11 t/m 19 oktober 2013 vertrek op vrijdagavond 11 oktober met de nachttrein terugreis per vliegtuig zaterdagavond 19 oktober terug in Amsterdam
Stichting Sobibor
Aktion Reinhard is het centrale thema van een jaarlijks terugkerende studiereis van Stichting Sobibor. Onder deze codenaam werden in 1942 en 1943 ongeveer 1,5 miljoen Joden vermoord in de gaskamers van de vernietigingskampen Belzec, Sobibór en Treblinka. Aktion Reinhard was daarmee een van de grootste en gruwelijkste niet-militaire operaties tijdens de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de studiereis wordt op historische plaatsen de Holocaust in beeld gebracht, zowel vanuit het perspectief van de slacht-
offers als dat van de daders en van de omstanders. Naast bezoeken aan de herinneringscentra van de drie vernietigingskampen en van het voormalige concentratieannex vernietigingskamp Majdanek voert de reis naar tal van andere plekken waar je indrukken opdoet van uiteenlopende aspecten van de Holocaust in Oost Polen. Een tweede thema van de reis is de omgang met Joods cultureel erfgoed zoals synagogen en begraafplaatsen na 1945. Deze studiereis is een jaarlijks te-
rugkerende activiteit van het Duitse Bildungswerk Stanislaw Hantz, Stichting Sobibor en Studnia Pamieci (bron der herinnering) uit Lublin. In 2004 vond dit gezamenlijke initiatief voor het eerst plaats. In Lublin bevindt zich ook de verblijfplaats van de deelnemers gedurende de hele week. Deze is gevestigd in een voormalig klooster in het oude stadscentrum. Begeleiders en deelnemers komen uit Nederland, Duitsland en Polen, de voertaal is Engels.
Te bezoeken locaties
Rondleiding in Lublin
Lublin In Lublin leefde ooit één van de grootste en aanzienlijkste Joodse gemeenschappen van Polen. Vlak voor de tweede wereldoorlog was een derde van de honderdtwintigduizendkoppige bevolking van de stad Joods. Lublin was de hoofdstad van het chassidische Jodendom en huisvestte onder andere de grootste yeshiva (Joodse leerschool) ter wereld. In 1941 werd in Lublin het hoofdkwartier van Aktion Reinhard gevestigd, met aan het hoofd van de operatie Odilo Globocnik. Vanuit Lublin en Berlijn werden grootschalige massamoorden georganiseerd. De Joden van Lublin zelf werden in een getto gedwongen. Tijdens de liquidatie van dit getto in 1942 werd de Joodse bevolking voor het grootste deel gedeporteerd naar Belzec en Sobibór. Tijdens de studiereis zullen afzonderlijke rondleidingen plaatsvinden door zowel het voormalige getto als door het voormalige daderkwartier.
Vergeten Joodse begraafplaats in Krasniczyn
Izbica, Krasniczyn, Piaski Drie voormalige ‘Durchgangsghettos’. Het bijna geheel Joodse dorpje (sjtetl) Izbica werd tussen maart en november 1942 ingericht als doorgangsgetto. 26.000 Voornamelijk Duitse en Tsjechische Joden verbleven hier kortstondig voordat zij naar een van de vernietigingskampen werden doorgestuurd. Behalve enkele historische plekken in het stadje bezoeken we hier ook de plaatselijke basisschool. De oudere leerlingen van deze school onderhouden de voormalige Joodse begraafplaats in Izbica. Op deze begraafplaats vonden, evenals op de begraafplaatsen in Krasniczyn en Piaski die we ook zullen bezoeken, massa-executies van Joden plaats.
Trawniki, Belzec Op weg naar Belzec doen we het dorpje Trawniki aan. In Trawniki was zowel een dwangarbeiderskamp gevestigd als een SS-opleidingskamp. Krijgsgevangen genomen soldaten uit de Sovjet Unie, veelal Oekraïners, kregen hier een korte opleiding tot kampbewaker. Een bekend voorbeeld hiervan is Iwan/John Demjanjuk, die als bewaker in Sobibor diende.
Belzec, rangeerhuis
Belzec was het eerste vernietigingskamp in het kader van Aktion Reinhard. Binnen tien maanden werden in Belzec 435.000 mensen om het leven gebracht.
Wlodawa, Sobibór In het grotendeels Joodse stadje Wlodawa werd ook een doorgangsgetto gevestigd. In deze plaats zijn momenteel nog twee voormalige synagogen te bewonderen. We volgen het lot van de bewoners en passanten op hun rampzalige weg naar Sobibor. In Sobibor werden in anderhalf jaar tijd, tot aan de opstand van 14 oktober 1943, minimaal 170.000 Joden vermoord. Vanuit Westerbork gingen tussen maart 1943 en juli 1943 negentien transporten met in totaal 34.313 mensen naar Sobibor. Slechts vijftien vrouwen en drie mannen van deze transporten overleefden de oorlog. Dit jaar is het precies 70 jaar geleden dat de opstand in Sobibór plaatsvond. Op 14
Izbica
oktober zullen wij een plechtigheid bijwonen in het voormalige vernietigingskamp. Op deze dag wordt ook het officiële startschot gegeven voor de herinrichting van het terrein, wel-
Asheuvel, Sobibor
ke onder andere moet voorzien in de bouw van een volwaardig bezoekerscentrum en het afbakenen en ontoegankelijk maken van de aanwezige massagraven.
