Like it! Or hate it?

Like it! Or hate it? Een onderzoek over Facebook-jaloezie in romantische relaties

Bachelorthesis Communicatiewetenschap

Student:

Laura Paschedag

Studentnummer: 10003604 Docent:

Mirjam Vosmeer

Datum:

12-06-2013

Aantal woorden: 7.903

Inhoud

Abstract……..…………………………………………………………….……………………………3

Inleiding ................................................................................................................................. 4

Theoretisch kader.................................................................................................................. 7 Sociale netwerksites en het ontstaan van romantische relaties ..................................... 7 Jaloezie en genderverschillen ......................................... Error! Bookmark not defined. Facebook-jaloezie.......................................................................................................... 9

Methode ...............................................................................................................................11 Onderzoeksmethode ....................................................................................................11 Steekproef ....................................................................................................................12 Analyse .........................................................................................................................12

Resultaten ............................................................................................................................13 Facebookgebruik ..........................................................................................................13 Facebook en romantische relaties ................................................................................15 Facebook-jaloezie.........................................................................................................16 Controle via Facebook ..................................................................................................17 Bloeit er liefde op via Facebook? ..................................................................................18 Meer redenen voor jaloezie ..........................................................................................19

Conclusie .............................................................................................................................21 Aanleidingen voor Facebook-jaloezie ...........................................................................21 Controle ........................................................................................................................22 Oorzaken van Facebook-jaloezie..................................................................................22

Discussie……………...……………………………………………….…………………..…………24

Literatuurlijst.……………………...……………………………..…………………….…..………...26

Bijlagen...…………….………………………………….………………………………………..…..30

Like it! Or hate it?

Een onderzoek over Facebook-jaloezie in romantische relaties

Laura Paschedag

2

Abstract Er is veel onderzoek gedaan naar de rol van Facebook in romantische relaties en de jaloezie die hieruit kan ontstaan. Er is echter nog weinig bekend over de achterliggende gedachten, gevoelens en belevingen van de Facebookgebruikers die dit fenomeen zelf ervaren. Dit kwalitatieve onderzoek, dat uitgevoerd is door middel van drie focusgroepen (N=20), zal deze niche in de wetenschap opvullen. De doelgroep van dit onderzoek zijn Nederlandse jonge vrouwen tussen de 19 en 27 jaar. Uit de resultaten blijkt dat Facebook een belangrijke rol speelt in romantische relaties, zowel in het begin van de relatie als in een gevorderd stadium. Facebook-jaloezie kan opgewekt worden als de partner vrienden wordt op Facebook met andere vrouwen, vooral wanneer zij een aantrekkelijke profielfoto hebben. Ook kan de jaloezie bovenkomen als de partner berichten stuurt op Facebook naar andere vrouwen. De participanten vinden het echter grensoverschrijdend om in te loggen op de Facebookaccount van hun partner om hem op deze manier te kunnen controleren. Wel zijn zij erg gericht op wat hun partner op Facebook post. Facebook-jaloezie kan verschillende oorzaken hebben, zoals het eenzijdige beeld dat Facebook schept, de dreiging van het opbloeien van nieuwe liefde via Facebook en de eigen onzekerheid.



