1
Luisteren naar en spreken met ouders
motto:
Ouders en school, partner in opvoeding
‘Elk spreken begint met goed luisteren’ ‘Wie veel spreekt, komt weinig te weten’
Hubert Sanders
[email protected]
Dag van de opvoeder K.U.Leuven Kulak Kortrijk donderdag 9 februari’12
2 Vooraf Welke contacten heb jij (wel eens) met ouders? Onder welke vorm? ………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………….………………………… ……………………………………………..…………………………………………………… …………………..………………………………………………………………………........... …………………………………………………………………………………………............ Welke moeilijkheden ervaar je daarbij (heb je daarbij ervaren)? Wat wil je vandaag besproken zien? ……………………………………………….....................................………………………… …………………………………………….…………………………………………………… ………………….………………………………………………………………………............ ……………………………………………………………………….………………………… …………………………………………….…………………………………………………… Tien situaties 1
Ouders vragen om een verzoek
1.1 Een ouder belt je omstreeks 20u op de vooravond van het examen op met de melding: zoon / dochter heeft niet kunnen leren voor het examen. Oma is in ziekenhuis en heel ernstig ziek. Kun je ervoor zorgen dat het examen uitgesteld wordt? Hoe pak je deze situatie aan? ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 1.2 Op een oudercontact vragen de ouders jou om te bemiddelen met een (collega-)leraar want ze vrezen dat een gesprek met de leraar het voor hun zoon nog moeilijker zal maken. Wat antwoord je hierop? ………………………………………………………………………………………... ………………………………………………………………………………………... ....................................................................................................................................... ………………………………………………………………………………………………….... 1.3 Ouder op een oudercontact: ‘Kunt u dat aan mijn zoon zijn verstand brengen dat hij naar ons moet luisteren. Hij doet gewoon zijn willetje. Van ons aanvaardt hij niets meer.’ Hoe ga je hierop in? ………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………. 1.4 Een voorbeeld uit je eigen praktijk. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………
3
2
Ouders formuleren ‘eisende’ wensen
2.1 Tom is thuis nogal een vrijgevochten en verwende kerel. Hij krijgt steeds zijn zin. Ouders komen als je vragen (eisen) om Tom heel streng te behandelen. Hoe ga je hier mee om? ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 2.2 Bij het begin van het schooljaar komt een ouder bij je langs die je duidelijk te kennen heeft dat je hen niet al te veel moet lastig vallen met de (puberachtige) capriolen van hun zoon. Hij zit nu op een goede school en het is aan de school om van hem iets te maken. Wat antwoord je hierop? ……………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………….. 2.3 Een voorbeeld uit je eigen praktijk. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. 3
Ouders formuleren bezwaren of klachten 3.1 De ouders komen bij jou melden dat de school dit jaar niet genoeg rekening houdt met de wensen van hen. De zoon is hoogbegaafd en de school zou bij het begin van het jaar beloofd hebben dat men daarmee rekening zou houden in de studiebegeleiding. Dit heeft de school volgens hen niet gedaan. Hoe reageer je hierop? ………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………….. 3.2 (ouders + opvoeder): de ouders komen bij jou klagen over de aanpak van een leraar: de zoon heeft slechte resultaten voor het vak en dit is volgens hen te wijten aan de aanpak van de leraar; deze laatste geeft slecht les, straft onnodig etc. Hoe reageer je hierop? ………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………….. ...................................................................................................................................... 3.3 Ouder (in een gesprek): ’t Is alweer met onze zoon dat ’t moet gebeuren. Men heeft hier enkel aandacht voor de slimme leerlingen. Wie een beetje moeite heeft, daar kijkt men niet naar. ik hoor dat bij veel mensen. Hoe pak je zo’n uitspraak aan, …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………
4 3.4 Thibault een briefje mee van de ouders. Wij gaan niet akkoord met het strafwerk dat Thibault van leraar X gekregen heeft. Hij moet niet gestraft worden omdat de anderen de hele tijd in de klas babbelen. Hoe reageer je hierop? ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 3.5 Een voorbeeld uit je eigen praktijk. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. 4
Omgaan met emotionele situaties bij ouders (verdriet, woede…)
4.1
(opvoeder + ouder + jongere): Ouder: ‘Zie je wel, de opvoeder zegt ook dat je in de studie niet genoeg werkt. Als je zo voort doet, mag je straks naar het beroep’. Hoe antwoord je hierop? ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ......................................................................................................................................
