kunnen ze met eigen ogen zien. De
lekker over een historische markt, waar u kennis maakt met oude
aanwezigheid van historische deelnemers uit het buitenland maakt
ambachten en nijverheid. En daarna heerlijk uitrusten onder het
de Jeugdmonumentendag 2013 extra bijzonder.
genot van een hapje en drankje op de Markt.
basisschooljeugd:
de
wordt
overgenomen
Jeugdmonumentendag
door
vindt
Maandag 20 mei 2013
de Markt. De historische groepen schuiven aan en ook alle inwoners
stadhuis vindt de ondertekening van de Allianz plaats: de Bergsche
De
Historische oecumenische kerkviering in de Geertruidskerk.
12.30 - 13.00
In 1213 verleent Graaf Willem I stadsrechten aan
JEUGDMONUMENTENDAG
10.00 - 11.30
De festiviteiten beginnen ‘s avond met een bourgondisch diner op
geïnstalleerd. Tijdens een commandantenoverleg in het voormalig
Vrijdag 17 mei 2013
> vervolg zondag 19 mei 2013
00
00
Demonstraties van historische groepen op en rond de Markt. Diverse historische muziekgroepen op en rond de Markt.
11.00 - 18.00
Historische markt met oude ambachten in de oude kern.
12.00 - 18.00
Diverse toneelvoorstellingen die u meevoeren naar het verleden.
12.00 - 18.00
Historische schepen in de Donge en passantenhaven ‘t Scheepsdiep, oude maritieme ambachten en muzikale omlijsting.
18.00 - 19.00
Bestorming van de poort door de troepen.
21.
00
Start fakkeltocht.
(De fakkels worden aan het begin van de tocht uitgedeeld, maar op is op. Wij raden voor de jonge deelnemers aan een eigen lampion mee te nemen.)
SLAG OM GEERTRUIDENBERG
de Vestingstedendagen. De Spanjaarden moeten overwonnen worden. naar de poort. Klaar voor de aanval, klaar om de stad Geertruidenberg te heroveren. Zal het lukken de poort te rammen en de stad in te nemen?
10.00 - 16.00
Demonstraties van historische groepen op en rond de Markt.
10.00 - 16.30
Diverse historische muziekgroepen op en rond de Markt.
12.00 - 16.30
Historische schepen in de Donge en passantenhaven ‘t Scheepsdiep, oude maritieme ambachten en muzikale omlijsting.
12.00 - 16.30
Diverse toneelvoorstellingen die u meevoeren naar het verleden.
12.00 - 17.00
Historische markt met oude ambachten in de oude kern.
16.30
Opstellen legertroepen in het kampement en opmars naar stadspoort.
17.00 - 18.00
Slag om Geertruidenberg. EEN KNALLENDE AFSLUITING VAN EEN HISTORISCH WEEKEND VOL SPEKTAKEL!
5
H4
s
e ko
H6
at
a tr
kt
ark
bran d
tst
zuidw
estr
al
raa
H1
aat
nsweg
statio
t
tra
mar
m
vism
iss
1
at
H3
i
bas
at
tra
ns tio
i
2
1
3
6
Brandestraat Informatiepunt
H2
Cachot Historische groepen
Markt Horecatent
H3
Fort Sint Gertrudis Historische groepen
H4
Achter de Riethorst Historische groepen
H5
Bolwerk Historische groepen
H6
Middendam Historische groepen
H7
Wapenplaats Historische groepen
Passantenhaven Muziekgroepen
1
Passantenhaven Schouwen & Schepen
Markt Toneelgroepen
2
Timmersteekade Schouwen & Schepen
Bolwerk Toneelgroepen
3
Markt Historische markt
m 4
Markt Stadspoort
1
centraleweg
Brandestraat Historische groepen
Wapenplaats Toiletten
thu
2
3
gas
H5
aat
n
estr
have n
2
Parkeren H1
Schattelijn, Vismarktstraat EHBO
laa
ven
H7
ten
stadsweg
sta
haven
2
Legenda
1
H2
Lunetkade Schouwen & Schepen
Komt u met de auto? Er zijn diverse parkeerplaatsen op loopafstand:
1
Statenlaan, 3 minuten lopen
2
Schonckplein, 10 minuten lopen
3
Dongecentrale (Centraleweg 16), 10 minuten lopen
4
Parkeren in Raamsdonksveer:
Parkeerterrein Jumbo (Boterpolderlaan 11), 12 minuten lopen Parkeerterrein Albert Heijn (Anker 7), 12 minuten lopen Kardeel (Touwbaan), 12 minuten lopen
Openbaar vervoer Vanuit Breda:
buslijn 123 en 126
Vanuit Utrecht: Brabantliner 400 Voor tijden raadpleeg 9292.nl.
