LKvV onderzoekscommissie Over de maatschappelijke bijdrage van studentenverenigingen

LKvV onderzoekscommissie ‘12-’13 Over de maatschappelijke bijdrage van studentenverenigingen

Geachte lezer,

Inhoudsopgave

Als landelijk overkoepelend orgaan van de Nederlandse studentengezelligheidsverenigingen streeft de LKvV er naar om meer inzicht te krijgen in de huidige wereld van de Nederlandse student en de gezelligheidsverenigingen in het bijzonder. Elk jaar wordt er middels een onderzoekscommissie een ander thema onderzocht. Tijdens het afgelopen academische jaar was ervoor gekozen om de maatschappelijke bijdrage van studentenverenigingen onder de loep te nemen.

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Colofon . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Onderzoek . . . . . . . . . . . . . . . 3 Opzet. . . . . . . . . . . . . 3 Vindingen . . . . . . . . . . 4

Met deze opdracht is de onderzoekscommissie aan de gang gegaan en dat heeft geleid tot het blad wat u nu in uw handen heeft. De originele ambitie was om een volledig onderzoek te presenteren. Dit onderzoek zou onder andere behelzen wat studentenverenigingen op dit moment aan activiteiten organiseren en hoe de verschillende soorten studentenverenigingen zich tot elkaar verhouden. Gedurende het onderzoek bleek het echter lastig om enige eenheid in de verscheidenheid aan activiteiten te vinden, waardoor objectieve en kwantitatieve vergelijkingen niet mogelijk bleken.

De evaluatie . . . . . . . . . 6

Interviews . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Virgillus. . . . . . . . . . . . 7

Unitas S.G.. . . . . . . . . . 8

Complex . . . . . . . . . . . 10 G.C.H.C. . . . . . . . . . . . 11 E.S.C.. . . . . . . . . . . . . 12

Om te zorgen dat de opgedane inzichten niet voor u verloren gaan, is er besloten om de kennis in een andere vorm aan u te presenteren. In dit blad vind u een overzicht van de gegevens die wij hebben verzameld met een analyse van wat ons opviel en wat mogelijk voor besturen van studentenverenigingen interessant kan zijn. Daarbij hebben wij enkele interviews afgenomen met verenigingen, die in onze ogen opmerkelijke of bijzondere activiteiten organiseerden. Dit kan mogelijk voor u een bron van inspiratie zijn om zelf de maatschappelijke betrokkenheid van uw vereniging te verbeteren of opnieuw vorm te geven.

N.S.V.V. Heydendaal . . . . . 12

L.A.N.X. . . . . . . . . . . . 13

St. Olof. . . . . . . . . . . . 15

U.V.S.V./N.V.V.S.U.. . . . . . 17

De onderzoekscommissie ’12 – ‘13 Nina Hover Rachelle van Liempt Olaf Meuwese

2

Onderzoeksopzet Maatschappelijke bijdrage is zo divers dat het zich maar wat lastig onder 1 noemer laat scharen. Gaat het erom dat leden van de vereniging meer geëngageerd zijn en zich maatschappelijk bewust zijn van hun stad, land of de wereld? Zijn leden die lid zijn van een vereniging eerder betrokken bij maatschappelijke projecten? Is in een vroeg stadium al vrijwilliger zijn bevorderlijk voor je latere burgerschap? Allemaal hele interessante vragen, maar bijna onmogelijk om te beantwoorden. Wat motiveert iemand om later vrijwilligerswerk te doen bij bijvoorbeeld de voedselbank? Was dat zijn of haar lidmaatschap van een vereniging of is deze persoon altijd al wat meer betrokken en was deze houding ook de bepalende factor geweest voor de keuze om lid te worden? Oftewel de correlatie die mogelijk gevonden kan worden tussen aantal vrijwilligers of betrokken burgers en hun lidmaatschap zegt niets over wat de oorzaak en het gevolg is. Daarvoor zouden we met fMRI-apparaten moeten gaan slepen en dat viel net buiten het budget. Het gaat in dit artikel daarom om de vereniging. Wat doet de vereniging aan activiteiten? Hoeveel tijd steekt de vereniging in goede doelen en in de buurt of de stad? Hoe is de vereniging ingesteld op dit type activiteiten en hoe belangrijk vinden verenigingen dit?

genomen. Het zijn geen statisch significante feiten, maar opmerkelijke trends en zouden op deze wijze inzicht kunnen geven in hoe een deel van de verenigingen in Nederland invulling geven aan het begrip “maatschappelijke bijdrage” en hoe tevreden ze hiermee zijn. Om het begrip iets concreter te maken hebben wij maatschappelijke bijdrage opgedeeld in drie onderdelen. Allereerst hebben we de goede doelen. Dit zijn benefietactiviteiten om geld of middelen op te halen voor bijvoorbeeld de derde wereld of kankeronderzoek. Ten tweede onderscheiden wij maatschappelijk werk. Dit is niet zozeer het ophalen van geld of verzamelen van spullen, maar zelf werk verrichten in de buurt of in het land. Denk daarbij aan acties zoals voorlezen aan kinderen met een taalachterstand of het helpen bij de voedselbank. Ten slotte is er nog de categorie overig. In deze categorie vallen alle inspanning die niet in de eerdere categorieën passen. Enkele voorbeelden zijn bijvoorbeeld het organiseren van openbaar debat of een demonstratie. Daarbij hebben wij de enquête in drie onderdelen opgedeeld. Het eerste deel ging over de gerealiseerde activiteiten, gevolgd door het tweede deel over de structuur van de vereniging (commissies en bestuurlijke prioriteit). Het laatste deel ging over de vraag hoe tevreden de bestuurders waren met het behaalde resultaat.

