het liofeffect
LIOF jaarbrochure 2011
videoportretten in deze brochure In deze brochure staan een aantal afbeeldingen die videoportretten bevatten. Ze zijn te herkennen aan het symbooltje met de camera. De afbeeldingen bevatten een onzichtbare Digimarc code die uw smartphone of tablet herkent. Download de gratis Digimarc Discover App, houd uw smartphone of tablet op 8-15 cm boven de afbeelding. U kunt het videoportret dan direct bekijken.
Nieuw! Een jaarbrochure Tot nu toe kreeg u ieder jaar ons jaarverslag. Een compleet document met cijfers, afdelingsverslagen, toelichtingen over strategie, resultaten, governance en een thematisch deel. Om onze werkzaamheden nog toegankelijker te maken voor u hebben we dit jaar een verslag gemaakt waarin MKB’ers onmiddellijk herkennen wat LIOF voor hen kan betekenen. In deze ‘Jaarbrochure 2011’ vertellen vijf ondernemers hoe LIOF hen in 2011 heeft geholpen ‘meer te ondernemen’. Hun persoonlijke getuigenissen worden geïllustreerd met videoportretten van hun ondernemingen op onze website. Met uw smartphone of tablet kunt u deze direct bekijken als u het Digimarc-symbooltje naast hun artikel scant (download eerst gratis de Digimarc Discover App).
Wat deze ondernemers verbindt is het LIOF-effect. Daarover leest u meer op pagina 24 en 25. Achterin treft u een bondige weergave van onze resultaten aan.
Ons volledige jaarverslag kunt u lezen op www.liof.nl/jaarverslag2011.
3
solar excel Opgericht begin 2011 ontwikkelt en produceert Solar Excel een hoog innovatieve lichtmanagementfolie voor zonnecellen. In 2012 produceert de proeffabriek in Venray naar verwachting meer dan 300.000 m2 zonnecelfolie. Dit kan worden toegepast op alle bestaande en op de nieuwe typen zonnepanelen. De folie reduceert de reflectie van het licht tot bijna nul en optimaliseert de golflengte van het invallende licht. Dit heeft een substantiële verhoging van het energierendement tot gevolg. Het Duitse onderzoeksinstituut Jülich onderzocht de folie en bevestigde de werking ervan.
4
5
6
liof is niet perfect, maar wel excellent Ei van Columbus in zonne-energie
Het had niet veel gescheeld of Solar Excel was neergestreken in Noord-Brabant of Gelderland. Begrijpelijk: provincies zien zulke kansrijke start-ups graag komen. Maar vanaf het moment dat LIOF zijn neus tegen de ruit drukte, lag de weg naar Limburg wijd open. Algemeen directeur Ben Slager: “LIOF was het meest voortvarend. Je merkt meteen of iemand weet waar het in jouw industrie over gaat. Als die niet weet wat je doet, dan moet je iets uitleggen wat-ie niet begrijpt. Of je zit de week daarna bij zijn collega. Jacques Mikx van LIOF kent de solar-wereld van binnen en buiten. Hij herkende dat wij iets bijzonders deden en wist wat we nodig hadden. Heel LIOF schakelde daarna snel door.”
geen lichtreflectie, geen energieverlies “Eind 2009 ben ik begonnen met technoloog Ko Hermans. Wij maken een folie die alle lichtreflectie op een zonnecel wegneemt. Dat betekent dat die zonnecel 10% tot 20% meer energie uit het licht kan halen. Dat is een enorme stap voorwaarts. Onze folie komt in plaats van alle methoden om reflectie weg te nemen, zoals speciale coatings of glassoorten. Nu heb je genoeg aan doorsnee vlakglas, een zonnecel en de zon!” Operationeel directeur Bart Kranz vult aan: “Met relatief weinig geld hebben wij veel technologie ontwikkeld. Als je wilt gaan produceren, heb je financiering nodig. Daaraan wil je zo min mogelijk tijd besteden, want je bent met zoveel zaken tegelijk bezig: huisvesting, personeel, distributie. LIOF ging snel door de bocht, waardoor wij verder konden.”
participatie, ontwikkeling en innovatie “Het mooie van LIOF is dat ze ook na de aandelentransactie betrokken bleven. Ze lieten ons zien wat er in subsidieland mogelijk was. Zowel op het terrein van het product als van de productie. Dat is een ragfijn spel. Je hebt niet alleen een toekenningstraject, maar ook een uitvoerings- en een verificatietraject. Je moet goed inschatten of je verder kunt met wat je aanvraagt. Subsidie is geen doel op zich. LIOF’s Ger Schnackers kent alle wegen in subsidieland. Hij was altijd positief, pragmatisch en behulpzaam. Dat heeft geld opgeleverd waarmee we ons beter en sneller konden ontwikkelen. Wij zijn blij met LIOF: ze laten ons vrij, geven raad en daad, zijn toegankelijk. Dat is anders dan die particuliere investeerder die zegt ‘ik stort nu som X en wil daar in jaar Y bedrag Z voor terugzien’. Die geeft geen actieve steun.”
limburg en solar “Voor Limburg betekent onze komst veertig tot tachtig mbo- en hbo-banen tussen nu en drie jaar: operators, commerciële mensen, et cetera. Zo’n hightech bedrijf is ook interessant voor de uitstraling van de provincie. Verder zijn voor ons de ‘cross-border’ innovatieprojecten heel interessant. In Limburg krijg je snel mee wat er in Jülich en Hasselt gebeurt op ons terrein. Duitsland is met 400.000 werknemers de top in productie en consumptie van solar-producten.”
het liof-effect “Zonder LIOF hadden we het ook gekund, maar waren we wel minder ver geweest. Welke partij heeft die combinatie van activiteiten? De perfecte partner bestaat niet. Maar wij gaan voor excellentie. Voor de laatste 10% moet je 90% van je inspanningen leveren en daarin heeft LIOF voor ons het verschil gemaakt.”