Overnachten Op zoek naar een camperplaats, jachthaven, hotel of Bed & Breakfast in de omgeving? Informatie hierover vindt u op de websites: www.geertruidenberg800jaar.nl en www.vvvgeertruidenberg.nl.
7
Baroen
Locati e
HISTORISCHE KINDERACTIVITEITEN
Brand e straat
Bergsche Battery
Riddergevecht
e Locati
n Wape plaats
RIJKE HISTORIE VAN DE STAD GEERTRUIDENBERG
Kan jij winnen van een stoere ridder? Leer schieten met een handkanon en schiet die ridder zo van zijn paard. Zorg wel dat er iemand met
Romein zijn voor één dag, vechten als een echte ridder of
een spies naast je staat, voor het geval jij misschiet. Dan wordt de
De Vestingstedendagen in Geertruidenberg zijn natuurlijk
de Spanjaarden verjagen? Ga dan zeker langs bij Baroen.
ridder tenminste op afstand gehouden, terwijl jij snel herlaadt.
niet compleet zonder de Bergsche Battery. De Battery laat
Gericht op kinderen tussen de 9 en 12 jaar.
de rijke historie van de stad Geertruidenberg herleven. Spanjaarden verjagen
Na de verovering van de stad in 1593 door stadhouder
Vechten als een Romein
Ga jij de strijd met de Spanjaarden aan? Dan moet je eerst
Maurits op de Spanjaarden werd een stadsmilitie
Als Romein leer jij zwaardvechten. Hoe vecht een gladius en waar
flink trainen. Stel je leger samen en Baroen leert jou: de
gevormd om de stad te behoeden voor Spaanse invallen.
laat jij dat grote schild? Samen met een kameraad leer jij vechten
werking van een musket, formatietraining, musket- en
De huidige Bergsche Battery is een nabootsing van de
tegen een oefenpaal. De een valt aan en de ander verdedigt. De
piekhandelingen en pelotontraining. Die Spanjaarden
stadsmilitie anno 1593.
werpspeer is een belangrijk wapen. Kun jij een doel raken op 25
durven geen voet meer te zetten in Geertruidenberg.
meter? Tijdens de strijd blijf jij natuurlijk graag in leven? Houd je WWW.BAROEN.NU
schild gereed en ga voor formatietraining.
De Troubadours
Lopen rond
ZING GEZELLIG MEE
De Troubadours zingen en spelen oud-Hollandse en middeleeuwse liederen, begeleid door twee blokfluiten. Ga niet op zoek naar De Troubadours, zij vinden u vanzelf. De Troubadours lopen zondag door Geertruidenberg en brengen liederen ten gehore als Merck Toch Hoe Sterck en Hertog Jan. Maar zij gaan ook voor bekende meezingers. Een gezellig programma met voor ieder wat wils.
8
Feuerwurm
Locatie
Wapen plaats
SPEKTAKEL MET VUUR De meesten houden er niet van als er met vuur gespeeld wordt, maar dit vurige spektakel wilt u zeker niet missen. Laat u verbazen door de energie en het gemak waarmee vuur omgetoverd wordt tot een waar kunstwerk. De shows van Feuerwurm zijn zeker het bezoeken waard. WWW.FACEBOOK.COM/FEUERWURM.KRONACH
De Bergsche Battery is een complete stadsmilitie waarbij alle
Op een veilige plaats achter de stelling staat de vaandrig met zijn
disciplines van toen vertegenwoordigd zijn. De specialisatie
vaandel opgesteld met zijn tamboers en herauten. Achter hun rug
van de Battery betreft de artillerie van rond het jaar 1600. Oude
kringelt rook van een kampvuur. De marketentsters zijn druk met
gietijzeren lopen zijn op gereconstrueerde affuiten geplaatst en
het bereiden van maaltijden. De bemanning vindt onderdak in het
weer in bruikbare toestand gebracht. Het vaste vestinggeschut is te
kampement. Het geluid van muzikanten en het gekletter van de
zwaar om vervoerd te worden, maar de veldstukken zijn wel mobiel
manschappen die oefenen met hun zwaard maken de sfeer in het
en worden op locatie gebruikt.
kampement compleet.
Kanonniers kunnen zich niet tegen de vijand verdedigen bij een
Door het gevarieerde gezelschap en diversiteit aan optredens
aanval. Rondom de artilleristen zijn piekeniers en musketiers
beleven de Battery leden vele leuke momenten en komen zij op
gegroepeerd ter bescherming van de stelling. De piekeniers hebben
allerlei plaatsen. De Bergsche Battery is nooit compleet. Er is altijd
de taak de stelling te beschermen tegen een aanval van de cavalerie.
ruimte voor nieuwe leden, heeft u interesse?
