Veel aandacht voor de wijnen van Puglia Verslag van een 6-daags bezoek aan de Italiaanse wijnstreek Puglia. Door Paul Op ten Berg. Onder de naam Apulia Wine Identity werd eind november 2011 een festival voor de pers georganiseerd rond de wijnen van Puglia, de Italiaanse streek aan de Adriatische Zee die bekend is als de hak van de laars. Zes dagen van wijnreizen, proeverijen, lunches, diners en presentaties. Puglia of Apulia Puglia is het meest langgerekte wijngebied van Italië. De hedendaagse benaming voor de streek is Puglia. Maar om aan te geven dat hier sprake is van 2.000 jaar wijnbouw, werd de oude naam Apulia gekozen voor de eerste editie van deze promotionele manifestatie, die volgens plan ieder jaar herhaald moet worden.
Luigi Rubino van Tenute Rubino, voorzitter van Puglia Best Wine Consortium Puglia Best Wine Consortium Het Puglia Best Wine Consortium, organisator van het evenement, werd opgericht in 2009 door vijf producenten, Tenute Rubino, Conti Zecca, Candido, Consorzio Produttori di Manduria en Cantine Due Palme. Luigi Rubino is zeer actief als voorzitter. Na diverse buitenlandse promoties van de wijnen van Puglia, was nu ter plekke te zien en te proeven hoe ver de wijnsector zich ontwikkeld heeft. Sponsors waren de regionale raad voor de landbouw, Unicredit Bank en Gambero Rosso, de bekende maar controversiële Italiaanse wijngids. Trips naar de vijf wijngebieden De 48 journalisten en Masters of Wine werden na aankomst in vijf groepen verdeeld en ondergebracht in de plaatsen Brindisi, Lecce, Trani en Barletta, van waaruit elke groep een tweedaagse tocht maakte naar een van de 5 historische wijngebieden:
1. Het territorium van nero di troia in het noorden van de provincie Bari, met bezoek aan de wijnproducenten Torrevento, Conte Spagnoletti Zeuli, Rasciatano en Rivera; 2. De wijnen van Puglia, van de zee tot in de heuvels tussen Bari en Brindisi, met bezoek aan de wijnproducenten Tenute Rubino, Tenute Girolamo, Giuliani en Polvanera; 3. De wijnen van het achterland van Salento in het zuiden van de provincie Brindisi, met bezoek aan de wijnproducenten Candido, Cantine Due Palme, PaoloLeo en Agricole Vallone 4. Barokland, wijn en cultuur in de provincie Lecce, met bezoek aan de wijnproducenten Schola Sermenti, Conti Zecca, Cupertinum - Cantina sociale cooperativa di Copertino, Tenuta Materdomini en Castello Monaci; 5. Het oude land van Messapia, beschaving van wijnstok en wijn in Manduria en Taranto, met bezoek aan de wijnproducenten Feudi San Marzano, Mille Una, Gianfranco Fino en het Consorzio Produttori Vini of Manduria. Historie Puglia is voornamelijk vlak, met uitgestrekte plateaus en lage heuvels tot aan de zee. De wijngaarden nemen een flink stuk in beslag van het bouwland. Er is hier al heel lang sprake van wijnbouw. Deze begon in de Griekse en Romeinse tijd en ging verder tijdens de periode van de Lombarden, de Byzantijnen, de Noormannen, het volk van Anjou en dat van Aragon.
De kathedraal van Brindisi Productie Tegenwoordig is Puglia met 5.800 hectare aan wijngaarden een van de meest productieve wijnstreken van Italië. In 2010 werden 22,5 miljoen flessen wijn geproduceerd. Het gemiddelde rendement bedraagt momenteel 29 hl/ha. De export bedroeg in 2007 circa 45 miljoen euro en in 2011 naar schatting 100 miljoen. Doel voor 2018 is een exportwaarde van 200 miljoen euro.
Bewustwording Hoogteligging, samenstelling van de bodem, oriëntatie en ligging ten opzichte van de zon, temperaturen en ventilatie variëren sterk in deze streek, maar bieden ideale condities voor wijnbouw. Vooral de laatste 30 jaar zijn zowel traditionele producenten als nieuwe ondernemers zich steeds meer bewust geworden van de rijkdom aan terroir en de bijzondere klimatologische omstandigheden. Als gevolg hiervan werd het oenologische profiel van Puglia opnieuw gedefinieerd, met als uitgangspunt de waardevolle traditionele druivenrassen van de streek. De juiste druivenrassen op het juiste perceel. Een aantal DOC’s kan worden samengevoegd, er zijn er simpelweg te veel die op elkaar lijken. Ze ontstonden door plaatselijke politiek en door de rivaliteit tussen dorpen en gemeentes (vergelijk de hoogte van kerktorens). Maar er is nog een lange weg te gaan: van de in Puglia geproduceerde wijn wordt slechts 30% in de streek zelf gebotteld. En het woord Puglia mag vreemd genoeg volgens de wet niet op het etiket staan. Wellicht is Apulia een alternatief? Troeven Wat maakt wijn van Puglia zo bijzonder? Om te beginnen de drie voornaamste rode druivenrassen, Negroamaro, Primitivo en Nero di Troia. Stuk voor stuk autochtoon en volkomen ingeburgerd. Qua klimaat is Puglia in het voordeel ten opzichte van Noord Italië. De wijnstokken hebben hier minder last van ziektes, want door de ligging tussen Adriatische en Ionische zee waait het altijd.
Brindisi –zuil bij het einde van de Via Appia Kennis van eigen druiven Door de eeuwen heen werden de plaatselijke druivenrassen – 13 rode en 14 witte - door natuurlijke en menselijke selectie vermeerderd. In Puglia tellen we momenteel 25 DOC’s en talrijke sub-appellaties. Puglia is vooral een streek voor rode wijn, volgens sommigen een van de meest veelbelovende van Italië. Door het gevarieerde heuvellandschap is er sprake van een veelheid aan microklimaten, soms op een paar kilometer afstand. In de provincies Foggia en Bari vinden we vooral kalkbodems en het klimaat is er ideaal voor rode druivenrassen. Dit is het gebied van de nero di troia, waarvan de wijnen hier
complex en streng zijn met een goede, maar niet overdreven zuurgraad. Ook bombino bianco en bombino nero komen hier veel voor, terwijl de witte druivenrassen vooral te vinden zijn tussen Brindisi en Taranto. Negroamaro is het belangrijkste druivenras in Salento. Op de klei-kalkbodem met het warme, droge weer komt deze druif tot volle glorie, voor zowel rood als rosé. Ook andere autochtone rassen worden hier verbouwd, zoals susumaniello, malvasia nero di brindisi, malvasia bianca en verdeca. De provincie Taranto, ook wel bekend als het land van Messapia, is het gebied bij uitstek voor de primitivo: dit veelzijdige druivenras geeft aangename, krachtige wijnen en doet het goed op diverse bodemsoorten als kalk, zand, rode aarde en donkere aardse klei.