De verzamelde informatie Deze vragen hebben we in de vorm van een enquête gesteld aan de besturen van verenigingen. Alle LKvV verenigingen en een aantal studie-, studentensport- en internationale verenigingen zijn hiervoor benaderd om een zo breed mogelijk beeld te krijgen. In totaal waren dit 121 verenigingen. 77 ingevulde enquêtes hebben wij mogen ontvangen. Deze populatie bleek te klein en te divers om onze resultaten aan het keurmerk “wetenschappelijk” te kunnen laten voldoen. Alle bevindingen die wij in dit artikel noemen moeten daarom met een korrel zout worden

3

De vindingen

betrokken zijn (tussen de 100 – 400 personen), dan is dit als tijdens de KMT of introductieperiode de eersteWat ons opviel was dat 54 van de 77 verengingen ten jaarsleden massaal op een project worden gezet. Er minste één project hadden. Daarvan deed iets meer is dus een verschil in focus of inzet bij verenigingen, dan de helft een vorm van maatschappelijk werk. die zorgt voor meer aandacht voor benefietactivieten Zo’n 45 verenigingen doen aan goede doelen, 28 dan maatschappelijk werk. verenigingen doen aan maatschappelijk werk en 29 verenigingen organiseerde een debat of symposium. Somber gesteld kan worden gezegd dat het daad35 verenigingen deden een mix van verschillende werkelijk breed gedragen werk verrichten er niet bij activiteiten. 19 verenigingen hadden zich dus richt lijkt te zitten. Het lijkt de vereniging alleen te lukken om maatschappelijk betrokken te zijn als de activiop een enkele vorm. teit laagdrempelig en leuk is. Wordt er meer van de Maatschappelijk werk minder benut dan leden verwacht dan vind een activiteit plaats met een handje vol of is deze verplicht. benefietactiviteiten Het positieve was dat er een aantal goede projecten waren, waarbij daadwerkelijk werk werd verricht met andere goeperingen, zoals daklozen.

Positief gesteld kan worden gesteld dat ook verplichte activiteit gezien kunnen worden als deel van de boodschap, die verenigingen willen uitdragen aan zowel de maatschappij als hun eigen nieuwe aanwas, dat maatschappelijke inzet verwacht wordt van hen en dit óók deel uitmaakt van de studentenvereniging.

Daartegenover kan worden gesteld dat niet alleen benefietactiviteiten door meer verschillende verenigingen werden georganiseerd, de activiteiten over het algemeen ook groter waren. Slechts in enkele gevallen waren meer dan 20 personen met maatschappelijk werk verbonden. Dit is veel minder dan de verwachtte opkomst van festivals, veilingen of gala’s. Meestal als er daadwerkelijk meer mensen bij

De grootte van de vereniging maakt niets uit Het organiseren van activiteiten is niet overgelaten aan de grotere verenigingen die de luxe hebben om hun groot aantal leden ook voor dit soort projecten in te zetten. Vooraf kan mogelijk worden verwacht, dat kleine verenigingen alle prioriteit moeten leggen bij de dagelijkse gang van zaken. Dit blijkt echter niet uit onze enquête. De kleinste helft van de verenigingen (tot 600 leden) is even actief als de helft van de grotere verenigingen. Van de 38 kleinste verenigingen hadden 33 verenigingen een maatschappelijke activiteit.

Een overzicht van de verschillende activiteiten De meeste verenigingen hadden 1 of 2 activiteiten en maar een klein aantal verenigingen had 4 of meer activiteiten. De activiteiten konden worden ingedeeld in vijf categorieën:

MW = Maatschappelijk werk GD = Goed Doel

4

»» Collecteren Dit gaat het vaakst om geld voor een goed doel. De vereniging helpt daarbij mee aan een grotere collecte actie. Een andere vorm van collecteren is het inzamelen van spullen zoals kleren. Dit wordt een heel aantal keer verbonden aan de introductieperiode, waarbij de aspirant-leden of spullen moeten meenemen voor hun paklijst of de straat opgaan tijdens de kennismakingstijd of in de integratieperiode.

als alleen staand aangegeven. Daarbij kunnen dit soort acties ook een een langere tijd duren. Tenslotte viel het op hoe vaak participatie bij grote benefiet activiteiten werd genoemd. Dance4life, de RAG-week en natuurlijk, het vaakst genoemd, Serieus Request.

Maatschappelijke activiteiten

Dit type verschilt in onze ogen het meest van de vorige doordat leden nu met buurtbewoners, ouderen, dak»» Een benefietgala / festival / borrel Veel van de activiteiten zijn jaarlijkse grote of lozen of kinderen in contact komen om voor hen iets kleine activiteiten om tijdelijk even stil te staan te organiseren. Hierbij stapt een vereniging dus uit bij een bepaald goed doel. Dit is vaak een fonds. de standaard modus van activiteiten voor en door de Soms wordt hier een hele week aan verbon- eigen leden, naar een terrein buiten de eigen doelden. Vaak zijn deze activiteiten (bijna) helemaal groep en buiten de eigen sociëteit of sportveld. Er op de eigen leden gericht en dus een interne kunnen drie vormen worden onderscheiden. aangelegenheid. Allereerst het helpen van zwakkeren in de samenle»» Een extra dimensie aan een dagelijkse gang van ven, zoals het helpen bij de voedselbank of koken voor ouderen of daklozen. Ook sport bleek een veel zaken​ Deze vorm maakt gebruik van de borrels of gebruikte methode. De doelgroep hierbij waren vaak andere activiteiten die het hele jaar door plaats- kinderen (soms met een beperking) en de activiteit vinden maar verbinden er (tijdelijk) een goed neemt dan de vorm aan van een sportdag of toernooi doel aan. Zo wordt bij een tap een maand lang , wat georganiseerd wordt door de vereniging. 0,10 extra gevraagd die naar het goede doel gaat. Andere voorbeelden zijn een verhoogde marge Een tweede soort activiteit is het inzetten voor de buurt. Dit kan door een activiteit te organiseren die op het eten. open is voor alle buurtbewoners of door de leden in te zetten om de buurt schoon te maken. Een voor»» Een sponsoractiviteit zoals sponsorloop Deze activiteiten gaan goed samen met sport- beeld hiervan was het organiseren van een buurt verenigingen, die hun sport kunnen gebruiken diner of barbecue. om geld op te halen door een zware beproeving binnen hun sport. Een voorbeeld hiervan is een sponsortocht voor lange afstand rooien. Deze activiteit is echter niet alleen weggelegd voor studentensportverenigingen. Ook andere verenigingen vermelden dit type activiteit, zoals het lopen van een marathon voor een goed doel.

Tenslotte keken sommige verenigingen zelf buiten de landsgrenzen en organiseerde projecten in het buitenland. Jammer genoeg hadden wij hier niet meer expliciete informatie over.

