Lesbrief. Luisteren naar Vrijheid

Lesbrief Luisteren naar Vrijheid PO bovenbouw VO onderbouw

Een community-art project van beeldend kunstenaar Maria Koijck ter gelegenheid van de landelijke 5 mei viering 2014 in Assen

Lesbrief “Luisteren naar vrijheid”.

Waarom een lesbrief? Assen is in 2014 de stad waar de landelijke start plaats vindt van de 5 mei viering en de bevrijdingsfestivals. In aanloop naar 5 mei worden in Drenthe allerlei activiteiten georganiseerd die te maken hebben met bevrijding, vrijheid en onvrijheid. De provincie Drenthe heeft Maria Koijck benaderd om een groot beeld te maken aan de Vaart in Assen en daaraan een community-art project te koppelen. Op de kopse kant van de Vaart wordt op 17 april 2014 een 6 meter hoog kunstwerk van een doorgesneden nautilusschelp onthuld. Het beeld is gemaakt door kunstenares Maria Koijck uit Groningen. Aan het kunstwerk worden op 5 mei molentjes bevestigd met teksten die verzameld zijn onder de bevolking. Hiervoor wordt de hulp van leerlingen ingeroepen.

Deze lesbrief is gemaakt om: - Het kunstwerk en het thema te laten leven - De betrokkenheid van leerlingen bij het kunstwerk te vergroten - Leerlingen te laten nadenken over het 5 mei-thema “Luisteren naar Vrijheid” - Op eenvoudige wijze kennis te nemen van de spiraal volgens Fibonacci. Wat is het en waar zie je het? - Suggesties aan te reiken voor een beeldende verwerking voor scholen n.a.v. de spiraal volgens Fibonacci.

De lesbrief bestaat uit 4 delen: 1. Het kunstwerk: de ultieme harmonie volgens kunstenares Maria Koijck 2. Lever je bijdrage aan het kunstwerk! 3. De wonderlijke spiraal volgens Fibonacci 4. Suggesties voor beeldende verwerkingslessen n.a.v. de spiraal volgens Fibonacci

Het Kunstwerk De Nautilusschelp – symbool voor perfecte harmonie Uitgangspunt voor het project ‘Luisteren naar Vrijheid’ is de nautilusschelp. De schelp is een natuurlijke behuizing met perfecte verhoudingen. Als je de nautilusschelp doormidden snijdt zie je een spiraal.

Hoe ontstaat een Nautilusschelp? De bewoner van de Nautilusschelp (een heel klein inktvisje) begint heel klein met het vormen van een schelpje van kalk om zich heen. Na precies 28 dagen, hij volgt daarmee de maanstand, kruipt hij eruit en begint aan een nieuw kamertje. Het aantal kamers neemt toe naarmate de inktvis in omvang toeneemt. Elke kamer heeft dezelfde vorm als de vorige, maar is steeds 6.3% groter. De spiraal in de nautilusschelp is een schitterend voorbeeld van de Fibonaccireeks. Wat zo bijzonder is aan deze reeks is dat de groei van binnenuit komt en niet van buitenaf. De Fibonaccireeks is tevens de rekenkundige basis voor de gulden snede. Hierover later meer. Bekijk hoe de inktvis met zijn schelp in de zee beweegt: http://www.youtube.com/watch?v=hcyzr3zJol4

Hoe gaat het kunstwerk eruit zien? Op de kopse kant van de Vaart in Assen komt een 6 meter hoge nautilusschelp te staan, met de opening naar boven toe gericht. Eigenlijk is de schelp doormidden gesneden. Volgens beeldend kunstenaar Maria Koijck heeft vrijheid, net als de nautilusschelp, te maken met perfecte harmonieen komt deze ook van binnenuit. En omdat iedereen wel eens een schelp aan zijn oor heeft gehouden om het ruisen van de zee te horen, vind ze deze schelp een prachtig symbool voor het project dat ze “Luisteren naar vrijheid!” noemt.