Nero di troia De oorsprong van deze wat moeilijk te begrijpen druif – ook wel uva di troia genoemd is in nevelen en legenden gehuld. Een ervan gaat terug naar Troje, van waaruit Diomedes ontsnapte met enkele wijnstokken, die hij plantte op de oevers van de Ofanto rivier in het noorden van Puglia. De druif verspreidde zich daarna in de omgeving van Castel del Monte, Canosa en Cerignola, Barletta, San Ferdinando en Trinitanopoli – en vervolgens rond het verder in de heuvels liggende Lucera en Benento. Er ontstonden ook varianten: uva conosina, uva della marina, barlettana en somarello. Alberello - De Alberello plantwijze (bush vines) – of, zoals de Romeinen zeiden, “humilis, sine adminiculo” (laag, zonder steun) – werd eeuwen lang gebezigd. Dit geeft sterke wijnen met krachtige tannines. Het terrein is hier erg rotsachtig met overwegend kalksteen en klei, van tufsteen bij Canosa tot witte rots bij Trani. Dit geeft kleine verschillen in zuurgraad en aroma’s. Zo is nero di troia van Castel del Monte en Bari meer agressief, terwijl de wijnen elders eerder kruidig zijn. Meer en beter - Van de 15.000 hectare nero di troia in 1970 was rond 2000 nog maar 2.000 hectare over. Na een herindeling van de wijngaarden en de introductie van nieuwe verticale snoeiwijzen volgde een opleving, die wat werd getemperd door een imago van te veel tannine. Nu staat in heel Puglia 5.000 ha nero di troia aangeplant. Uitsluitend irrigeren indien strikt noodzakelijk, sterke vermindering van het rendement en
verbeterde vinificatie zorgden voor een grote kwaliteitsverbetering van nero di troia wijnen. Stevige wijn - Nero di troia is een druif met weinig vruchtvlees en een dikke, stevige, paarse schil. De trossen zijn gemiddeld van afmeting (180 gr), compact en van boven breed uitlopend. Het is een ras dat vrij laat rijp is, tussen eind september en begin oktober. De wijnen van nero di troia hebben door veel anthocianen een levendige, heldere en intense kleur. De geur is fruitig, met kersen, bessen, viooltjes en specerijen. De smaak is niet erg elegant, maar wel stevig. Moderne technieken in wijnbouw en vinificatie zorgen voor minder fenolische wijnen met een goede zuurgraad, met optimale tannines en de juiste hoeveelheid alcohol. Er wordt langzaam en zacht geperst met moderne persen en verschillende producenten passen microbullage toe. Kortom, nero di troia is een uitstekend druivenras, mits in de wijngaard getemd en goed gevinifieerd. Primitivo Ook van primitivo is nog niet bekend wanneer de druif in Puglia is gekomen. Maar het wordt steeds duidelijker dat de oorsprong ligt in Centraal Europa, waarna het ras zich heeft verspreid richting Adriatische Zee. In de eerste helft van de 19 e eeuw werd primitivo geëxporteerd naar de USA. Zinfandel - Tegen het einde van de 18e eeuw ontdekte de priester don Filippo Francesco Indellicati, die naar vroeg rijpende klonen zocht om tijdens de pluk de regen vóór te zijn, bij toeval de druif die toen nog primatticcio heette. Hij noemde deze daarom primitivo en vermeerderde hem via sélection massale. Begin jaren 90 ontdekte Professor Carole Meredith van de Universiteit van Californië, samen met een collega uit Bari, de zeer nauwe banden van primitivo met zinfandel. Primitivo kwam eindelijk tevoorschijn uit de schaduw, en de belangstelling voor dit edele druivenras en de wijn ervan werd nieuw leven in geblazen. Naar kwaliteit - Door dit alles werd de periode van bulkwijn verlaten en concentreerden de producenten - vooral in de DOC Primitivo di Manduria - zich op kwaliteitswijn, soms innovatief, soms traditioneel van stijl, soms met van beide stijlen iets. Een paar jaar later gooiden verschillende producenten in the Gioia del Colle DOC er nog een schepje bovenop en ze verbazen momenteel met hun karakteristieke wijnen. In heel Puglia zijn nu 40 klonen van primitivo te vinden. Verschillende stijlen - De kenmerken van primitivo variëren naar gelang microklimaat, snoeiwijze (tendone, espalier, alberello), leeftijd van de wijnstok en rijpingsstadium van de druif. Van primitivo wordt behalve robuuste rode wijn ook rosé en mousserende rosé gemaakt. Primitivo heeft aroma’s van frambozen, cassis, kersen en pruimen (vaak jammy), gedroogde vijgen, amandelen, munt, tijm, mineralen, tabak en drop. Van oudere wijnstokken en na houtopvoeding heeft de primitivo vaak balsemieke en geroosterde tonen met kruidigheid. Maar nieuw hout is ongewenst voor primitivo, dan verdwijnen de typische eigenschappen van de druif. Manduria, Gioia del Colle en Salento - Primitivo di Manduria blinkt uit in kracht, veel extract en karakter, vooral bij druiven van oude alberelli (bush vine) stokken op kalk-klei bodem. Op zandbodems bij de Ionische Zee krijgt primitivo meer finesse, terwijl die van alluviale bodems ronder en vetter zijn. In Gioia del Colle en enkele naburige gemeentes (Acquaviva delle Fonti, Adelfia, Cassano delle Murge, Sammichele di Bari, Santeramo in Colle en Turi) is primitivo opmerkelijk elegant door speciale microklimaten en een bovenlaag van kalk-klei op een dikke onderbodem van kalksteen. Hier bezit de wijn frisse, sappige eigenschappen en een fraaie lengte – in het bijzonder bij de Riserva. De rode bodem van Salento in de provincies Brindisi en Lecce geeft de primitivo finesse, balans en een uitstekende structuur. Alcohol - De markt wil tegenwoordig niet veel alcohol in de wijn, maar primitivo bouwt nu eenmaal veel suikers op en de wijnen bevatten soms wel 18,5% alcohol. Maar deze is niet branderig en de wijnen hebben toch balans, ook bij 18% alcohol. Daarentegen mist een primitivo met minder dan 14% alcohol juist balans en karakter.
Negroamaro Van de autochtone druivenrassen van Puglia en Salento is negroamaro zonder meer het meest vermaard. Negroamaro is praktisch alleen hier te vinden, op dit vlakke land met zijn hete klimaat, en is overal elders vrijwel verdwenen. De oorsprong is onbekend – wellicht de Balkan – maar het is bijna zeker dat de aanplant begon tijdens de Griekse kolonisatie van de 7e tot de 8e eeuw voor Christus en zich voortzette in de Romeinse tijd tot de dag van vandaag. Niet zwart&bitter maar dubbelzwart - De naam negroamaro duidt niet op zwart en bitter zoals velen denken, maar komt van het Latijnse negro (zwart) en het Griekse mavro (zwart), dus dubbelzwart is een betere vertaling. In het verleden werd negroamaro veel verbouwd en uitsluitend gebruikt om met zijn diepe kleur en krachtige
alcoholische structuur wijnen uit Noord-Italië te verbeteren. Dit veranderde in de jaren 70, toen een groep producenten van kwantiteit overging op kwaliteit. Het ras maakte naam dankzij uitstekende organoleptische karaktereigenschappen en de wijnen ontvingen belangrijke prijzen in diverse Italiaanse wijnconcoursen. Referentie van Puglia – Vroeger waren de wijnen te jammy met te weinig zuren. Maar vandaag de dag worden de zuren tijdens de vinificatie overeind gehouden en trekt negroamaro de kar van de moderne oenologie van Puglia. Het is de steunpilaar van diverse topwijnen uit de streek. Bodem - Negroamaro doet het goed op klei-kalkbodems in een warm en zonnig klimaat zoals hier. Verschil in bodem geeft wijnen met verschillende structuur. De wijnboeren moeten de eigenschappen van elk perceel goed onderkennen. Zo is de bodem rond Brindisi vrij zuur en bestaat die van Leccia meer uit kalksteen en zand. Eigenschappen - De plant kan tegen grote hitte en dankzij de zeewind is de zuurgraad uitstekend. De traditionele Alberello snoeiwijze, die een hoge kwaliteit levert maar ook duur is, wordt hier toegepast naast de cordon snoeiwijze met hoge plantdichtheid, die uitstekende resultaten geeft bij lagere kosten. De trossen hebben een gemiddelde grootte en zijn compact. De schil is dik en paars-zwart met een waas. De druiven hebben een gemiddelde tot lange rijpingstijd, in de heuvels zijn ze soms pas eind september rijp. De bijzonder hoge hoeveelheid aan polyfenolen (waaronder resveratrol), vooral bij laat geoogste druiven, is gelijk aan of zelfs hoger dan die van de beroemdste druivenrassen van Italië, zoals nebbiolo. Alle DOC’s in Puglia zijn op basis van negroamaro, behalve in Salice Salentino, waar de primitivo de hoofdrol speelt. Diverse wijnstijlen – Van negroamaro druiven wordt frisse en sappige rosé gemaakt, en aangename, evenwichtige rode wijnen, maar vooral krachtige, grote wijnen met zachte tannines, frisheid, zachte en elegante structuur, tonen van specerijen en rijp fruit. De rode wijn heeft een diepe robijnrode kleur en een ronde, droge smaak met sterke tonen van specerijen, koffie, gedroogde pruimen en tabak. Van laat geoogste druiven lijkt de wijn op Amarone della Valpolicella of Sfursat della Valtellina, maar dan met een duidelijke Mediterraan, zonnig karakter. De rosé, vaak gemaakt met wat malvasia nera, heeft een intense, fonkelende kleur, variërend van oudroze tot koraalrood. Alcohol – Ook bij de negroamaro speelt alcohol een grote rol. Zeker omdat er tegenwoordig een trend is naar minder. Maar Angelo Gaia zegt dat het alcoholgehalte verbonden is aan de rijpheid van de druif. De alcohol hoort nu eenmaal bij de natuurlijke balans en de markt moet dit accepteren. Als de alcohol maar zacht en niet branderig is. Deelnemende wijnproducenten (21) Agricole Vallone, Lecce Candido, San Donaci Cantine Due Palme, Cellino San Marco Castello Monaci, Salice Salentino Conte Spagnoletti Zeuli, Andria Conti Zecca, Leverano Consorzio Produttori Vini Manduria, Manduria Cupertinum, Cantina Sociale Cooperativa di Copertino, Copertino Feudi di San Marzano, San Marzano Gianfranco Fino, Taranto Giuliani, Turi Mille una, Lizzano PaoloLeo, San Donaci Polvanera, Acquaviva delle Fonti Rasciatano, Barletta Rivera, Andria Schola Sarmenti, Nardò Tenute Girolamo, Martina Franca Tenute Mater Domini, Lecce Tenute Rubino, Brindisi Torrevento, Corato
Tijdens de 2-daagse rondreis bracht ik een bezoek aan vier bedrijven, Tenute Rubino, Tenute Girolamo, Azienda Agricola Giuliani en Polvanera. Tenute Rubino www.tenuterubino.it Dit is het wijnbedrijf van Luigi Rubino, die zich wijnboer voelt maar tevens voorzitter is van het Puglia Best Wine Consortium. Hij ontving ons samen met zijn oenoloog Luca Petrelli. Het familiebedrijf ligt op 5 minuten rijden van het centrum van Brindisi, een stad met 100.000 inwoners. Vader Tomaso verbouwde druiven die – zoals toen gebruikelijk was - werden verkocht naar Noord-Italië. Luigi nam in 1991 het roer over en besloot om de wijn zelf te gaan maken. De ondernemersfamilie Rubino bezit sinds midden jaren tachtig 500 hectare aan grond, waarvan ruim 200 voor wijn en de rest voor olijfolie, artisjokken en graan.