7
scelta mushrooms Het huidige Scelta Mushrooms kent een rijke historie. Al in 1963 startte het familiebedrijf als Champex met de productie van champignons. Het huidige Scelta ontstond in 1993 en is sindsdien doorontwikkeld tot een groep van ondernemingen, actief rond begeleiding van productie, marketing en verkoop van champignons. In meer dan 80 landen worden de champignons afgezet. Meer-en-meer richt Scelta Mushrooms zich op het verwaarden van de champignons en de inhoudsstoffen in tal van toepassingen. Scelta Mushrooms is ten slotte ook de initiatiefnemer achter Kokkerelli & The Kids University for Cooking.
8
9
10
het beslissende duwtje Amandelchampignon verbetert immuunsysteem
“Het begon met een kennischeque”, zegt directeur-eigenaar Jan Klerken van Scelta Mushrooms. “Voor 6.500 euro kregen we tastbare adviezen en konden we direct ons productieproces verbeteren. Ondernemers wandelen van nature niet even binnen bij een professor. Daarvoor moet je toch eerst een drempel over. Maar zwemmen leer je ook niet uit een boekje, dat moet je zelf ervaren! Die kennischeques zijn de beste uitvinding van LIOF ooit. Je ziet hier hoe je met een klein bedrag state-of-the-art kennis in een familiebedrijf kunt toepassen. Na die eerste kennismaking zetten wij veel makkelijker stappen in het binnenhalen van kennis. Zo kunnen we sneller waarde toevoegen aan onze schimmels!”
champignons ‘beyond bulk’ “Ons bedrijf zit vol ideeën. LIOF helpt ons om die om te bouwen naar succesvolle innovaties”, aldus Jan Klerken jr., Scelta’s ‘flavour maker’. “Onze champignons zitten in pizza’s, soepen en kant-en-klare maaltijden van de 25 grootste foodmultinationals! Dan moet je meebewegen. Nu wil iedereen een ‘clean label’ zonder E-nummers. Wij helpen ze daarbij en zien dat als een vorm van MVO: met pure producten is veel meer mogelijk. Voor champignons heb je veel restproduct nodig: het begint met mest en eindigt hagelwit in blauwe bakjes in de supermarkt. Van wat overblijft kun je smaakstof maken. Als je het zo bekijkt werken wij al dubbel cradle-to-cradle.”
educatie en preventie “Nu maken we de derde slag: naar gezond eten. Bij Kokkerelli & The Kids University for Cooking leren we de jeugd werken met gezonde ingrediënten. LIOF helpt ons om die activiteiten stevig te positioneren.” Economisch interessant zijn de plannen van Scelta Ceuticals. Directeur Wim van den Elshout: “Amandelchampignons hebben een bewezen positieve uitwerking op het immuunsysteem. Maar hoe weet je of die boekenwijsheid leidt tot een succesvol product voor ‘food’ (brood, pasta en soep) en ‘feed’ (diervoeding)?”
haalbaarheidsstudie “LIOF’s projectmanager Marcel Hendriks wees ons op FoodFuture. Dat project stimuleert agri- en food-ondernemers om nieuwe marktkansen in kaart te brengen. We zouden zo’n onderzoek best gedaan hebben, maar niet nu en niet zo voortvarend. LIOF heeft de drempel zó laag gemaakt dat we die stap konden zetten. De potentiële afzetmarkt blijkt enorm en verdubbelt de komende vijf jaar ieder jaar. We zaten dus op de goede weg met onze ideeën. Met die kennis hebben we ons innovatieproces versneld. In januari 2011 is het onderzoek begonnen en nu hebben we al drie producten klaar: capsules, veevoeding en poeders (Murill flour). Ook stappen we nu eerder naar onderzoekers op Chemelot of de universiteiten van Maastricht en Wageningen. LIOF is een prima verbindende schakel: brengt ondernemers, onderzoekers en overheden bij elkaar. En als je verder wilt dan alleen geld, kunnen zij bijvoorbeeld een ‘innovation officer’ plaatsen om extra innovatie capaciteit te creëren.”
het liof-effect “Het LIOF-effect is dat we nu zeker weten dat we op de goede weg zitten. Dat is pure winst. Innoveren is het succesvol implementeren van verbeterde producten. Zo lang we dat nog niet hebben gedaan, blijft het maar een idee. Ondernemers hebben ideeën zat, maar 90% verdwijnt in de prullenmand. Ons idee blijkt dus goed te zijn. Nu moeten wij het succesvol in de markt zetten. Zo’n haalbaarheidsstudie geeft je als ondernemer het beslissende duwtje in de rug.”
11
aftc AFTC (Acrylic Foam Tape Company) is fabrikant van zelfklevende producten en systeemoplossingen voor de industrie en handel. Het bedrijf is vier jaar geleden gestart door twee gedreven ondernemers met ruime kennis van de techniek en markt, een behoorlijke staat van dienst en prominente klanten. Continue product innovatie leidt tot een spectrum van speciale plakbanden en tapes met een nauwkeurige adhesie voor uiteenlopende toepassingen. AFTC’s product Silvertape wordt onzichtbaar verwerkt als lijmstrip in de automobielindustrie, de luchtvaart en in de bouw. AFTC produceert in Korea maar verkoopt vanuit Meerssen wereldwijd.
12
13
liof liep sneller dan wij Toekomstige wereldspeler in automotive
Voor Guy Vroemen en Raoul Hardy was de stap naar LIOF een logische. Hun bedrijf AFTC groeide zó hard dat dat hun ondergang had kunnen betekenen. Er moest geld bij. Daarvoor zochten ze een partner en geen anoniem geldinfuus. “LIOF zal ons niet na een paar jaar opsplitsen.”
kleeftape als wereldmarkt “In elke auto zit 2 m2 tape. Dat is gegroeid sinds 1972, toen Chevrolet begon met houtlook-sierstrips. 3M heeft die techniek toen ontwikkeld. Nu koopt de automobielindustrie jaarlijks voor 5 miljard euro aan lijmstrips. Wij zijn in 2007 gestart om het monopolie van 3M te doorbreken. De markt had meer behoefte aan scherpte. Maar 3M is niet voor niets de norm in innovatie en productkwaliteit. Je moet komen met een excellent product en vlekkeloze service. We hebben daarom heel veel tegelijk gerealiseerd: een product dat veel sterker én veel goedkoper is, een fabriek, betere verlijmingstechnieken en een wereldwijd distributienetwerk. En nu werken we voor de top: Volkswagen, BMW, Ford en Daimler.”