4.2
(Ouder en opvoeder) op een oudercontact: De moeder begint te wenen als gesproken wordt over het gedrag van de zoon. Ze zegt dat haar zoon de laatste tijd zo vreemd doet, niet meer naar school wil en steeds ruzie heeft met haar man. Tijdens het weekend en de vakantie zit de jongen de hele tijd op zijn kamer, eet slecht en gaat het huis uit zonder te zeggen waar hij naar toe gaat. De moeder heeft het daar heel moeilijk mee. Waarop let je in zo’n gesprek? ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………….
4.3
Een ouder meldt op het oudercontact dat Kevin na de LO-les dikwijls gepest worst. Zijn zoon gaat niet graag meer naar school, de vader heeft zijn zoon geadviseerd dat Kevin ‘ er de volgende keer op moet kloppen.’ ………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………..... .....................................................................................................................................
4.4
Een voorbeeld uit je eigen praktijk ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………….
5
Een onprettige mededeling brengen
5.1 Je moet de ouders telefoneren dat de dochter / zoon voor één week geschorst wordt uit school en je nodigt de ouders uit om dit met hen te bespreken. Reden: agressief gedrag naar een (nieuwe) leraar. Hoe begin je dit telefoongesprek?
5 …………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………….... ..................................................................................................................................... 5.2
Jan (An) heeft geld gestolen.. Je telefoneert de ouders daarover. Er ontspint zich snel een discussie aan de telefoon: zijn daar bewijzen voor? De ouders betwijfelen of Jan (An) dit ooit zou doen. Hoe dit gesprek voeren? ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………….
5.3
Een voorbeeld uit je eigen praktijk. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………….
6
Zelf kritiek of aanmerkingen geven, een wens formuleren
6.1
Je wenst dat de ouders ’s avonds de agenda inkijken…de jongen naar zijn kamer sturen om te werken…de tijd op de computer beperken. Hoe geef je die boodschap? ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. .....................................................................................................................................
6.2
Je merkt op maandagmorgen dat An haar werk voor de maandag nooit klaar heeft en de leraren weer aanmerkingen zullen maken. Welk middel gebruik je om dit aan de ouders te melden? Welk advies geef je hen? ........................................................................................................................................ ....................................................................................................................................... .......................................................................................................................................
6.3
Je zou graag hebben dat het meisje er iets jeugdiger bij loopt (nu vrij ouderwets... de leerlingen laten het meisje daarom alleen lopen…het meisje wordt daarom wel eens uitgelachen. Hoe pak je dit aan?. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ......................................................................................................................................
6.4
Een jongen heeft een duidelijke zweetgeur. Je hebt de jongen al aangesproken en advies gegeven. Maar je merkt dat daar thuis geen aandacht voor is. Je ontmoet de ouders op een oudercontact en je wenst dat aan te brengen. Hoe pak je dit aan ? ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………….
6.5
Jonas en Pieter zijn een tweeling. Pieter heeft ADHD, is vaak slordig maar is erg behulpzaam. Pieter kan in de ogen van de moeder maar weinig goeds doen. Jonas is verstandig, mondig en windt zijn mama om zijn vinger. Bij een probleem op school praat de moeder Jonas altijd goed. Hoe breng je dit ter sprake?
6 ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… 6.6
Een voorbeeld uit je eigen praktijk. ……………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………….. ......................................................................................................................................
7
Omgaan met meningsverschillen tussen ouders
7.1
Ouders zijn gescheiden of leven apart. Komen apart naar het oudercontact, beschuldigen mekaar of nieuwe partner van ex van de moeilijkheden. Bij de ander moet nooit gestudeerd worden en is er geen aandacht voor de studie. Waarop let je in dergelijke gesprekken? ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………….
7.2
Een voorbeeld uit je eigen praktijk. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………….
8
Realistische verwachtingen creëren
8.1
ouders + opvoeder: vader wil uitdrukkelijk dat zoon naar universiteit gaat. Klassenraad vindt dat heel erg hoog gegrepen, denkt dat hogeschool een goede instap kan zijn om een diploma hoger onderwijs te halen. Hoe de vader tot realistisch inzicht brengen? ……………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………….. ......................................................................................................................................
8.2
Een voorbeeld uit je eigen praktijk. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………….