Luigi Rubino Zand, zee en wind De winery en de wijngaarden Jaddico en Marmorelle liggen op circa 200 meter van de Adriatische Zee. De zeewind geeft voortdurend verkoeling en de wijnen krijgen een zilte toon, soms zelfs iets van jodium. Door de invloed van de zee is hier ’s zomers sprake van een groot verschil tussen dag- en nachttemperatuur. Irrigatie wordt niet elk jaar gedaan, alleen in jaren als 2000, 2003 en 2007, als het echt nodig is omdat er teveel stress dreigt. Wijngaarden De bodem bestaat voornamelijk uit een diepe, goed doorlaatbare laag zand, waardoor in winter en voorjaar een flinke watervoorraad in de onderbodem wordt gevormd. De wijngaarden Uggìo en Punta Aquila liggen meer landinwaarts in een heuvellandschap met donkere steenbodems. Het is hier ’s zomers zeer heet, maar het koelt ’s nachts sterk af. Het werk in de wijngaarden wordt hier traditioneel door vrouwen gedaan, met hun grote kennis en toewijding. Per hectare bedraagt de plantdichtheid 6.000 stokken en het gemiddelde rendement is 31 tot 38 hl.
Biologisch Sinds 5 jaar is de productie van witte druiven gecertificeerd als biologisch. Voor rode wijnen zou Tenuto Rubino zich een biologisch bedrijf mogen noemen. Toch wordt daarvoor nog geen certificering aangevraagd vanwege jaloezie van collega’s. Chemicaliën worden zo min mogelijk gebruikt en bemesting wordt gedaan met organische mest.
Oogst De oogst verloopt meestal in een vaste volgorde. Het eerst worden de witte druiven geplukt, chardonnay, malvasia bianca en vermentino. Daarna is rood rijp om te plukken. Primitivo als eerste, tot begin oktober, gevolgd door malvasia nera, negroamaro, montepulciano en als laatste susumaniello. Nero di troia staat hier niet, dat ras is te vinden in het noorden van Puglia bij Castel del Monte. Innovatie Tenute Rubino is een uitstekend geleid bedrijf met een goede formule: traditie gaat hier sinds 15 jaar samen met innovatie. Voordien was een zuivere geur bij de wijnen hier niet gebruikelijk, maar dat is nu wel anders. Vroeger werden de druiven als fruit gezien – meer kwantiteit dan kwaliteit - maar nu vindt er strenge selectie plaats. En daarbij is de aandacht voor het terroir gekomen. Tenute Rubino was ook het eerste bedrijf dat de naam van de wijngaard op het etiket vermeldde. Luigi heeft ook zijn nek uitgestoken voor het terughalen van bijna verdwenen druivenrassen als susumaniello. Van elke wijngaard moeten de beste eigenschappen in de wijn terecht komen. In 2000 werd een nieuwe vinificatieruimte met rijpingskelder geopend. De oude foeders hebben plaats gemaakt voor 10 grote houten tanks en barriques van de beste tonneliers, die elk jaar deels worden vervangen. Zoet Luigi Rubino produceert momenteel een zoete rode wijn van laat geplukte aleatico druiven. In de toekomst wil hij ook een late harvest primitivo maken met 20% natuurlijke alcohol.
Productie Tenute Rubino behoort bij de grootste 10 producenten van Puglia. Het bedrijf produceert per jaar 1,2 miljoen flessen, 15 verschillende wijnen, de meeste van één druivenras. De vier basiswijnen zijn een droge witte van malvasia bianca, een rosé van negroamaro, een rode van negroamaro en een rode van primitivo. Van de productie wordt 70% geëxporteerd, naar 20 landen.
Geproefd ***(*) Giancola 2009, IGT Salento, Tenute Rubino Droge witte wijn van 100% malvasia bianca, 13 jaar oude stokken. Snoeiwijze spurred cordon. Rendement 37 hl/ha. Reductieve vinificatie met vergisting op tank, geen malo. Alc. 13,5%. Heeft 2-3 jaar flesrijping nodig om mooi op dronk te komen. € 7,35 ex BTW bij Smaak van Puglia. K fonkelend goudgeel G bloemen, planten, steenvruchten, veel expressie S vrij stevig, met brede zilte tonen van de mineralen A lange finale met fijne gastronomische bitters T deze eetwijn kan gerechten met sterke aroma’s aan *** Miraglio 2009, IGT Salento, Tenute Rubino Rode wijn van 100% negroamaro. 19 jaar oude stokken, snoeiwijze spurred cordon. Plantdichtheid 5.000 stokken/ha. Rendement 44 hl/ha. Opvoeding op houten tanks van 40 hl gedurende 5 maanden. Alc. 13,5%. K helder robijnrood G kersen, pruimen en zwarte bessen, specerijen, drop S zuiver, rond en vol, puur fruit, specerijen, animaal, goede balans A mooie lengte T kruidig fruit met mooi afgeronde tannines ***(*) Punta Aquila 2009, IGT Salento, Tenute Rubino Rode wijn van 100% primitivo, uit de gelijknamige wijngaard op 120 m hoogte en 400 m afstand van de winery. Van 9 jaar oude stokken, snoeiwijze spurred cordon. Rendement 44 hl/ha. Verblijf op de schillen 15 dagen, waarvan 10 dagen vergisting op tank. Opvoeding gedurende 4 maanden op houten tanks van 40 hl. Alc. 14%. € 9,80 ex BTW bij Vinissimo. K vrij diep G tamelijk gesloten, met zwart fruit en animale tonen
S prima kwaliteit met enige complexiteit, animaal en mooie ronde tannines, veel structuur, hechte balans, heel even wat neiging naar volatile, chocolade A zeer levendig, eindigt zilt T heerlijk glas elegante wijn met goede toegankelijkheid ***(*) Jaddico 2007, DOC Brindisi, Tenute Rubino Rode blend van 70% negroamaro, 15% montepulciano en 15% malvasia nera uit de Jaddico wijngaard. 15 jaar oude stokken, snoeiwijze spurred cordon. Rendement 38 hl/ha. 18 dagen op de schillen. Opvoeding 8 maanden op Franse barriques, waarvan 50% nieuw. De DOC staat sinds kort toe dat malvasia nera in de blend kan worden vervangen door susumaniello. Niet aangezuurd. Alc. 13%. € 15,05 ex BTW bij Vinissimo. K diep tot zeer diep G levendig, elegant en kruidig S energiek zwart fruit, specerijen, flinke maar verpakte zuren, wat chocolade, inkt, een puntje fenolisch, opvallend zachte tannines, zilt door de nabijheid van de zee A fijne bitters, de tannines komen terug en geven de finale extra structuur, redelijke lengte T karaktervolle eetwijn, de drie druivenrassen vullen elkaar mooi aan
**** Torre Testa 2007, IGT Salento, Tenute Rubino Rode wijn van 100% susumaniello (zwarte ezel), de bijna uitgestorven druif van Brindisi en omgeving, die door Luigi Rubino en circa 7 collega’s aan de vergetelheid werd ontrukt. Na jaren van experimenten en micro-vinificatie heeft men de druif nu helemaal onder controle. Men wil nu proberen om met susumaniello binnen te komen bij Slow Food. In 2012 komt een nieuwe wet, die vermelding van susumaniello op het etiket toestaat. Rubino bezit nu 10 ha susumaniello van de 80 ha die momenteel in Puglia te vinden zijn en plant elk jaar 1 hectare bij. Deze wijn werd gemaakt van druiven die werden
geselecteerd in de wijngaard Torre Testa, een perceel met zandbodem van 2 ha met 70 jaar oude stokken rondom een oude toren. Deze wijngaard stond op de nominatie te verdwijnen wegens te laag rendement en te weinig alcohol. De druif was niet geliefd en de druiven werden door de coöperatie gevinifieerd. Snoeiwijze spurred cordon, rendement 28 hl/ha zonder groene oogst. 16 dagen inweking op de schillen, een jaar barrique. Alc. 13%. € 32,55 ex BTW bij Vinissimo (2001, nog enkele flessen). K zeer diep, ondoordringbaar G thee, zwart fruit, frambozen, tabak, chocolade, zeer aromatisch S verleidelijk fruit, vlezig met veel sappigheid door een hoge zuurgraad, waarbij de sterke tannines niet hoekig of stoffig zijn A iets animaal, veel karakter en veel lengte T bijzondere wijn, heeft wat van mourvèdre; dit druivenras zet het in zijn eentje neer, de wijn kan bovendien 10 jaar oud worden
Importeurs: Vinissimo www.vinissimo.nl Smaak van Puglia www.pugliawijnen.nl
Tenute Girolamo www.tenutegirolamo.it
Dit wijngoed ligt een heel stuk buiten de plaats Martina Franca. Het komt in zicht na een rit over smalle wegen door een laagglooiend landschap met eeuwenoude olijfbomen en massa’s truli, de zeer oude stenen huisjes met kegelvormige daken. De winery ziet er spectaculair uit, het lijkt wel een Arabisch paleis. Girolamo is een nieuw project van de uit Milaan afkomstige familie van expediteurs, die hier 20 miljoen euro heeft geïnvesteerd. Wij worden ontvangen door de 27-jarige eigenaar Piero Girolamo en export manager Simone Varrassi. Grootvader Girolamo verkocht zijn druiven aan de coöperatie. Toen Piero 16 jaar was en van school afkwam, besloot hij naar Puglia te gaan.
