L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 1
14-01-2009 14:09:12
Voorwoord Taalkr8 Taal heb je altijd nodig Moet altijd bij je zijn Je denkt ermee Je praat ermee Je leeft ermee Taal is kr8
Zoals Christine Faber, leerlinge van het Gomarus College in Zuidhorn, in dit gedicht hiernaast zo treffend verwoordt is taal overal. Met taal open je de deur naar anderen en naar je eigen toekomst. Taal heeft kracht, taal geeft kracht, taal ís kracht. Zonder de basisvaardigheden lezen, schrijven (en ook rekenen) kom je in de huidige samenleving nergens. Maar het kunnen lezen en schrijven is niet vanzelfsprekend. In Nederland komen jaarlijks teveel kinderen onvoldoende geletterd van school en nog steeds kunnen zo’n anderhalf miljoen volwassenen niet voldoende lezen en schrijven om volledig zelfstandig deel te nemen aan de maatschappij. Om jongeren zich ervan bewust te maken dat goede taalvaardigheden de kansen op een betere toekomst vergroten heeft Stichting Lezen & Schrijven het project Taalkr8!
Houd van taal
ontwikkeld. Door het organiseren van een Taalkr8!-dag kunnen scholen hun leerling-
Taal houdt van jou
en op een creatieve manier zelf laten ervaren dat taal leuk is en heel veel mogelijkheden biedt. Door middel van workshops worden jongeren uitgedaagd om op een andere manier na te denken over taal en actief aan de slag te gaan. En docenten
Christine Faber, Leerling van het Gomarus College in Zuidhorn
raken geïnspireerd om op een andere manier naar taalonderwijs te kijken en eens stil te staan bij hun eigen taalbeleid. Want taal is overal. Dit boekje is een verslag van vier jaar Taalkr8!, 16 scholen komen aan het woord. Het boekje is een tussenstop op weg naar nog meer Taalkr8! in de jaren die volgen. Laat u inspireren door de persoonlijke ervaringen van leerlingen en docenten. Ik hoop dat u hun voorbeeld volgt. Margreet de Vries, directeur Stichting Lezen & Schrijven
3
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 2-3
14-01-2009 14:09:13
‘De Taalkr8!-dag inspireert jonge mensen en opent ze de ogen voor de talloze mogelijkheden die taal ons te bieden heeft. Het is essentieel dat iedereen de kans krijgt om die mogelijkheden optimaal te benutten. Want taal moet je gewoon goed beheersen, het is je paspoort naar de wereld’.
Marja van Bijsterveldt, staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
Marja van Bijsterveldt, staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 4-5
5
14-01-2009 14:09:14
Geletterdheid raakt het hart van de samenleving Stichting Lezen & Schrijven Geletterdheid raakt het hart van de maatschappij en is daarmee een randvoorwaarde voor een gezonde, sterke en duurzame samenleving. Het kunnen lezen en schrijven is een basisrecht voor elk individu. Stichting Lezen & Schrijven zet zich, sinds haar oprichting in 2004, in om laaggeletterdheid te voorkomen en te verminderen. Nu en in de toekomst. Als aanjager informeert, stimuleert en activeert de stichting vele organisaties in de publieke en private sector in de aanpak van laaggeletterdheid. Ook initieert de stichting projecten om het belang van taal op een inspirerende en innovatieve wijze onder de aandacht te brengen en praktische handvatten te bieden om hiermee aan de slag te gaan. Hieruit ontstond in 2005 het project Taalkr8! voor vmbo-scholen.
Prinses Laurentien bezoekt een workshop bij de lancering van Taalkr8! op de Van der Capellen Scholengemeenschap in Zwolle
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 6-7
7
14-01-2009 14:09:15
Taalkr8! Taalkr8! laat scholieren op een aansprekende en creatieve manier omgaan met taal. Door het volgen van speciaal voor deze dag ontworpen workshops van eigen docenten, specialisten van buiten de school of medewerkers van een lokale bibliotheek zien leerlingen in dat taal niet alleen leuk, maar ook belangrijk is. Taalkr8! stimuleert ook dat docenten het taalbeleid van de school onder de loep nemen en actief verbeteren.