Ontwerpschets:

Materiaal De voorkant van de schelp is plat en laat de spiraal met de huisjes zien, gemaakt van metalen strip van 60 mm breed en 10 mm dik. De achterkant laat de bolle kant van de schelp zien die wordt opgebouwd uit kleine spiraalvormen, formaat A5. Deze worden gesneden uit 3mm dik cortenstaal. Dit metaal vormt ter bescherming een oppervlak van roest en is daardoor onderhoudsvrij. De vorm van de spiraal is ontstaan vanuit de spiraal van Fibonacci (zie verderop)

Veel aan elkaar gelaste spiralen vormen samen een soort huid die vergelijkbaar is met de onderstaande foto.

Lever je bijdrage aan het kunstwerk ! In heel Drenthe worden, o.a. op scholen, grote aantallen vierkante kaarten verspreid. Aan de voorzijde staat de Nautilusschelp en aan de achterzijde de vraag:

“Wat betekent vrijheid voor jou?” Alle Drenten, en vooral leerlingen, worden uitgenodigd om andere mensen deze vraag te stellen en de reactie op de achterkant van de kaart te schrijven en deze portvrij op te sturen naar het Provinciehuis, adres staat al voorgedrukt op de kaart zelf . Het is de bedoeling dat jullie de vraag ‘Wat betekent vrijheid voor jou’ op de kaart beantwoorden. Maar niet zelf. Deze kaart biedt een mogelijkheid om op elkaar af te stappen én te luisteren naar elkaar. Schrijf op wat je gehoord hebt en van wie, het meest originele antwoord maakt kans op een kunstwerk gemaakt van het materiaal van de grote schelp. Probeer elkaar te prikkelen om een persoonlijk antwoord te geven, dit maakt het project des te interessanter. Elk antwoord is goed en hoeft niet gerelateerd te zijn aan 5 mei. Het gaat om persoonlijke antwoorden. Antwoorden zoals: aan het strand zitten, een goed boek lezen of met lego spelen is allemaal goed. Dat zijn juist de antwoorden waar we naar op zoek zijn. Vrijheid heeft voor iedereen een andere betekenis. Je kunt ook met je een klas naar een bejaardentehuis gaan of naar een asielzoekerscentrum. Stel de vraag aan het personeel van een supermarkt of aan mannen van de plantsoenendienst, een politieagent enzovoort. Maar de vraag kan ook gewoon aan vader of moeder gesteld worden. Ook is het jullie waarschijnlijk wel opgevallen dat er gaatjes en scheurlijnen in de kaart zitten. Dat is om er windmolentjes van te vouwen, deze windmolentjes worden uiteindelijk op de grote Nautilusschelp bevestigt, die vanaf 17 april aan de kopse kant van de Vaart in Assen staat. Zo komen al deze mooie gedachten over vrijheid in de vrije ruimte te draaien! Wil je als school of klas kaarten bestellen en zo helpen het kunstwerk vol te hangen met windmolentjes, bestel de kaarten dan bij Bamboe producties, telefoon 06-14912566 of [email protected]

Er is een mogelijkheid om geluid in de schelp te verwerken. Als dat technisch lukt dan worden de reacties op de kaart voorgelezen en verwerkt in een geluidsband.

Facebook Op Facebook ( https://nl-nl.facebook.com/luisterennaarvrijheid.nl) worden de acties en reacties getoond. Dus het project is voor iedereen goed te volgen. Naast reacties op de kaarten is ook het maakproces van het kunstwerk te volgen. Like het!

De spiraal volgens Fibonacci De fibonaccireeks is een wiskundige berekening genoemd naar Leonardo van Pisa, bijgenaamd Fibonacci. De reeks begint met twee getallen, 0 en 1. Het volgende getal is de som van de twee voorafgaande getallen: 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144 enz. Iets wat op deze wijze opgebouwd is staat voor een natuurlijke balans en harmonie. Wat zo bijzonder is aan deze reeks is dat de groei van binnenuit komt en niet van buitenaf.