groeistuipen “Met 20 mensen vanuit gehuchtje Weert (bij Maastricht, red.) en 200 mensen in Groot-Brittannië, VS, India, Rusland en Korea werken we in een harde miljardenindustrie. Het niveau is heel hoog. Als er iets niet goed gaat, is de claim meteen hoog. Je hebt expertise nodig om dat te managen. Op die schaal kan een reguliere financier ons niet bedienen. Ze snappen niet dat wij die groei van 400% per jaar waarmaken. Wij hebben soms opeens een ton of een miljoen nodig. Kapot-groeien was voor ons een reële optie. Een venture capitalist zou ons als melkkoe zien, maar wij wilden een partner. Dan kom je uit bij LIOF, ook vanwege hun ervaring in international business. Jacques Mikx is met ons gestart en Ruud Verberne heeft het uitgewerkt. LIOF gaf gas, was heel professioneel. In vier maanden van businessplan via onderhandeling naar deal. LIOF liep veel sneller dan wij!”
participatie-plus “Ook sindsdien hebben we veel aan LIOF. Wij hebben minder ervaring dan LIOF. Bijvoorbeeld de kwaliteitscontrole in de productie. Daar moet je bovenop zitten. Ze weten wanneer de seinen op oranje gaan en geven dan hands-on advies. Je wordt ook anders bekeken als LIOF in jou participeert. Een lokale bank weet niet waarom ‘cost insurance and freight’ of ‘free on board’ voor ons belangrijk zijn. LIOF leert ons ook hoe we meer eisen kunnen stellen aan leveranciers. In die professionalisering is LIOF een plezierige coach. Ook heeft LIOF ons geholpen aan deze kantoorvilla en een grotere loods. Onze klanten zijn heel wat gewend, dus een mooi kantoor hoort er bij. Nu zijn we klaar voor de grote sprong.”
wereld veroveren vanuit zuid-limburg? “Wij willen niet dat Zuid-Limburg zijn talent ziet vertrekken. Goeie jonge mensen moeten hier willen blijven. Daarom werken wij samen met Zuyd en UM. Maastricht ligt in Europa veel centraler dan Amsterdam. Onze techneuten halen we uit Duitsland, dat lukt je elders niet. Die willen onderdeel worden van ons succes.”
het liof-effect “LIOF heeft met ons in 2011 de participatie gerealiseerd, maar ook bij de opening van onze buitenlandse vestigingen, de oprichting van een Raad van Commissarissen en onze hele professionaliseringsslag heeft LIOF een sleutelrol gespeeld. 100% ‘samen uit, samen thuis.”
15
holtum-noord De ontwikkeling van Holtum-Noord als logistiek knooppunt is gestart met de aanleg van de barge terminal in 1991. De Barge Terminal Born verzorgt de overslag en distributie van containers tussen de mainports Rotterdam en Antwerpen en de bedrijven in de regio. In 1996 startte de railterminal waardoor Holtum-Noord een multimodaal knooppunt werd. Sinds 2000 zijn meerdere Public Logistics Centers (PLC) ontwikkeld met warehousing en ‘value added logistics en services’ (VAL/VAS). Het terrein is circa 120 hectare groot.
16
17
18
twintig jaar lang durven en doen Logistiek succes dankzij lef en geduld
“Het was logisch dat LIOF zijn rol als aanjager van de regionale economie pakte,” zegt Nico Simons, ondernemer van het eerste uur, “maar dat Holtum-Noord zo’n succes zou worden hadden we niet durven dromen. In die tijd waren DSM en Volvo Car de banenmotoren in de Westelijke Mijnstreek. Het was belangrijk dat goederen makkelijk dat industriegebied in en uit konden. Fred Verstoep van Waalhavens wilde mainport Rotterdam beter met het achterland verbinden. Hij heeft toen de handschoen opgepakt, samen met LIOF, gemeente Born en de bedrijven.”
...leidt tot uniek logistiek concept “De haven van Holtum was geschikt om te ontwikkelen tot een moderne binnenhaven. LIOF nam daarin een belang om bestaande bedrijven te accommoderen. Vanuit je concurrentiepositie is het essentieel dat je klanten kunt laten kiezen tussen weg, spoor en water. De barge terminal is in 1990 gestart, de railterminal in 1993. We hebben meteen gekozen voor een combinatie van terminals met warehouses, zodat je één totaalconcept voor logistieke dienstverlening kon aanbieden. LIOF is dat gebied gaan gebruiken in zijn acquisitieactiviteiten. Daarnaast stimuleerde Holtum-Noord mkb’ers in de buurt om hun transportkosten te reduceren. GEKA heeft zelfs zijn gehele bedrijf verplaatst van Geleen naar Holtum-Noord.”
doorontwikkeling “PLC heeft warehouses gebouwd met een oppervlak van 14.000 vierkante meter”, zegt directeur Leo Voorpijl. “LIOF participeert daarin voor 33%. Dat werd zó’n succes dat we Holtum-Noord II hebben ontwikkeld, met LIOF als risicodragende partij. Met weer 72.000 m2 hallen erbij. Zonder LIOF was dat nooit zo snel gerealiseerd. Van die extra ruimte is nu 95% bezet. 2011 was voor Holtum-Noord een succesjaar. We begonnen met de uitbreiding van de barge terminal, de warehouses zitten bijna vol, we hebben kantoren kunnen verhuren, Helly Hansen vestigde zijn Europese distributiecentrum, zoals eerder al een Franse multinational en een Brits bedrijf in kantoorartikelen. De parel in de kroon was de verkoop december 2011 van twee hectare aan PostNL. Het geheim van het succes? Dit is een compact gebied met alles vlak bij elkaar: haven, spooroverslag, internationale autosnelwegen en douanefaciliteiten.”