eigenaar Piero Girolamo
Wijngaard We rijden eerst naar een van de acht wijngaarden, waar we tot onze verbazing horen dat de plantdichtheid hier maar liefst 12.300 stokken per hectare bedraagt. Hiermee krijgt men zowel een hoge productie als een uitstekende kwaliteit. Nu produceert elke wijnstok minder dan 1 kg druiven. In de wijngaarden, 50 hectare in totaal, staan 13 verschillende druivenrassen, 55% autochtone rassen en 45% internationale. De rode ijzerhoudende kalksteenbodem is erg stenig. Door het zonlicht verkleurt het oppervlak van rood naar grijs. Toen de wijngaard werd herplant met de huidige dichtheid, moesten de rotsen eerst klein gemaakt worden. De eerste oogst werd in 2004 binnengehaald.
Diepe kelder De winery dateert van 2001 en is op de groei gebouwd. Indrukwekkend is de rijpingskelder onder de winery, die 14 meter diep in de rode kalksteen rotsen is uitgehouwen. De natuurlijke vochtigheid bedraagt 90%. Er staan computergestuurde foeders van Frans eiken met 104 hl inhoud. De rode basiswijnen krijgen geen hout. De barriques worden elke 3 jaar vernieuwd.
Productie Tenute Girolamo produceert per jaar een miljoen flessen wijn. 65% daarvan wordt geëxporteerd naar Duitsland, Nederland, Scandinavië, Canada en de USA. Recent is daar China bijgekomen, maar het is en blijft moeilijk om afzet in het buitenland te vinden, aldus Piero Girolamo. Een deel van de oogst wordt verkocht op vat. Proeverij ***+ Fiano 2010, IGT Puglia, Tenute Girolamo Blend van 85% fiano minutolo, aangevuld met verdeca en bianco d’alessano. Fiano minutolo heeft kleinere druiven dan fiano di avellino. De jonge stokken hebben nu nog irrigatie nodig. De wijngaard ligt op 400 m hoogte, het hoogste deel van Puglia, waardoor de wijnen een goede zuurgraad hebben. Rendement 100 hl/ha, maar toch minder dan 1 kg druiven per wijnstok, waardoor de wijn kwaliteit behoudt. Vergisting met gistculturen. Restsuiker 3 gr/l, alc. 13%. Horecaprijs € 7,27 ex BTW bij Van de Velde & Halewijn. K bleek geelgroen G ingetogen, meloen, muskaatdruiven, bloemen S muskaatdruiven, iets tropisch, fris en sappig, minerale toets, licht en fruitig A goede lengte T aangenaam en elegant, aperitief- en terraswijn ***+ Iérai Pétrai 2007, IGT Puglia, Tenute Girolamo Van 100% chardonnay, handmatig geoogst eerste week augustus. De naam verwijst naar een oud volk dat hier leefde tussen de Griekse en Romeinse periode. Vergist bij 26 C op
barriques die niet werden gebrand, maar gestoomd. Volledige malo. Opvoeding op getoaste barriques, waarvan 90% nieuwe, gedurende 7 maanden, met een maal daags batonnage. Alc. 13,5%. Exportprijs € 8,00. K diep geelgroen, fonkelend G citrus en mineralen met iets jodium, bloesem S rijp, rond en romig; zeer mineraal, citrusfruit met veel structuur door de batonnage en het nieuwe hout A prima lengte T geslaagde wijn, zuiver en in balans, maar voegt niets toe aan wat de wijnwereld al kent
***+ Primitivo 2009, IGT Salento, Tenute Girolamo Droog gevinifieerde wijn van 85% primitivo, aangevuld met negroamaro en montepulciano. Alc. 13,5%. Horecaprijs € 7,69 ex BTW bij Van de Velde & Halewijn. K vrij donker G donker fruit, subtiel wildaroma, specerijen S overtuigend en eerlijk door zuiver fruit en chocolade, verweven met wildaroma’s en fraaie zuren A prima lengte met goede tannines T oprecht glas wijn met een mooie prijs-kwaliteit verhouding ***- Primitivo Vendimia Tardiva 2009, IGT Salento, Tenute Girolamo De zoete versie, gemaakt van 95% primitivo, overrijpe en iets ingedroogde druiven, aangevuld met negroamaro en montepulciano. Eind oktober geoogst. Restsuiker 18 gr/l. Alc. 15%. Exportprijs € 6,00. K vrij donker G (pioen)rozen, viooltjes, aalbessen, cassis S gedroogde pruimen, iets volatile A gemiddelde lengte T koel drinken bij blauwe kaas, konijn met gedroogde pruimen, niet te zoete pruimentaart, studentenhaver, etc. **
Pétroma 2004 IGT Puglia
Zie topwijnen aan het einde van dit verslag. Conclusie Girolamo Deze producent houdt in de topserie (zie Pétroma) teveel vast aan het beginconcept: blends van autochtone rassen met internationale. De wereld zit niet te wachten op deze blends, en ook niet op de chardonnay, die overigens keurig gemaakt is – niet eenvoudig in dit warme klimaat. Er zijn in Noord-Italië veel betere chardonnays te vinden. De serie middenklasse wijnen met autochtone druivenrassen levert echter uitstekende voorbeelden op, met een goede prijs. Importeur: Van de Velde & Halewijn, Gouda www.veldehalewijn.nl Azienda Agricola Raffaele Giuliani www.vitivinicolagiuliani.com
Zeventig jaar geleden werd dit wijngoed, gelegen in de heuvels tussen Turi en Gioia del Colle in het hart van Puglia, gesticht door eigenaar/verkoopdirecteur/wijngaardmanager Vito Donato Giuliani. De dagelijkse leiding is nu in handen van Raffaele Giuliani. De voornaamste druiven zijn hier primitivo en aleatico. Ze rijpen in dit klimaat en op deze terroir voortreffelijk. Het bezit omvat 20 hectare aan wijngaarden in de omgeving van Monte Sannace met zijn archeologische opgravingen. De druiven worden met de hand geplukt. Oenoloog is Luca Petrelli. Wij werden ontvangen door Vito Donato Giuliani in Relais Il Santissimo te Turi, en niet op het nabijgelegen wijngoed. In dit prachtige hotel, helemaal in kerstsfeer gehuld, werd een boeiende presentatie gehouden door Vincenzo Verrastro, wetenschappelijk administrateur biologische landbouw van CIHEAM, Internationaal Centrum Voortgezette Landbouwstudies, en wel van de onderafdeling AAMB (Istituto Agronomico Mediterraneo di Bari).
eigenaar/verkoopdirecteur/wijngaardmanager Vito Donato Giuliani DOC Gioia del Colle Gioia del Colle kreeg in 1999 een eigen DOC. Het is de belangrijkste streek voor primitivo (85-90% van de DOC aanplant), die in deze streek zijn oorsprong heeft, eerder dan in Manduria. Hier is het heuvelachtig (350 m) met een rotsachtige kalkbodem, terwijl de bruine bodem van Manduria soms beneden zeeniveau ligt. Ook het klimaat verschilt. In Gioia del Colle is ’s zomers sprake van 15C verschil tussen dag- en nachttemperatuur en het waait er vaak, waardoor de primitivo meer polyfenolen heeft. In Manduria is het ’s zomers alleen maar heet. De wijnen zijn zeer verschillend, maar beide streken beweren natuurlijk dat ze de beste primitivo produceren. In Manduria is alles grootschalig, hier zijn alleen kleine wijngaarden. Men begon er al in 1812 met zelf te bottelen, in Gioia del Colle was dat pas eind 19e eeuw. Onder de DOC Gioia del Collo vallen nu 200 hectare. Buiten de DOC zijn er 800 ha IGT wijngaarden met primitivo, met minder strenge regels voor rendement e.d.