Laura Paschedag

3

Inleiding De situatie van een romantische relatie die stukloopt is altijd vervelend. Nog vervelender is het om te zien dat een ex-partner hierna weer dolgelukkig is met iemand anders, terwijl jij nog helemaal niet over de relatie heen bent en groen van jaloezie thuis zit. Om dit voor te kunnen zijn is er een Braziliaanse website opgericht (namorofake.com.br) die voor vijftien euro per maand de mogelijkheid biedt om een neppe Facebook-vriend of –vriendin aan te schaffen, om op deze manier een ex jaloers te maken. De website speelt hiermee in op de aanname dat mensen snel jaloers kunnen worden van het zien van informatie over een partner of ex-partner op Facebook. De Braziliaanse website verandert de Facebookrelatiestatus van de persoon in kwestie van ‘vrijgezel’ naar ‘bezet’ en de neppe Facebookvriend of –vriendin stuurt persoonlijke, liefdevolle berichtjes, die voor iedereen op Facebook zichtbaar zijn. Volgens de oprichters van de website is dit een gat in de markt en is er zelfs een lange wachtlijst. Dit nieuws verscheen begin dit jaar in een artikel van NOS op 3 (NOS op 3, 2013). De opkomst en uitbereiding van sociale netwerksites, zoals Facebook, is de laatste jaren snel gegaan. Deze snelle ontwikkeling had tot gevolg dat in een korte tijd sociale netwerksites steeds meer invloed kregen op sociale relaties van mensen (Ellison et al., 2007). Sociale netwerksites zijn websites waarop mensen een openbaar of semi-openbaar profiel aan kunnen maken. Zij kunnen ook een lijst opstellen van andere gebruikers waarmee zij een connectie delen, zoals bijvoorbeeld vriendschap of politieke voorkeur. Via de profielen van de andere gebruikers in deze lijst kan dan onderling informatie met elkaar gedeeld worden (Boyd & Ellison, 2008). Er zijn veel positieve gevolgen van de opkomst en het gebruik van sociale netwerksites. Zo blijkt uit onderzoek van Ellison et al. (2007) dat contacten veel makkelijker gelegd en behouden kunnen worden met behulp van Facebook. Deze sociale netwerksite zorgt ervoor dat er een brug geslagen wordt tussen offline contacten in de echte wereld en online contacten in de virtuele, online wereld. Door middel van deze brug blijken de contacten die iemand zowel offline als online opdoet veel makkelijker behouden te kunnen worden. Bovendien zouden mensen die niet erg tevreden zijn over hun leven veel baat kunnen hebben bij het gebruik van Facebook en zich hierdoor weer beter kunnen gaan voelen (Ellison et al., 2007). Naast deze voordelen zitten er ook nadelen aan het gebruik van Facebook. Eerder onderzoek heeft namelijk uitgewezen dat het gebruik van sociale netwerksites, zoals Facebook, negatieve gevoelens zoals achterdocht en jaloezie kunnen oproepen die invloed hebben op sociale relaties tussen mensen (Muise et al., 2009; Tokunaga, 2011; Utz & Beukeboom, 2001). Muise et al. (2009) vonden in hun onderzoek dat Like it! Or hate it?


Laura Paschedag

4

Facebook jaloezie kan opwekken in romantische relaties, doordat partners op Facebook blootgesteld worden aan informatie van en over elkaar die normaal gesproken waarschijnlijk verborgen zou zijn gebleven. Het is mogelijk dat partners hierdoor elkaars onlinegedrag willen controleren. Het onderzoek van Tokunaga (2011) onthult dat de mate van controle die iemand uitoefent op het onlinegedrag van zijn partner, afhankelijk is van leeftijd, tijd die gespendeerd wordt op het Facebookprofiel van de partner en van de mate waarin het gebruik van Facebook geïntegreerd is in de dagelijkse bezigheden. Deze bevindingen laten duidelijk zien dat het fenomeen Facebook-jaloezie bestaat, maar het wordt niet duidelijk wat de achterliggende redenen, gevoelens en gedachten zijn van de Facebookgebruikers die deze jaloezie ervaren. Om dit te kunnen achterhalen is belangrijk dat er kwalitatief onderzoek gedaan wordt naar dit onderwerp. Er is nog niet eerder kwalitatief onderzoek gedaan naar de invloed die het gebruik van sociale netwerksites, zoals Facebook, zou kunnen hebben op jaloezie, daarom zal dit onderzoek deze niche in de wetenschap opvullen. Facebook is in 2004 begonnen als een sociale netwerksite voor een studentengemeenschap, maar het is inmiddels uitgegroeid tot de grootste, populairste sociale netwerksite van de wereld. Vanwege de wereldwijde bekendheid van Facebook is er bij dit onderzoek voor gekozen om te focussen op deze sociale netwerksite (Mod, 2010). Er zal onderzoek gedaan worden naar Nederlandse jonge vrouwen tussen de 19 en 27 jaar, wat zal plaatsvinden door middel van focusgroepen. De keuze voor deze doelgroep is bewust gemaakt, omdat veel mensen in deze leeftijdsgroep gebruik maken van Facebook (Boyd & Ellison, 2008). Bovendien zijn er grote verschillen in jaloezie tussen mannen en vrouwen. Vrouwen zijn op een heel andere manier en op een ander vlak jaloers dan mannen. Ook blijken zij gevoeliger te zijn voor jaloezie en meer geneigd om problemen te zoeken rondom het gedrag van hun partner (Helsper & Whitty, 2010). Om deze redenen is het belangrijk om in dit onderzoek onderscheid te maken tussen de twee geslachten. Uit onderzoek van Guadagno en Sagarin (2010) blijkt bijvoorbeeld dat vrouwen veel sneller jaloers zijn als hun partner een emotionele sterke band met iemand anders heeft, dan wanneer hun partner seksueel ontrouw aan hen is. Bij mannen is dit precies tegenovergesteld. Dit verschijnsel is genetisch bepaald. Ook zien vrouwen andere aspecten van de concurrentie als een grotere bedreiging dan mannen. Zo wekt het bij vrouwen meer jaloezie op als een concurrent fysiek aantrekkelijk is en bij mannen is dit het geval als een concurrent fysiek dominant, groot en sterk is (Buunk et al., 2011). In dit verslag wordt het diepgaande onderzoek beschreven naar de invloed van Facebookgebruik op jaloerse gevoelens in romantische relaties. De onderzoeksvraag die hierbij gesteld wordt luidt: ‘Welke rol speelt Facebook in romantische relaties onder