De organisatie

»» Een veiling of verkoop van artikelen. Voorbeelden waren het verkoop van een kalender, oude sportshirts of zelfs tentamenbundels. Deze categorie is soms onderdeel van de eerder genoemde benefietfestival of borrel, waarbij een deel van de avond ingevuld wordt met een lotterij of veiling. Deze activiteiten worden echter ook

Het viel op hoe weinig verenigingen commissies hadden die (deels) gericht waren op dit type activitieten. Slechts 23 van de 77 verenigingen gaven aan een commissie te hebben. Niet voor al deze commissies was de maatschappelijke bijdrage de hoofdtaak, deze kon ook een deeltaak zijn van de gehele com-

5

missieopdracht. Zo werd de taak nog weleens bij de externe promotie geplaatst. Enkele verenigingen hadden voor elke activiteit een andere commissie en zo wel 2-3 commissies voor de maatschappelijke bijdrage. De prioriteit voor de maatschappelijk bijdrage lag het vaakst in het midden en werd daarmee ervaren als een van de grotere of kleinere activiteiten van het jaar. Vrijwel nooit had het de hoogste of (vrijwel) geen prioriteit. Dit betekent dat veel verenigingen de maatschappelijke bijdrage zien als een deel van hun essentie, maar niet als het meest karakteriserend. Als er gekeken wordt in hoeverre verenigingen zich betrokken maatschappelijk betrokken voelen als maatschappelijk speler en dus als onderdeel van het publiekelijk debat dan komt daar naar voren dat de meeste verenigingen zich betrokken voelen bij de universiteit. Betrokkenheid bij grotere instanties zoals de gemeente en het rijk nam naar mate de schaal groter werd, snel af. Hierbij leek er geen verband te bestaan tussen het hebben van een sociteit en de betrokkenheid bij het beleid van de gemeente. Dit zou in eerste instantie wel verwacht kunnen worden, gezien de belangen die gepaard gaan met het bezit van een pand. Maar verenigingen zonder pand gaven aan zich betrokken te voelen bij het beleid van de gemeente en genoeg verenigingen met een pand achtte zichzelf niet betrokken met de gemeente.

De evaluatie Het viel op dat er tussen de gerealiseerde activiteiten en de tevredenheid hierover weinig verband bestond.Alle verenigingen waren tenminste tevreden over hun activiteiten, ook bij een laag aantal of afwezigheid van activiteiten. Slechts enkele zaten met de eigen score rond het midden en geven zichzelf een lager cijfer. De verenigingen met een positieve evaluatie zonder activiteiten te organiseren, lijken expliciet gekozen te hebben geen maatschappelijke bijdrage te leveren. Van de andere verenigingen zou de vraag gesteld kunnen worden of er een kritischere houding verwacht mag worden. Mogelijk is men al snel blij als er een activiteit georganiseerd is. Vooral als deze activiteit niet volledig op de vereniging zelf gericht is. Of misschien mogen we ook tevreden zijn met wat er allemaal georganiseerd wordt en is het goed om te zien dat inzet voor de maatschappij zulke vormen weet aan te nemen, hoe klein deze ook mogen zijn. Kort gezegd denken wij dat de Nederlandse studentenverenigingen het lang niet slecht doen. Een goed deel neemt de maatschappelijke bijdrage serieus en weet dit ook daadwerkelijk om te zetten naar gerealiseerde projecten. Anderzijds is er nog veel te halen. Het aantal leden wat nog gemobiliseerd kan worden om vroeg in hun leven te maken te krijgen met vrijwilligers werk is groot. Om u mogelijk nog inspiratie op te laten doen, hebben wij in het volgende artikel een aantal mooie voorbeelden verder uitgewerkt.

K.S.V. Sanctus Virgillus Annelijn Vernooij en Michelle Poorte Commissarissen Extern ‘12-’13 en ‘13-’14 Weekend weg voor gehandicapten Het peetfamilieweekend Door Virgilianen wordt elk jaar vanuit stichting de Peetfamilie een ongedwongen, gezellig en studentikoos vakantieweekend voor lichamelijk gehandicapten georganiseerd. Onder de studenten staat dit initiatief ook wel bekend als ‘Godfathers”.

perkingen van onze gasten en hun wensen, wordt er elk jaar weer een, voor onze gasten, onvergetelijk en uniek weekend neer gezet.

Hoe regelt u de activiteit? Heeft u contact met een vereniging voor gehandicapten en zijn het steeds dezelfde mensen die mee Hoe bent u ertoe gekomen om deze week- gaan op dit weekend? enden te gaan organiseren? Het Peetfamilieweekend werd voor het eerst georganiseerd nadat een groepje Virgilianen halverwege de jaren 70 meeging op een weekend voor lichamelijk gehandicapten, georganiseerd door een scoutingclub. Volgens deze Virgilianen werden de teugels hier veel te strak gehouden. Zij besloten de organisatie zelf op zich te nemen en het voortaan anders aan te pakken. Het was erg vooruitstrevend toen het volgende weekend een stuk studentikozer werd. De ongedwongen sfeer bleek een succes en zo is het altijd “ Het was erg vooruitstrevend toen het volgende weekend werd een stuk studentikozer werd. De ongedwongen sfeer bleek een succes en zo is het altijd gebleven. ’’

Achter het weekend schuilt een behoorlijke organisatie. Deze is verdeeld in het bestuur en de ‘Orga’. Het bestuur bestaat uit zes Peetfamilianen die al meerdere jaren meegaan op de weekenden. Door meerdere jaren deel te nemen in het bestuur zorgen zij voor de continuïteit en nemen zij taken als het contact met de gasten, de financiën en de locatie op zich. Ook sturen zij de Orga aan, die op zijn beurt verantwoordelijk is voor de invulling van het weekend en de promotie binnen de vereniging. Elk jaar worden 15 gasten welkom geheten op het weekend. Al deze gasten zijn gebonden aan een rolstoel. Hun leeftijd varieert van 20 tot 70 jaar. Dit is een vaste groep, waarvan de meesten al jaren meegaan. Zij komen uit verschillende verpleegtehuizen uit het gehele land.

gebleven. Tijdens het Godfatherweekend staat de wens van de gast voorop; alles kan en niets is te Hoeveel leden en hoeveel deelnemers veel! Rekening houdend met de lichamelijke be-

doen/deden er mee?

Het weekend wordt mogelijk gemaakt door 35 vrijwilligers, voornamelijk leden (zo’n 25) en oud-leden van Virgiel (+/- 1750 leden). Ook gaan er een aantal verplegers mee. Omdat de meeste vrijwilligers, aangestoken door het Peetfamilievirus, elk jaar weer opnieuw meegaan, ontstaat er een hechte groep, waarin ook nieuwelingen snel worden opgenomen.

