Lopende zaken - meer over voetgangersplanning Egbert Kalle (SOAB) Ineke Spapé (NHTV/SOAB) Antwerpen, 19-06-15 Deel 1. Feiten en trends Deel 2. De brochure: willen, kunnen , doen
Kalverstraat dicht om drukte 06-01-2014 • De Kalverstraat in Amsterdam is vorige maand tijdelijk gesloten vanwege de drukte. De winkelstraat was op zaterdag 28 december ‘overcrowded’, stelt burgemeester Eberhard van der Laan zondag in het televisieprogramma Buitenhof. • De Amsterdamse politie heeft ‘er twintig minuten voor gezorgd dat er geen mensen bij konden’, vertelt Van der Laan. Het is volgens de burgemeester een voorbeeld van de 'enorme drukte' in de hoofdstad. “We moeten wel de balans in de gaten houden”, stelt hij. Bron : Buitenhof
Deel 1: iedereen is voetganger op zijn tijd • • •
• • • •
480 km p jaar pp.: 9 minuten per dag Belangrijkste motieven: sociaal-recreatief, zakelijk en winkelen 2% km is te voet, is wel 1/6 van de totale verplaatsingstijd (60 min) Auto: 0,88 verplaatsingen p.p.p.d., lopen 0,49 18% van verplaatsingen: te voet als hoofdverplaatsing Voor- en natransport: onbekend... Veiligheid: – – –
•
Ca 10% van alle dodelijke slachtoffers is voetganger 50% voetgangersongevallen gebeurt bij oversteken Relatief veel ongevallen met voetgangers bij OVhaltes
6.6 mln Nederlanders wandelen goed voor € 400 mln per jaar Voetganger is niemand tot last, dat is het probleem....
Meer feiten • • • •
33% van alle verplaatsingen (voor alle modaliteiten gezamenlijk) < 5 km. 70% van alle verplaatsingen < 7,5 km. 80% van verplaatsingen te voet < 2,5 km Voetgangersaandeel: – tot 0,5 km: 80% – 0,5 - 1 km: 55% – 1 - 2,5 km: 23%
•
Utilitair lopen: – motief winkelen/boodschappen (17%) – motief onderwijs (11%)
•
Aandeel recreatieve verplaatsingen (58%: wandelen, sociaal-recreatief en visite/logeren) > aandeel utilitaire (42%)
Lopen als hoofdvervoerwijze in aantal NL steden (2005)
Onveiligheid • Europa: 30.000 dodelijke slachtoffers per jaar: – 21% voetganger, 7% fietser en 18% motor/bromfiets – 70% verkeersslachtoffers onder de voetgangers valt in de bebouwde kom – Nederland: • 80% letselongevallen bij voetgangers: vallen • Valongevallen komen niet in verkeersongevallenstatistieken • Geraamd: op ieder geregistreerd verkeersongeval 4 eenzijdige incidenten door struikelen of vallen: 4.000 ziekenhuisopnamen per jaar
Onveiligheid: ouderen en kinderen groter risico
Trends: waarom méér lopen? Volgende trends leiden tot meer lopen: • Vergrijzing, want meer ouderen: – –
•
Toenemende aandacht voor gezondheid en stijgende zorgkosten: – – –
•
–
Steeds meer gemeenten stellen zich ten doel de CO2-emissies te verminderen. Lopen draagt hieraan bij
Jongeren hechten minder belang aan de auto: –
•
Goed ingerichte openbare ruimte draagt bij aan sterke lokale economie Citymarketing: aantrekkelijke (binnen)stad trekt meer bezoekers en versterkt de economische positie van (binnen)steden Loopevenementen als PR- en profileringsinstrument: Nijmeegse Vierdaagse, Marathon van Rotterdam, Singelloop Breda
Gemeenten werken aan klimaatdoelstellingen: –
•
toenemende belang gehecht aan goede gezondheid meer lopen, zowel utilitair als recreatief preventief gezondheidsbeleid is bij gemeenten actueel: beweegvriendelijke wijken, lopen en fietsen als vanzelf geïntegreerd in het dagelijkse verplaatsingspatroon Lopen vermindert klachten op gebied van depressiviteit