Laura Paschedag

5

Nederlandse jonge vrouwen tussen de 19 en 27 jaar, en hoe beleven deze vrouwen de jaloezie die hieruit kan ontstaan?’.



Laura Paschedag

6

Theoretisch kader Sociale netwerksites en het ontstaan van romantische relaties Al sinds de opkomst van internet brengt dit medium mensen bij elkaar. Het aantal potentiële romantische partners is groter dan ooit, doordat tijd en afstand dankzij internet geen probleem meer vormen (Baym, 2010). Bovendien verlaagt internet de drempel om sociaal contact te leggen en dit medium maakt het makkelijk om personen te vinden met dezelfde interesses. Dit kan een band scheppen waaruit een romantische relatie zou kunnen ontstaan. Hoewel veel mensen elkaar op deze manier toevalligerwijs online ontmoeten, bijvoorbeeld op forums, zijn er ook veel datingsites opgericht die gebruik maken van de voordelen die internet kan bieden bij het zoeken naar een partner (Baym, 2010). Naast datingsites bieden sociale netwerksites tegenwoordig ook mogelijkheden om online een partner te vinden. Sociale netwerksites bieden mensen, net als op datingsites, de mogelijkheid om zichzelf te presenteren door het aanmaken van een eigen profiel, met daarop persoonlijke gegevens en vaak een profielfoto en interesses (Boyd & Ellison, 2008). Gebruikers kunnen via sociale netwerksites contact onderhouden met bekenden die zij ook in de offline wereld al kennen, maar ze kunnen er ook voor kiezen om nieuwe contacten op te doen online (Ellison et al., 2007). Nieuwe contacten opdoen via sociale netwerksites is goed mogelijk doordat mensen vaak een uitgebreid profiel opstellen dat door veel mensen bekeken kan worden. Dit biedt een bepaalde openheid waardoor contacten kunnen ontstaan die in de offline wereld waarschijnlijk niet tot stand zouden zijn gekomen (Boyd & Ellison, 2008). Uit deze contacten zouden romantische relaties kunnen ontstaan (Baym, 2010). Niet alleen tussen volledig vreemden kan liefde opbloeien online. Sociale netwerksite Friendster werd opgericht in 2002 om te concurreren met Match.com, een bekende datingsite toentertijd. Veel datingsites focusten op de kennismaking van mensen met vreemden die dezelfde interesses delen, maar Friendster was ontworpen om mensen kennis te laten maken met vrienden van vrienden. Dit was gebaseerd op de aanname dat vrienden van vrienden eerder een romantische relatie met elkaar aan zouden gaan dan volledig vreemden (Boyd & Ellison, 2008). Onderzoek van Baym (2010) bevestigt deze aanname. Uit dit onderzoek blijkt dat vrienden van vrienden op Facebook een goede bron zijn voor nieuwe romantische relaties.