“Taal is de sleutel tot jullie toekomst”, zei Margreet de Vries, directeur van Stichting Lezen & Schrijven, tegen leerlingen van het Gomarus College in Zuidhorn op hun Taalkr8!-dag. “Zonder taal kom je nergens. Niet alleen bij Nederlands, maar ook niet bij wiskunde, geschiedenis, aardrijkskunde en alle andere vakken. Zonder taal kun je ook geen briefje sturen naar die leuke jongen of dat leuke meisje in de klas.”
Workshop songteksten schrijven Haagse Taalkr8!-dagen
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 8-9
9
14-01-2009 14:09:16
De noodzaak: harde feiten en droge cijfers Met Taalkr8! wil Stichting Lezen & Schrijven een bijdrage leveren aan het voor komen en verminderen van taalachterstanden bij jongeren. Dat dit nodig is blijkt wel uit de cijfers: • een kwart van de kinderen begint aan de basisschool met een taalachterstand van twee jaar en een kwart van de kinderen verlaat groep 8 met een lees achterstand van twee jaar. • 7 procent van alle jongeren tussen de 16 en 24 jaar is laaggeletterd. • 15 procent van de vijftienjarigen kan onvoldoende lezen om mee te komen in de samenleving. • op niveau 1 en 2 van het Middelbaar Beroepsonderwijs (mbo) is 30 procent van de jongeren laaggeletterd. • tachtig procent van de mbo-docenten vindt dat hun leerlingen, vanwege gebrekkige taalvaardigheden, onvoldoende zijn voorbereid op de arbeidsmarkt.
Flyer Haagse Taalkr8!-dag
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 10-11
11
14-01-2009 14:09:16
Het doel Door Taalkr8!: • worden jongeren zich ervan bewust dat een goede taalvaardigheid de kans op een betere toekomst vergroot; • zien jongeren in dat taal leuk, spannend en uitdagend is; • worden docenten en schoolleiders in het voortgezet onderwijs gestimuleerd om taalbeleid en leesbevordering hoger op de agenda te zetten en te houden. Niet alleen docenten Nederlands maar ook vakdocenten doen actief mee tijdens een Taalkr8!-dag en krijgen hiermee meer inzicht in het belang van taalvaardigheid binnen hun eigen vakken. Ook de mensen die van buiten de school (reclamemakers, schrijvers, rappers of dichters) meedoen werken verfrissend en inspirerend voor leerling en docent. Daarnaast is Taalkr8! een platform om samenwerking te bevorderen met lokale organisaties als bibliotheken, bedrijven en onderwijsadviesdiensten.
Workshop gedichten schrijven op de Nehalennia Scholengemeenschap in Middelburg
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 12-13
13
14-01-2009 14:09:17
Taalkr8! een sneeuwbaleffect De sneeuwbal van Taalkr8! is langzaam maar zeker gaan rollen. In 2005 organiseerde Stichting Lezen & Schrijven een Taalkr8!-dag, in 2006 en 2007 organiseerden 11 scholen een Taalkr8!-dag. De Van der Capellen Scholengemeenschap in Zwolle beet het spits af op 5 september 2006 in aanwezigheid van H.K.H. Prinses Laurentien der Nederlanden. Taalkr8! brak pas echt goed door in 2008, toen hielden 29 scholen door heel Nederland een Taalkr8!-dag. Het succes van Taalkr8! in 2008 is mede te danken aan de financiële ondersteuning van € 2500,- die de stichting, dankzij een subsidie van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aan de eerste twintig vmbo-scholen kon bieden. Met dit steuntje in de rug konden scholen geheel zelfstandig een dag organiseren en naar eigen inzicht invullen.
Rico Sticks van de hiphopformatie ‘Opgezwolle’ bij de lancering van Taalkr8! op de Van der Capellen Scholengemeenschap in Zwolle
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 14-15
15
14-01-2009 14:09:18
Hoe ziet een Taalkr8!-dag er uit? De meeste scholen kozen voor een bijzondere opening door een Alfabetiseringsambassadeur, een ex-laaggeletterde. Daarna volgen de leerlingen workshops waarin zij op een leuke en creatieve manier bezig zijn met taal. Scholen bepalen zelf welke workshops zij aanbieden. Ideeën voor workshops, kant-en-klare beschrijvingen en draaiboeken zijn te vinden op de website www.taalkr8.nl. Bij de centrale dagafsluiting presenteren de leerlingen hun resultaten door bijvoorbeeld door hun rap voor te dragen of hun gedicht voor te lezen.