De musketiers vullen hen hierbij aan, zij onthalen de vijand met een kogelregen afkomstig uit hun lontslotmusketten.
WWW.BERGSCHEBATTERY.NL
9
MARS
Loca ti
e
Cach
ot
BELEEF DE TWEEDE WERELDOORLOG
Saluut batterij Bastion R.A. SLUIT JIJ JE OOK VRIJWILLIG AAN?
Loca t
ie
Fort Gert Sint rudi s
Mechelse Batterij OREN DICHT EN KNALLEN!
Fairfax Battalia
ENGELSE SCHERMUTSELINGEN
n Wape plaats
Vereniging MARS brengt de krijgsgeschiedenis tot leven. Tijdens
Saluut batterij Bastion R.A. laat de historie van de
Een Batterij die de traditie van het kanongieten eert. Een roemrijke
De Battalia brengt het 17e eeuwse Fairfax leger tot leven. Fairfax
de Vestingstedendagen zet de werkgroep Tweede Wereldoorlog
napoleontische tijd herbeleven en die van de Nederlandse
traditie waar Mechelen in de 15de en 16e eeuw om befaamd was.
Batallia doet dit zo nauwkeurig dat zij in hun thuisland al aan
hun kamp op in Geertruidenberg. De werkgroep beeldt het 17e
Rijdende Artillerie in het bijzonder.
De Mechelse Batterij richt zich op de periode van 1600 tot 1830.
heel wat prestigieuze evenementen en film- en televisieproducties
Uit die tijd hebben zij al tien verschillende kanonnen vervaardigd.
meewerkten. De Battalia heeft nauwe banden met de Bergsche
Combat engineers uit. Motto van deze eenheid: “We pave the way!” Zij baanden een weg voor alle legereenheden die volgden.
‘Vrijwillig verblijf onder de wapenen voor zes maanden of langer
De Engineers maakten zo een vlotte opmars mogelijk voor de
van miliciens bij de bereden korpsen’ Staat geschreven op de
De Mechelse Batterij weet wat knallen is. Gelukkig wordt u
reguliere legeronderdelen. Zij repareerden wegen en bruggen die
wervingsposters van de Rijdende Artillerie rond 1900. Mannen
voor ieder schot gewaarschuwd, dus genoeg tijd om uw oren te
de vijand vernield had. Bliezen bouwwerken en versperringen van
werden geworven voor dienst in het leger met mooie beloften aan
sluiten. Om geen schade aan te richten, wordt er met los kruit
Fairfax Battalia is niet alleen kundig op het slagveld ook in hun
de vijand op. Ruimden mijnenvelden en
geld en eeuwige roem. Zij sloten zich aan bij het regiment van
geschoten. Al is er wel eens een ruit gesneuveld. Blijven de
kampement waant u zich helemaal in de 17e eeuw. De Battalia
herstelden de infrastructuur. Maak dus
Kapitein A. Bijleveld die tegen Napoleon vocht bij Quatre Brass
ruiten in Geertruidenberg allemaal heel?
houdt van spanning en spektakel, grote kans dat u ze tijdens de
vrij baan voor het 17e Combat engineers.
en Waterloo. Door hun uitrusting en kledij neemt Saluut batterij u mee terug naar die tijd.
Battery. En daarom zetten zij graag hun kampement op in
WWW.KANONSCHIETEN.BE
e Locati
zij demonstreren graag hun vechttactieken en -technieken.
Loopt rond
mooiste plekjes in Hulst te vertellen, zijn vestingstad.
aert
De stadsomroeper van Hulst trekt zijn beste plunje aan en zal op maandag zijn stem verheffen voor een ieder die het horen wil. Weten waar u op maandag de leukste en meest spannende activiteiten kunt beleven? De stadsomroeper vertelt het u allemaal. Natuurlijk kan hij het niet laten u ook over de
Het Sint Barbara Gilde uit Ravenstein ZWAAIEN MET VENDEL
era Boll
VERTELT WAAR U MOET ZIJN
Natuurlijk met gebruik van historische wapens. Duik met Battalia WWW.BASTIONRA.NL .BASTIONRA.NL
Foto: H
Stadsomroeper Hulst
Geertruidenberg.