betrokken aandeelhouder “We zitten bij elkaar op de bagagedrager. LIOF zet ons in de etalage bij bedrijven met een zware logistieke component. Hun expertise op het terrein van bedrijventerreinen komt ons goed van pas. Over kavelgrootte, klandizie, voorzieningen en marketing sparren we vaak omdat zij dit vaker doen dan wij. Ze helpen soms met complexe financiële constructies. LIOF bekijkt alles vanuit een totaalperspectief, met een betere balans tussen korte en lange termijn. LIOF let er ook op dat we onze hallen niet inrichten voor één type activiteit: het zijn open voorzieningen, voor iedereen. Ten slotte zijn ze een keurmerk: dit is een nuttig gebied als een partij als LIOF er geld in steekt. Dat is allemaal heel waardevol voor ons.”
het liof-effect “In twintig jaar heeft LIOF bijgedragen aan dit majeure publiek-private succes. De keuze om in Holtum-Noord II grond te kopen was riskant maar cruciaal. Dat succes wordt nu door anderen opgepakt: de gemeente gaat aansluitend ongeveer 18 hectare ontwikkelen. We zijn heel tevreden. We hebben intensief contact met elkaar. LIOF speelt mee in de wedstrijd. Ze hebben dit bedrijf met ons opgericht, zijn 100% betrokken. En dat al twintig jaar. Nu zijn we volwassen.”
19
phenospex LIOF zag in Phenospex twee jonge ondernemers met een enorme potentie. Waar andere kennisintensieve startups soms te lang blijven hangen in de ontwikkelingsfase, hebben de ondernemers goed naar de klant geluisterd. De Planteye is nu al in staat om diverse planteigenschappen te bepalen. Echter, de tuinder heeft initieel behoefte aan een eenvoudige oplossing om elke dag de hoogte van duizenden planten in zijn kas te meten, en de groei in een simpel grafiekje gepresenteerd te krijgen. Grégoire en Uladzimir hebben de Planteye in 1 jaar tijd ontwikkeld, in eigen beheer gefabriceerd en succesvol op de markt gebracht.
20
21
22
onze introductie in de champions league Monitor stuurt plantengroei van uur tot uur
Eigenlijk waren Grégoire Hummel en Uladzimir Zhokhavets er al bijna uit met een Duitse investeerder. En dan waren deze prijswinnaars van het Forschungscentrum Jülich in Duitsland gestart met hun revolutionaire Planteye. Maar net op tijd maakten zij kennis met LIOF’s participatiemanager Jeffrey Lutje Spelberg. “Hij zag in Aken onze pitch bij een Business Angel-bijeenkomst van Agit (de Duitse broer van LIOF, red.). Jeffrey zag wel wat in ons idee maar vond dat we het te bescheiden aanpakten. Hij overtuigde ons dat we naar Nederland moesten, naar het mekka van de glastuinbouw. Die ontmoeting legde de basis voor een vliegende start.”
sierteelt kan veel efficiënter “Met de juiste data kun je de groei van een plant van uur tot uur managen. In kassen zijn de omstandigheden meestal volkomen stabiel. Terwijl we hebben ontdekt dat je de temperatuur soms juist een beetje moet verlagen, of dat het licht af en toe even uit moet. Zulke wisselende omstandigheden hebben enorme effecten op de vorm en de kleur van plant, bloem en vrucht. Telers missen die kennis nu nog, maar staan er om te springen. Ze beoordelen de groei van hun planten nu nog met hun ‘grünen Daumen’. Wij leveren objectieve informatie die hun productie ter plekke verbetert, vanuit een visie waarin datamanagement, software en hardware één geheel vormen.”
kritische vragen “Ons nieuwe ‘dynamic plant management’ werkt optimaal in geautomatiseerde kassen. Die staan niet in familiebedrijven maar in geïndustrialiseerde glastuinbouw. De Duitse glastuinbouw is eredivisie, Greenport Venlo is Champions League. Nederland is zeker vijf tot tien jaar verder. In die toekomst moet je ons zien. LIOF kent de Nederlandse agro-wereld goed. Dat was voor onze strategie erg nuttig. Ons businessplan werd bij LIOF grondig bediscussieerd: wat zijn potentiële klanten? wat zijn de voordelen voor de gebruiker? hoeveel systemen heeft de klant nodig? hoe snel heeft hij er profijt van? Vervolgens namen we LIOF mee naar een klant en toonden we wat zij er mee kunnen. LIOF was aanvankelijk sceptisch, maar na afloop waren ze volledig overtuigd. Pas daarna konden we onderhandelen over aandelen.”
waarom liof? “LIOF kon ons op de Nederlandse markt veel beter helpen dan die Duitse investeerder. LIOF heeft contacten in de agro-business en brengt je in contact met advocaten en notarissen die weten waar ze het over hebben. En vergeet de grote reputatie niet: als LIOF in je participeert, dan geeft dat je geloofwaardigheid een enorme boost. De ‘soft skills’ van LIOF als investeerder waren veel beter voor ons. Dus daarom zijn we met die ander gestopt. De samenwerking was ook heel soepel en coöperatief. Het gevoel was goed, geen nitty-gritty. De belangen zijn natuurlijk niet gelijk, dus we geven en nemen allebei. Daardoor zijn we nu veel meer op onze bedrijfsontwikkeling gericht dan alleen op ons product.”
het liof-effect “LIOF heeft ons naar de Champions League begeleid, en levert ook een marketing-effect op. ‘LIOF gelooft in Phenospex’ heeft veel waarde voor grote tuinbouwbedrijven. Die willen continuïteit bij hun leveranciers. Vergelijk het met ‘Intel Inside’: wij zijn geen Willie Wortels op de RWTH maar een serieuze businesspartner.”