Laura Paschedag

7

Jaloezie en genderverschillen Het is belangrijk om in dit onderzoek naar Facebook-jaloezie een keuze te maken tussen mannen en vrouwen, omdat bij beide geslachten heel verschillende soorten jaloezie in romantische relaties voorkomen. Zo blijkt uit onderzoek van Guadagno en Sagarin (2010) dat mannen en vrouwen heel anders reageren op verschillende soorten van ontrouw. Mannen voelen meer jaloezie bij de gedachte dat hun partner seksueel ontrouw is aan hen, dan wanneer hun partner een sterke emotionele band heeft met iemand anders. Vrouwen voelen het daarentegen precies andersom. Zij voelen meer jaloezie bij de gedachte dat hun partner een sterke emotionele band heeft met iemand anders, dan wanneer hun partner seksueel ontrouw is. In het verleden is dit verschijnsel ook al aangetoond. Zo vonden Wiederman en Allgeier (1993) precies hetzelfde in hun onderzoek en Buunk et al. (1996) eveneens. Zij deden echter ook onderzoek naar het effect van demografische verschillen op jaloerse gevoelens. De verschillen in jaloezie tussen mannen en vrouwen, zoals ook Guadagno en Sagarin (2010) vonden, bleken voor iedere cultuur hetzelfde te zijn, zowel in de Verenigde Staten, als Duitsland en Nederland. De mate van jaloezie verschilt echter wel per cultuur. In de Verenigde Staten bleken zowel mannen als vrouwen sneller jaloers te zijn dan in Duitsland, en volgens dit onderzoek zouden Nederlanders nog minder snel jaloerse gevoelens krijgen. Het verschijnsel dat Guadagno en Sagarin (2010) aantoonden is volgens hen goed te verklaren vanuit het verschil in genen van mannen en vrouwen. Voor een man was het vroeger was namelijk cruciaal dat hij zou voorkomen dat zijn vrouw zwanger zou worden van een andere man, want dan zou hij zijn genen niet door kunnen geven aan de volgende generatie. Daarom voelen zij snel jaloerse gevoelens bij de gedachte dat hun partner seksueel ontrouw is. Voor de vrouw was het vroeger echter een grote bedreiging als haar man zich fijner voelde bij een andere vrouw, en misschien zijn energie en sperma zou investeren om kinderen te verwekken bij haar. Om die reden zijn vrouwen sneller jaloers als hun partner een sterke emotionele band heeft met een ander. Geen van beide geslachten is zich tegenwoordig nog bewust van deze door genen bepaalde gevoelens, die voort gekomen zijn uit de drang om te overleven en de eigen genen door te geven (Guadagno en Sagarin, 2010). Volgens Buunk et al. (2011) richten mannen en vrouwen zich ook op verschillende aspecten van de tegenstander. De tegenstander is in dit geval degene die de jaloezie opwekt rondom de partner. Dit kan een man of vrouw zijn die als concurrentie wordt gezien. Uit het onderzoek van Buunk et al. (2011) blijkt dat mannen meer jaloezie ervaren als hun tegenstander fysiek dominant is, dus bijvoorbeeld als de tegenstander groot en gespierd is Like it! Or hate it?