Consorzio In de jaren 60 en 70 werden veel wijngaarden met subsidie gerooid. Jongeren wilden niet meer in de wijngaarden werken en trokken naar de stad. Eind jaren 90 kwam Vito Donato Giuliani op het idee om een Consorzio op te richten. Dat was vrij revolutionair, want tot dan toe waren er slechts drie producenten zie hun wijnen zelf bottelden. In 1999 vond met 14 leden de oprichting plaats en de leden werden ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. De leden – er zijn er nu veel meer dan 14 – betalen goed voor de beste druiven, waardoor de kwaliteit omhoog is gegaan. Ieder lid bottelt zelf. Polvanera (zie hierna) is met 30 ha de grootste. Als experiment heeft men het productiegebied nu qua terroir en microklimaat ingedeeld in twee zones. Zone A voor goede wijnen, zone B voor minder goede. De wijnboeren wilden nog meer zones, maar het ministerie vond twee genoeg.
Verticale proeverij Tijdens de verhandeling werd een verticale proeverij gehouden van 5 jaargangen Primitivo Riserva, DOC Gioia del Colle. Lange inweking op de schillen. Houtgelagerde wijnen van 100% primitivo. **(*) Primitivo Riserva 1999, DOC Gioia del Colle, Giuliani Opgevoed gedurende 6 maanden op nieuwe barriques. K gemiddelde concentratie G rustiek, gestoofd, krenten, kreupelhout, paddestoelen S stevig, gespierd, vlezig, pruimen, krenten, hoge zuurgraad A flinke lengte met hoge zuren
T redelijk goede eetwijn met structuur, goed gerijpt fruit
** Primitivo Riserva 2000, DOC Gioia del Colle, Giuliani Opgevoed gedurende 8 maanden op 2e jaars barriques. K vitale kleur met meer verbruining G veel aroma’s, specerijen, oxidatief, champignons, pruimen op eau de vie, chocolade met rozijnen S wat stoffig, oxidatie, chocolade, krenten, in principe hetzelfde als de geur A redelijke lengte T nog net niet ingestort, de tweede fles was net even beter, maar ook wat geoxideerd ***+ Primitivo Riserva 2001, DOC Gioia del Colle, Giuliani Opgevoed gedurende 10-12 maanden op 3e jaars barriques. K gemiddelde concentratie, vitaal G rijp en zuiver fruit, zonder oxidatie of champignon tonen S prima smaak, vlezig en stevig, met goed fruit, mooie tannines en keurige zuren A iets chocolade, goede lengte T de wijn is op dronk en geeft veel drinkplezier **+ Primitivo Riserva 2002, DOC Gioia del Colle, Giuliani K gemiddeld geconcentreerd robijnrood G weer wat tonen van champignons, ook weer wat oxidatief, leer, animaal, wild, krenten S rustiek, doet wat oud aan, flinke zuurgraad, iets stopverf, oud fruit A valt snel terug op zijn zuren T matig glas wijn ***(*) Primitivo Riserva 2003, DOC Gioia del Colle, Giuliani K goede tot gemiddelde concentratie robijnrood G zuiver en zwoel fruit, krenten, chocolade, leer, animaal, rabarber, jammy S idem, met een hoge zuurgraad maar geen volatile, zeer stevig A uitstekende lengte
T de beste wijn van de serie met de beste balans
Conclusie Teleurstellende serie, het hout voegt niets toe. De laatste jaren is men overgegaan op betere barriques van Allier die drie jaar worden gebruikt, waarbij elk jaar een derde vervangen wordt. Na deze verticale serie werden nog 2 wijnen met restsuiker gepresenteerd. ***(*) Aleatico, DOC Gioia del Colle, Giuliani Van laat geplukte druiven, 100% aleatico. Met 4% alcohol versterkt. Lange inweking op de schillen. Zuurgraad 6,9 gr/l. K gemiddelde concentratie paars, jeugdig G verleidelijk, subtiel fruit van kersen, rozen, aardbeien en frambozen S vlezige, halfzoete smaak van kersen, amandelen en rozen met iets tannines A mooie lengte T zeer aangename wijn, levendig en in balans ***(*) Primitivo “1922” 2007, DOC Gioia del Colle, Giuliani 1922 is het geboortejaar van Vito Donato Giuliani. Van 100% primitivo. Lange inweking op de schillen. De gisting stopte uit zichzelf. Alc. 16%, restsuiker 85 gr/l. K vrij diep G zuiver fruit van zwarte bessen, jammy S bessen en kersen zijn prima in balans met de tannines, die zijn verpakt in de restsuiker en de alcohol A goede lengte T stevige en zoet, combineert mooi met een stukje bittere chocolade dat erbij werd gegeven
Polvanera www.cantinepolvanera.it
Polvanera is gevestigd in het DOC gebied Gioia del Colle, niet ver van Bari. De wijngaarden liggen op 400 meter boven zeeniveau, waar de druiven het laatste rijp zijn. Hier geen glamour en glitter, maar een wijnboerderij met een modderig erf en oude gebouwen. De familie Cassano produceerde groenten en fruit en had wijngaarden met primitivo, waarvan de druiven werden verkocht. Filippo begon in 2003 met de vermeerdering van primitivo en andere druivenrassen voor kwaliteitswijnen. Hij kocht en restaureerde een oude wijnboerderij in Marchesana. De familie had als bijnaam Polvagnor (zwart pak), het waren namelijk houtskoolbranders. Dat werd later Polvanera.
Oude wijngaard Wij werden allerhartelijkst ontvangen door de 47-jarige maar jonger ogende eigenaar Filippo Cassano en direct meegenomen naar een oude wijngaard met 60 jaar oude Alberello (kleine boom, bush vines). Dit perceel van een halve hectare werd destijds uit de rotsen gehakt. 200 jaar geleden was het woest land met bossen en kreupelhout. Dit perceel levert maximaal 1.500 flessen wijn per jaar, 20 hl/ha. Filippo heeft hier in 2007 een zoete wijn gemaakt van zeer laat geplukte druiven, maar dat kan niet ieder jaar. De wijngaard is gecertificeerd biologisch. Dit is een van de vier wijngaarden met oude stokken, totaal 15 ha, die Filippo huurt.
Nieuwe aanplant Polvanera bezit momenteel 25 ha aan wijngaarden, waarvan er 15 met primitivo zijn beplant en de rest met aglianico, aleatico, moscato bianco en fiano. De bovenlaag is circa 30 cm dik, daaronder zitten rotsen. De snoeiwijze is spurred cordon, die druiven levert waarvan de kwaliteit die van bush vines het meest benadert. De plantdichtheid is 4.000 stokken/ha, er wordt niet geïrrigeerd en het rendement bedraagt 50 hl/ha. In percelen die nu 10 jaar oud zijn wordt dit jaar voor het eerst mechanisch geoogst. Filippo vindt dat de kwaliteit dan niet veel minder is dan met handmatige pluk. Met de hand plukken duurt 40 dagen en met de machine is hij in een week klaar. Bovendien zijn plukkers haast niet te vinden. In september worden veel aroma’s gevormd in de druiven. Er wordt dan ook zo laat mogelijk geplukt, in 2011 begin oktober. Voordat de machine zijn werk doet, worden eerst de slechte druiventrossen weggeknipt. De druiven worden handmatig geplukt.
eigenaar Filippo Cassano
Bestrijdingsmiddelen Meeldauw wordt bestreden met poedervormige kopersulfaat, niet met potassium. En tegen schadelijke insecten als de grape berry moth wordt de bekende methode gebruikt die voor seksuele verwarring zorgt. Het is hier niet zo moeilijk om biologisch te werken in de wijngaard. In de omgeving staan alleen olijfbomen en wijnstokken. Door de hoge ligging is hier altijd veel wind, die de druiven droog blaast. Bovendien is het hier alleen ’s winters vochtig. De eerste regen komt soms tijdens de oogst.