Toenemende aandacht voor meerwaarde van kwalitatief aantrekkelijke (binnen)steden: – –
•
Gemeenten moeten op zoek naar mogelijkheden om ouderen langer zelfstandig thuis te laten wonen, actief te betrekken in de samenleving en dus langer gezond te houden Hoe ouder, hoe meer aangewezen op hun directe leefomgeving: meer behoefte aan (kwalitatief goede) voetgangersvoorzieningen
auto minder als statussymbool en autobezit minder belangrijk
Compacte stedenbeleid: – –
Gemeenten zetten in op behoud en versterking van voorzieningen in bestaande stad, niet meer op uitbreiding Dit nabijheidsprincipe, in combinatie met een menging van functies, brengt bestemmingen
Trends: waarom minder lopen? Volgende trends leiden tot minder lopen: • Langere verplaatsingsafstanden: – – – –
•
Toegenomen verkeersonveiligheid voor voetgangers: – –
•
autodominante planning verslechtering van condities voor voetgangers neerwaartse spiraal: steeds minder mensen lopen omdat ze het te onveilig en onprettig vinden voetgangers zijn onder verkeersdeelnemers meest kwetsbare deelnemers
Toenemende claims op (voetgangers)ruimte: –
•
decennialange overheidsplanning gericht op de auto grotere afstanden tussen wonen en werken schaalvergroting en suburbanisatie: barrières lopen verdwijnen van voorzieningen uit wijk en buurt grotere afstanden shift van te voet en per fiets naar auto factor ‘nabijheid’ is heel bepalend in de vervoerwijzekeuze van een (potentiële) voetganger
andere stedelijke functies claimen steeds meer ruimte. Gaat vaak af van voetgangersruimte: fietsparkeerplekken op trottoirs, aanleg (bredere) fietspaden, plaatsen van vuilcontainers en terrassen
Onvoldoende beheer, onderhoud en handhaving: – – –
slecht onderhoud in met name woonwijken minder lopen: losliggende trottoirtegels, overvolle of ontbrekende afvalbakken, kapotte zitbanken, zwerfvuil en hondenpoep te weinig handhaving op fietsers op trottoir of illegaal geparkeerde auto’s ontoereikende bestrijding van wintergladheid op trottoirs
Wat gebeurt er in Nederland? NHTV-onderzoek gemeenten 4 grote (Den Haag, Eindhoven, Rotterdam, Amsterdam), 8 middelgrote (Den Bosch, Enschede, Zwolle, Maastricht, Groningen, Dordrecht, Vlissingen, Houten) en 2 kleinere gemeenten (Wassenaar, Delfzijl) Conclusies: • Belang van voetgangersbeleid en meerwaarde van voetgangers onderschat: onvoldoende kennis meerwaarde • Maatregelen voor voetgangers vaak ad hoc genomen: klachten, knelpunten of een ongeval. Weinig structurele, beleidsmatige benadering • Gemeenten hebben aandacht voor specifieke gebieden (centrum, omgeving scholen of winkelcentra), niet voor woonwijken. • Weinig onderzoek naar voetgangers: veel gebaseerd op benaderingen of schattingen. Uitzondering: voetgangersmodellering. Huidige kwantitatieve onderzoeksgegevens op landelijk niveau (MON / Ovin) zijn voor voetgangers niet betrouwbaar: – – –
• •
verplaatsingen door kinderen onder de 12 jaar niet altijd opgenomen; korte verplaatsingen (zoals een brief op de bus doen) en recreatieve verplaatsingen zonder concreet doel niet (duidelijk) in het onderzoek zijn betrokken; voor- en natransport niet duidelijk zijn opgenomen.