23
Het LIOF-effect: de samenhang maakt het verschil Solar Excel, Scelta Mushrooms, AFTC, Holtum-Noord en Phenospex doorliepen stuk voor stuk een uniek proces. Voor de één stond een participatie centraal, voor de ander een innovatie. Maar wat de vijf bedrijven verbindt, is dat ze allemaal met verschillende LIOF-afdelingen hebben gewerkt. Díe samenhangende aanpak noemen wij het ‘LIOF-effect’. We vroegen de bedrijven: “Waar zou u zich in uw bedrijfsontwikkeling hebben bevonden zonder medewerking van LIOF?” Die inschatting maakten zij voor onze specifieke activiteiten* en voor onze totaalbijdrage. De eerste vier rijen witte blokjes leren ons veel over de bijdrage van onze afdelingen. Die is natuurlijk voor ieder bedrijf weer anders. De onderste rij witte blokjes toont onze totaalbijdrage: elk wit blokje staat symbool voor een bijdrage van LIOF in de ontwikkeling van het bedrijf tot nu toe. Die onderste meter slaat altijd verder uit dan het gemiddelde van de vier rijen daarboven. Dat is nou het LIOF-effect: de bijdrage van LIOF als geheel is groter dan die van de som der delen. Dat sterkt ons in onze overtuiging dat Limburgse bedrijven meer ondernemen dankzij onze samenhangende activiteiten.
* Specifieke activiteiten: Innoveren LIOF stimuleert vernieuwing van product, markt, proces, organisatie en keten. Investeren LIOF helpt bedrijven met risicokapitaal in de vorm van aandelen, achtergestelde leningen, innovatieleningen of een combinatie van deze. Vestigen LIOF helpt bedrijven van buiten de provincie bij hun vestiging in Limburg. Ontwikkelen LIOF bouwt aan de infrastructuur van perspectiefvolle sectoren: Agro/Food, Logistiek, Hightech Systems, Chemie/Nieuwe Materialen en Healthcare/Life Sciences.
24
Solar Excel Innoveren Investeren Vestigen Ontwikkelen Totaal
Scelta Mushrooms Innoveren Investeren Vestigen Ontwikkelen Totaal
AFTC Innoveren Investeren Vestigen Ontwikkelen Totaal
Holtum-Noord Innoveren Investeren Vestigen Ontwikkelen Totaal
Phenospex Innoveren Investeren Vestigen Ontwikkelen Totaal
LIOF bijdrage
25
een jaar met een sterk investeringsimpuls 19 miljoen voor limburgse bedrijven De LIOF resultaten zijn ondanks het wispelturige klimaat overwegend positief. LIOF investeerde in 2011 19,5 miljoen euro in 46 Limburgse bedrijven, vanuit een breed palet van financieringsvormen. Verder financierde LIOF starters uit het project LIOF Yeah!.
23 miljoen innovatie-impuls Op het gebied van innovatieondersteuning zijn 60 bedrijven ondersteund met in totaal 13 miljoen euro aan subsidies en kredieten. Dit heeft geleid tot een totaal van 23 miljoen euro innovatie-investeringen.
97 miljoen buitenlandse investeringen Aan buitenlandse investeringen haalde LIOF 14 bedrijven naar de regio. Deze investeren samen circa 97 miljoen euro en bieden op termijn naar verwachting zo’n 370 nieuwe arbeidsplaatsen. Daarmee komt Limburg qua arbeidsplaatsen op de derde plaats in Nederland.
26 miljoen voor herontwikkeling van bedrijfslocaties 2011 was ook een jaar waarin LIOF vol inzette op het herontwikkelen van verouderde bedrijfslocaties. Met LHB en een kapitaalfonds van 26 miljoen euro, legden wij een stevige basis om de gestelde herstructureringsopgave tot 2020 te kunnen realiseren.
krachtenbundeling en samenwerking Het overall resultaat van LIOF kwam in 2011 uit op 241.289 euro. Voor 2012 en de verdere toekomst liggen er genoeg kansen in Limburg. Het is een uitdagende tijd voor het bedrijfsleven en LIOF. Er zijn financiële middelen, er is ambitie, organiserend vermogen en een heldere en breed gedragen agenda. Met deze kenmerken ziet LIOF de toekomst van Limburg met vertrouwen tegemoet.
Ons volledige jaarverslag kunt u lezen op www.liof.nl/jaarverslag2011.
27
Participaties Voor iedere ontwikkelingsfase van een bedrijf heeft LIOF een fonds dat risicodragende financiering kan aanbieden: - het reguliere participatiefonds - het startersfonds voor startende ondernemers - het Nedermaas High Tech Venture Fund voor startende hightech bedrijven - het Limburg Ventures fonds voor bedrijven met groeiplannen op het gebied van (Bio)Chemie en Life Sciences LIOF ging in 2011 bij 46 Limburgse bedrijven commitments aan voor een totaalbedrag van € 19,5 mln aan risicodragend kapitaal. LIOF heeft eind 2011 aandelenbelangen in 98 bedrijven.
Verdeling totale participatieportfolio in 2011 (98 bedrijven)
59
36
3
Naar ondernemersfase ■ Starters ■ Bestaand/Expansie ■ MBO/MBI/Opvolging
19
3
47
1
6
22
Naar sectoren ■ Healthcare/Life Sciences ■ Chemie/Nieuwe Materialen ■ Hightech Systems ■ Nieuwe Energie ■ Agro/Food ■ Generiek
21
18
Naar betrokkenheid LIOF in jaren ■ 0-2 ■ 3-4 ■ 5-6 ■ 7-8
28
20
■ 9-10
15
■ 11-12
■ > 12
10
5
9
Plaats
Belang
Plaats
Nieuwe commitments (€ 5 mln)
Nedermaas Hightech Ventures (€ 1,8 mln)
Belang
AFTC Europe & Middle East BV
Meerssen
20,00%
Bioactor BV
Maastricht
7,50%
Damali BV
Maarsbergen
36,25%
Q Chip BV
Geleen
Lening 22.50%
Kersten Next BV
Roermond
20,00%
Phenospex BV
Heerlen
Ibex Group BV
Venlo
Lening
Newtricious BV
Oirlo
Newtricious BV
Oirlo
7,50%
Phenospex BV
Aachen/Heerlen
15,00%
SOIOS BV
Jabeek
24,50%
5,00%
Limburg Ventures Nieuw (€ 2 mln) ACS Biomarker B.V.