Helpt de gemeente of universiteit u met de organisatie of komt de subsidie uit eigen vereniging?

Unitas Studiosorum Groningana Marlous van der Veen, Rector Dag in het bejaardentehuis

Om het weekend jaarlijks neer te kunnen zetten is de organisatie afhankelijk van fondsen, donateurs en sponsoren. Ook wordt er elk jaar binnen de vereni- Tijdens de introductietijd een ging geld opgehaald bij de reünie en ouderdagen. maatschappelijke bijdrage leveren. Verder staan ‘de Godfathers’ een avond achter de bar, waarbij alle baropbrengsten naar stichting U geeft aan met uw vereniging de Peetfamilie gaan. Op een groot bord worden een dag in het bejaardentedan de donaties van verschillende groeperingen huis te verzorgen, hoe gaat bijgehouden.

deze dag in zijn werk?

Aan de vrijwilligers wordt een bijdrage voor het weekend gevraagd om de kosten te dekken. Voor verplegers en gasten is het weekend kosteloos.

Tijdens de introductie organiseren de nieuwe leden een dag voor bewoners van een bejaardentehuis. Deze dag brengen zij door met de Heeft u nog tips voor andere besturen/verbewoners en doen op deze dag enigingen die ook soortgelijke activiteiten wat de bewoners graag willen doen. Hierbij kan je zouden willen organiseren? denken aan bingoën, wandelen of een workshop. Zoek contact met verplegers, of mensen die ervaring hebben met de organisatie van een soortgelijk Hoe regelen de nieuwe leden dit met het weekend; er komt veel bij kijken om de gezondheid bejaardentehuis? en veiligheid van de gasten tijdens het weekend te De commissie, die de introductie verzorgt, legt waarborgen. contact met het bejaardentehuis via het Rode Kruis Groningen. De dag wordt al jaren tijdens de introVerdeling van de organisatie in een bestuur/ Orga is ductie verzorgd. Hoe lang het al gedaan wordt weet aan te raden om continuïteit soepeler te laten lopen. ik niet, maar in ieder geval al heel lang.

Waarom organiseert u deze dag? Het is belangrijk dat nieuwe leden kennis maken met andere kanten van het studentenleven van Groningen dan het bier drinken en de studentenvereniging. Daarnaast worden zij hiermee bewuster van de maatschappij waar zij deel van uit maken.

Doen jullie door het jaar heen dan nog andere activiteiten die jullie als maatschappelijke bijdrage zouden bestempelen? Naast deze dag tijdens de introductie zijn er ook vaak initiatieven om geld op te halen voor goede doelen. Zo is er bijvoorbeeld tijdens ons Lustrum, met het thema Verslavend, geld opgehaald voor de

8

verslavingszorg Noord-Nederland.

Hoe bent u erbij gekomen deze activiteit te doen?

Ook wordt er jaarlijks een Cultureel Benefietfestival (CBF) georganiseerd waarbij we de bierprijs omhoog Het is al lang een vaste activiteit in onze introductie, hebben gedaan, de winst wordt per jaar aan een dus het is niet meer te achterhalen wat de precieze oorsprong hiervan was. Wel vinden we het erg beander goed doel gedoneerd. langrijk dat onze leden maatschappelijk bewustzijn Daarnaast neemt Unitas jaarlijks deel aan de dag bijgebracht wordt vanaf het begin van het lidmaatvan BAZES (Benefiet Actie Zeven Erkende Studenten- schap. De studentendesk in Groningen is hierbij van verenigingen). Op deze dag zijn er bij verschillende groot belang, zij houden zich veel bezig met vaak verenigingen activiteiten van een uur en is er ’s avonds langlopende maatschappelijke projecten in de stad een feest waarbij de bierprijs omhoog gaat om geld en de activiteit in het bejaardentehuis is iets waar wij als vereniging relatief eenvoudig een dagje bij op te halen. kunnen inhaken. Per jaar wordt er een ander goed doel gekozen, deze “ Het is belangrijk dat nieuwe leden kinderen kennis maken dag richt zich bijvoorbeeld op kleine of op Heeft u nog tips voor andere besturen/vermet andere kanten van het studentenleven van ouderen. enigingen die ook soortgelijke activiteiten Groningen dan bier drinken en de zouden willen organiseren? studentenvereniging ’’ Ga in de eigen stad op zoek naar studenteninitiaHoeveel leden zijn verbonden aan de organi- tieven. De studentendesk van het Rode Kruis is een voorbeeld van zo’n studentenintiatief. Het contact satie van de dag in het bejaardentehuis? met deze desk gaat veel makkelijker omdat de De introductiecommissie bestaat uit 7 tot 8 leden studenten achter deze desk snappen wat een stuwaarvan 1 het contact legt met het bejaardentehuis. dentenvereniging inhoud en dat de vereniging het Er zijn ongeveer 50 nieuwe leden betrokken op de belangrijk vindt om nieuwe leden maatschappelijk betrokken te maken. dag zelf.

Hoe vaak worden er activiteiten gedaan? Per activiteit verschilt de frequentie per jaar. De dag in het bejaardentehuis is jaarlijks tijdens de introductie en de BAZES en het CBF komen ook ieder jaar vast terug op onze agenda. Daarnaast moedigen we initiatief vanuit onze commissies aan, zo is er vorig jaar een activiteit geweest waarbij leden een huis gingen opknappen voor Stichting Toevluchtsoor

Hoe financieert u deze activiteiten? Krijgt u bijvoorbeeld subsidies vanuit de gemeente? De kosten voor deze activiteiten worden gedekt door onze vereniging, we krijgen dus niet direct subsidie voor deze activiteiten. Mogelijk weet de gemeente wel van de activiteiten af, maar hier wordt niet actief over gecommuniceerd.

9

Heeft u contact met de gemeente over het Studievereniging Complex vereniging voor studenten psychologie evenement of subsidieert u het evenement zelf? Tilburg Het evenement was door ons zelf gesubsidieerd. Wij Jip Schuivens, Voorzitter benaderen zelden de gemeente voor onze activiteiVoetballen met Autistische kinderen ten, maar de Universiteit van Tilburg ondersteunt ons De Psychologie en Gezondheid commissie Hoe bent u erbij gekomen om te gaan voetballen met autistische jongeren?

wel vaker bij onze activiteiten. Deze activiteit was echter niet wetenschappelijk van aard en daarom hebben wij het zelf gesubsidieerd.