Gemeenten hebben wel behoefte aan meer data voor beter beleid: aantallen en aandelen voetgangers (kwantitatief) en in behoeften en wensen van (potentiële) voetgangers (kwalitatief) Voetgangersbeleid ontbreekt op het bovengemeentelijke niveau: – –
op nationaal niveau ontbreekt voetgangersbeleid: woord voetganger ontbreekt in Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte beleid richt zich uitsluitend op (verkeers)veiligheid, oversteekbaarheid en toegankelijkheid voor specifieke doelgroepen
Feit: intergouvernementele International Transport Forum van de OECD (Organisation
Wat gebeurt er in buitenland? Literatuuronderzoek naar voetgangersplanning in de wereld •
Freiburg: – –
• •
Berlijn: heeft onlangs ingezet op voetgangersbeleid, vooral om de leefkwaliteit van de stad voor de toekomst te garanderen Kopenhagen: – –
•
–
– – – – –
sinds 1987 op verschillende overheidsniveaus structureel beleid voor voetganger, naar aanleiding van volksreferendum in 1978 2003: voetgangersbeleid in multidisciplinair ‘Soft Mobility Master Plan’: stedelijke planning, mobiliteit, educatie, infrastructuur, communicatie en wetgeving. wetgeving verankerde de brede set maatregelen in alle beleidslagen. 2006 legde federale wet ‘Infrastructure Fund for Agglomeration, Traffic, Motorways and Main Roads in Mountain Areas of Fringing Regions’ financiële basis voor vertaling naar lagere schaalniveaus. Genève: binnen dit rijkskader ‘Masterplan Voetpaden’ met meer dan 200 straten als voetgangersgebied en brede, langdurende voetgangerscampagne Zwitserland kent wereldwijd de hoogste voetgangersaandelen in stedelijke mobiliteit
New York (Verenigde Staten): – – –
•
Transport for London zette als bereikbaarheidsorganisatie voor alle modaliteiten vanwege Olympische Spelen 2012 in op voetgangersmarketing om auto- en OV-stelsel zo veel mogelijk te ontlasten en zo bereikbaarheid te garanderen. website, bewegwijzering en speciaal onderzoek.
Zwitserland: –
•
duurzame mobiliteit, klimaatbeleid, leefstijlen en energie vormen beleidsbasis om lopen en fietsen te stimuleren meer ruimte voor verblijven werd bewust gecreëerd door parkeerplaatsen op straat weg te halen en door straten voor het autoverkeer te versmallen of om te zetten in voetgangersgebied
Londen: –
•
sinds 1969 geïntegreerd mobiliteits- en ruimtelijk beleid met duurzame inslag ‘Global Transport Concept’: stimuleren van lopen, fietsen en openbaar vervoer. Voorbeeld: autoarme wijk Vauban
trial and error: zet gewoon witte lijnen, bankjes of bloembakken op straat en kijk wat er gebeurt. als het werkt meer ruimte netwerk voor voetgangers relaxen in middagpauze is een urban life style geworden
Sacramento (Verenigde Staten): – – –
veel bewonersparticipatie gebouwd aan gedragen visie in Masterplan aantal interessante checklisten en een stappenplan om de ‘walkability’ te scoren en gericht te verbeteren Veel Amerikaanse, Australische en Nieuw-Zeelandse steden beschikken over een ‘strategy for walking’
•
Melbourne (Australië):
•
Bogotá (Colombia):
– –
nadruk op beweging en gezondheid: scholenprojecten laten kinderen te voet en per fiets naar school gaan. insteek het verminderen van kleine criminaliteit door impuls te geven aan stedelijke openbare ruimte. Parken, pleinen en nieuwe publieke voorzieningen als scholen en bibliotheken werden aangelegd en onderling verbonden door loop- en fietspaden
Dus: voetgangers zijn belangrijk(er dan we denken) Vanuit persoonlijk perspectief: • • •
Gezond Goedkoop Geestelijk: maakt je hoofd leeg
‘Oplossingen worden al lopend gevonden’. Theoloog S. Kierkegaard
Vanuit maatschappelijk perspectief: • • • • • • • • •
Bijdrage leefomgeving: ‘ogen’ Gunstig voor verkeersveiligheid Groene mobiliteit Recreatieve omzet Gelijkwaardigheidsbeginsel: serieuze manier van verplaatsen Gering ruimtebeslag en goedkoop ‘parkeren’ Relatief goedkope voorzieningen Lopen is CO2-OK! Economisch belang voetgangers groter dan bekend
Deel 2: CROW-publicatie voetgangers • Noodzaak is er • Behoefte aan kennis over meenemen voetgangers in hele beleids- en uitvoeringsproces • Meest actuele kennis • Geschikt voor doelgroep: – – – –
beleidsadviseurs projectleiders coördinatoren b&o meerdere disciplines
Opzet ‘Lopen Loont’
Aanleiding voor integrale aanpak: klacht of initiatief
Stap 5: beheren, onderhouden en monitoren Stap 1: integrale visie formuleren
Stap 4: realisatie voorzieningen voor voetgangers Stap 3: voorzieningen ontwerpen voor voetgangers
Stap 2: integrale visie doorvertalen in sectorale beleidsplannen
Willen
Kunnen
Doen
Willen = overtuigd zijn dat investeren in voetgangers voordelen heeft In publicatie argumenten aanreiken
Willen
Kunnen
Argumenten: • Minder congestie en betere bereikbaarheid voor autoverkeer • Betere luchtkwaliteit, minder CO2 • Stimuleren OV • Hogere volksgezondheid • Hoger welzijnspeil (meer mobiliteit) • Beter verblijfsklimaat • Beter winkelklimaat • Vitalere steden en wijken
• …..