9 9.1
Regels, afspraken verduidelijken, herhalen Een voorbeeld uit je eigen praktijk. ………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………….
7
10 Andere situaties, vragen of delicate aspecten -
-
Hoe sterk breng je je eigen ervaringen inbrengen? (‘Wij hebben dat thuis met onze zoon / dochter ook meegemaakt…’ ‘Ik heb dat al vaak meegemaakt, dat dit een voorbijgaand probleem is’ Ouders en jongere steeds samen op het gesprek? Meld je altijd aan de jongere dat de ouder jou wat gemeld heeft? Wat vind je van volgende uitspraken? • Als u het rapport bekijk, wat vindt u daar zelf van? • Gelukkig is het maar een B-attest. • .....
8
THEORETISCH DEEL 1
STIJL VAN REAGEREN BIJ TELEFONISCHE CONTACTEN / VIA SCHOOLAGENDA OF MAIL
. -
2
blijf zakelijk bij op- of aanmerkingen ga nooit in de (tegen)aanval meld wat de regeling op de school is over een bepaalde opmerking bv. uitstel van toets blijf zelf niet met het probleem zitten; geef door aan coördinator / directie / internaatsbeheerder / hoofdopvoeder vriendelijk afsluiten (bv.met beleefde groeten) melden dat je de opmerkingen gelezen hebt en zult doorgeven geen uitgesproken meningen formuleren
EEN OUDERCONTACT: ONDERDELEN / AANPAK / TIPS
STAPPEN / ONDERDELEN VAN EEN OUDERCONTACT -
-
Goed inleiden : haal de elementen aan die je wenst te bespreken Vraag of dit ok is? Zijn er andere elementen die de ouder aan bod wil brengen? Bouw een stramien op bv. starten vanuit een overzicht over een verklaring om te komen tot een gezamenlijke aanpak. Veel ouders weten niet wat ze op een oudercontact moeten vragen of vrezen enkel slechte reacties. Bespreek systematisch de onderdelen. Vraag telkens hoe ouders dit ervaren. Goed afsluiten: samenvatten
TIPS VOOR EEN GOED OUDERCONTACT (Uit Klasse voor ouders) 1. Bereid het gesprek goed voor. Welke boodschap wil je kwijt? Hoe vertaal je die? Welke verwachtingen heb je van de ouders en welke rol willen ze spelen in het leerproces? Ook moeilijke leerlingen hebben positieve kanten. 2. Vermijd het conflict. Bij een conflictsituatie is er geen winnaar. 3. Ontspan jezelf. Wie gespannen aan een gesprek met ouders begint, draagt die spanning vaak over op de ouders. 4. Erken de deskundigheid van de ouder. Een gesprek is geen machtsspel, maar verloopt tussen twee evenwaardige partners. De ouder is de eerste opvoeder. Er is een sterke loyaliteit tussen ouder en kind!
9
5. Stel je open op. Wie zich defensief opstelt, betrekt de ouders niet bij een mogelijk probleem of laat zich niet betrekken bij hun probleem. Besef dat de manier waarop je kijkt naar het kind anders is dan de perceptie van de ouders. 6. Stel je luisterend op. Je moet niet voor iedere probleemsituatie zelf een oplossing bedenken. Wees behoedzaam met vage beloftes. Ga mee op zoek met de ouders. 7. Elk gezin heeft ongeschreven gezinsregels. Peil ernaar in het gesprek en respecteer ze. 8. Bij moeilijke gesprekken komt het erop aan een oplossing te vinden, niet een schuldige. Is een gepland oudercontact te kort, maak dan een nieuwe afspraak. 9. Formuleer opvoedingsproblemen in concreet observeerbaar gedrag. Zo nodig je ouders uit even in je huid te kruipen. 10. Zorg voor een follow-up van het gesprek. Maak afspraken die je in een volgend gesprek kan toetsen. Wat gaan we doen? En hoe pakken we dat aan?