Vestingstedendagen in actie ziet. Van schermutseling tot slagveld,
r de Achte orst Rieth
WWW.VOORWAARTSMARS.COM
10
e Locati
in het Engelse verleden. WWW.FAIRFAX.ORG.UK
Het Sint Barbara Gilde van Ravenstein maakt op zondag 19 mei regelmatig haar gang door Geertruidenberg. Wanneer zij een mooie plaats gevonden hebben geven zij u graag een demonstratie vendelzwaaien met de bijbehorende uitleg. WWW WWW.SINTBARBARAGILDE.NL
Lopen rond
11
Clught ende CoMegia DE BRUID VAN GEERTRUIDENBERG
Loca ti
e
Bolw
erk
Het Salet
KUNT U TEGEN BLOED?
e Locati
r de Achte orst Rieth
Toneelgroep Het Tweede Bedrijf IN 2013 TERUG NAAR 1789
Een spelersgroep ontstaan tijdens het 650 jarig bestaan van de stad
Het Salet beeldt het leven uit van de gegoede burgerij in
De spelers van Toneelgroep Het Tweede Bedrijf, het Kindertoneel
Megen. Een historisch feestje dat naar meer smaakte. En zo werd
Nederland in de periode 1795-1815. Het Salet is aangesloten bij
Lyceum, een aantal spelers van het Mini & Maxi Theater uit Made
vanuit de toneelvereniging ‘De Megense Comedie’ de spelersgroep
de Napoleontische Associatie der Nederlanden. De vereniging
en tal van figuranten nemen u mee naar de 18e eeuw met de
‘Clught ende CoMegia’ opgericht. Vanaf toen een vaste deelnemer
wordt gevormd door een enthousiaste groep mensen die graag
voorstelling ‘Voor de duyvel niet bang’.
aan de Nederlandse Vestingstedendagen. Verstoken
bezig is met een stukje historie. Zij laten zien dat geschiedenis
van licht, elektriciteit en water leven zij in een
niet saai hoeft te zijn.
‘Ik zweer God af en zweer trouw aan de duivel’. Foltering of de dood wacht als je wordt gearresteerd. Ja, om een bokkenrijder te worden ga
kampement, u loopt zo de middeleeuwen binnen. Sla
zu Merchingen 1634 e.V.
DUITS VERMAAK
Locati e
Wape n plaats
dit kampement zeker niet over als u kennis wilt maken
In Geertruidenberg richt Het Salet een veldhospitaal in. U
je niet over één nacht ijs. Maar de rijkdom lonkt…en de misdaad loont!’
met de bruid van Geertruidenberg.
kunt echte chirurgijns aan het werk zien. Ook benieuwd naar
Ben je gelijk een Bokkenrijder als je een misdaad begaat? Bokken-
Met verve beelden de Landsknechthaufen een groep huurlingen
de medische praktijken van Het Salet? Bezoek dan zeker
rijders kwamen in de 18e eeuw vooral voor binnen de Landen van
uit tijdens de Dertigjarige Oorlog. De groep vergaart zoveel
één van de demonstraties. Kijk mee met de behandeling van een
Overmaeze, maar waarom niet hier? Hier was ook armoede en honger!
mogelijk kennis over de Donkere Middeleeuwen. Een zware tijd
WWW.DEMEGENSECOMEDIE.NL
waarin de oorlog en de pest heel wat levens eisten. Gelukkig zijn
oogwond of schotwond, of kijkt u liever naar een beenamputatie? Hopelijk kunt u tegen bloed.
Willemstadsche Leger
WWW.HETSALET.NL
ZINGEND DE STAD DOOR
In ‘Voor de duyvel niet bang’ volgt u een groep Bergenaren die uit
de huurlingen zelf alles behalve donker. Enthousiast vermaken
pure wanhoop een misdaad begaan. Hoe wordt er over deze mensen
zij hun publiek met oude liedjes en historische demonstraties.
gesproken en wat voor (schijn)proces staat deze mensen te wachten? Geniet gratis en voor niets van de 45 minuten durende voorstelling
De Landsknechthaufen zijn uit Duitsland afgereisd en hebben
op de Markt.
in Geertruidenberg hun kampement opgebouwd. De huurlingen
Het Willemstadsche Leger marcheert de hele dag met trompetter
laten graag van zich horen en niet alleen muzikaal. Zij weten hoe
en trommelaar al zingend door Geertruidenberg. Zij houden erg
WWW.TONEELGROEPHETTWEEDEBEDRIJF.NL
zij een kanon moeten laten knallen, dus vergeet niet je oren te
van de interactie met hun publiek en zij zullen hun moment dan
WWW.STICHTINGMMT.NL
sluiten. Het kampement van de Landsknechthaufen is uw bezoek
ook zeker pakken. Geniet van dit enthousiaste en ambitieuze leger. WWW.WILLEMSTADTOERISME.NL
12
Landsknechtshaufen
Loopt rond
Locatie
Markt
zeker waard. WWW.LANDSKNECHTHAUFEN-ZU-MERCHINGEN.DE
13
Borgerij op den Zoom LEVEN IN DE BORGERIJ!