“ Probeer het niet allemaal té strak te regelen (...), probeer er juist zoveel mogelijk van te genietenwant Het idee werd geopperd vanuit onze Psychologie en dat doet de rest ook, zowel je leden als de maatGezondheid commissie. Deze commissie bedenkt schappij. ’’ verschillende activiteiten die nauw verbonden zijn met de gezondheid/zorg sector van de psychologie en kijken ieder jaar weer wat nieuw en leuk is. Het Is het een terugkerend evenement of was het idee is dus bedacht en uitgewerkt door onze eigen eenmalig en zou u het weer doen? actieve leden. Dit was een eenmalige activiteit. Wij organiseren ieder jaar activiteiten binnen verschillende thema’s, Hoe regelt u de activiteit? maar een terugkerend iets zijn de thema’s PsycholoDe activiteit wordt georganiseerd vanuit de P&G gie & Maatschappij en Psychologie & Gezondheid. commissie en de opvang voor autistische jongeren Dit was dus ook een P&G activiteit, andere voorbeelzelf gaat met medewerking van het bestuur. Wij le- den hiervan zijn excursies naar Novadic Kentron, verden het hele idee, bedacht en uitgewerkt door de Obesitas kliniek, Scholen met moeilijk opvoedbare commissie, en vervolgens hebben wij dit gepresen- kinderen etc. teerd om interesse te peilen. Vervolgens is het heel simpel zelf gegaan, we regelen een voetbal, park en Heeft u nog tips voor andere besturen/verleden en voor de rest ging het op rolletjes met hier en enigingen die ook soortgelijke activiteiten daar de nodige coördinatie.

zouden willen organiseren?

Hoeveel leden en hoeveel deelnemers deden Zorg dat je (actieve) leden zoveel mogelijk benaderd, en probeer het niet allemaal té strak te regelen. Het er mee? Het exacte aantal is niet bekend maar ligt rond de 30 deelnemers.

oude bestuur liet weten dat ze in het begin vooral bezig waren met de logistieke zaken van de activiteit. Probeer er juist zoveel mogelijk van te genieten want dat doet de rest ook, zowel je leden als (heel breed genomen) de maatschappij.

10

G.C.H.C. Hanneke Kamans, Voorzitter Voetbaltoernooi met verstandelijk gehandicapten

Het Eindhovens Studenten Corps Jeroen Veelenturf, Secretaris Daklozendiner en NL Doet

Een jaarlijks evenement

Maatschappelijke bijdrage als traditie

G.C.H.C. is een studentenhockeyvereniging in Groningen en noemt zichzelf de grootste en gezelligste studentenvereniging van Groningen.

U geeft aan meerdere activiteiten te organiseren per jaar. De activiteiten die ons zijn opgevallen zijn het daklozendiner en NL Doet.

Naast hockeyen houdt G.C.H.C. zich ook bezig met Laten we beginnen met het daklozendiner. de maatschappij. De voorzitter Hanneke Kamans Hoe gaat dit in zijn werk? vertelt: Het daklozendiner is een middag en avond waarin “Wij organiseren jaarlijks een voetbaltoernooi met er eten en vermaak wordt verzorgd voor alle dakverstandelijk gehandicapten. Overdag is er een toer- lozen van Eindhoven. Hiervoor wordt van te voren nooi met teams die bestaan uit een paar verstandelijk reclame gemaakt bij de daklozenopvang. De Senaat gehandicapten en een paar leden van onze club. organiseert dit diner samen met de nieuwe eerste‘s Avonds wordt er samen gegeten en is er een activi- jaars. Waarom ermee begonnen is, is onbekend. Het diner wordt al jaren georganiseerd en is onderhand teit zoals karaoke en line dance. traditie geworden. Het idee hierachter is om een leuke dag te organiseren voor de verstandelijk gehandicapten. G.C.H.C. Hoe wordt het diner gefinancierd? wil graag hieraan bijdragen. Vanuit de gemeente, Fonds Gehandicaptensport, Dirk Kuyt Foundation en Het diner wordt in principe betaald door een goed Fonds Verstandelijk Gehandicapten krijgen wij hier- doel, echter worden er wel verminderde kosten in rekening gebracht vanuit de vereniging. voor een subsidie.”

U geeft ook aan actief te zijn bij NL Doet, kunt u daar wat meer over vertellen? NL Doet is een organisatie waar je eenvoudig jezelf, meerdere of alle leden van een vereniging kan aan-

11

melden voor activiteiten in de buurt. Deze activiteiten Waarom bestempelt u dit als een maatmogen wij uitvoeren in onze verenigingskleding schappelijke bijdrage, er zijn toch heel veel waardoor wij meteen ook goede reclame maken verenigingen waar ze elkaar training geven? voor onze vereniging. Trainingen zijn alleen zinvol en plezierig als er Hoe regelt u het contact met NL Doet en zou iemand daarin de leiding neemt. In eerste instantie is dit geen directe maatschappelijke bijdrage, aangeu het volgend jaar weer doen? zien het een interne aangelegenheid betreft. Echter De organisatie bestaat uit twee personen maar uit- het training geven van leeftijdsgenoten is een lastige eindelijk hebben bijna al onze leden meegedaan met en moeilijke klus. Veel verschillende aspecten komen een activiteit. Onze leden vonden het heel erg leuk hierbij om de hoek kijken. Niet alleen de vereniging om hier aan mee te doen, maar of we volgend jaar profiteert doordat ze geen trainers hoeven te betalen, hier weer aan meedoen is nog niet duidelijk. maar ook leden profiteren van het geven van trainingen doordat zij zich veel beter weten te presenteren voor groepen en zichzelf beter weten uit te drukken. Heeft u nog tips voor andere verenigingen? Als andere verenigingen iets soortgelijks willen organiseren raad ik ze aan eens naar NL doet te kijken. Dit is een eenvoudige manier om een maatschappelijke actie te ondernemen met de vereniging.

N.S.V.V. Heyendaal Erik Staps, Voorzitter Elkaar training geven

Bij een maatschappelijke bijdrage verwacht je in principe activiteiten ‘buiten’ de vereniging. Het geven van trainingen kan echter ook als maatschappelijke bijdrage gezien worden, omdat veel leden in de praktijk leren om zichzelf te presenteren aan leeftijdsgenoten en hiermee op veel andere vlakken ook zekerder worden.