3
STAPPEN VAN HET SLECHTNIEUWSGESPREK
Doel: -
meedelen van het slechtnieuws verwerken van het slechtnieuws advies, probleemoplossing
Hoe het slechtnieuws meedelen? Hoe ouders over hun emoties heen helpen? Fase 0: de voorbereiding -
Kies een geschikte plaats en geschikt tijdstip Nodig de ouders bij voorkeur samen uit Zorg voor voldoende tijd Bedenk goed welke boodschap je wilt / moet brengen: wat is de essentie? Ben je zeker van de beslissing? Bedenk een geschikte formulering Houd rekening met mogelijke vooroordelen en opvattingen van de ouders
Fase 1: het brengen van het slechte nieuws …..‘de klap uitdelen’ Niet uitstellen! Zo snel als mogelijk: - duidelijk, concreet en bondig (de belangrijkste argumenten). Niet vaag! Niet druppeltje per druppeltje. Niet vaag of onduidelijk blijven. Let op voor te veel informatie; - maar begripvol. Niet cru! Op een ‘warme en meelevende’ toon met korte inleidende zin: Ik ben bang dat ik een onaangename mededeling voor u heb… Ik heb minder goed nieuws voor u…
10 Formuleer klaar en duidelijk het slechte nieuws: Emma kan niet naar het volgende jaar…Ellen heeft geld weggenomen uit de klas….Victor kan deze studierichting niet verder volgen… Motiveer kort het slechte nieuws (met concrete informatie): Op de examens van Frans, wiskunde, fysica en chemie is Felix niet geslaagd…. Pieter haalt slechts 45% op het geheel van zijn examens… Jan heeft op de speelplaats gevochten Mogelijke valkuilen o.a. -
-
vermijdingsgedrag o.a. uitstellen, ‘hang yourself-methode’: ‘wat denkt u zelf over het rapport?, druppelmethode, over jezelf praten: ik heb lang gepiekerd, ik heb het er zelf heel moeilijk mee om dit te melden, pil vergulden: hij heeft dit jaar een beetje minder goed gepresteerd, het zou goed zijn dat hij naar het beroepsonderwijs gaat’, stormramtechniek, het verpakken van het slechte nieuws tussen stukjes positieve info: we merken dat hij voor bepaalde vakken het niet zo slecht heeft gedaan, voor de hoofdvakken van de richting haalt hij minder goede resultaten. Het is daarom waarschijnlijk beter dat…; te weinig concrete info of te veel ‘onderwijstaal’; te veel info of argumenten geven.
Fase 2: omgaan met de reacties van de ander / ruimte geven om het nieuws te verwerken 1 Kans geven om te reageren: laat de ouders vertellen / wat merkten ze daarvan thuis?
2 Aandacht voor het verwerken van de gevoelens van de ander (agressie, verwarring, ontkenning, ongeloof, dichtklappen…) -
reflecteren van het gevoel van de ander (‘U hebt het wellicht moeilijk met…’ ‘U voelt zich zeker ontgoocheld…’ ‘Ik kan me voorstellen dat u dit niet verwacht had…’); juiste gevoelstoon en -sterkte zetten: aansluiten en niet overaccentueren of afzwakken / niet verzachten door nog ongunstiger dingen te zeggen bv. ‘Gelukkig is het maar een tijdelijke schorsing; het had nog erger gekund’.
Neem mening en gevoelens van de ouders, hoe negatief die ook zijn, ernstig ook al vertellen ze zaken die vanuit jouw ervaring met de leerling ondenkbaar zijn!