Voorbeelden van workshops Schrijf je eigen achterflaptekst: Leerlingen bedenken hun eigen verhaal en werken dit uit tot achterflaptekst, met begeleiding van een schrijver. Door een achterflaptekst te schrijven, leren ze waaraan een goed en spannend boek moet voldoen. Krant maken: Leerlingen maken de voorpagina van een krant door hun selectie van het nieuws om te zetten in pakkende koppen en interessante berichten en foto’s. Zo ontdekken leerlingen wat er bij het maken van een krant komt kijken.
Taalkr8!-plaquette
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 16-17
17
14-01-2009 14:09:18
Rapclass: Leerlingen schrijven zelf een rap en zijn even een popster. Belangrijke elementen van een goede rap zijn taal, zinsconstructies en woordkeuze. Tijdens de dagafsluiting kunnen ze deze rap zelf ten gehore brengen.
OCHTENDPROGRAMMA START 9 : 0 0 O P H ET B I N N E N PLE I N
RONDE 1
RONDE 2
9:15 - 10:30
11:00 - 12:15
WORKSHOP
LOKAAL
DOOR
BEGELEIDING
KLAS
BEGELEIDING
KLAS
BEGELEIDING
1. Rappen
022
Vincent van der Steen
Pie
1A
Muc
3T1
Ker
2. Songtekst in beweging
041
Barbara van Gelder
Kau
1B
Ofk
3T2
Eer
3. Persbericht
217
Barry Raymakers
Wem/Ama
3T2
Eer
1B
Ofk
4. Dichten
216
Mirjam Poolster
Ast/Kuh
3T4
Hal
1D
Bos
5. Storyboarding
058
Sca
Bie/Hou/Kod
1E
Vev
3H1
Hui/Fea
6. Boeken top 20!
116
Tineke Kistemaker
Cro
3H2
Rof
3Z1
Hee
7. Website bouwen
316
Chad Deriksen
Let
3Z3
Uil/Vie
3Z4
Bac
9. Letterfantasie / Bodytalk
220
Joost Konings
Din/Mas
3Z4
Bac
3Z3
Uil/Vie
10. De-Niet-Lezen-Club
115
Corinne Scheltens
Rof
3Z1
Hee
3Z2
Zwi
11. Inburgeren andersom
175
Alice Hendriks
Ben/Yal
3Z2
Zwi
3H2
Rof
12. Blindemannetje
025
Mee
Geb/Muc
1D
Bos
3T4
Hal
13. Koken zonder overleg
218
Tuy
Zim
3T3
Nia
1C
Wem
14. Verhalen vertellen
117
Piet van der Pas
Hal
1J
Cro
1K
Mas
15. Het dagboek van mijn vader
317
Gemma van WInden
Hed
3H1
Hui/Fea
1E
Vev
16. SMS-berichten
174
Trees Steeghs
Chf
1C
Wem
3T3
Nia
17. Reclame!
320
Lem
Dub
3T1
Ker
1A
Muc
18. Musical Grease!
178
Jun / She
Ely
1K
Mas
1J
Cro
8. Fotoverhaal maken
Reclameteksten maken: Het bedenken van een pakkende tekst voor reclame op televisie of radio lijkt gemakkelijker dan het is. De workshop daagt leerlingen uit om creatief te denken en op pakkende wijze een product aan te prijzen. Website maken: Leerlingen zijn bijna allemaal actief op internet, maar een website zonder tekst komt nauwelijks voor. In deze workshop maken zij een eenvoudige website die ze later thuis kunnen opzoeken en aan hun ouders kunnen laten zien. Soap schrijven: Leerlingen leren hoe zij een goede, smeuïge soapscène kunnen maken. Ze schrijven zelf een paar korte dialogen en leren hoe de dialoogschrijver ervoor zorgt dat de scène spannend is.