Hoe organiseert u het geven van training?

Per teams zijn er in principe 2 trainers, wat inhoudt dat er 28 trainers zijn binnen de vereniging. Deze vrijwilligers zijn het ene jaar makkelijker te vinden U geeft aan elkaar volleybal training te geven dan het andere jaar. We krijgen hierbij geen directe en dit als maatschappelijke bijdrage te zien. ondersteuning van de gemeente of universiteit, wel zorgt het sportcentrum voor een stabiele basis waar Hoe gaat dit elkaar training geven in zijn onze vereniging op verder kan bouwen.

Een andere kijk

werk?

De volleybalvereniging bestaat uit 11 damesteams en 5 herenteams. Alleen Dames 1 en Heren 1 worden getraind door professionele, betaalde trainers. Voor de overige 14 teams is er niet genoeg budget om trainers te financieren, deze trainingen worden dan ook geleid door leden van andere teams. Deze cultuur bestaat al lang binnen de vereniging en is eigenlijk ontstaan uit nood.

12

Het Studentencorps van de Vrije Universiteit, L.A.N.X. Puck Schelstraete, Vice Praeses Het Daklozendiner, L.A.N.X. Cares L.A.N.X. Cares Hoe regelt L.A.N.X. het daklozendiner? Het eerste jaar werd het diner één keer in het jaar gehouden maar vanwege het grote succes wordt het voortaan twee keer per jaar gehouden. Het eerste diner vond in december, rond kerst, plaats. Voor de avondborrel konden leden op L.A.N.X. eten, voor elke twee leden die mee eten werd er één dakloze uitgenodigd. De catering bestond uit een uitgebreid en enigszins chique driegangendiner, aangezien L.A.N.X. geen eigen mensa bezit, is dit uitbesteed. Er was een optreden van de daklozenband en aan het eind van de avond ontvingen de daklozen een nuttig presentje, denk bijvoorbeeld aan een paar dikke sokken.

Wie organiseert het daklozendiner? L.A.N.X. heeft een commissie genaamd L.A.N.X. Cares, deze commissie heeft samen met de organisatie Amsterdam Cares vijf doelgroepen opgesteld waar zij zich op richten. Deze doelgroepen zijn volgens L.A.N.X. zogenaamde minderbedeelden in de samenleving. Eén van deze doelgroepen zijn de daklozen, waar dus het diner voor georganiseerd wordt.

Hoe gaat deze commissie in zijn werk? De commissie is anderhalf jaar geleden opgestart. Afgelopen jaar zijn ze van start gegaan met een openingsfeest om de commissie te presenteren. Tijdens dit feest konden leden zich aanmelden voor vrijwilligerswerk en kennismaken met L.A.N.X. Cares. Daarnaast hebben een aantal leden van de vereniging meegelopen met de marathon van Amsterdam en hier geld mee opgehaald. Bewoners van een ver-

pleegtehuis zijn uitgenodigd om de lopers te komen aanmoedigen en een leuk dagje uit te hebben. Wegens logistieke problemen hebben ze de bewoners op de dag zelf helaas niet gezien. Maar volgend jaar is de herkansing.

Bij het openingsfeest was er dus een mogelijkheid voor leden om zich in te schrijven voor vrijwilligerswerk. Omdat het op dit Ook is er aan het begin van het jaar een dag georgani- moment nog een nieuw seerd voor kinderen uit armere gezinnen uit Osdorp. concept was en voor Zij werden op de sociëteit ontvangen en zo konden leden en de commissie kinderen de hele dag spelletjes doen en hebben ze nog veel onduidelijk was liep het bij de inschrijeen workshop dansen gekregen. vingen niet storm. Leden namen een afwachtende houding aan met betrekking tot het succes van de Deze dag ging over in een benefietconcert met een acties en activiteiten. live band. Tegelijk met het optreden van deze band was er een talentenshow voor de kinderen van de Door het jaar heen kwam er steeds meer interesse basisschool. De kinderen waren erg enthousiast en vanuit leden en werden er ook veel vragen gesteld. hebben op school van te voren hard geoefend. Puck Omdat alles dus nog nieuw is, kon de commissie nog Schelstraete beschrijft het als: ‘Een groter succes dan niet alle vragen beantwoorden. Volgend jaar zal er ze hadden mogen hopen’. meer nadruk worden gelegd op vrijwilligerswerk. Tijdens het benefietconcert werd de drank betaald met muntjes, leden konden uiteraard de muntjes doneren. Ook de winst van de popcorn en cocktails die verkocht werden, ging terug naar L.A.N.X. Cares om volgend jaar door te kunnen blijven gaan.

Heeft u contact met de gemeente hierover of subsidieert u het zelf?

L.A.N.X. Cares krijgt geen subsidie van de gemeente. Wederom vanwege het vroege stadium waarin het project zich bevindt, zijn ook nog niet alle mogeSpeelt L.A.N.X. Cares ook bij leden buiten de lijkheden uitgezocht. Amsterdam Cares ontvangt wel commissie een grote rol en wat vinden leden subsidie vanuit de gemeente waarvan L.A.N.X. Cares een deel krijgt. Het grootste deel van de financiering van de commissie L.A.N.X. Cares? komt vanuit de contributie van de leden.

14

Heeft u nog tips voor andere besturen of verenigingen die soortgelijke activiteiten zouden willen organiseren?

Tilburgs Studenten Corps ‘Sint Olof’ Tim Bausch, Praeses Voedselbank Diner

Vanuit L.A.N.X. is er eerst begonnen met het opzetten van een eigen goed doel, echter is dit erg ingewikkeld en zeker de administratie er omheen. Voedselbank Diner Later is er contact met Amsterdam Care opgenomen om een samenwerking aan te gaan.

Wat houdt het voedselbankdiner in?

Wat helpt is om samen te werken met een bestaande organisatie. Hoe het nu is geregeld is dat L.A.N.X. Cares zelf hun eigen invulling op de projecten mag bepalen en dus hun eigen stempel op activiteiten kan drukken. Het grootste voordeel hieraan is het kunnen meeliften op bestaande kennis. Door niet alles zelf elke keer uit te hoeven zoeken bespaart de commissie veel tijd die ze nu in de activiteiten kunnen stoppen. Als laatste de tip om één commissie alle activiteiten te laten organiseren. Dan is er geen probleem met het overdragen van kennis en kan de commissie ook echt genieten van de successen die ze bereiken.