Slak

Koraal

Kool

Oor

Veel levende mechanismen in de natuur groeien van binnenuit volgens de reeks van Fibonacci. Hierboven zijn een paar voorbeelden te zien. Op Youtube is een heel mooi filmpje te zien. Met name het begin is heel geschikt om een beeld te krijgen van de natuur en de Fibonaccireeks. Naarmate de film vordert wordt het ingewikkelder, dan is het mogelijk voor uw leerlingen te moeilijk. Dan is het filmpje uiteraard eenvoudig stop te zetten. Link Number by Nature: http://www.youtube.com/watch?v=kkGeOWYOFoA

Beeldende verwerkingslessen n.a.v. de spiraal volgens Fibonacci Hier volgen een aantal inspiratiemogelijkheden om met de spiraal aan de slag te gaan. De resultaten worden tentoongesteld worden in de Bibliotheek in De Nieuwe Kolk in Assen. Let op: hiervoor mag de onderkant van het werkstuk niet groter zijn dan A3 (42 cm.) Voor een expositie in de Bibliotheek kunnen de werkstukken tot uiterlijk 11 april 2014 ingeleverd worden: Bibliotheek Assen, Weiersstraat 1c. Op het werkstuk naam (namen), klas + naam van de school vermelden! Vanaf donderdag 8 mei 2014 kunt u de werkstukken daar weer ophalen.

Uitgangspunt: de spiraal volgens Fibonacci. EEN SPIRAAL OP BASIS VAN RECHTHOEKEN

Bovenstaande afbeeldingen tonen hoe op basis van een klein vierkant nieuwe vierkanten kunnen toegevoegd worden op basis van de Fibonaccireeks. Uiteindelijk kan op basis van het verkregen patroon een perfecte spiraal getekend worden. Ieder vierkant is voorzien van een kwart cirkel die van hoek tot hoek getrokken is. Verderop is een printbare spiraal getekend die als uitgangspunt genomen kan worden. zo Deze kan uitgeprint worden en gebruikt als patroon of mal. De verhouding is goed, maar de maten van het vierkant zijn iets anders. Vervolgens is er een printbare spiraal op schaal 1:2. Voor de exacte maten volgens de Fibonaccireeks dient dit nog tot 2x vergroot te worden. Zelf meten en tekenen (Voortgezet Onderwijs) Teken 1 kwart cirkel op vierkanten in de maten: 1x1 cm( 2x) 2x2 cm 3x3 cm 5x5 cm 8x8 cm 13x13 cm 21x21 cm 34x34 cm Gedeeltelijk zal dit met een passer kunnen, als de maat te groot wordt gebruik je de volgende truc: Bevestig een potloodje aan een touwtje. Bevestig (prik of houd vast) het andere uiteinde van het touwtje op 1 hoek van het vierkant. Zet de punt van het potlood recht op de hoekpunt en teken een lijn naar de andere hoekpunt zonder het andere uiteinde los te laten. Of maak er gelijk 4:

Dit kan direct op stevig karton, hout of ander te gebruiken ondergrond getekend worden. Deel een vierkant papier van bijv. 26x26 cm in vieren door te vouwen of een gelijk kruis te trekken. Trek een zo groot mogelijke cirkel (die de randen net raakt) vanuit het middelpunt uitgelijnd. Prik het touwtje hier vast. Knip of snijdt vervolgens het papier door op de lijnen/vouwranden. Alle vierkanten in de verschillende maten kunnen door de leerlingen apart bewerkt worden (zie onderstaande suggesties) en tot slot samengevoegd worden als een puzzel tot een spiraal van Fibonacci. Op A4: De spiraal kan dubbel of gespiegeld verwerkt worden, samen (over de lengte verbonden) vormt het A3.