Voorbeeldprogramma van een Taalkr8!-dag. 19
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 18-19
14-01-2009 14:09:19
Aan het woord: Alfabetiseringsambassadeurs - pak die kans! Alfabetiseringsambassadeurs weten als geen ander hoe het is om niet te kunnen lezen en schrijven. Ze schamen zich vaak, voelen zich buitengesloten en eenzaam en kunnen in hun leven niet alle kansen benutten. Het verhaal van deze ervaringsdeskundigen ontroert en zet leerlingen aan tot denken. Herman de Boorder (71) kreeg de aula met ruim 200 leerlingen van de Purmerendse Scholengemeenschap stil met zijn woorden: “Zorg dat je goed leert lezen en schrijven zodat je niet zoals ik op de kolenschuit terecht komt, maar op een luxe cruiseschip. Nu heb je de kans.” Ook Henk Dijker (53) sprak op het schoolplein van het Stanislas College in Delft de scholieren toe: “Jarenlang heb ik mijn taalachterstand verborgen weten te houden. Taal is overal: geschreven veiligheidsvoorschriften, werkbriefjes invullen, computerwerk. Nu ik kan lezen is mijn leven een stuk gemakkelijker geworden.” En de 64-jarige Yme Dikkelboom zei bij de opening van Taalkr8! op het Gomarus College in Zuidhorn: “Ik kan nu de koppen in de krant lezen en stukjes van de ondertiteling op de tv. Mijn boodschap: Pak school met beide handen aan, doe je best voor de toekomst.”
Alfabetiseringsambassadeur Henk Dijker spreekt op een Taalkr8!-dag
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 20-21
21
14-01-2009 14:09:20
Leerlingen - gevoel in woord Tijdens de workshop gedichten maken leren scholieren hun gevoelens onder woorden te brengen. Onderstaande gedichten zijn gemaakt door leerlingen van het Gomarus College in Zuidhorn. De gedichten laten zien hoe leerlingen een Taalkr8!-dag ervaren en welke invloed het heeft op hun manier van denken.
26 letters Wat wil ik jou graag schrijven, Jouw mooie brieven lezen. Ik weet niet hoe, Ik kan niet lezen. Wat wil ik graag lezen, Jou brieven schrijven. Maar ik weet niet hoe het moet.
Anniek Ypenga (12)
Lancering Taalkr8! op de Van der Capellen Scholengemeenschap in Zwolle
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 22-23
23
14-01-2009 14:09:20
Overleven
Op Slot
Hoe het voelt als je geen taal kent?
Heel de wereld zit vol letters maar het slot ervan zit dicht
Je weet niet wat letters zijn, Je weet niet wat cijfers zijn,
‘k zou het open willen breken
Je kent de woorden niet,
Of open willen zagen
Je begrijpt het niet.
maar het slot is veel te sterk
Wat moet je zonder taal? Ik zou het iemand willen vragen Je staat in een straat,
maar dan verraad ik mijn geheim
Je weet niet waar je bent, Je ziet het naambordje, maar er dringt niets door.
Hoe ik kan het slot open krijgen
Je staat in een straat,
en net als ieder ander zijn?
Je weet niet hoe en waar. Is er geen schrijver die me de taal kan uitleggen? Of een dominee? Kan een burgemeester mij uitleggen hoe taal werkt? Is er geen boek: Hoe overleef ik de taal? Oh nee, daar heb ik niets aan, ik kan niet lezen.
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 24-25
Anniek Ypenga (12)
Joanne Hoekstra (13)
24
25
14-01-2009 14:09:20
Docenten en workshopleiders herkenbaar en inspirerend Struikelblok “Taal is het grootste struikelblok voor onze leerlingen. Taalvaardigheid is één van de belangrijkste voorwaarden voor een succesvolle schoolloopbaan. Je kunt pas goed zijn in wiskunde als je goed bent in taal. Het is belangrijk dat leerlingen inzien waar het misgaat. Als zij niet weten wat het struikelblok is, weten ze ook niet waar ze over vallen. Binnen de school zijn al diverse successen geboekt. Bijvoorbeeld een leerling die een indicatie voor het Praktijkonderwijs had. Na een speciaal taalprogramma, kwam ze in de kaderberoepsgerichte leerweg terecht.” Henrique Dekkers, directeur van het Stanislascollege in Delft
Leerling van het Stanislascollege in Delft overhandigt staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Marja van Bijsterveldt het struikelblok ‘Taal’
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 26-27
27
14-01-2009 14:09:21
Les aansprekend maken
Speerpunt
“Het doel van de dag is voor ons tweeledig: wij zien het grote belang van een
“Docenten begrijpen nu dat er bij onze leerlingengroep extra aandacht moet
goede beheersing van de Nederlandse taal, niet alleen bij het vak Nederlands,
zijn voor de basisvaardigheden. Dit wordt ons speerpunt de komende tijd.”