Het voedselbankdiner is een diner voor minderbedeelden in de stad Tilburg. Om het ijs te breken starten we met een borrel op onze sociëteit, gevolgd door een diner dat bereid wordt door ons gastronomisch genootschap.

Hoe bent u erbij gekomen dit diner te organiseren? Als studentenvereniging vinden we het belangrijk om sociaal maatschappelijk betrokken te blijven in de Tilburgse samenleving. Een uitgebreid diner voor de minderbedeelden leek ons de ideale activiteit om jaarlijks eens iets terug te doen voor de maatschappij en daarnaast deze mensen een avond het gevoel te geven er niet alleen voor te staan.

15

Hoeveel leden zijn betrokken bij de activiteit? Organisatorisch gezien zijn er circa 25 leden bij betrokken. Afgelopen editie was er een opkomst van ongeveer 60 minderbedeelden.

Wat vinden leden ervan dat St. Olof deze activiteit organiseert? Leden vinden het belangrijk wanneer er niet alleen activiteiten voor en door studenten worden georganiseerd, maar ook voor de inwoners van de stad zelf. Dit gevoel wordt extra versterkt bij de leden die bij deze activiteit persoonlijk betrokken zijn.

Helpt de gemeente of universiteit u met de financiën of komt de subsidie uit eigen vereniging? De organisatie en de financiering liggen bij de vereniging zelf, wel vindt er in de voorbereiding overleg plaats met ‘Serve The City’. Dit is een studentenvrijwilligersbeweging die zich inzet voor het welzijn van de stad. De vereniging financiert de activiteit vanuit de Stichting VVO, Vrienden van Olof. Dit is een stichting waar oud-leden van St. Olof lid van kunnen worden. Zij sponsoren activiteiten die een culturele en maatschappelijke inslag hebben en die tevens bijdragen aan de ontplooiing en algemene ontwikkeling van leden. “ Voor een succesvol verloop van de activiteiten is het van belang dat de commissieleden er zelf ook voldoening uit kunnen halen en voortdurend blijven uitgedaagd in het opzetten van een dergelijk evenement. ’’

Heeft u nog tips voor andere besturen/verenigingen die ook soortgelijke activiteiten zouden willen organiseren?

Is het een terugkerend evenement of was het Stel een commissie aan, mocht die er nog niet zijn, die gedurende het verengingsjaar een aantal activieenmalig en zou u het weer doen? Het is een terugkerend evenement dat jaarlijks in de winter plaatsvindt.

teiten op maatschappelijk gebied in en/of buiten de stad organiseren.

Voor een succesvol verloop van de activiteiten is het van belang dat de commissieleden er zelf ook voldoening uit kunnen halen en voortdurend blijven uitgedaagd in het opzetten van een dergelijk evenement.

16

De laatste jaren is duidelijk geworden dat momenteel niet meer dezelfde problemen spelen als ten tijde U.V.S.V./N.V.V.S.U. van de oorlog. De afgelopen jaren heeft de regio een In samenwerking met U.S.C. groei doorgemaakt waarvan, helaas, voornamelijk de Stichting ‘t Sticht, Stichting Mara machthebbers en de rijke bevolking profiteren. Er is nog veel corruptie en armoede onder een groot deel van de rurale bevolking en etnische minderheden Samenwerking tussen twee verenigingen op in de steden. Tijdens elk transport worden deze verregionaal en internationaal terrein schijnselen zichtbaar wat het belang van het bestaan van deze commissie benadrukt. Door middel van Het Utrechtsch Studenten Corps (U.S.C.) en Utrecht- deze activiteiten proberen wij bij studenten van de sche Vrouwelijke Studenten Vereeniging / Nieuwe U.V.S.V/N.V.V.S.U. en het U.S.C. maatschappelijke Vereniging van Vrouwelijke Studenten te Utrecht betrokkenheid verwezenlijken. (U.V.S.V/N.V.V.S.U.) ondernemen elk jaar een aantal activiteiten. Deze activiteiten worden georganiseerd Wat is Stichting ’t Sticht en wat is haar doel? door twee stichtingen, namelijk Stichting ‘t Sticht en Stichting Mara. Het doel van deze stichting is het leveren van een maatschappelijke meerwaarde aan de stad Utrecht Waarom zijn er twee stichtingen, die zich met en haar inwoners. Met deze stichting willen beide de maatschappelijke betrokkenheid bezig verenigingen de bestaande inzet voor goede doelen onder één noemer brengen en verder uitbreiden met houden? vrijwilligersprojecten en jaarlijks terugkerende eveStichting ’t sticht richt zich op de regio Utrecht en de nementen. We zijn bezig met het vergroten en op peil directe omgeving. Stichting Mara richt zich op pro- houden van een vrijwilligersbestand, het aanwinnen jecten in het buitenland. Het voornaamste project van nieuwe projecten in en om de stad Utrecht en het werven van de benodigde fondsen. van deze stichting is de reis naar de Balkan.

Wat was de aanleiding voor de oprichting 4 jaar geleden? Stichting Mara is opgericht in 1993 als reactie op Wat is Stichting Mara en wat is haar doel?

de oorlogen in voormalig Joegoslavië. Sinds de oprichting in 1993 zijn door de studenten van stichting Mara vele lokale projecten gesteund. Stichting Mara Utrecht bestaat uit studenten van U.V.S.V/N.V.V.S.U en het U.S.C. Wij steunen onder andere lokale ziekenhuizen, scholen, gezinnen en opvangcentra met medicijnen, educatiemateriaal, en andere primaire levensbehoeften. Deze middelen worden ter plekke ingekocht of ingezameld in Nederland door studenten zelf waarna deze vervoerd worden naar bestemmingen in de Balkan. De leden van U.V.S.V/ N.V.V.S.U kunnen maandelijks een bedrag doneren om deze missies te ondersteunen. Met dank aan deze bijdrage kunnen we projecten steunen in Albanië, Bosnië-Herzegovina, Servië, Kroatië, Macedonië en Montenegro. Veelal zijn deze projecten afkomstig van grotere organisaties als het Rode Kruis en Caritas.