Maastricht
Uitbreiding commitments/leningen (€ 8,4 mln)
Bioactor B.V.
Maastricht
Ekompany Agro B.V.
Echt
17,20% 7,50% 17,40%
Bakeplus Holding BV
Venlo
21,25%
Nano4Imaging B.V.
Geleen
11,50%
BiomedBooster
Maastricht
48,00%
Q-Chip B.V.
Geleen
10,10%
Co-Eur BV
Heerlen
35,68%
Isobionics BV
Geleen
15,08%
TiGenix NV
Leuven (B)
1,327%
Uitbreiding (€ 0,9 mln)
KSM
Weert
15,00%
Hunnecom Holding BV
Nuenen
45,00%
Chemtrix
Geleen
24,90%
GOB Aachen Heerlen BV (Avantis) Heerlen
25,00%
Isobionics
Geleen
28,00%
Kiss Engineering BV
Echt
29,94%
Tigenix
Geleen
0,56%
Pharmacell BV 2011
Maastricht
23,64%
Welloord Overhuizen Holding BV
Bocholtz
25,00%
Belang verkocht
Nieuwe Starters (€ 0,9 mln)
Agmi Beheer BV (lening)
Berna Biotech/Crucell NV
Admirror BV
Valkenburg a/d Geul 25,00%
Inalfa Roof Systems BV (lening)
Ceradure Products BV
Stein
29,96%
Johan van Leendert BV
Cvive BV
Maastricht
32,48%
Kersten Holding BV
InCompanyMedia BV
Maastricht
25,00%
N.V. Regio Venlo
Nano4Imaging GmbH
Aachen
OGS Systems BV
Arcen
27,68%
SNP Systems BV
POLS Healthcare BV
Maastricht
30,02%
Ventech BV
Studytube BV
Maastricht
21,05%
Virenze Algemeen Beheer BV
6,36%
N.V. Ontwikkelingsmaatschappij Valkenburg a/d Geul
Wij Limburg BV Wiseline BV
Uitbreiding Starters (€ 0,5 mln)
Xerographic Print Service BV
Zimec IT Service BV
Brainmarker BV
Gulpen
18,94%
Dacolt International BV
Maastricht
28,00%
Estrella Sat
Maastricht
40,62%
Geocopter BV
Venlo
15,00% 29,00%
Faillissement Geocopter BV
Indicium International BV
Meerssen
Magnamedics GmbH
Geleen
MosquitNo BV
Roermond
30,00%
Top Hill Pack BV
Top-Cool Holding BV
Maasbree
25,35%
Welloord Overhuizen BV
6,36%
Management Resources International BV
29
Ontwikkeling & Innovatie LIOF ondersteunt bedrijven met hun innovaties vanaf het eerste idee tot en met de uitvoering. Wij effenen daarbij vooral de weg naar partners en financiering. Tegelijk ontwikkelt LIOF de kansrijke economische sectoren binnen Limburg Healthcare/Life Sciences, met het brandpunt in de Maastricht Health Campus, Chemie/Nieuwe Materialen, met het zwaartepunt op Chemelot, en Hightech Systems, Agro/Food en Logistiek, met de focus op Greenport Venlo. In 2011 heeft LIOF voor € 23,1 miljoen aan innovatieprojecten ontwikkeld en gefinancierd gekregen. Dit laat zich vertalen in 2.000 arbeidsjaren.
De verdeling van de innovatieprojecten over de economische sectoren
12%
■ Healthcare/Life Sciences ■ Chemie/Nieuwe Materialen ■ Hightech Systems ■ Nieuwe Energie ■ Agro/Food ■ Generiek
200
42%
€ € € € € €
23%
2,7 miljoen 9,7 miljoen 5,5 miljoen 1,4 miljoen 2,8 miljoen 1,1 miljoen
1.100
■ Arbeidsjaren in R&D ■ Arbeidsjaren in productie en toelevering ■ Arbeidsjaren in dienstverlening
30
6%
700
12%
5%
Zwaartepunt van de projecten ligt op de ontwikkeling van Greenport Venlo en de beide campussen Chemelot en Maastricht Health Campus. Het betreft de volgende projecten:
Healthcare/Life Sciences − Towards Top Technology Clusters: grensoverschrijdende business ontwikkeling − Fungal DX: Pathofinder: ontwikkelen diagnostiek schimmelinfecties Chemie/Nieuwe Materialen − Biomat-IN; Eurasanté: Noord-West Europese samenwerking op het gebied van biomaterialen − BioMiMedics: Universiteit Maastricht: biodegradeerbare materialen op basis van eiwit − Towards Top Technology Clusters: grensoverschrijdende business ontwikkeling − Ozeon: ontwikkelen gevelbeplatingssysteem − Pharmacell: marktstudie cell therapy unit − ErRaKal: ontwikkelen van simulatie-installatie Hightech Systems − Creusen: ontwikkelen kolomboormachine − Towards Top Technology Clusters: grensoverschrijdende business ontwikkeling − Budé Innovative Solutions: haalbaarheidsstudie model flex picking − Eurofibers: diverse toepassingen Dyneema − Geocopter: nieuwe generatie onbemande helikopter − Hotraco Agri: smartwinch − C2CP: kunststof pallets − Admirror: smart advertising mirror − Nedinsco: ruggedized TV-camera voor defensietoepassingen − Rimas: concept voor autonome productiefaciliteit PV-panelen − Solar Excel: productieproces antireflectie-folie t.b.v. zonnecel en -paneel − Hochschule Niederrhein: inkjetprinting op textiel Nieuwe Energie − Towards Top Technology Clusters: grensoverschrijdende business ontwikkeling − Solar Excel: antireflectie-folie t.b.v. zonnecel en -paneel Agro/Food − BioActor: immuunsysteemversterkende arabinoxylanen − Kuijpers Kip: korte keten vleeskuikenhouderij − Imedia Pharma: metabole gezondheidsbevorderaar − Stichting Greenport Venlo: functioneel ontwerp gezamenlijk ICT-platform − Kokkerelli: Scelta Muschrooms: businessplan t.b.v. gezonde voeding in open innovatie-omgeving Generiek − Asian Full Service Center: ‘one-stop-shop’ voor Aziatische ondernemingen − KickStart: aantrekken kennisintensieve starters regio Venlo − LIOF YEAH!: innovatiecheque als onderdeel van studentondernemers-pitch − Haegens: energie-neutrale starterswoning
31
Investeringsbevordering en Business Development LIOF prijst – samen met gemeenten en provincie – het Limburgse vestigingsklimaat aan. Ook zorgt LIOF voor een voorspoedig vestigingsproces. Er zijn nu in totaal 513 buitenlandse vestigingen in Limburg. Deze zijn goed voor ruim 50.000 arbeidsplaatsen. In 2011 vonden 14 buitenlandse bedrijven de weg naar Limburg of hebben hun activiteit uitgebreid. Hiertoe behoren drie bedrijven die hun distributie- en warehouse activiteiten uitbesteden aan 3PL dienstverleners. Daarnaast is LIOF betrokken geweest bij de komst van drie Nederlandse bedrijven naar Limburg.