maar ook bij de andere vakken omdat nu eenmaal met lesmethodes wordt
Ank van Hooijdonk, docent van het Hub van Doornecollege in Deurne
gewerkt die zeer “talig” zijn. Als een leerling moeite heeft met lezen, heeft dat dus gevolgen voor alle vakken. De Taalkr8!-dag biedt ons de gelegenheid om externen te betrekken om het leren zo aansprekend mogelijk te maken voor leerlingen, waardoor ze het prettiger vinden om met de lesstof bezig te zijn.” Jan Vesseur, teamleider van het Christelijk Lyceum in Delft
Bolsterachtige kids worden vrolijke jongeren “Het programma van de Taalkr8!-Leeskr8!-dag stond als een huis, maar wat vonden onze vmbo’ers ervan? Ik liep voorzichtig langs de lokalen van de workshops.
Inspirerende dag
Een tikkeltje nerveus. Dat bleek volledig onnodig. De wat slome, ruwe bolster-
“Taalkr8! heb ik ervaren als een inspirerende dag. Het was bijzonder om de
jongeren. In elk lokaal hetzelfde tafereel: geïnteresseerde vmbo-leerlingen die
leerlingen op een andere manier met taal bezig te zien. De leerlingen hadden
aan de lippen hingen van enthousiaste workshopleiders. Mijn docenthart vulde
niet direct een beeld van wat de dag zou brengen. Het woord taal riep in eerste
zich met trots.”
instantie weerstand op, maar op de dag zelf hebben ze ervaren dat je ook op
Tera Uijtdewilligen, Team Educatie van het Scheepvaart- en
een hele andere manier met taal bezig kunt zijn.”
Transportcollege in Rotterdam
achtige kids van die ochtend waren veranderd in gemotiveerde en vrolijke
Alie Kauerz, docent van Het Streek in Ede 28
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 28-29
29
14-01-2009 14:09:21
Behoorlijk onder de indruk
Niet dom, wel een probleem
“De kinderen waren behoorlijk onder de indruk van het verhaal van de ex-
“Wij constateren dat het niveau van taalvaardigheid van de nieuwe leerlingen
laaggeletterde. Ze waren verbaasd dat analfabetisme nog bestaat in Nederland.
elk jaar afneemt. Dit is een landelijk fenomeen en het is tijd om de noodklok te
Voor de docenten betekent Taalkr8! dat we in de toekomst nog actiever aan de
luiden. De leerling begrijpt de tekst in schoolboeken vaak niet. Hierdoor pres-
slag gaan met taalbeleid. Het beleid gaan we eens goed op papier zetten.”
teert hij/zij onder niveau. Daarbij komt dat de leerling zich dom voelt en zich
Marion Gosewehr, mediathecaris van de Haemstede-Barger vmbo
schaamt. De school legt de verantwoordelijkheid voor het oplossen van het
in Heemstede
probleem bij de leerling. We geven aan dat de leerling niet dom is, maar wel een probleem heeft. Vervolgens ondersteunen we de leerling bij het wegwerken van de taalachterstand. Ook de ouders betrekken we hierbij.” Marja van der Helm, dyslexiespecialist en docent Nederlands van het
Niet doceren maar activeren
Stanislascollege in Delft
“Taalkr8! maakt taal tastbaar. Een boekbespreking kan altijd rekenen op vieze gezichten. Nu kwam iemand van de bibliotheek een boek bespreken. De kinderen genoten. De dag geeft op brede wijze weer wat taal voor ons betekent. Taal is belangrijk. Dat kunnen wij wel roepen, maar als mensen van buiten de
Op de kaart
school – een schrijver, dichter en ex-laaggeletterde – dat zeggen, maakt het
“Het was een leuke stimulans om met taal bezig te zijn en het taalbeleid weer
extra indruk op de leerlingen. In ons taalbeleid willen we kinderen de taal niet
eens op de kaart te zetten op een goede en concrete manier.”
doceren maar hen er juist in activeren.”