Laura Paschedag

8

en er krachtig uitziet. Vrouwen ervaren daarentegen juist meer jaloezie als hun tegenstander fysiek aantrekkelijk is, bijvoorbeeld doordat de tegenstander mooi en sexy is. Zowel mannen als vrouwen die een huidige romantische relatie hebben, reageren met heftigere emotionele reacties op de gedachte dat hun partner ontrouw zou zijn, dan mannen en vrouwen die op dat moment geen relatie hebben en zich een voorstelling maken van een partner die ontrouw aan hen is, volgens Guadagno en Sagarin (2010). Helsper & Whitty (2010) hebben ook onderzoek gedaan naar jaloezie binnen koppels die een romantische relatie hebben. Zij vonden in hun onderzoek dat de meningen en visies van de man en de vrouw in getrouwde koppels erg met elkaar overeenkomen wat betreft de afkeuring van ontrouw. Het ging hierbij met name om het online ontrouw zijn, dus bijvoorbeeld door online te flirten met anderen. Onderzoek van Whitty (2003) heeft ook uitgewezen dat sommige online activiteiten gezien kunnen worden als ontrouw. Het controlegedrag van de partners binnen getrouwde koppels bleek, volgens Helsper en Whitty (2010), ook sterk overeen te komen. De vrouwen binnen koppels maken zich echter wel meer zorgen om het gedrag van hun partner en zij blijken hieraan sneller te twijfelen. Vrouwen kunnen hierdoor sneller jaloers worden dan mannen en daardoor zijn zij eerder geneigd om de online activiteiten van hun partner te controleren. De resultaten van het onderzoek van Helsper & Whitty (2010) laten zien dat partners in een romantische relatie vaak normen rondom het gebruik van sociale media delen, die zij niet bewust met elkaar overlegd of afgesproken hebben. De sekseverschillen binnen koppels blijven echter wel gewoon bestaan. Zo blijven vrouwen meer geneigd om problemen te maken rondom hun eigen gedrag en rondom het gedrag van hun partner (Helsper & Whitty, 2010).

Facebook-jaloezie Er is veel onderzoek gedaan naar de invloed die het gebruik van sociale media zou kunnen hebben op het gevoel jaloezie (Muise et al., 2009; Utz & Beukeboom, 2011; Tokunaga, 2011; Mod, 2010). Uit onderzoek van Muise et al. (2009) blijkt dat hoe meer iemand Facebook gebruikt, hoe meer jaloezie diegene zal ervaren. Deze jaloerse gevoelens worden opgewekt door het gebruik van Facebook en zullen daarom in dit verslag ‘Facebook-jaloezie’ genoemd worden. Deze term werd eerder ook gebruikt door Muise et al. (2009). Zij stellen vast dat de jaloezie opgewekt wordt, doordat mensen informatie te zien krijgen van of over hun partner, waartoe zij zonder het bestaan van sociale netwerksites geen toegang zouden hebben. Het zien van deze informatie zou volgens Muise et al. (2009) aanzetten tot nog meer gebruik van de sociale netwerksite. Zo kan iemand nog meer informatie over zijn/haar partner te zien krijgen die anders waarschijnlijk verborgen was gebleven. Het zien van de Like it! Or hate it?