De verdeling van de investeringen (€ 97,4 mln) over de economische sectoren
72,0%
6,5%
0,4% 0,2%
De verdeling van 373 nieuwe arbeidsplaatsen over de economische sectoren
10
47
30
■ Chemie/Nieuwe Materialen ■ Hightech Systems ■ Nieuwe Energie ■ Agro/Food ■ Logistiek
32
85
201
18,3%
Het aantrekken van buitenlandse en Nederlandse bedrijven blijft belangrijk voor Limburg: - De buitenlandse bedrijven zijn goed voor circa 10% van de Limburgse arbeidsplaatsen - De 14 nieuwe bedrijven creëren op termijn zo'n 370 nieuwe banen in Limburg.
Bedrijf
Herkomst
Locatie
Topsector
Activiteit
■
Duitsland
Geleen
Chemie/
Productie
Lanxess
Nieuwe Materialen
■
Chemie/
SABIC Europe
Saoedi Arabië
Geleen
Productie
Nieuwe Materialen
■
Maastricht
Hightech Systems
Marketing & Sales
Maastricht
Hightech Systems
Europees hoofdkantoor, Sales
Revision Eyewear
■
Verenigde Staten
Allied International
Nederland
Support-Europe
Airport
■
TIAT
Nederland
Schimmert
Hightech Systems
Productie
■
Firehouse Image Center
Verenigde
Venray
Hightech Systems
Europees hoofdkantoor,
■
Ceramic Fuel Cells
Staten
Europees DistributieCentrum
Australië
Europees hoofdkantoor,
Heerlen
Nieuwe Energie
Marketing & Sales
■
Nutricia Advanced
Frankrijk
Venlo
Agro/Food
Europees Distributie Centrum
Medical Nutrition
■
American Woods
India
Venlo
Logistiek
Europees Distributie Centrum
■
Aster Technology Holland
China
Venlo
Logistiek
Europees Distributie Centrum,
Marketing & Sales
■
HellyHansen
Noorwegen
Born
Logistiek
Europees Distributie Centrum
■
Ningbo Xinhai Electric
China
Roermond
Logistiek
Europees Distributie Centrum, Sales
■
Woger Trading
Nederland
Venray
Logistiek
Logistiek
■
Vatech
Zuid-Korea
Venlo
Healthcare/
Europees Distributie Centrum
Life Sciences
33
Bedrijventerreinen LIOF realiseert en herstructureert bedrijventerreinen. Onze aandacht voor kwaliteit en beschikbaarheid draagt bij aan een gunstig vestigingsklimaat voor ondernemers. - Greenfields: In 2011 was voor 297 hectare aan bedrijfskavels uitgegeven. De doelstelling ultimo 2011 van 411 hectare aan kavels die beschikbaar zijn voor uitgifte werd behaald. - Brownfields: In 2011 was 911 hectare aan verouderd bedrijventerrein gerevitaliseerd. Sinds 2010 worden revitaliseringsprojecten uitgevoerd onder de vlag van LIOF-dochter Limburgse Herstructureringsmaatschappij voor Bedrijventerreinen BV (LHB is opgericht door de Provincie Limburg en Industriebank LIOF). De doelstelling voor deze organisatie is het opknappen van 1.000 hectare aan verouderde bedrijventerreinen per ultimo 2020. LIOF zet met LHB en een kapitaalfonds van 26 miljoen euro vol in om de gestelde herstructureringsopgave tot 2020 te kunnen realiseren
20 2 00 0: 0 1.