Sjoukje de Vries, docent Nederlands van het Reitdiep College
Guus Houtzager, directeur van het Raayland College in Venray
in Groningen
30
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 30-31
31
14-01-2009 14:09:21
Niet vies van taal
Herkenbaar
“Op de Taalkr8!-dag maakten onze leerlingen kennis met schrijvers zoals Khalid
“Taalkr8! moeten we vaker doen op school. Als alleen taaldocenten zich met
Boudou en andere rolmodellen. Ze zagen dat er dus toffe mensen kunnen zijn,
taalvaardigheid bezighouden dan zijn de opbrengsten gering. Het verhaal van
die niet vies zijn van taal. Taalkr8! liet zien dat taal leuk kan zijn en niet altijd iets
de Alfabetiseringsambassadeur was herkenbaar en inspirerend. De leerlingen
waarin je faalt. Daarnaast is het een goede impuls om ons taalbeleid kritisch te
vonden de Taalkr8!-dag leuk en leerzaam. De leerlingen vonden het verfrissend
bekijken en op te schudden. We zetten alle zeilen bij om de taalachterstanden
om eens een ander gezicht voor de klas te zien. De ontmoeting met een echte
weg te werken door een uur extra Nederlands in de week en een woorden-
dichter vonden de eerstejaars leerlingen bijzonder.”
schatmethode. Taalkr8! past daarbij.”
Dimitri Frans, docent van Praktijk Onderwijs in Almere
Marien van Huuksloot-Kramp, clusterdocent vmbo Veenoord in Rotterdam
Meer dan Nederlandse les
Weerzin knakte “Op onze school hebben 140 van de 375 scholieren dyslexie. Ze hadden dus
“Taalkr8! is een mooie manier voor leerlingen om op een andere manier met
niet zo’n zin in een dag met taal. “Wie organiseert nu zoiets?!” Die houding
taal bezig te zijn. Het was voor de leerlingen goed om te ervaren dat taal meer
veranderde bij het verhaal van de Taalkr8!. Het werd stil uit respect en omdat
is dan de Nederlandse les, die ze drie keer per week bijwonen. Dit was leuker
ineens het belang van taal concreet werd. De weerzin knakte volledig bij de
voor de leerlingen dan de grammatica en spellingopdrachten. Het was ook
workshops: “Oh we gaan niet lezen of schrijven, maar iets anders doen”. Het is
goed voor de leerlingen om te zien waar taal allemaal bij van pas komt.”
winst dat leerlingen zien dat taal leuk kan zijn.”
Birgit Wolf, docent Nederlands van Het Pleincollege de Burgh in Eindhoven
Micha Wijngaards, docent Nederlands van Het Prisma College in Breda
32
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 32-33
33
14-01-2009 14:09:21
Bijzonder creatief
Echt geraakt
“Vmbo-leerlingen hebben vaak moeite met taal en kampen met de onterechte
“Op de Taalkr8!-dag hebben we alle ‘soorten’ taal vormgegeven in workshops.
reputatie van “dat wordt nooit meer wat”. Maar op de Taalkr8!-dagen blijkt
Een geweldig feest! Leerlingen vinden taal leuk, vooral de fictielessen, het
dat ze bijzonder creatief kunnen zijn met taal. Ze kunnen er meer mee dan
creatief schrijven en dichten. We hebben de dichtbundel ‘Heel de wereld zit vol
ze zelf ook dachten. Zo komt de rapclass dichterbij hun belevingswereld dan
letters’ gemaakt. In de aanloop daar naartoe is er veel gesproken over wat taal
bijvoorbeeld het dictee. Aan het einde van de dag realiseren ze zich dat taal
met je doet en hoe moeilijk het is als je met lees- en schrijfproblemen wordt
een middel is om verder te komen in het leven.