3 Nadere toelichting geven wanneer de ander ertoe in staat is: beknopt! Alternatieven op een rijtje zetten als de ander ertoe in staat is. Vermijd discussie. Vermijd ook om te relativeren met iets positiefs. bv. ‘De beslissing overvalt u, dat begrijp ik. Ik wil de beslissing beter uitleggen: het resultaat voor wiskunde toont…., naast wiskunde is er fysica. Hiervoor…’ Valkuilen: - agressief gedrag van de ander kan contra-agressief gedrag opwekken; - in discussie gaan of al te uitgebreid verdedigen; - aandacht richten op de eigen gevoelens; - relativeren met iets positiefs bv. ‘Uw zoon / dochter zal dat zeker snel verwerken’ ‘Het
11
-
is eigenlijk minder erg dan het lijkt’ ‘Gelukkig is het maar een B-attest’ te snel overgaan naar derde fase
Fase 3: (Helpen bij) het zoeken naar een oplossing (‘Wat moet ik nu doen? Hoe moet het verder?’) ‘Aanvoelen’ wanneer de ouder aan probleemoplossing toe is bv. reageert minder fel, vraagt wat er nu kan gebeuren. Valkuilen o.a. - te snel en zelf de oplossingen aandragen. Laat de ander geleidelijk het initiatief weer opnemen: ‘Ziet u zelf mogelijkheden hoe we dat met uw zoon / dochter kunnen aanpakken’; - oplossingen opdringen bv. ‘Ik denk dat er nu maar één studierichting is die voor Ewout past…’
4
OUDERS CONFRONTEREN
Confronteren is het benoemen van een spanningsveld, discrepantie of tegenstrijdigheid tussen : - het ideaalbeeld en de realiteit; - de afspraken en het concrete gedrag; - wat men zegt of beweert te doen en concrete gedrag - wat de geconfronteerde zegt dat hij gedaan heeft en datgene wat hij werkelijk deed - willen en doen - discrepanties tussen beloven en doen - discrepanties tussen hoe de persoon zichzelf ervaart en hoe de begeleider de persoon ervaart …. Onderscheid tussen iemand kwetsen of pijn doen. Pijn (doen) is onvermijdelijk, kwetsen kan nooit! pijn • zich geraakt voelen, het doet je iets: ontgoocheling, woede… • pijnlijke vaststelling om wat niet goed is of niet naar wens verloopt
kwetsen • meestal te vermijden door respectvolle instelling van wie de mededeling moet doen • kwetsen : • Verbaal: • schelden, minachtende opmerkingen, naam niet noemen, niet laten uitpraten, niet luisteren
12 • de ander slechte eigenschappen toekennen zoals oneerlijkheid, venijnig zijn, een domme leerling, een lastige leerling • de ander van onplezierig gedrag betichten zoals liegen, sjoemelen, bedriegen • Non-verbaal: • gezichtsuitdrukking (smalend glimlachje, geen oogcontact) • schouderophalen, zuchten, met de voet tegen iets aantikken, weglopen, negeren . boosheid: dat doe je niet, dat de school mij als ouder zoiets durft aandoen. .teleurstelling is een combinatie van boosheid en ontgoocheling.
STAPPEN VAN EEN CONFRONTEREND GESPREK MET EEN OUDER bv. jongere heeft geld gestolen, zijn / haar gedrag op het internaat, uitstap was ondermaats… STAP 1 Opening : Doelstelling van het gesprek verduidelijken STAP 2 Confronteren met concrete voorbeelden en effecten - Beschrijf het gedrag: probleemgericht, specifiek, beperkt (hoofdzaken) en verbeteringsgericht - Illustreer dit gedrag met 2 à 3 voorbeelden gebaseerd op betrouwbare FEITEN - Beschrijf het effect en gevolgen van dit gedrag - Denk SAMEN na over de mogelijke OPLOSSINGEN = begeleiden om te veranderen STAP 3 Omgaan met de reacties van de ouder Stilstaan bij zijn beleving van de confrontatie, de pijn …Ouder kan bevestigen, ontkennen of vechten…Geen WEERSTAND / AGRESSIE met WEERSTAND / AGRESSIE beantwoorden. Erkennen , luisteren, doorvragen , gevoelsreflectie, samenvatten…zijn hier belangrijke communicatieve vaardigheden. STAP 4 Afronden : maken van afspraken - Bij inzicht / bevestiging van het probleem : afspraak om samen aan het probleem te werken - Bij ontkenning van het probleem : gesprek afronden en een nieuwe afspraak maken en bedenktijd geven. STAP 5 eventueel: evaluatie van het gesprek Je kan verwoorden hoe jij dit gesprek ervaren hebt (vooral als er inzicht / bevestiging bij de ouder is).