Doen
Indicatieve weergave van de ruimteverdeling en de bestedingen per vervoerwijze voor de Amsterdamse Van Woustraat
Aandeel vervoerwijzekeuze in de weekomzet (hiërarchie)
77% aandeel LV binnenstad
54% omzet van langzaam verkeer
Voetganger als portemonnaie
Willen
Kunnen
Doen
Kunnen = voldoen aan randvoorwaarden om voetganger centraal te kunnen stellen
In publicatie hindernissen noemen en hoe je ze kunt slechten
Willen
Kunnen
Hindernissen: • •
• • • • •
Voetgangers worden niet genoemd in collegeakkoord Voetgangers hebben geen heldere plaats in beleidsplannen, uitvoeringsplannen en beheerplannen Voetganger wordt te beperkt benaderd (niet multidisciplinair en op laagste schaalniveau) Er is geen geld voor investeringen Er is geen kennis van zaken We doen nauwelijks voetgangersonderzoek …..
Doen
Voetgangersonderzoek
Willen
Kunnen
Doen = bij alles wat je doet denken aan plaats van voetgangers en gevolgen voor voetgangers In publicatie per type beleidsplan, uitvoeringsplan of beheerplan aangeven hoe voetgangers centraal te stellen •
• • • • •
Beleidsplannen RO en mobiliteit, liefst zo ‘hoog’ mogelijk strategie Stedenbouwkundige plannen, inrichtingsplannen Gezondheidsplannen, city marketing, economische plannen Recreatieplannen Verkeersplannen (instelling verkeerslichtenregelingen en DVM-systemen) Beheer en onderhoud
Doen
Strategische mobiliteitsagenda Eindhoven
Strategische mobiliteitsagenda Eindhoven
Willen
Kunnen
Doen
Wat is belangrijk als je voetgangers goed wil meenemen in ruimtelijk-stedenbouwkundige plannen en ontwerpen?
Willen
Kunnen
Stedenbouwkundige plannen •
•
•
•
• •
Cascade: zorg voor kaderstellend beleid op zo hoog mogelijk niveau: rijk provincie regio gemeente Gerichte, veilige en aantrekkelijke looproutes naar belangrijke bestemmingen als winkels, scholen, OV-haltes, groenvoorzieningen, sportvelden, etc. Gericht = zo kort mogelijk, geen omwegen, geen barrières als drukke wegen en spoorwegen Veilig = verkeersveilig, sociaal veilig (beiden objectief en subjectief) Aantrekkelijk = goed passend in omgeving, mooi vormgegeven …..
Doen
Willen
Kunnen
Doen
Hoe voetgangers goed mee te nemen in inrichtingsplannen • Strategisch plan als kader • Verder aandacht voor details als: – vlakke bestrating – Veilige oversteekplaatsen – Voldoende breed (afgestemd op intensiteit en alle gebruikers) – Geen hindernissen – Sociaal veilige inpassing in omgeving – Mooi – …..
Willen
Kunnen
Doen
Wat is belangrijk indien je voetgangers goed wil meenemen bij beheer- en onderhoudsplannen?
Willen
Kunnen
Beheer- en onderhoudsplannen • • • •
Bestrating vlak houden Groen op tijd snoeien Looproutes bij (weg)werkzaamheden Gladheidbestrijding op looproutes
Doen
Wees duidelijk voor voetganger
Tot slot…. • • • • • • • • •
Resumé CROW-brochure Zo compleet mogelijk Handleiding Voorbeelden Strategische hulpmiddelen Checklists Pas een begin Handvat voor erkenning Vragen?
[email protected]