e Locati
n Wape plaats
Allemansend
De borgerij op den Zoom houdt een stukje geschiedenis levend. Als eerbetoon, ter lering en vermaak. Disciplines
Loc a
tie
Mid d dam en
KAPEN VOLGENS DE REGELS
binnen de borgerij zijn: tamboers, vaandeldragers, Inden beginne was Bergen op Zoom leeg(-lopend) ende losbandig.
vaandelwacht, piekeniers, kanonniers, roerdragers
Het jaar 1705, de wereld is in oorlog. Met de bezittingen van Karel I en
De Gilden vierden feest op kosten van de gemeentekas en waren
en marketentsters. Ieder heeft zijn eigen functie en
II als inzet. De strijd gaat tussen Duitsland en Frankrijk met bemoeienis
in tijd van nood nauwelijks aanspreekbaar. Hoog tijd voor
samen gaan zij voor de verdediging van de stad. Of het
van Engeland en de Republiek. Doel: elkaars handel buitmaken en
verandering. Vanwege het nieuwe geloof en het losbandig gedrag
aanstellen van de burgerwacht verandering bracht is
oorlogsschepen uitschakelen. Maar wel volgens de regels. Met een
werden de Gilden in 1591 bedankt voor bewezen diensten en uit
de vraag, maar er kwam zeker leven in de Borgerij!
kapersbrief mocht je op de vijand jagen.
hun eed ontslagen. Een Burgerwacht werd ingesteld. Een ietwat loos gebaar, de gildeleden werden nu automatisch Borgers.
WWW.BORGERIJ.NL
Allemansend beeldt de bemanning uit van het schip De Jonge Kraai. Een bemanning met een commissiebrief op zak, echte zeelui en piraten.
De Arton anno 1633
e Locati
n Wape plaats
DUITS BEZOEK UIT DE DERTIGJARIGE OORLOG
Recht zo die gaat VEERS SCHIPPERSKOOR
Speciaal voor ons komen zij aan wal. In hun kamp is het alledaagse Locati e
Passa nt haven en
De Dertigjarige Oorlog was een grootschalig conflict waar de
Recht zo die gaat is opgericht als ode aan de vele Veerse schippers-
meeste Europese staten bij betrokken waren. De oorlog duurde van
families van weleer. Het repertoire bestaat uit bekende zeemans-
1618 tot 1648 en eindigde met de Vrede van Westfalen. De groep de
en shantyliederen. Daarnaast brengt het koor schipperliederen ten
Arton anno 1633 richt zicht op het jaar 1633. Zij slaan hun Duitse
gehore die vertellen over het schippersleven. Veel van deze liederen
kampement op in Geertruidenberg.
zijn door mensen van het koor zelf geschreven. De 31 enthousiaste zangers staan onder leiding van dirigent Ben van Wanrooij, zij worden begeleid door de accordeonisten Andre Frijters en Cees
leven te zien. Meer weten over zeegevechten? Bezoek het kampement van Allemansend voor interessante verhalen en boeiende demonstraties. Maar kijk uit, de losse flodders vliegen u om de oren.
Scha
e
ttelijn
Zonnebloem
14
Johann Wolf
tie
a Loc
pen Wa ats pla
DUITSE INFANTERIE & CAVALERIE Het Kurbayerische Dragonerregiment was een infanterie tijdens de Dertigjarige Oorlog. Deze eenheid was in 1630 betrokken bij diverse gevechtsoperaties in het Rijn-Main gebied in Duitsland. Het regiment bestond toen niet alleen
Het
Dragonerregiment
wil
oorlogsvoeren
niet
romantiseren. Zij laten hun publiek graag zien hoe zwaar WELFARE
‘Met de zon in ons hart zijn wij actief. Met de Welfare in de Schattelijn. Ondanks ieder motief. Gaan wij er voor met heel veel gein.’
de Nijs. Recht zo die gaat kunt u maandag beluisteren. WWW.SCHIPPERSKOOR.NL
Dragonerregiment
uit infanterie, maar ook uit zwaar bewapende cavalerie.
WWW.ALLEMANSEND.COM Loca ti
Kurbayerische
het leven van alledag was voor een gevechtseenheid tijdens de Dertigjarige Oorlog. Laat u meevoeren naar de Dertigjarige oorlog aan de hand van de gevechten en demonstraties van het Dragonerregiment.
Een creatieve groep dames die zeker uw bezoek waard is. Loop de Schattelijn dus niet voorbij.