Schone kelder Na het modderige erf zou je een slordig wijnbedrijf verwachten, maar dat was zeker niet het geval. Er kwam een keurige verzorgde, schone kelder tevoorschijn met rvs tanks, alles computergestuurd. De inrichting is van 2005 en de uitrusting zeer modern. Het bovengrondse gebouw is goed geïsoleerd en er zijn geen ramen in te vinden. Geen hout Alle druiven worden ontsteeld en gekneusd, er wordt niet gevinifieerd met hele trossen. Er wordt vergist en opgevoed op tank met geselecteerde gisten, er is hier geen houten vat te bekennen. Daardoor laat Filippo het terroir en het druivenras optimal tot hun recht komen in de wijnen. Elegante frisheid met minerale eigenschappen dus. Filippo vindt dat hout te veel veranderingen in de wijn aanbrengt. Het fruit verdwijnt en aroma’s als chocolade, vanille en kokos komen in de wijn terecht, waarbij deze zijn typiciteit verliest. ‘Ik wil geen chocoladewijn’ aldus Filippo Cassano, ‘maar wel marmelade, pruimen, donker bosfruit, frambozen en kersen’. Om goede resultaten te bereiken is nauwkeurige temperatuurcontrole tijdens de gisting erg belangrijk. De witte wijnen en de rosé vergisten bij 14C, de rode bij 25-28C. De duur van de gisting is 10 dagen voor rode wijnen van jonge stokken en 30 dagen voor wijnen van Alberello planten. De rode wijnen hebben vaak 16 tot 18% alcohol. Dit was vroeger heel normaal. Door de reductieve vergisting kunnen de wijnen van Polvanera zeer goed ouderen. Rijpingskelder Onder de winery is in de rode rotsen een enorme kelder uitgehouwen voor de rijping van flessen wijn. Hier ligt ook een voorraad mousserende wijn die de tweede gisting op fles ondergaat. Het betreft de Spumante Metodo Classico, een droge rosé van vroeg geplukte primitivo druiven. Door het hoge plafond en langs de ruwe rotswanden lopen wortels van bomen en wijnstokken. Een bewijs dat de wortels zich in de rotsen een weg zoeken naar vocht. De rode kleur van het ijzerhoudende gesteente wordt afgewisseld door silex en grafiet. Dat alles is terug te vinden in de minerale kracht van de wijnen. ‘Dus waarom stop je wijnen met zulke mooie aroma’s in houten vaten?’ is de vraag die Filippo ons stelt.
Productie De eigenwijze aanpak van Filippo wordt door sommige collega’s niet gewaardeerd. Maar internationaal hebben zijn wijnen veel succes. Ze hebben al heel wat medailles in de wacht gesleept. De jaarlijkse productie bedraagt 200.000 flessen en Filippo vindt dit genoeg. 60% wordt geëxporteerd, vooral naar de USA, Canada en Rusland, en 40% wordt in Puglia verkocht.
Proeverij *** Metodo Classico, Polvanera Droge rosé van vroeg geplukte primitivo druiven, van bush vines. Handmatig geplukt, direct geperst, 2 uur skin contact. 2 maanden gisting op fles, daarna 8 maanden rijping op de lie. Dosage met diep gekleurde primitivo, 9-10 gram suiker per liter. Er is ook een halfzoete versie. Alc. 12%. Horecaprijs ex BTW € 18,25 bij importeur Tyba Food & Services. K licht roze, aantrekkelijk, redelijke mousse met grove bellen (het is hier 15C, te warm voor het ontstaan van een perfecte mousse) G bescheiden rood fruit S licht, zuiver fruit van pruimen en frambozen met iets tannine, aangename dosage A goede lengte T prima glas
***(*) Minutolo 2010, IGT Puglia, Polvanera Van 100% fiano minutolo. Snoeiwijze spurred cordon. Alc. 12%. Horecaprijs ex BTW € 13,25 bij importeur Tyba Food & Services. K groengeel G lichte muskaattoon, iets tropisch, zeer aromatisch S speels en frivool, goed extract, eminente balans, kortom een heerlijke wijn A prima lengte T verleidelijke wijn, maar wel met structuur *** Rosato 2010, IGT Puglia, Polvanera Blend van aleatico, primitivo en aglianico. Snoeiwijze spurred cordon. Rendement 71 hl/ha. Alc. 12%. K vrij geconcentreerd oranjerood G stevige geur, aromatisch, met veel fruit S veel heerlijk fruit, stevig en sappig A prima lengte T gestructureerde rosé, voor aan tafel ***+ Primitivo 2010, IGT Puglia, Polvanera Basiswijn van 100% primitivo, afkomstig van oude bush vines. Rendement 57 hl/ha. Inweking op de schillen 6-7 dagen. Rijping op tank minstens 9 maanden. Alc. 14%. K diepe concentratie paarsrood G zuiver, helder fruit met veel typiciteit S vlezig, zuiver kwaliteitsfruit, geen hoekige tannines of harde zuren, heerlijk in balans A ook de finale heeft een uitgelezen zuiverheid T zeer verteerbaar ***(*) Primitivo 14 2008, DOC Gioia del Colle, Polvanera Van 100% primitivo, 10 jaar oude stokken. Horecaprijs ex BTW € 13,70 bij importeur Tyba Food & Services. K robijnrood/granaatrood
G verfijnd, kersen en pruimedanten, drop, tabak, provençaalse kruiden S zeer aangenaam zwart fruit, fraai in balans met specerijen, zachte tannines en zuren A flinke lengte, fijne bitters na T prachtig glas wijn met karakter en vitaal fruit
****+ Primitivo 16 2008, DOC Gioia del Colle, Polvanera Van 100% primitivo uit Acquaviva delle Fonti, San Benedetto. 60 jaar oude bush vines, 7.000 stokken/ha. Dunne bovenlaag van rode ijzerhoudende kalkgrond, daaronder rotsen. Rendement 41 hl/ha. Handmatige pluk. 4 weken vergisting op de schillen. Opvoeding op inox tank gedurende 16 maanden, geen hout. Alc. 16%. Horecaprijs ex BTW € 23,70 bij importeur Tyba Food & Services. K zeer diep, ondoordringbaar purper met zwart G minder explosief dan de nr. 17, frisser en met zeer fijne, elegante aroma’s S eleganter door een fraaie zuurgraad, minder zoet, ook hier weer zuiver en puur fruit, de alcohol is minder present A langer dan van de nr. 17 en prachtig op lijn, zonder alcohol aan het eind T uitstekende wijn met veel gespierde tannines ****(*) Primitivo 17 2008, DOC Gioia del Colle, Polvanera Zie topwijnen aan het einde van dit reisverslag. ***(*) Aleatico 2008, Puglia IGT, Polvanera Zoete wijn van laat geplukte druiven. Snoeiwijze spurred cordon, 4.000 stokken/ha. Alc. 13 + 3%. K fonkelend robijnrood G aardbeien, kersen, cassis, munt en tijm S evenwichtig en fris, maar geen merkbare volatile A prima lengte T evenwichtige halfzoete wijn
Importeurs: V.M. Wijnimport
[email protected] Tyba Food & Services BV
[email protected] voor Noord-Nederland: CRU68
[email protected] Serie proeverijen In Trani werden gedurende 3 dagen blinde proeverijen georganiseerd. Allereerst van negroamaro, primitivo en nero di troia 2010, en primeur. Er werd gejureerd volgens het OIV systeem, op een schaal van 100 punten. Omdat de proeverij vatmonsters zonder zwavel betrof en geen definitieve wijnen, werd de identiteit van de verschillende wijnen na afloop niet bekend gemaakt. Maar om een idee te geven van het niveau van deze wijnen uit 2010 hier mijn indrukken. Primitivo 2010 van Gioia del Collo 8 wijnen, van 64 punten (zeer matig, te veel hout, animaal, onbalans, volatile, kort) via 68, 69, 77, 77, 78 en 80 tot 85 punten (balans, karaktervol, kwaliteit). Primitivo 2010 van Salento en Manduria 8 wijnen, van 68 punten (filteraroma, mist concentratie) via 73, 77, 78, 82, 84 en 85 tot 90 punten (balans, kracht, karakter en klasse). Alcohol tussen 14 en 16,5 %. Negroamaro 2010 van Brindisi en Taranto 7 wijnen, van 60 punten (stinkt als een beerput) via 68, 72, 75, 77 en 83 tot 90 punten (top, kracht, balans, complexiteit). Negroamaro 2010 van Talento en Lecce 5 wijnen, van 64 punten (pruimen, papier, matig, dun, hard, mist fruit) via 80, 83 en 88 tot 91 punten (edel houtgebruik, complex, thee). Vier sterren jaar De computer verwerkte de beoordelingen van een zaal vol proevers, waarna het gezamenlijke oordeel over 2010 werd bekendgemaakt. Een uitstekend jaar met moderne wijnen, die het terroir goed weergeven. Nero di troia scoorde gemiddeld 85 punten, negroamaro 83,5 en primitivo 86. Daarmee valt 2010 in de vier sterren categorie. In 2010 werd 20 tot 25% meer geoogst dan in 2009, in 2011 naar alle waarschijnlijkheid 35% minder. Bovendien vertoont 2011 een onregelmatige kwaliteit. Nieuwe inzichten Soms bleek men te veel hout op het fruit te hebben losgelaten, maar er werden voldoende uitschieters geproefd met opmerkelijk goede kwaliteit. Houtopvoeding brengt micro-oxidatie, waardoor de tannines verzachten. Men komt nu wat terug van het gebruik van nieuwe barriques en maakt vaker gebruik van 2e of 3e jaars vaten, en van grote foeders. De markt vraagt momenteel steeds meer om biologische wijnen, maar iedere producent beslist voor zichzelf of daartoe wordt overgegaan. Het is immers niet altijd mogelijk, water is hier zeer schaars.
Topwijnen Zeer interessant was een proeverij, waarbij de 21 topwijnen producenten elk hun beste wijn presenteerden. Ze gaven vanaf het podium een toelichting.
