Louis Ferrant – WGC Medikuregem - Universiteit Antwerpen Ervaringen van een arts in een multiculturele wijk Vreemd en ziek zijn in onze welvaartstaat 22-05-2014 Pentalfa
Dimensies van diversiteit • • • • • • • • •
Etniciteit Culturele identiteit Klasse Levensfase Talent/handicap Religie Sekse Seksuele oriëntatie beroep
22-05-2014
Pentalfa
Etnische en culturele diversiteit in de medische praktijk
• • • • •
Diversiteit van patiënten Interculturele communicatie Specifieke problemen met migranten Frequente ziektebeelden, aanpassingspathologie Culturele competentie
22-05-2014
Pentalfa
Het Belgisch migratielandschap (1) • Aandeel buitenlanders : 9,76% of 1.057.666 personen (2011) • Ongelijke verdeling : Brussel 33% Wallonie 9,5 % Vlaanderen 6,4% • Drie voornaamste niet-EUnationaliteiten : Marokkanen (81.943), Turken (39.551) en Congolezen (18.056)
22-05-2014
Pentalfa
Het Belgisch migratielandschap (2) Bijzondere categorie : asielaanvragers (28.100 personen in 2012- Eurostat) : • voornamelijk uit Afghanistan(12,4%) Guinee(8,4%), Rusland (6,8%),Congo (6,2%)en Kosovo (4,5%) • niet-begeleide minderjarigen : Afghanistan (31,7%), Guinee (18,6%) en Irak (6,6%) Illegalen : geen gegevens 22-05-2014
Pentalfa
Brussel :een jonge bevolking Bevolkingspiramide Brussels Gewest en België, 2011
Bron: FOD Economie, ADSEI, Rijksregister 22-05-2014
Pentalfa
Een stad van immigranten Verdeling van de geboorten naar nationaliteit van de moeder (huidige en oorspronkelijke), Brussel, 2010 Nationaliteit Brusselse bevolking, 2012
22-05-2014
Pentalfa Bron: Rijksregister
Bron: Statistische geboorteformulieren
Een kwetsbare bevolking Aandeel van de bevolking met een inkomen onder de armoederisicogrens per gewest, inkomens 2010
22-05-2014
Pentalfa
Armoederisicogrens en het bedrag van maandelijkse uitkeringen • Armoederisicogrens
• Leefloon (OCMW 2012)
(EU-Silc 2010) voor alleenstaande : 1000€ • Koppel met 2 kinderen 2101 €
voor alleenstaande: 801,34€ • Koppel met 2 kinderen: 1068,34€
2° Interculturele communicatie • Verbale communicatie : taal • Non-verbale communicatie
1 Diversiteit 2 Interculturele communicatie 3 Specifieke problemen met migranten 4 Ziektebeelden 5 Culturele competentie
22-05-2014
Pentalfa
22-05-2014
Pentalfa
Beinvloedende factoren • • • •
Perceptie Tijd- en ruimtebeleving Denkpatronen Vooronderstellingen
22-05-2014
Pentalfa
3°Specifieke problemen met migranten die de interactie beinvloeden Als patiënt: Taalbarrières Administratieve problemen Socio-economische problemen Traumatisch verleden Geen kennis van ons gezondheidszorgsysteem Andere kijk op ziekte en gezondheid: traditionele genezers/kruiden Culturele/religieuze verschillen: Ramadan Als hulpverlener : Geen info over voorgeschiedenis Negatieve houding van hulpverlener:
22-05-2014
Positief racisme: ’arme migranten’ Negatief racisme: ze weten niet beter Financieel voordeel: laten terugkomen/ steeds andere medicatie
Pentalfa
Klachtenpatroon Presenteren van klachten: Onverklaarbaar volgens westerse normen Zeer fysisch Veel gebruik van metaforen Theatraal Geen therapie helpt Eis voor technische onderzoeken Moeilijk uiten van psychische problemen Minder oog voor preventie
22-05-2014
Pentalfa
Preventie : onmogelijke boodschap? • Screening op borstkanker (grote variatie van 10% tot 50%), cervixkanker (24,6 % bij Turkse 36,5% bij Marokkaanse en 73,5 % bij Belgische vrouwen)..lage opkomst • Positief :vaccinaties bij baby’s en kinderen : > 95% dekkingsgraad) • Werken op lange termijn: vraagt geduld en politieke wil • Kleine lokale initiatieven blijven noodzakelijk 22-05-2014
Pentalfa
Marokkaanse vrouw 45 jaar • • • • • • •
Hoofdpijn sinds laatste bevalling in 2002 Milde bloeddrukverhoging sinds 2003 Functionele maagklachten sinds 2007 Pijn in de lage rug sinds 2010 Pijn in de linker arm sinds 2011 Dorsale rugpijn : patiënte vraagt borstreductie.. Alle onderzoeken normaal behalve BD 15/9
• Diagnose : ?