Begeleiding De rondleidingen worden verzorgd door medewerkers van de organiserende partijen. Bovendien zal de groep gedurende de hele week worden bijgestaan door Robert Kuwalek: wetenschappelijk medewerker bij Majdanek, publicist/ auteur en voormalig directeur van het monumentmuseum in Belzec. Omdat enkele rondleidingen in het Duits zullen plaatsvinden zal er namens Stichting Sobibor een tolk aanwezig zijn (Duits-Nederlands). De ochtenden en avonden worden veelal benut voor het houden van korte lezingen of voor reflectiemomenten.
Blog Op de website Historiek.net is een blog na te lezen die enkele Nederlandse deelnemers aan de reis van 2012 hebben bijgehouden. Link: http://historiek.net/ woii/7167-de-reis-naar-lublin-1
Siedlce, Treblinka Via de stad Siedlce, waar veel ooggetuigenverslagen en foto’s bewaard zijn gebleven van gedwongen deportaties, rijden we naar Treblinka. Treblinka was het derde en grootste vernietigingskamp van de Aktion Reinhard. Hier werden zeker 800.000 mensen vermoord, onder wie de Joden uit de getto’s van Warschau en Radom. Ook hier organiseerden de ‘werkjoden’ uiteindelijk met succes een opstand.
Belzec
Kamp Alter Flugplatz, Majdanek In de hangars van het voormalige werkkamp Alter Flugplatz in Lublin werden onder andere de bezittingen van de gedeporteerde slachtoffers gesorteerd. Het concentratie- en vernietigingskamp kamp Majdanek, dat vrijwel geheel in authentieke staat bewaard gebleven is, ligt aan de rand van de stad. Majdanek was één van de voornaamste plekken waar de zogenaamde Aktion Erntefest werd uitgevoerd. Deze actie, de grootschalige massamoord op de overgebleven joden van de werkkampen rondom Lublin vond plaats op 3 november 1943 en betekende het einde van Aktion Reinhard.
Robert Kuwalek, links, tijdens rondleiding in Majdanek
Foto omslag: www.rainer-hesse.de Fotografie: Eva Kloosterman, Ewa Bratosiewics , Maarten Eddes, Pascal Arts. Drukwerk: Jubels, Amsterdam
Treblinka
De reis naar Lublin wordt gemaakt per trein; de terugreis per vliegtuig (Warschau – Amsterdam). D e standplaats is Lublin, waar in een klooster wordt gelogeerd. Het onderdak • en de verzorging zijn eenvoudig te noemen. Inschrijving gebeurt op basis van tweepersoonskamers. Alleenstaande reizigers, in de praktijk het merendeel van de deelnemers, krijgen dus een kamergenoot toebedeeld. • De kosten bedragen € 850, Dankzij een bijdrage van het vfonds geldt voor HBO en WO studenten een gereduceerd tarief van € 550,(Voor de voorwaarden voor deze korting kun je contact opnemen met
[email protected]) Bij het genoemde bedrag zijn inbegrepen: de reiskosten en de verblijfskosten in het klooster, busvervoer van en naar alle locaties, de ochtend- en avondmaaltijden in het klooster. Alleen voor drinken en broodjes tijdens de bustochten en voor het avondeten op de aankomstdag, zaterdag 12 oktober, moet zelf worden gezorgd. Een reis- en/of annuleringsverzekering dient zelf afgesloten te worden. • De reis per trein begint op vrijdagavond 11 oktober vanaf Amsterdam CS; we arriveren zaterdagmiddag in Lublin. • Het officiële programma begint op zondagochtend en duurt t/m vrijdagavond 18 oktober. Op zaterdag 19 oktober reizen wij per trein terug naar Warschau. Van daaruit vliegen wij naar Amsterdam, waar wij zaterdagavond rond 19.00 uur verwachten aan te komen. • Voorafgaand aan de reis zal er een kennismakingsbijeenkomst plaatsvinden (datum en locatie worden later bekend gemaakt).
Reisinformatie
Voor aanvullende informatie of aanmelding: Stichting Sobibor, Nassaukade 156-3, 1053 LK Amsterdam of per e-mail:
[email protected] De studiereis wordt mede mogelijk gemaakt danzij een bijdrage van het Vfonds
Stichting Sobibor • Herinneren door informatie en educatie www.stichtingsobibor.nl