WWW.REGIMENTJOHANNWOLF.DE
15
1 April Vereniging FEESTJE MET WATERGEUZEN
Loopt rond
De 1 April Vereniging is op 10 januari 1939 opgericht. Rond 1 april 1936 bezocht een groepje Amerikanen de stad Brielle. Zij verwachtten een groot feest aan te treffen ter herinnering aan de Watergeuzen die in 1572 de vestingstad Brielle innamen. De
Hoe Sterck
Compagnie
Spanjaarden moesten door het gewelddadige ingrijpen van de uitgebreid gevierd.
woelige 15e eeuw. Zij gaan graag
Een groep enthousiaste mannen, vrouwen en kinderen die
uit met hun gevolg van vrouwen en kinderen. Zij richten
samen de geschiedenis van Bergen op Zoom uitbeeldt. Zij gaan
zich op het kampleven tussen 1410
terug naar de 80-jarige oorlog, de tijd waarin het geuzenlied
en 1450. De groep bestaat uit
‘Merck Toch Hoe Sterk’ door Valerius is geschreven.
zwaardvechters,
boogschutters,
koks, naaisters en kanonniers. Na de Spaanse furie van Antwerpen
Beschaamd moesten de inwoners van Brielle toegeven dat dit
een mens in die tijd moest doen
komt Bergen op Zoom in 1576
Leer meer over wapens als het
historische feit niet meer feestelijk herdacht werd. Zo ontstond de
om te leven en overleven. Soldaten
in Staatse handen. Waarna zij
bastaardzwaard, de enkelhander
1 April Vereniging, een vereniging die nog steeds bestaat. Elk jaar
tonen hun wapens en de kokkin haar
zich
met beukelaar, het mes en de
op 1 april gaat de bevolking van Den Briel massaal terug naar de
pannen en potten. De tingieter laat
door de Spanjaarden. Als enige
longbow
zestiende eeuw. Een zinderende stad met poorters, poorteressen,
zijn kunsten zien en een troubadour
Brabantse
bedelaars, straatmuzikanten en monniken die samen het
speelt zijn muziek.
gewichtige
nooit
meer stad
liet
innemen
bleef
en
de
bijbehorende
zij
een
vechtstijlen. Maar vergeet ook
frontiervesting,
ver
niet de simpelere ‘wapens’ die
vooruitgeschoven in vijandelijk
de vrouwen ter hand nemen
Onder het genot van een beker bier of
gebied.
wanneer
honingwijn eten zij van het klaargemaakte voedsel. De
Parma
openluchttheater ‘de sleutel van de stad’ opvoeren.
stukje Brielle naar Geertruidenberg.
erk Bolw
De Huurlingen van Voorne zijn de persoonlijke lijfwachten van
terug in de tijd en laten zien wat
Tijdens de Vestingstedendagen brengt de 1 April Vereniging een
e
ti Loca
Jacoba van Beieren. Zij beelden een groep 15e eeuwse huurlingen
LEVEN EN OVERLEVEN
Een groep huurlingen uit de
NIET UIT DE PANNEN SNOEPEN!
Loopt rond
WEG MET DIE SPANJAARDEN
van Brederode
geuzen de stad opgeven. Zelfs in Amerika werd dit feit op 1 april
Huurlingen van Voorne
Merck Toch
artillerieafdeling van de groep, La Bombarde schiet
Belegeringen en
Spinola
door
heeft
zij
doorstaan, net als overrompeling, verraad
er
ongeoorloofd
uit potten of pannen wordt gesnoept.
Menig
geducht
met vreugd ridders de oren van de kop. De compagnie
en
doet dit alles met veel plezier en neemt u graag mee
vestingstad en haar dappere bewoners. Maak zondag via
terug voor een klap met een
naar de 15e eeuw.
de groep Merck toch hoe Sterck kennis met deze bewoners.
pollepel. Dus pas op uw vingers.
WWW.MERCKTOCHHOESTERCKBERGENOPZOOM.NL
WWW.HUURLINGENVANVOORNE.NL
pestepidemieën.
Dit
vergde
veel
van
de
kleine
huurling
deinst
huiverend
Loca ti
e
WWW.COMPAGNIEBREDERODE.NL
16
Bolw
erk
17
Historische schepen EEN RIJK MARITIEM VERLEDEN
Locatie
Locatie
Locatie
Passanten haven
Timmerstee kade
Lunet kade
Theater MEST
TOESCHOUWER OF PROEFPERSOON?