Het oude havenstadje Trani bij zonsondergang AGRICOLE VALLONE ****+ Graticciaia 2006, IGT Salento Van 100% negroamaro, bush vines van 70-75 jaar oud op klei-kalksteen bodem. Traditioneel geproduceerd van laat geoogste, zorgvuldig geselecteerde, op matten ingedroogde druiventrossen. In de late herfst is de buitentemperatuur sterk gedaald, waardoor de vergisting traag verloopt. Rijping gedurende 1 jaar op kleine eiken vaten (Allier en Nevers). Restsuiker 10 gr/l, alc. 14%, droog extract 45 gr/l. De amarone van Zuid-Italië. K goed geconcentreerd, iets verbruining G animaal, gerijpt fruit, oosterse specerijen, levendig karakter, veel expressie S prachtig fruit, zacht en rijp, gedroogde vijgen en pruimen, drop, specerijen, superieure balans A uitstekende lengte met vanille, tabak, gedroogde vruchten en noten T klasse, zeer compleet, vitaal en rijp. Consument € 40-50. CANDIDO ****- Cassio Dione 2006, IGT Salento Blend van 50% negroamaro en 50% primitivo. Oud bedrijf met moderne aanpak. Koude inweking gedurende een week. Vergisting met gistculturen bij 27 C. Opvoeding 8 maanden op 2e jaars Franse barriques. Alc. 14%. 5 gram restsuiker. Consument € 30. K vitale kleur, geen verbruining G zilt, vissig, animaal, iets reductie, levendig fruit, peper, Provençaalse kruiden, veel concentraat S meer fris fruit, munt, witte peper, gedroogde pruimen en vijgen, fenegriek A krachtig, vrij lang en zilt T nog zeer jeugdig en fris
CANTINE DUE PALME *** Selvarossa 2008, DOP Salice Salentino Riserva Blend van 90% negroamaro en 10% malvasia nera, van 15-20 jaar oude bush vine stokken op een diepe zandbodem. Plantdichtheid 5.000 stokken/ha. Rendement 38-44 hl/ha. Geen pesticiden. Handmatige oogst met selectie. Tweede selectie bij binnenkomst op een draaiend plateau. Twee weken vergisting en inweking op de schillen. Opgevoed op barriques van Allier en Tronçais gedurende 9 maanden. Deze coöperatie telt 1.800 leden. Alc. 14%. Consument € 15,00 (nog niet op de markt). Importeur Les Généreux. K ondoordringbaar paarsrood G te veel hout, filterpapier, specerijen S te veel hout, vlezig, zeer krachtig A zachte tannines, vanille, alcohol is duidelijk aanwezig! T internationale stijl CASTELLO MONACI ***(*) Artas 2008, IGT Salento Van 100% primitivo, bush vines, vlak bij de zee. Diepe, droge bodem met tufsteen en kalksteen rotsen. Plantdichtheid 5.000 stokken/ha. Handmatige pluk vanaf zonsopgang. Rendement 42 hl/ha. Na het kneuzen worden de druiven enkele dagen koel ingeweekt. Vergisting op de schillen gedurende 15 dagen met regelmatige zachte remontage en sturing van temperatuur. Opvoeding eerst 6 maanden op barrique, daarna 6 maanden op foeder. Alc. 14,5%. K diep tot zeer diep G peper, cassis, tabak, ceder, zeer krachtig S vlezig, iets volatile en daardoor wat weeïg, krachtig en tannineus, koffie A goede lengte T serieus glas wijn, stevig, met iets te veel extractie, nog veel te jong
Nog een keer Trani bij zonsondergang
CONSORZIO PRODUTTORI VINI MANDURIA **** Sonetto 2008, DOP Primitivo di Manduria Van 100% primitivo, wijngaard in Messapia met bush vines. Plantdichtheid 4.000 stokken/ha. Rijping 2 jaar op Franse barriques (Allier). Productie 13.000 flessen per jaar. Niet gefilterd, niet geklaard. Alc. 14,5%. K zeer diep G intens rijp bosfruit met specerijen S krachtig, fruit en tannines staan nog los van elkaar, decanteren is nodig A zeer lang T fraaie, jeugdige wijn, heeft behoefte aan veel beluchting
Trani - Castello Svevo CONTE SPAGNOLETTI ZEULI ***+ Terranera Riserva 2006, DOC Castel del Monte Riserva Blend van nero di troia, montepulciano en aglianico – 20 tot 25 jaar oude bush vines - uit de Terrana wijngaard op een 300 m hoge helling met een kalksteen bodem. Plantdichtheid 4.500 stokken/ha. Vergisting op de schillen gedurende 10-15 dagen bij gecontroleerde temperatuur. Opvoeding op hout gedurende 12 maanden. Alc. 13,5%. K diep tot zeer diep G een tikje lactisch, kruidnagel, kaneel, nootmuskaat S sappig fruit, wel divers maar geen eenheid en niet helemaal in balans A goede lengte, wat stoffig T redelijk glas wijn met veel tannines CONTI ZECCA ***(*) Nero Conti Zecca 2008, IGT Salento Blend van negroamaro en cabernet sauvignon. Alluviale bodem, afgewisseld met kalksteen. Snoeiwijze: cordon. Plantdichtheid 4.500 à 5.000 stokken/ha. Rendement 44
hl/ha. 12 dagen vergisting op de schillen bij 28-30°C. Opvoeding 12 maanden op eiken vaten van 30 hl. K zeer diep G gesloten, veel fruit en krachtig hout, hazelnoten S vol en rijk met veel materie A wat drogende tannines T jammer, te veel extractie CUPERTINUM, CANTINA SOCIALE COOPERATIVA DI COPERTINO *** Settantacinque Copertino 2004, DOP Copertino Riserva Blend van negroamaro en malvasia nera, bush vines. Kalk-klei bodem. Plantdichtheid 4.500 à 5.000 stokken/ha. Rendement 57 hl/ha. Vergisting op de schillen gedurende 7-8 dagen bij 28°C. Alc. 13%. K diep, nog niet veel verbruining G animaal, levendig, zeer aromatisch, kwaliteitseiken, leer, ceder, specerijen S vrij sappige inzet, daarna strenger door tannines A nog behoorlijk lang T nog net niet op de teruggang, snel drinken, al bijna te oud
Trani – de kathedraal FEUDI DI SAN MARZANO ****(*) Sessantanni 2008, DOC Primitivo di Manduria Van 100% primitivo. Deze producent heeft 800 ha wijngaarden. In deze 13 ha grote wijngaard met een ijzerhoudende rode bodem op kalksteen rots worden moderne methodes gebruikt. Zeer oude bush vines, 5.000 stokken/ha. Handmatige pluk 2e helft september. Vergisting op de schillen gedurende 18 dagen bij 24-26°C, waarbij een vijfde nog een week naweking. Opvoeding 12 maanden op nieuw Frans en Amerikaans eiken. Alc. 14,5%. Consument € 24,00. Importeur: Wijntransport, Bas van den Akker.