VALKUILEN EN MOEILIJKHEDEN BIJ CONFRONTERENDE GESPREKKEN 1.Opening van het gesprek Vragen aan de andere waarom er een gesprek is (hang yourself-methode) Het nieuws uitstellen Over koetjes en kalfjes beginnen …
13
2. Confronteren Alle fouten bij feedback geven Onvoorzichtig omgaan met informatie van derden Verpakken van het slechte nieuws … 3. Omgaan met de reacties van de andere Bij uitvluchten van de ouder: redenen weerleggen, probleem met extra voorbeelden aandikken, persoonlijk worden, je eigen gevoelens aangeven,… Bij een aanval: in de tegenaanval gaan, je verontschuldigen en eindigen, bagatelliseren,… Bij ontkenning: overtuigen, veralgemenen (nooit, altijd), ja maar-discussie, medestanders opsommen (vb. collega’s die het met u eens zijn),… Bij passief reageren: ervan uit gaan dat de ouder het met je eens is 4. Afronden Te snel naar een oplossing komen Je eigen oplossing dwingend opleggen Niet luisteren naar de suggesties / oplossingen van de ander
5
REAGEREN OP BEZWAREN EN KRITIEK
Reageren op bezwaren: - niet persoonlijk aanvallen - concentreer je op de inhoud van het bezwaar - herformuleer het bezwaar : je zou dus willen dat… - formuleer scherp indien iets niet kan - bij vage formulering: vraag door… Reageren op kritiek: - luister goed en probeer zo rustig mogelijk te blijven - vraag verduidelijking als je de ander niet begrijpt - zeg waar je het mee eens bent en denkt daaraan te doen - zeg waar je het niet eens mee bent en waarom - let goed op de reacties van de ander, vraag verder door
14
6
REMEDIERINGSMOGELIJKHEDEN - AANZETTEN VOOR EEN BEGELEIDINGSPLAN VANUIT DE KLASSENRAAD (ter bespreking op oudercontact)
bij zwakke leerresulaten / niet slagen voor toets of examen • notities nakijken: correct? volledig? overzichtelijk? studeervriendelijk genoteerd en verwerkt? • herhalingsvragen: leerlingen lossen de herhalingsvragen van de leraar zelfstandig op waarna de antwoorden nagekeken worden: correct antwoord? wat is overbodig? • vragen maken: leerlingen maken zelf studeervragen over de les die samen nagekeken of besproken wordt. Zijn de vragen relevant? kan de leerling zichzelf bevragen? • toets overmaken: o dezelfde toets herhalen, na uitleg van de leraar o een nieuwe toets over dezelfde leerstof na uitleg van de leraar • analyse van toets of examen: samen met de leerling overloopt de leraar de toets- of examenkopij en worden de fouten geanalyseerd: wat was in het antwoord niet correct? onvolledig? ongestructureerd? naast de kwestie?.... is de leerling nauwkeurig genoeg? controleerde de leerling zichzelf? • extra oefeningen geven gevolgd door bespreking van de antwoorden • inhaalles • leerstof opnieuw uitleggen • samen instuderen: samen een stukje leerstof instuderen gevolgd door een toets: hoe leert / studeert de leerling? herhaalt de leerling de leerstof met eigen woorden? werkt hij gestructureerd? • inhaalstudie: studie met opdrachten gevolgd door toets • studietips: nagaan hoe de leerling studeert. Met planning? hoe memoriseert hij? • gesprek over motivatie • doorverwijzing: school kan niet alle leerproblemen aan. Doorverwijzen naar clb, evt. andere diensten • tweedekansexamen (her-toets) • …. bij gedragsproblemen - op- of aanmerking in agenda - straffen op remediërende manier: wat, hoe en waarom van het negatief gedrag gevolgd door gesprek met de leraar / fragment over het probleemgedrag laten lezen, samenvatten gevolgd door gesprek en ‘hoe ga ik in het vervolg reageren of me gedragen?’ - begeleidingsgesprek Eventueel naar ouders (enkel na afspraak binnen de klassenraad of na toestemming door directie: - remediërende commentaar (mail of brief) naar ouders - gesprek met ouders - doorverwijzen naar CLB of andere diensten - contract met de leerling: duidelijke omschrijving van het gewenst gedrag / duidelijke afspraken rond sanctionering / afspraken over opvolging
15
7
LUISTERVAARDIGHEDEN
‘Elk spreken begint met goed luisteren’ 1
Aandachtgevend gedrag -
2
Stellen van vragen -
3
kort en specifiek in eigen woorden nagaan of je de ander begrepen hebt uitnodigend: de andere persoon moet erop kunnen voortgaan geen oordeel of waardering
Samenvatten -
5
open vragen in plaats van suggestieve gesloten vragen aansluiten bij het verhaal van de ander neutrale, objectieve vragen doorvragen wanneer iets niet duidelijk is of nader moet worden uitgewerkt
Parafraseren van de inhoud (weergeven in je eigen woorden wat je begrijpt bij anderen en checken of het juist is) -
4
natuurlijk oogcontact (niet fixeren) ontspannen lichaamspositie en –houding / lichaamsbeweging / mimiek en gezichtsuitdrukking kleine aanmoedigingen zowel verbaal (hummen, jaja) als non-verbaal (hoofdknik en handgebaren)
in eigen bewoordingen de hoofdelementen uit het betoog weergeven (ordenen / structureren) structureert het verhaal en is inhoudelijk correct is uitnodigend gesteld: de ander moet kunnen aanvullen of corrigeren wordt op het juiste moment gegeven (bij veel info en bij afronding)
Reflecteren van gevoelens (vanuit jezelf weergeven hoe je denkt dat de ander zich voelt bij de situatie, het onderliggende gevoel weerspiegelen) -
herken de gevoelssignalen van de ander ook aan de hand van non-verbale signalen bv. toonhoogte, volume, neerslaan van de ogen kies de juiste woorden om de juiste intensiteit weer te geven veronderstellende, vragende bv. toon ik zie dat…, is dat juist?