geconfronteerd. We hebben ons verbaasd over het wonder taal en de moge-
Imke Martens, projectleider Taalkr8!-Leeskr8! Openbare Bibliotheek in Den Haag
lijkheden om met elkaar te communiceren. We kregen door de Taalkr8! een nieuwe, andere kijk op de problematiek van taal. Dat heeft ons echt geraakt. Daar willen we verder mee. In ons taalbeleid op onze school en in brede zin.” Klazien de Ruiter, docent Nederlands van het Gomarus College in Zuidhorn
Grote duw in de rug “We waren al een tijd van plan om Taalkr8! te organiseren, maar het ontbrak ons aan tijd en middelen. De financiële bijdrage van Stichting Lezen & Schrijven gaf ons een grote duw in de rug om het nu echt goed op te pakken. Nu is aan-
Taalbeleid
getoond hoe zinvol en plezierig zo’n dag is en het plan van aanpak er ligt, ligt
“Naar aanleiding van de Taalkr8!-dag wordt er een serie lessen opgezet die te
niets meer in de weg om Taalkr8! elk jaar te houden.”
maken hebben met leesvaardigheid. Ook in het team staat het taalbeleid op de
Ruud Swildens, docent Nederlands van het Sint Montfort in Rotterdam
agenda voor nadere uitwerking.” Astrid van Dorsten, docent Frans van het Willem van Oranje College in Waalwijk
34
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 34-35
35
14-01-2009 14:09:21
Zichtbaar “Onze leerlingen communiceren op alle mogelijke manieren, ook soms op ongewenste omdat ze niet alle mogelijkheden kennen. Taal moet voor onze leerlingen zichtbaar worden; taal is meer dan alleen woorden op papier. Taalkr8! toont dat je taal kunt gebruiken om jezelf uit te drukken, om te vertellen wat je ziet, hoort, ruikt en voelt. Met taal kun je uitdrukken dat je iemand aardig vindt of juist niet. Taalkr8! was een nuttige dag, die kracht dienen we elke dag weer in te zetten.” Huib van den Beuken, directeur van het Hub van Doornecollege in Deurne
Beleid aan de praat krijgen “Met Taalkr8! wilden we het taalbeleid op school aan de praat krijgen. Dit is een eerste goede start. Ook wilden we de kinderen van de eerste klassen laten ervaren dat taal niet saai is. Leerlingen zeggen vaak: Ik kan toch al Nederlands, waarom dit vak? Maar taal is nodig om de wereld om je heen nog beter te begrijpen.” Inez van den Haak, hoofd vakgroep Nederlands van de RK Scholengemeenschap Thamen in Uithoorn
36
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 36-37
Workshop zeemansliederen tijdens een Taalkr8!-Leeskr8!-dag op het Scheepvaart- en Transportcollege in Rotterdam
14-01-2009 14:09:22
Waar heeft Taalkr8! plaatsgevonden 2005 Purmerendse scholengemeenschap Locatie W.J. Bladgroen 2006 Christelijk Lyceum Delft, Locatie Hof van Delft Van der Capellen Scholengemeenschap 2007 De Haagsche en Escamp Horeca en Techniek van de SG Zuid-West De Haagse Zuid-West Hofstad College IVKO Amsterdam Nehalennia Scholengemeenschap Nova College Varias College Vmbo Zuid-West van de de SG Zuid-West Wellant College 2008 Andreas College locatie Rijnmond Christelijk Lyceum Delft, Locatie Hof van Delft Da Vinci College De Haagsche en Escamp Horeca en Techniek van de SG Zuid-West Delta College
38
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 38-39
plaats
Purmerend
Delft Zwolle
Den Haag Den Haag Den Haag Middelburg Den Haag Den Haag Den Haag Den Haag
Katwijk Delft Roosendaal Den Haag Utrecht