K diep tot zeer diep G cassis, inkt, peper en andere specerijen, complex en zeer compleet S alles wat je maar wilt: pruimen, elegantie, bosfruit, fijne specerijen, superieure balans, zeer zachte tannines A fraaie lengte, blijft op lijn T klasse, de wijn staat direct als een huis GIANFRANCO FINO ***- Es 2009, DOC Primitivo di Manduria Van 100% primitivo, 50-80 jaar oude stokken. Van heuvels op 100 m hoogte met rode bodem. Geen irrigatie, geen kunstmest, geen bestrijdingsmiddelen. Eind augustus handmatig geplukt (zeer rijp) met selectie, bij aankomst 2e selectie. De druiven verblijven 3-4 weken op de schillen, vergisting bij maximaal 23-25 C met twee maal daags delestage. Geen malo, dat lukt niet boven 16% alcohol. 12 maanden opvoeding op Franse barriques, waarvan 50% nieuw. Niet geklaard, niet gefilterd. Alc. 16,5%, restsuiker 7 gr/l. Consument € 37,00. K zeer diep G weeïg en alcoholisch S veel fruit, prikkelende zuren, iets jammy door het restzoet A wat agressief en zoet T veel te zware wijn, de alcohol maakt dat de wijn snel tegen staat, hooguit één glas
Trani – crypte onder de kathedraal GIULIANI ***+ Primitivo Riserva 2007, DOC Gioia del Colle Van 100% primitivo. Vinificatie met temperatuurcontrole en naweking. K diep, geen verkleuring G veel concentratie, wat gebrand S fris fruit, lenig, onrijpe tannines, mist balans
A goede lengte, alcohol, groene tannines, een bittertje T commercieel glas wijn met veel materie MILLEUNA ****+ Tretarante 2008, IGT Primitivo di Salento Van 100% primitivo, 70-80 jaar oude, 2 m hoge bush vines, uit een wijngaard in Torricella met Terra Rossa bodem, vlak bij de Ionische Zee. Plantdichtheid 5.600 stokken/ha. Rendement 4-5 hl/ha. Eigenaar-wijnmaker Dario Cavallo doet alles anders. Hij schopt journalisten eruit die slecht schrijven over zijn wijnen. Hij zoekt de oudste stokken op het beste terroir: arme rode bodem, rijk aan ijzer en mineralen. Kleine druiven met veel concentraat en weinig sap. Veel wijnproducenten hielden er mee op, want je verdient zo niets. Dario Cavallo bezit 45 hectare met bush vines, zonder irrigatie. De druiven voor deze wijn worden eind augustus geplukt en ontsteeld. Vinificatie op de schillen gedurende 30 dagen, want al het goede zit in de schil. Geen malo. Opvoeding gedurende 15 maanden op vaten van Frans eiken 20-80 hl, gevolgd door 8 maanden op acaciahout. Alc. 18%. Restsuiker 12 gr/l (de limiet voor de DOC). Consument € 45,00. K volkomen zwart met paars G groot concentraat, zeer diep fruit, imposante klasse S machtig geheel, super concentraat, zeer compact fruit, volledig in balans met volop zuren en tannines, kaneel, kardemom, chocolade, kreupelhout, top! A zeer lang T superwijn, lijkt op amarone, het hout is niet terug te vinden PAOLOLEO ***- Fiore di Vigna, IGT Salento Van 100% primitivo, bush vines. Een week inweking op de schillen. Vergist op acaciahout gedurende 8-10 dagen bij 25 C. 12 maanden opvoeding op Frans en Amerikaans hout. Jong bedrijf, van 2007. Alc. 14,5%. K goede concentratie G fris maar weeïg, geschifte melk, geen geheel S zoetig fruit van kersen en aardbeien, los van de tannines en wat waterigheid A lactisch, gemiddelde lengte T onbalans, technische wijn POLVANERA ****(*) Primitivo 17 2008, DOC Gioia del Colle Van 100% primitivo uit Acquaviva delle Fonti in de gemeente Montevella. 60 jaar oude bush vines, 8.000 stokken/ha. Kalk-klei bodem. Rendement 21 hl/ha. Handmatige pluk. 4 weken vergisting op de schillen. Opvoeding op rvs tank gedurende 18 maanden, geen hout. Alc. 16,5%. Consument € 25-30. K zeer diep purper/robijnrood G puur bosfruit met grote concentratie, rozen, thee, drop, grafiet, wild S superzachte tannines, grootste balans, alles is gewijd aan zuiver fruit van kersen, bramen, frambozen, gedroogde pruimen en krenten, elegant en sappig, specerijen, krachtig mineraal concentraat, vitale zuren, de alcohol stoort absoluut niet A prachtige lengte met stevige fruittannines T klasse met finesse, deze wijn heeft energie met zinderend extract, karakter en complexiteit RASCIATANO ****- Rasciatano 2007, IGT Puglia Van 100% nero di troia, 11 jaar oude stokken op hellingen (180 m hoogte) met een bodem van zand op lagen kalkrots met witte tufsteen. Plantdichtheid 4.000 stokken/ha, snoeiwijze cordon. Handmatige pluk met selectie bij binnenkomst. Vergisting op de schillen bij 24-26 C. 10-12 dagen inweking op de schillen. Opvoeding 11-12 maanden op 70% nieuwe Franse barriques. Alc.13,5%. Consument € 30. K diep tot zeer diep
G veel specerijen en peper, cederhout, tabak, iets animaal, floraal S aangenaam en lenig fruit, koriander, vis, vrij licht van structuur A goede lengte T heeft veel lucht nodig: decanteren; lijkt wat op nero d’avola RIVERA ***- Puer Apuliae 2007, DOC Castel del Monte Van 100% nero di troia, een zeldzame kloon met zeer kleine druiven, van de oudste stokken in de Tafuri wijngaard op 280 m hoogte in de heuvels van Murgia ten noordwesten van Bari. Zeer arme kalkbodem, snoeiwijze cordon, plantdichtheid 4.800 stokken/ha. Rendement circa 40 hl/ha. Vergisting op de schillen gedurende 20 dagen met regelmatig overpompen, delestage en microbullage. Opvoeding 14 maanden op nieuwe Franse barriques. Niet gestabiliseerd, niet gefilterd. Drie generaties hebben 60 oogsten achter de rug. Consultant is professor Scienza. Alc. 13,75%. K diep tot zeer diep G vrij neutraal, kruidig, pruimen en kersen, iets filterpapier S het fruit is goed, maar het wordt verdrongen door teveel houttannines A zeer drogende tannines van het hout T geen topwijn dus SCHOLA SARMENTI ***- Diciotto 2008, IGT Salento Van 100% primitivo, gemiddeld 80 jaar oude stokken. Bodem bevat kiezel, klei en kalk. Plantdichtheid 4.000 stokken/ha. Opvoeding gedurende 14 maanden op Franse foeders. Alc. 18%. K diep G compact, iets lactisch, jammy, koriander S zoetig fruit, vol en rijp, peper, veel structuur, laurierdrop, prikkende alcohol A alcohol brandt na T big wine, de wijngaard is helaas ondergeschikt aan de techniek TENUTE GIROLAMO ** Pétroma 2004, IGT Puglia Blend van 80% syrah en 20% primitivo, tamelijk ingedroogde druiven. Van de wijngaarden Mangiatello en Santa Rosa. Kalkbodem en rode bodem. Snoeiwijze espalier guyot. Plantdichtheid 12.300 stokken/ha. Rendement 44 hl/ha. Handmatig geoogst. Vergisting op de schillen bij 26C, inclusief inweking 25 dagen, met veelvuldig overpompen. Opvoeding op barriques, waarvan 30% nieuw, gedurende 16 maanden. Alc. 13,5%. Consument € 25. K zeer donker G zuurkool, karnemelk, taugé, natte vieze doeken, rood en zwart fruit, specerijen, leer, drop S leer, dun, mist elke fruitvulling, noten, neigt naar oxidatie A kort T zeer matig, hoort niet thuis bij deze serie ‘topwijnen’ TENUTE MATER DOMINI **** Casili 2008, DOC Salice Salentino Riserva Blend van 95% negroamaro en 5% malvasia nera di Lecce, circa 40 jaar oude bush vines. Diepe, goed doorlaatbare rode bodem met mergel en keien. Plantdichtheid 6.000 stokken/ha. Rendement 43 hl/ha. Vergisting met gistculturen op de schillen gedurende 25 dagen met delestage bij 22-28C. Opvoeding gedurende 12 maanden op nieuw Frans eiken. K zeer diep G cassis met veel concentratie, elegant, iets inkt S zeer fris en sappig, compact fruit, prachtig houtgebruik, elegant en stevig A prima lengte, in mooie verhouding tot de smaak
T uitstekende wijn met balans en kwaliteit
TENUTE RUBINO ****+ Visellio 2008, IGT Salento Van 100% primitivo, 16 jaar oude stokken, snoeiwijze spurred cordon. In het midden van de ‘gouden driehoek’ van Salento, ten zuiden van Brindisi tussen twee zeeën. Stenige bodem op 100 m hoogte. Plantdichtheid 4.000 stokken/ha. Rendement 38 hl/ha. Handmatige oogst eerste helft september. Vergist gedurende 18 dagen met temperatuurcontrole. Opvoeding op barrique gedurende 8 maanden. Alc. 14,5%. € 16,25 ex BTW bij Vinissimo (2006 en 2008). K diep tot zeer diep G elegant, veel karakter en verfijning, complexe tonen, o.a. thee S veel rijp en fris fruit zonder overheersende alcohol, heerlijke drinkbaarheid A prachtige lengte T mooie, zeer complete wijn met een keurige prijs TORREVENTO ***(*) Vigna Pedale 2008, DOC Castel del Monte Van 100% nero di troia. Wijngaarden op 400-500 m hoogte met bodems van kalk en klei. Snoeiwijze spurred cordon. Plantdichtheid 4.500 stokken/ha. Rendement 56 hl/ha. Oogst eind oktober tot begin november. Langdurige inweking. Opvoeding op tank 8 maanden en op hout 12 maanden. Alc. 13%. K vrij diep G kersen en witte peper S levendig, sappig, goede tannines, mist wat complexiteit A goed en vrij elegant T goed glas wijn, zacht Tot slot De wijnen van Puglia hebben nu nog een ‘goedkoop’ imago, maar dit is langzaam aan het veranderen. De wijnen zijn veel beter geworden en de prijzen gaan geleidelijk omhoog.
Dat mag ook wel, want daarmee wordt het werk in de wijngaard, dat resulteert in een lager rendement en betere druiven, beloond. Puglia heeft nu de international vakpers laten zien wat hier allemaal gaande is. Het is duidelijke dat Puglia een nieuwe stijl heeft ontwikkeld met betere wijnen, die niet meer geoxideerd zijn. Maar er is nog een hele weg te gaan. Steeds meer onderzoeken vinden plaats naar terroir, klimaat en klonen. Puglia is een veelbelovende wijnstreek.