Donderelf
REIS MEE NAAR HET BEGIN DER TIJDEN Authentiek verteltheater afgewisseld met muziek, zang en poppenspel voor jong en oud. Veel verhalen vinden hun oorsprong in de natuur. Waarom Donderelf? Donder is oer, sterk en krachtig. Elf is kwetsbaar, liefdevol en etherisch. Deze kwaliteiten zijn allemaal terug te vinden in de voorstellingen van Donderelf. Ga mee op reis met muziek en verhaal. Door de middeleeuwen naar het begin der tijden. Naar vreemde culturen en andere continenten. Naar een tijd van eenvoud, verwondering, sprookjes en legendes. Laat u meevoeren en laat uw verbeelding spreken. WWW.DONDERELF.NL
18
Leun lekker achterover en geniet van een daverend optreden. MEST brengt u theater, entertainment en educatie over het
Beleef dit pinksterweekend de rijke maritieme historie van Nederland gewoon aan de Donge.
Loopt rond
Lopen rond
Met
hun
(mobiele
Kleinere schepen In de passantenhaven liggen de Zalmschouwen. In de glorietijd van de riviervisserij werd met deze historische vissersboten gevist in het stroomgebied van de grote rivieren. Ontmoet de riviervissers van weleer en leer over de ambachten die horen bij de zalmvisserij. Natuurlijk onder het genot van een lekker visje en muzikaal begeleid door Zalmvisserkoor ‘Ongestaagd’.
Mobilus
Medicinea
operatiekar)
verleden met een vette knipoog naar het heden. Maak kennis met
reizen
de (on)kunde der middeleeuwse genezing, mystieke voorwerpen,
meester chirurgijn Melchior en
zeldzame relikwieën en bizarre schepsels. Bij MEST weet je nooit
zijn leerling Sebastian langs dorpen
wat er gaat gebeuren. U verandert zo van argeloze toeschouwer
en steden. Daar ontpopt hun
naar patiënt of proefpersoon en of u daar nu blij mee moet zijn?
kruiwagen zich tot operatietafel, laboratorium en podium.
WWW.MESTTHEATER.NL
WWW.ZALMSCHOUW.NL • WWW.ONGESTAAGD.NL WWW.VISSERIJMUSEUMWOUDRICHEM.NL Authentieke binnenvaartschepen Meer weten over de binnenvaart? Wandel dan zeker langs de waterkant waar de grotere, authentieke binnenvaartschepen zijn aangemeerd. Veel van deze schepen voeren vroeger in deze regio, zijn gebouwd op een van de vele lokale scheepswerven of hadden hier hun thuishaven. Geertruidenberg, Raamsdonksveer en Raamsdonk hebben een rijk maritiem verleden. In het laadruim van de ‘Terra Nova’ bezoekt u een expositie over dit maritieme verleden. De schippers vertellen u graag over hun schip en bij enkele schepen mag u binnen een kijkje nemen. WWW.LVBHB.NL • WWW.SCHEPENCARROUSEL.NL WWW.BASM.NL • WWW.FONV.NL
Equipage ‘De Delft’ EEN LUST VOOR OOG EN OOR
e Locati
int Fort S dis u Gertr
Ontmoet de bemanning van De Delft in levenden lijve. Tijdens de Vestingstedendagen zetten zij hun kampement op. Hier verblijven een
groep
zeesoldaten,
matrozen
met
bootsman, marketentsters en een Luitenant De bemanning (equipage) van De Delft neemt u mee in hun leven
ter Zee. Neem zeker een kijkje bij een van
aan boord. Een Schip in Oorlog tijdens de slag bij Camperduin in
de vele exercities, waarbij het hanteren van
1797. De Delft heeft het zwaar te verduren door het kanongeweld
de vuursteenslot musketten regelmatig te
van de Britse schepen. Er vallen veel doden en gewonden, het
zien, maar ook vooral te horen is.
schip is flink beschadigd en zo goed als onbestuurbaar. De Delft is reddeloos verloren en zinkt.
WWW.EQUIPAGE-DEDELFT.NL
19
Streekkoken
Wie tijdens het bekijken en beleven van alle historische activiteiten
Nog even lekker slenteren langs historische marktwaar? Sla dan zeker
honger of dorst heeft gekregen, kan terecht op de Markt. De horeca
de Markt niet over. Leer bij de vele ambachtenkramen over oude
wordt verzorgd door Streekkoken. Streekkoken is gespecialiseerd
nijverheid. Van Schapenwol spinnen tot edelsmid en van kantklossen
Al zeven weken liggen de Spanjaarden op de
in het koken met verse streekproducten. Schuif gezellig aan en
tot touwslager. Voor iedereen is er wel wat moois te zien. Uitgekeken
loer om Dondervoort in te nemen. Rantsoenen
geniet van een hapje en een drankje terwijl om u heen het verleden
bij de ambachten? Ga dan lekker op koopjesjacht en misschien gaat
raken op. De sfeer in de vestingstad is gespannen.