Op A3: De maximale breedte van het werkstuk mag A3 (42 cm)zijn. Dit lukt met de spiraal met vierkanten van 1x1, 2x1, 3x3, 5x5, 8x8, 13x13 en 21x21 cm. Wanneer het in de breedte verwerkt wordt. Omhoog gezet kan de maat 34x34 cm er ook nog bij, dan wordt de totale maat 55x34 cm. Het kan een enkele spiraal zijn of meerdere samengevoegd. Bijvoorbeeld door te spiegelen. Zorg dat bij het decoreren van de spiraalvorm de gebogen lijn goed zichtbaar blijft, door een afstekende kleur, een andere textuur te gebruiken en/of de lijn stevig te accentueren.

Op de volgende pagina’s zijn 2 printbare spiralen getekend die als uitgangspunt genomen kunnen worden. De eerste is zo groot mogelijk op A4. Deze kan uitgeprint worden en gebruikt als patroon of mal. De verhouding is goed, maar de maten van het vierkant zijn iets anders. De tweede printbare spiraal is op schaal 1:2. Voor de exacte maten volgens de Fibonaccireeks dient dit nog tot 2x vergroot te worden.

Schaal 1:2

Lessuggesties voor beeldende bewerking Platte vlak en reliëf Platte vlak (PO en VO)

Materiaal / techniek

Oliepastel en ecoline - Voorgrond: witte Op stevig papier, karton of oliepastel, grof hout. inkleuren, met verdunde ecoline overschilderen. - Achtergrond: zwarte of gekleurde oliepastel,

Groepswerk en/of individueel Groepswerk: Met aparte onderdelen die later samengevoegd worden op een groot vel. - Maak afspraken over kleuren, zodat er een harmonieus geheel

met onverdunde ecoline overschilderen.

ontstaat. Individueel: De totale spiraal verwerken.

Platte vlak (PO en VO)

Lijmbatik - Schilder of druppel Op stevig papier, karton of sterke lijm op de hout. voorgrond en de gebogen grenslijn. - Na droging: inwassen met verdunde verf of ecoline. - Achtergrond: inschilderen in contrastkleur.

Groepswerk: Met aparte onderdelen die later samengevoegd worden op een groot vel. - Spreek vooraf in het groepje een patroon af. - Maak afspraken over kleuren zodat er een harmonieus geheel ontstaat. Individueel: De totale spiraal verwerken

Platte vlak (PO en VO)

Groepswerk: Met aparte onderdelen die later samengevoegd worden op een groot vel. - Spreek vooraf in het groepje een patroon af. - Maak afspraken over kleuren zodat er een harmonieus geheel ontstaat. Individueel: De totale spiraal verwerken.

Collage - Zoek in allerlei Op stevig papier, karton of tijdschriften dezelfde hout. soort kleuren. Sorteer de kleuren in bakken. Knip en/of scheur gelijksoortige kleuren en plak ze bij elkaar zodanig dat de vorm (de spiraal) mooi afsteekt bij de achtergrond. Lak eventueel af voor een strak geheel.

Reliëf (VO) Voor een opbouwend reliëf zijn meerdere lagen nodig. Per spiraal (55 x 34 cm) Kwartcirkels uit vierkanten: a. 34x34 cm– 1x b. 21x21 cm– 2x c. 13x13 cm– 3x d. 8 x 8 cm– 4x e. 5 x 5 cm– 5x f. 3 x 3 cm– 6x g. 2 x 2 cm– 7x De twee maal 1x1 cm zijn erg klein, dus dat kan ook alleen getekend worden.