22-05-2014
Pentalfa
Enkele tips • Investeer in een goede vertrouwensrelatie en toon betrokkenheid en inzet • Probeer als hulpverlener de klachten te interpreteren ( somatisch-psychologisch-sociaal-existentieel): “le corps parle” • Leg met beelden uit dat (chronishe)stress kan leiden tot chronische problemen
22-05-2014
Pentalfa
Referentiekaders en taalgebruik • Artsen: vertrouwde en aangeleerde proces van biomedische diagnosestelling • Patiënten: ‘eigenaardige’ verwoording van hun klachten en specifieke zorgen rond impact op de familie . Uiteenlopende culturele variaties in het beschrijven van symptomen • Personalistische visie : ziekte als straf of wraak • “Verklaringsmodellen” 22-05-2014
Pentalfa
Zeynep ° 1960 • • • •
1968 : van Turkije naar België 1978 : gehuwd , 2 dochters 1981 : schoonmaakster in UZ 1987 : man werkloos
22-05-2014
Pentalfa
Zeynep (2) • 05-2012 : “ mijn maag brandt, mijn buik zwelt, ik zie zwart voor mijn ogen, ik heb geen eetlust meer, ik ben misselijk”
• 07-2012 : “ Ik heb een prop in mijn keel , ik kan niet slikken, ik heb een droge tong en een vieze smaak in de mond, ik heb geen kracht meer en nu begint mijn hoofd ook te draaien” 22-05-2014
Pentalfa
Niet-westerse
Westerse cultuur
• Metafoor taalgebruik
• rationeel taalgebruik
• Overdracht van de realiteit
• Overdracht van de realiteit in woorden
in beelden
• Verbonden met een ‘groep’ • Individualistische invalshoek • Arts beslist • Informed consent 22-05-2014
Pentalfa
4° Frequente ziektebeelden • • • • • • •
Diabetes Hypertensie Scabies Ferriprieve anemie Vit D deficiëntie Depressie ( gesomatiseerd ) Oesofagitis
1 Diversiteit 2 Interculturele communicatie 3 Specifieke problemen met migranten 4 Ziektebeelden 5 Culturele competentie
22-05-2014
Pentalfa
Niet te missen diagnosen • • • • • • •
TB ( pulmonair, nier, Pott…) CO- intoxicatie + aandacht voor huisvesting Malaria ( Centraal Afrika ) SOA Myocardinfarkt Gemaskeerde impotentie: zwakke benen, rugpijn.. Epilepsie behandeld als bovennatuurlijke ziekte
22-05-2014
Pentalfa
Specifieke situaties • • • • • • •
Rouwverwerking na overlijden, na doodgeboren kind…. Hyperventilatie aangebracht als hoofdpijn “eisende” patiënten: Oost-Europa, Marokko ‘gevoel te gaan sterven’ Lichaamsbeeld : verstoord na bvb ongeval Ziektewinst = overlevingsstrategie Attestenwinkel: ‘kan je dit niet schrijven ?’
22-05-2014
Pentalfa
Ethan , een Afghaanse man met koude benen • 15-10-2010 : koud gevoel in beide benen sinds 1 jaar • Anamnese : in 2000 lichaam als “ijs” bij reis in dak van trein • • • • • •
naar Bulgarije. Naar België in 2OO8 , 3 kinderen Asielaanvraag afgewezen, in beroep nog niet erkend K.O. : normaal, schotwonden arm en schouder re Biologie: normaal enkel VIT D deficiëntie Behandeling met D-cure: geen beterschap Consult Neuroloog: normaal. Diagnose : restless legs ? 04-02-2011: Hoofdpijn en slaapstoornis…
22-05-2014
Pentalfa
Vreemdelingen zonder wettig verblijf • Aanpassingspathologie : • Post-traumatische stressstoornis ( geen eenduidige symptomatologie, geen cultureel antwoord) • Depressie ( dikwijls gesomatiseerd ) • Psychosomatische klachten :angstaanvallen, hyperventilatie, maagklachten….
• Geen opleiding of geen erkenning van diploma : nog minder kansen op de arbeidsmarkt 22-05-2014
Pentalfa
5° Evolutie naar culturele competentie • “Multicultural approach”
kennis
• “Cross-cultural approach”
vaardigheden
• “Cultural awareness” – “Cultural sensitivity” professioneel gedrag
Kripalani 2006
22-05-2014
Pentalfa
Medisch-technische aspekten • Kennis van de epidemiologie en klinische manifestatie van ziekte in verschillende etnische groepen (cfr diabetes bij Noord-Afrikanen) • Kennis van de verschillende effecten van behandeling in verschillende etnische groepen (cfr Hypertensie bij WestAfrikanen)
22-05-2014
Pentalfa
Persoonlijke aspecten bij patiënt • Kennis van de context waarin mensen leven (cultureel, sociaal, historisch) • Zich bewust zijn van de wijze waarop de culturele herkomst van de patiënt diens ideeën over gezondheid, gezondheidszorg, referentiekader, evidentie van normen en waarden kan beïnvloeden ( cfr Turkse vrouw met maagpijn) 22-05-2014
Pentalfa
Persoonlijke aspekten bij hulpverlener • Zich bewust zijn van eigen ideeën over gezondheid en
• • • •
gezondheidszorg, eigen referentiekader en evidentie van eigen normen en waarden (bvb westers beeld van depressie) Zich bewust zijn van eigen vooroordelen en de neiging tot stereotyperen (mal-partoutsyndroom) Zich bewust zijn van persoonlijke en professionele onzekerheid Flexibel en creatief kunnen inspelen op nieuwe situaties Informatie kunnen overbrengen (zelf of via ICB’s)
22-05-2014
Pentalfa
Aspekten in relatie tot de maatschappij en het gezondheidssysteem • Kennis van wettelijke regels en juridische procedures met betrekking tot de zorg aan een diverse patiëntengroep www.medimmigrant.be www.pigmentzorg.be • www.intercult.be ‘beleidsaanbevelingen gezondheidszorg allochtonen’
22-05-2014
Pentalfa
Tot slot • Elk individu is belangrijker dan zijn cultuur • Blijf bewust van de invloed van het verschil • Veralgemeen niet
“La différence crée le sens” Pierre Bourdieu 22-05-2014
Pentalfa