Bezoek de website www.bergschebattery.nl of kijk
tot leven komt.
u wel naar huis met een mooie historische outfit of interessante
Lukt het de leerlingen – als stadsbestuurder,
op Facebook bij Stichting Vestingfeesten voor het
militaria. Benieuwd naar andere vestingsteden in Nederland of
fortificatiemeester of waardin – de juiste informatie
uitgebreide programma met alle demonstraties, voor-
De bourgondische avond, de start van de Vesting-
op zoek naar een leuk aandenken van de Bergsche Battery. Ook
te verzamelen en een verdediging op te zetten
stellingen en activiteiten. Of scan met uw smartphone de
stedendagen, wordt ook helemaal verzorgd
hiervoor bent u op de historische markt aan het juiste adres.
om Dondervoort te beschermen? Maar zijn alle
QR-codes om direct de plattegrond en het tijdschema te
leerlingen wel te vertrouwen? Werken ze niet
bekijken. Tijdens de Vestingstedendagen zijn deze gegevens
stiekem samen met de Spanjaarden?
ook verkrijgbaar bij het informatiepunt, Brandestraat 2.
Om het historisch bewustzijn te prikkelen en
Feest mee van 18 t/m 20 mei
t Mark
HISTORISCHE MARKTWAAR
Locatie
Locatie
Markt
Schattelijn
Slag om Dondervoort
Tijdschema demonstraties
BOURGONDISCH GENIETEN OP DE MARKT
Markten
e
ti Loca
In juni speelt het Dongemond College de Slag om
door Streekkoken. Zin om aan te schuiven voor € 25,- per persoon? Meld u snel aan via
De historische markt wordt mede mogelijk gemaakt door
[email protected].
Partyservice van den Heuvel uit Werkendam.
Keep The Sheep
aangevoerd door Henk, te herkennen aan zijn WARE STERREN
imposante, gekromde horens. Henk is een echte goedzak die zich met en zonder publiek uitstekend
Herderin Saskia Bos neemt haar schapen mee naar de
gedraagt. Dat geldt trouwens voor de hele kudde. De
Vestingstedendagen. Zij verzorgt demonstraties en trainingen
Border Collies Cesar, Daisy en Sion zijn samen met
schapendrijven samen met haar kudde Drentse Heideschapen en
de schapen ware sterren. Zij zorgen dat geen enkel
haar drie Border Collies Daisy, Sion en Cesar.
schaap afdwaalt. WWW.KEEPTHESHEEP.NL
dan uw eigen programma samen.
tijdens de Nederlandse Vestingstedendagen 2013.
studenten van de Hogeschool voor de Kunsten in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Vestingsteden een vakoverschrijdende, educatieve sociale game. De game draagt kennis over van de Tachtigjarige Oorlog en de bijzondere betekenis van Nederlandse vestingsteden daarin. De game stimuleert onderlinge samenwerking tussen leerlingen en laat hen nadenken over hun positie in de groep. Meer informatie over de Slag om Dondervoort is te vinden op
Loopt rond
Wilt u niets missen van al het historische spektakel tijdens de Nederlandse Vestingstedendagen? Stel
erfgoedparticipatie bij jongeren te bevorderen, ontwikkelden
De kudde bestaat uit 21 Drentse Heideschapen. De kudde wordt
20
Dondervoort 14 mei 1654.
www.slagomdondervoort.nl of bezoek de stand van de Vereniging
Plattegrond
Tijdschema
Nederlandse Vestingsteden tijdens de Vestingstedendagen.
21
doet meer! openingstijden: ma. t/m vr. 9.00 - 17.30 za. 10.00 - 13.00
Natuurlijk: printen - kopiëren scannen (ook groot) groot formaat bouwtekeningen posters canvas afwerking / snijden inbinden plastificeren kopieerpapier textiel bedrukken familiedrukwerk
Maar ook: ontwerp / dtp-opmaak huisstijlen websites bedrijfskleding drukwerk bureauonderleggers briefpapier visitekaartjes flyers enveloppen stickers offertemappen magazines kranten spaarkaarten
kalenders ansichtkaarten stoepborden roll-up banners spandoeken reclameborden vlaggen relatiegeschenken (door)schrijfblokken gepersonaliseerde mailings plastic tassen bedrukte tape raam- en deurfolie autobelettering snijteksten eN Nog veel Meer...
Heereplein 1c Raamsdonksveer Telefoon: 0162 - 513 062
www.copyshopraamsdonksveer.nl