1
el Do
80 91
20
10
-2
01
1:
20
09
:8
52 :7 08 20
20
20
06
07
:2
:5
95
04
Voortgang herontwikkeling brownfields (in bruto ha)
Voortgang ontwikkeling greenfields (in bruto ha)
Onder handen zijnde projecten
Omvang [ha, bruto]
el Do 97
20
11
:2
95
:2
83 20
10
:2 09 20 34
20 1 41 1: 1
22 :2
61
08
:1 20
07 20
20
06
:4
5
Greenfields Avantis, Heerlen/Aken Businesspark Maastricht Aachen Airport (Aviation Valley), Beek/Meerssen Industriepark Swentibold (IPS) inclusief Yard, Sittard-Geleen Holtum Noord, Sittard-Geleen Californië, Horst aan de Maas
100 88
55 65 225
Brownfields Korendal, Mook en Middelaar Beringe, Helden De Hulst I, Venray Wolfskoul, Echt-Susteren Bergerweg, Sittard-Geleen IJzeren Brug, Sittard-Geleen Geerweg, Sittard-Geleen Kerensheide, Stein Philipsterrein, Sittard-Geleen C-Mill, Heerlen De Beitel, Heerlen Willem Sophia, Kerkrade Abdissenbosch, Landgraaf De Steeg, Nuth Beatrixhaven, Maastricht De Meer, Meerssen
13 78 30 19 65 3 6 20 16 15 145 35 57 10 266 11
LIOF Business Centers LIOF biedt startende bedrijven betaalbare kantoorruimte en toegang tot een vitaal ondernemersnetwerk: - 200 jonge bedrijven huren gemiddeld vier jaar ruimte in één van de twaalf LIOF Business Centers. De meesten zijn klein en vaak actief in de dienstverlening - 270 leden wisselen in ons B2B-netwerk drie maal per jaar kennis en ervaring uit in een inspirerende omgeving - Ze kunnen starten met laagdrempelige diensten zoals Seats2Use, Lockers4Rent en Desk2Use In de loop van 2011 werd per saldo iets meer ruimte verhuurd dan er verviel, namelijk 322 m2
Percentage bedrijven in huurderbestand per categorie aantal werknemers (1-1-2012)
39%
43%
11%
7%
■ 1-2 ■ 3-5 ■ 6-10 ■ > 10
Percentage bedrijven in huurderbestand per branche (1-1-2012)
43,6%
■ Zakelijke dienstverlening ■ Handel ■ Technische dienstverlening ■ ICT ■ Healthcare/Life Sciences ■ Productie ■ Hightech Systems ■ Toerisme ■ Onderwijs ■ Agro/Food
24,8%
12,4%
5,9%
4
3 3
1,4% 1,4% 0,5%
35
geconsolideerde balans per 31 december 2011 (bedragen in euro’s)
2011
2010
activa Vaste activa Materiële vaste activa Terreinen 2.605.926 Bedrijfsgebouwen 14.673.907 Andere vaste bedrijfsmiddelen 439.613 17.719.446 Financiële vaste activa Participaties 42.610.753 Deelnemingen 3.225.610 Financieringen van onroerend goed 10.196.267 Overige vorderingen 31.435.495 87.468.125 Vlottende activa Voorraden Gronden voor ontwikkeling van bedrijventerreinen 9.581.169 Vorderingen Overige vorderingen en overlopende activa 10.051.443
2.605.926 15.337.694 444.949 18.388.569 39.725.447 3.190.642 10.142.292 26.194.271 79.252.652
9.010.015
8.019.056
Liquide middelen
41.765.135
47.921.740
Totaal activa
166.585.318
162.592.032
100.829.005 250.394 101.079.399
100.587.716 268.303 100.856.019
1.768.200
1.803.660
6.613.333 12.450.541 492.638 19.556.512
10.372.666 27.538.733 470.768 38.382.167
3.619.333 15.088.192 773.563 489.183 24.210.936 44.181.207
165.333 738.107 653.322 19.993.424 21.550.186
166.585.318
162.592.032
passiva Groepsvermogen Eigen vermogen Aandeel derden in geconsolideerde maatschappijen Voorzieningen Overige Langlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan aandeelhouders Overige schulden en overlopende passiva Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan aandeelhouders Crediteuren Belastingen en sociale premies Overige schulden en overlopende passiva
Totaal passiva
36
geconsolideerde resultatenrekening over 2011 (bedragen in euro’s)
2011
2010
financieringsbedrijf
Opbrengsten Rente leningen u/g en deposito’s 2.402.351 Ontvangen dividenden 752.287 Opbrengsten commissariaten 53.150 Resultaat verkoop participaties 4.309.937 Huuropbrengsten 2.935.099 Ministerie EL & I 208.160 Provincie Limburg 208.160 Doorberekende personeelskosten 385.335 Overige opbrengsten 34.967 11.289.446 Kosten Personeelskosten 2.866.756 Afschrijvingskosten vaste activa 601.493 Overige apparaatskosten 2.728.005 Totaal apparaatskosten 6.196.254 Saldo van de mutaties op de voorziening financiële vaste activa 4.149.326 Overige kosten financieringsbedrijf 391.262 4.540.588
2.552.589 1.216.321 58.785 4.950.473 2.803.683 190.432 190.432 444.128 61.000 12.467.843 2.731.412 707.452 2.854.391 6.293.255
4.234.736 523.894 4.758.630
Resultaat Financieringsbedrijf 552.604 1.415.958 ontwikkelingsbedrijf Opbrengsten/Bijdragen Ministerie EL & I 1.166.840 1.180.568 Provincie Limburg 1.166.840 1.180.568 Doorberekende personeelskosten 538.654 381.822 2.872.334 2.742.958 Kosten Personeelskosten 2.531.258 2.524.693 Afschrijvingskosten vaste activa 44.889 86.223 Overige apparaatskosten 625.411 1.363.406 Totaal apparaatskosten 3.201.558 3.974.322 Resultaat Ontwikkelingsbedrijf
-329.224
-1.231.364
Aandeel derden Resultaat
17.909
18.529
241.289
203.123
37
contact
colofon
Maastricht: Postbus 1310 6201 BH Maastricht Boschstraat 76 T 043 3280280 F 043 3280200
Uitgever: NV Industriebank LIOF Concept en ontwerp: Zuiderlicht, Maastricht Tekst: Zuiderlicht, Maastricht en NV Industriebank LIOF Fotografie: Philip Driessen, Maastricht Videoportretten: T36 Media, Maastricht Druk: Schrijen-Lippertz, Voerendaal
Venlo: Innovatoren 3n Sint Jansweg 15 5928 RC Venlo T 077 3208108 F 077 3208100
© 2012, NV Industriebank LIOF Aan de inhoud van deze publicatie kunnen geen rechten worden ontleend. Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden overgenomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van uitgever.
Directie Jérôme Verhagen, directeur E
[email protected] Participaties Maurice Wijts, hoofd E
[email protected] Ontwikkeling & Innovatie Bert de Wit, hoofd E
[email protected] Investeringsbevordering en Business Development Jacques Mikx, hoofd E
[email protected] Bedrijventerreinen – Limburgse Herstructureringsmaatschappij voor Bedrijventerreinen Rob van Midden, hoofd/directeur E
[email protected] LIOF Business Centers Antoine Platen, directeur E
[email protected]
Uitgebreide informatie over onze afdelingen kunt u vinden in ons online jaarverslag 2011. Ga naar: www.liof.nl/jaarverslag2011
38
NV Industriebank LIOF Limburgse Ontwikkelings- en Investeringsmaatschappij
40