Karton/ hout/ stof (voorbewerkt) Teken op het materiaal kwartcirkels of maak er meteen 4 zoals eerder beschreven en deel de ondergrond door vieren. Printvel 1 kan hiervoor ook uitgeprint worden, de kwartcirkels uitgeknipt en gebruikt als mal. De kwartcirkel van de eigen maat + de kwartcirkels van de voorgaande maten worden vanuit de hoekpunten op elkaar gelijmd. Op a komt b, dan c, daarop d, dan e,f,g. Op b komt c,d,e,f,g. Zo wordt de spiraal naarmate hij groter wordt ook dikker. Als er kleinere cirkels opgeplakt worden is alleen de buitenrand zichtbaar. Die hoeft alleen bewerkt te worden. Leg daarom vooraf de kleinere kwartcirkel op de grotere en teken de rand die oversteekt van tevoren af. Na bewerking worden de delen samengevoegd en verlijmd op een plaat van 55x34 cm.

Basis Textiel

Materiaal / techniek Voorbewerking stof: strijk witte plakvlieseline op de achterkant. Hierdoor rafelt het niet en is het makkelijk te bewerken.( tekenen, knippen, lijmen enz.) Of verwerk bijvoorbeeld vilt.

Groepswerk: Het tekenen en knippen/snijden/zagen van de verschillende kwartcirkels is arbeidsintensief. Daarom wordt geadviseerd dit als een groepje aan te pakken. Meten, precies werken en samenwerking door tussentijds te controleren “of het past” zijn leerdoelen. Met aparte onderdelen die later samengevoegd worden op een groot vel of plaat - Spreek vooraf in het groepje een patroon af. - Maak afspraken over kleuren zodat er een harmonieus geheel ontstaat. Individueel: Maak groepsgewijs steeds 4 kwartcirkels door een cirkel 2x door te knippen. Wissel de delen onderling uit totdat iedereen de juiste hoeveelheid kwartcirkels in de juiste maten heeft.

Bewerking Individueel: De kleur en/of de textuur van de stof en het patroon is uitgangspunt voor de bewerking. Kies voor iedere maat kwartcirkel een andere tint/patroon. Verlijm de delen op elkaar met textiellijm. Decoreer eventueel nog met bijv. draden en/of textielverf/stiften/markers. - Zoek een harmonieus kleurengamma. Bijvoorbeeld: - Kleurverloop binnen

Karton/ hout

-

-

Dun karton kan geknipt worden Dikker karton moet gesneden worden, geeft meer reliëf Hout moet gezaagd worden met bijv. een figuurzaag.

-

1 kleur Allerlei tinten wit Aardetinten Plak of bewerk het karton met 1 van de “platte vlak”technieken (zie boven)

-

Bij dik karton of hout kan de nadruk ook liggen op de kopse kant, de dikte van het karton. Door deze te kleuren (bijv. met markers) worden de ronde lijnen geaccentueerd.

-

Hout is heel mooi te kleuren met meer of minder verdunde ecoline (of beits). Afwerken met verschillende lak met glans voor de verschillende cirkelmaten, mat/zijde/hoogglans

-

Voor de tentoonstelling in de bibliotheek is de maatvoering voor de werkstukken beperkt (onderkant = maximaal 42 cm.) Na de tentoonstelling is het mogelijk heel mooi de verschillende werkstukken aan elkaar te bevestigen (op een grote plaat of aan elkaar gezet met Duck tape) als een grote wanddecoratie voor in school.

Voor een expositie in de Bibliotheek kunnen de werkstukken uiterlijk 11 april 2014 ingeleverd worden bij de Bibliotheek in Assen aan de Weiersstraat 1c Op het werkstuk naam (namen), klas + naam van de school vermelden! Vanaf donderdag 8 mei kunt u de kunstwerken weer ophalen. Voor vragen over deze lesbrief kunt u terecht bij Bamboe producties, telefoonnummer 06-14912566 of [email protected]

Inspiratiefoto’s De spiraal volgens Fibonacci is veelvuldig een inspiratiebron voor kunstenaars en designers. Enkele voorbeelden ( even Googelen en er zijn er veel meer)