Develstijn College Gomarus College Haemstede Barger Hub van Doorne College Midden-Brabant College Afdeling Zorg en Welzijn Noordrand College Nova College Openbare bibliotheek Terschelling Pleincollege de Burgh Praktijkschool IJsselcollege Prisma de Rotonde PrO Almere locatie Bachweg PrO Almere locatie Klipgried PrO Almere locatie Tom Poes Raayland College Reitdiep College Scheepvaart- en Transportcollege Scholengemeenschap Thamen Sint Montfort Stanislas College in Delft Varias College Vmbo Zuid-West van de SG Zuid-West Willem van Oranje College Zuiderpark College
Zwijndrecht Zuidhorn Heemstede Deurne Tilburg Rotterdam Riederwaard Terschelling Eindhoven Capelle a/d IJssel Breda Almere Almere Almere Venray Groningen Rotterdam Uithoorn Rotterdam Delft Den Haag Den Haag Waalwijk Rotterdam
39
14-01-2009 14:09:22
Leuk, nuttig en nodig Leerlingen vinden het leuk om op een andere manier met taal om te gaan en zijn enthousiast over Taalkr8!, zo blijkt uit de evaluatieformulieren die leerlingen invulden. Ook docenten delen in het enthousiasme. Een aantal opvallende zaken uit de evaluatie: • docenten zijn zich bewust geworden van de noodzaak van meer (structurele) aandacht voor de basisvaardigheden lezen, schrijven en rekenen bij hun (taalzwakke) leerlingen; • docenten zijn zich bewust geworden dat als alleen taaldocenten zich met taalbeleid bezighouden de opbrengsten te gering zijn; • het gebrek aan (financiële) middelen en personeelscapaciteit vormen voor een school de drempel om taalzwakke leerlingen te begeleiden en om structurele aandacht voor taalbeleid van de grond te krijgen; • de verhalen van Alfabetiseringsambassadeurs waren voor veel leerlingen herkenbaar en inspirerend; • veel scholen hebben naar aanleiding van Taalkr8! een specifiek taalbeleid ontwikkeld.
Workshop Haagse Taalkr8!-dag
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 40-41
41
14-01-2009 14:09:23
Een wereld te winnen Taalkr8! is in 2005 ontwikkeld om een bijdrage te leveren aan het verminderen van laaggeletterdheid onder jongeren. Het project, een dag waarop het plezier in taal voorop staat, is leuk, jaagt aan en is vooral hard nodig. Met 41 Taalkr8!dagen in vier jaar ontdekten ruim 8.000 leerlingen dat zij meer kunnen met taal dan zij zelf dachten. Zelfs taalzwakke leerlingen reageerden enthousiast op Taalkr8!. Dat is winst. Het zette eveneens aan tot verbetering en verbreding van het taalbeleid op de Taalkr8!-scholen. En betrok veel nieuwe mensen binnen én buiten de school bij de aanpak van laaggeletterdheid. Ook dat is winst. Om lees- en schrijfproblemen bij jongeren echt weg te werken is blijvende aandacht nodig. Nederland telt meer dan 400 vmbo-scholen. Er is dus nog een wereld te winnen. En hier is iedereen bij nodig. Want een geletterde samenleving is een gezamenlijke verantwoordelijkheid, waarin scholen, bibliotheken en ouders een sleutelrol spelen. Met Taalkr8! kunt ook u concrete invulling geven aan deze rol.
Logo Taalkr8!
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 42-43
43
14-01-2009 14:09:23
Colofon Titel: Taalkr8! © Stichting Lezen & Schrijven Den Haag, januari 2009 Redactie: Merijn van Grieken | Van Grieken Tekst Foto’s: Taalkr8!-scholen, pagina 2: Sebastiaan ter Burg, pagina 4, 20 en 29: Capital Foto’s, pagina 8, 10, 16 en 40: Sacha Grootjans Vormgeving: LaMarque, Amsterdam Druk: 1e druk Uitgave: Stichting Lezen & Schrijven DVD: Starsound Productions Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de directeur van Stichting Lezen & Schrijven. ISBN: 978-90-78261-06-3 Stichting Lezen & Schrijven Lange Voorhout 19, 2514 EB Den Haag Telefoon: 070 302 26 60, Fax: 070 302 26 61 E-mail:
[email protected] Website: www.lezenenschrijven.nl KvK: 27263438
L&S8019-03_Taalkr8!_3.indd 44
14-01-2009 14:09:23