16
8
GESLOTEN EN OPEN VRAGEN
Gesloten vraag Antwoord: Ja / nee of kort Jij doet het werk (wie? Waar? Wanneer ? welke?….)
-
-
-
Open vraag Definitie Ruimte voor eigen inbreng
De andere persoon doet het werk (hoe? waarom? Wat vindt u? Op welke manier?) Voordelen makkelijk te beantwoorden - de andere persoon kan veel kwijt duidelijk en concreet - persoonlijker betrokken snelle, heldere info - meer info dan verwacht helpt gemakkelijk over de drempel waarna een open vraag kan volgen Nadelen afstandelijk - meer ongestructureerde info jouw denken overheerst - onzekere andere persoon in de war de ander kan zich verstoppen
zakelijke gegevens nodig kort gesprek strakke leiding
Wanneer te gebruiken - probleemverkenning - opbouwen voor een relatie Let op voor te open vraag !
Te vermijden vragen Liever - waarom vragen: vaak veroordelend, - wat en hoe vragen beschuldigend - meerkeuzevragen (strak gesloten - vragen die ruimte geven vragen) : beperken de antwoordmogelijkheden - vragen één voor één: scheppen grotere - meerdere vragen tegelijkertijd: schept duidelijkheid verwarring - suggestieve vragen
17
9
20 DO’S EN DON’TS VOOR GOEDE GESPREKSVOERING 1
Laat de ander uitspreken
2
Maak gebruik van stiltes
3
Vat samen
4
Reflecteer
5
Stel open vragen (wat – hoe – waarom)
6
Vermijd suggestieve vragen
7
Geef geen waardeoordelen
8
Vraag door
9
Confronteer
10 Stimuleer 11 Stem af op de ander 12 Bereid je voor 13 Speel de bal, nooit de man 14 Open, eerlijke houding 15 Oogcontact 16 Noteer af en toe 17 Niet te snel spreektempo en duidelijk volume 18 Goede stoelopstelling 19 Rustige gespreksruimte 20 …..een beetje HUMOR doet wonderen !
18
10
OMGAAN MET AGRESSIE (zoals woede / agressie)
Een assertieve houding aannemen! Niet: -
persoonlijk opvatten ja maar...
Niet-verbaal assertief gedrag -
ouders rustig aankijken en oogcontact houden rechte schouders, opgeheven hoofd
-
toon dat je luistert, blijf beheerst stemvolume aanpassen, kordate, vaste stem
Verbaal assertief gedrag -
de boodschap rustig brengen gevoelsreflectie toepassen: ik merk dat u ...ik begrijp dat u... je eigen standpunt rustig en duidelijk verwoorden, opletten voor welles-nietes discussies indien er geen afspraak kan: aangeven dat jullie er niet uitkomen, evt. nieuwe afspraak voorstellen, inroepen van een meerdere (directie) duidelijke taal gebruiken in ik-vorm spreken
Bronnen: Leen Ryckaert, Omgaan met Ouders, een praktische handleiding in gespreks- en communicatietechnieken voor leerkrachten, Lannoo, 2005 Maurits Wysmans en Rik Prenen, Praten met ouders, CEGO, Leuven Gezin en school. De kloof voorbij, de grens gezet? Een verkenning, Vlor-Acco; Brussel, 2011 Klasse, oktober 2008, Leraar vs. ouders Klasse, december 2010, Samen op school, p.18 www.klasse.be/leraren/tvklasse/reeksen/hetoudercontact