We wilden graag onze krachten als verenigingen bundelen en daarmee een maatschappelijke meerwaarde brengen aan de stad Utrecht. Door de combinatie van sociale, hogeropgeleide studenten die flexibel zijn qua tijd en de hoeveelheid studenten die wij kunnen inzetten (met ± 2500 verenigingsleden) kunnen wij veel betekenen. Ook kennen veel studenten vaak het andere deel van Utrecht, waar niet iedereen het altijd even makkelijk heeft, minder goed. Door Stichting ’t Sticht wordt daar verandering in gebracht.

Wat zijn de voornaamste projecten die Stichting ’t Sticht organiseert? Stichting ’t Sticht heeft jaarlijks wisselende en terugkomende projecten, waarbij vrijwilligers helpen. Een terugkomend project is onder andere de IMC Week-

17

endschool. Iedere zondag krijgen gemotiveerde scholieren van 10 tot 14 jaar uit economisch zwakke wijken in Utrecht op de zondagen extra onderwijs van gastdocenten, die gespecialiseerd zijn in een bepaald vak. Elke week helpen een paar vrijwilligers van Stichting ‘t Sticht hierbij. Zij begeleiden dan zelf groepjes, leggen zelf korte opdrachten uit of doen mee met een sportdag. Verder hebben afgelopen jaar onder andere de volgende projecten plaatsgevonden: Maria’s Kerst-in Dit is een dag voor dak- en thuislozen en wordt traditioneel op Tweede Kerstdag gehouden op de werf aan de Oudegracht. Op deze feestdag kunnen daken thuislozen gratis kleding uitzoeken en hebben ze een gezellig dag. Stichting ‘t Sticht is nu al een aantal jaren nauw betrokken bij de organisatie van Maria’s Kerst-In. Het bestuur van Stichting ’t Sticht vergadert en denkt mee, maar levert vooral kleren uit de verschillende verenigingshuizen van zowel het U.S.C. als de U.V.S.V./N.V.V.S.U. Onze leden zijn actief betrokken bij bijvoorbeeld sorteerdagen en op Tweede Kerstdag zelf. Zo dragen wij als Stichting ‘t Sticht ons steentje bij aan een zeer geslaagd initiatief.

Afgelopen jaar is een geheel nieuw project opgestart in samenwerking met stichting Laat Ze Maar lachen. Dit project zette drie spetterende dagen neer voor kinderen die het niet altijd even makkelijk hebben. Met de slogan ‘Stichting ’t Sticht laat ze de hele zomer lachen’ was het doel de kinderen in Utrecht die staan ingeschreven bij de voedselbank een onvergetelijke zomer te geven. Er werd een sportdag, een theaterdag en een dag naar de Efteling georganiseerd. Vrijwilligers van Stichting ’t Sticht hebben bij deze drie dagen geholpen en de kinderen een geweldige tijd bezorgd.

Het aantal betrokken leden bij de activiteiten was rond de vijftig. Hoe weten jullie zoveel leden te motiveren voor vrijwilligerswerk?

Het zijn leuke en leerzame projecten. Studenten zien door het vrijwilligerswerk ook een andere kant van Utrecht. Zo zien ze bijvoorbeeld wat er buiten het centrum van Utrecht zich afspeelt en wat er nog meer gebeurt in Utrecht naast het studentenleven en dat is interessant om te zien. Daarbij voelt het goed om een steentje bij te dragen aan de maatschappij, al helemaal aan de stad waarin je woont. We benaderen leden via Facebook en e-mail en geven 1x per jaar een spetterend Benefietsfeest. We laten zien dat vrijwilligerswerk iets leuks is en dat het goed voelt ’t Rondje Corps om iets voor een ander te kunnen betekenen. Bovendien staat vrijwilligerswerk goed op je CV (iets ’t Rondje Corps is een initiatief van het Rotterdamsch dat elke hard werkende student mooi meegenomen Studenten Corps opgericht in 2011. ‘t Rondje Corps vindt). betreft een wielrentocht van 130 kilometer langs 4 sociëteiten met als startplaats Rotterdam. De tocht Hoe werkt Stichting ’t Sticht samen met maatgaat langs de sociëteiten van Utrecht (U.S.C.), Leiden schappelijke partners? (Minerva), Delft (D.S.C.) en de finish is uiteindelijk weer in Rotterdam (R.S.C.). Aan deze tocht kunnen Stichting ’t Sticht is een losstaande organisatie welke alle leden van de vier bovengenoemde verenigin- diverse fondsen benaderd. Hierbij is het van groot gen deelnemen. De opbrengst van deze tocht gaat belang om het contact met deze fondsen goed te naar Kika. Stichting ‘t Sticht verzorgt (met behulp onderhouden. De fondsen worden betrokken bij van vrijwilligers) een rustplaats bij de Sociëteit van de projecten aan de hand van foto’s en updates het U.S.C. waar verscheidene activiteiten georgani- waardoor de fondsen veelal bereid zijn om meerseerd worden voor kinderen uit Utrecht en omgeving. dere projecten te steunen. Verder wordt ook vooral Afgelopen jaar was het één groot feest waar kinderen gezocht naar andere maatschappelijke instanties die zich konden vermaken met springkussens en een in lijn staan met onze eigen doelstellingen. Zo kan je Pimp-my-Bike contest. elkaar helpen en vul je elkaar aan wat bijdraagt aan een goede relatie. ‘Stichting ’t Sticht Laat ze de hele zomer lachen’

18

Heeft u nog tips voor andere besturen/verenigingen die ook soortgelijke activiteiten zouden willen organiseren? Wanneer je kijkt naar een maatschappelijke bijdrage in het buitenland raden wij anderen vooral aan om contacten te leggen met grotere hulporganisaties in de betreffende landen. Zij weten vaak waar er behoefte aan is en op welke manier je hen kan helpen. Daarbij is het in het buitenland niet overal even veilig dus is het van belang dat je van te voren goede contacten opbouwt met bestaande, betrouwbare, lokale organisaties (denk aan het Rode Kruis of Caritas). Op deze manier kan je gericht en met weinig middelen heel veel voor andere betekenen die in armoede en onder barre omstandigheden leven. Dit hoeft niet altijd materialistisch te zijn, bijvoorbeeld het bezorgen van een leuke dag op school voor weeskindjes kan ook al heel waardevol zijn!

Colofon Uitgegeven door Landelijke Kamer van Verenigingen, Utrecht © 2013 Redactie en illustratie Olaf Meuwese en Rachelle van Liempt Mede mogelijk gemaakt door: Utrechts Universiteitsfonds Advies Nina Hover

Drukker Drukbedrijf.nl

19