Laura Paschedag

9

informatie kan vervolgens weer leiden tot meer jaloezie. Hoe meer iemand op de sociale netwerksite zal zoeken naar meer informatie over zijn partner, hoe jaloerser hij dus zal worden. Dit proces werkt in een vicieuze cirkel. Utz en Beukeboom (2011) hebben ook onderzoek gedaan naar het effect van gebruik van sociale media op jaloerse gevoelens in romantische relaties. Zij hebben hier de mate van zelfverzekerdheid en de behoefte aan populariteit bij betrokken. Utz en Beukeboom (2011) hebben in hun onderzoek gevonden dat het gebruik van sociale netwerksites bij mensen met weinig zelfvertrouwen en veel behoefte aan populariteit de meeste jaloezie opwekt. In onderzoek van Mod (2010) is te zien dat sociale netwerksites niet meer alleen de functie hebben om contacten te onderhouden, waar de sites aanvankelijk voor bedoeld waren. Sociale netwerksites, zoals Facebook, zijn tegenwoordig ook het kanaal waaraan afgelezen kan worden in welke status een romantische relatie zich bevindt. Door bijvoorbeeld de relatiestatus op Facebook te veranderen en door het plaatsen van intieme foto’s met een partner kan iemand een territorium afbakenen rondom zijn of haar partner. Hiermee wordt aangegeven dat de partners een stel zijn en daarmee niet meer beschikbaar zijn voor anderen. Mod (2010) geeft ook aan dat door de belangrijke rol die Facebook speelt in romantische relaties, er op dit gebied ook eenvoudig problemen kunnen ontstaan. Ook uit onderzoek van Tokunaga (2011) is gebleken dat sociale netwerksites tegenwoordig ook voor andere doeleinden gebruikt worden, dan alleen het onderhouden van contacten. Tokunaga (2011) heeft gevonden dat sociale netwerksites kunnen dienen als instrument om de partner in de gaten te houden, om te kijken wat diegene doet. De mate waarin iemand sociale netwerksites hiervoor gebruikt is afhankelijk van leeftijd, de tijd die iemand spendeert op het profiel van zijn/haar partner en in hoeverre het gebruik van sociale netwerksites een deel is van iemands dagelijkse routines. Hoe jonger iemand is, hoe meer diegene geneigd zal zijn om zijn partner te controleren op sociale netwerksites. Een voorwaarde daarbij is wel dat de persoon volwassen is, dat wil zeggen 18 jaar of ouder. Verder is ook gebleken dat hoe meer tijd gespendeerd wordt op het profiel van de partner en hoe meer het gebruik van sociale netwerksites geïntegreerd is in de dagelijkse bezigheden, hoe groter de neiging zal zijn om een partner online te controleren. Factoren die te maken hebben met de romantische relatie zelf, zoals eerdere ontrouw van de partner of een lange-afstandsrelatie, oefenen hier echter nauwelijks invloed op uit (Tokunaga, 2011). Alle onderzoeken die gedaan zijn naar het effect van het gebruik van sociale netwerksites op jaloezie, wijzen uit dat het gebruik van sociale netwerksites, zoals Facebook, jaloerse gevoelens op kan wekken. In deze studie zal getracht worden om te beschrijven hoe Nederlandse jonge vrouwen dit zelf beleven. Like it! Or hate it?


Laura Paschedag

10

Methode Onderzoeksmethode Om de onderzoeksvraag te beantwoorden wordt er in dit onderzoek gekeken naar de ervaringen en belevingen van mensen. De methode die hiervoor het best gebruikt kan worden is het houden van focusgroepen. Dit is een kwalitatieve onderzoeksmethode waarbij de participanten voldoende ruimte krijgen om hun gevoel en mening te uiten. Door middel van focusgroepen krijgen de onderzoekers de mogelijkheid om diepgaand te onderzoeken hoe participanten precies over een onderwerp denken en wat eventuele achterliggende redenen zijn voor hun gedrag. De participanten voelen zich meer op hun gemak en durven meer te vertellen dan in een individueel interview. Dat komt door de groepsdynamiek, die karakteristiek is voor deze onderzoeksmethode. In focusgroepen zijn vooral de participanten aan het woord. Zij beantwoorden de vragen van de onderzoeker, maar zij gaan vooral uitgebreid in op elkaars verhalen. Deze interactie tussen participanten en het gezamenlijk betekenis geven aan een specifiek onderwerp is het grote voordeel van focusgroepen, doordat hierbij belevingen en gevoelens juist naar voren komen, wat erg waardevol is voor het onderzoek (Bryman, 2008). Er zijn in dit onderzoek drie focusgroepen gehouden, van ieder ongeveer anderhalf à twee uur. Tijdens de focusgroepen was er één gespreksleider en één notulist. De focusgroepen werden gehouden aan de hand van een door de onderzoekers opgestelde interviewguide met vijf topics (zie bijlage 1). Allereerst was er een kleine introductie, waarna een voorstelronde gehouden werd. Tijdens de voorstelronde mochten de participanten, behalve hun naam en leeftijd, ook hun relatiestatus aangeven. Verder gaven zij aan van welke sociale media zij gebruik maakten en hoeveel. Topic 1 was de basis van de interviewguide en had als doel te achterhalen wat verstaan wordt onder sociale media en welke redenen er zijn voor het gebruik ervan. Zoals verwacht door de onderzoekers was Facebook hier het meest besproken sociale medium. Topic 2 speelde hierop in, doordat dit topic als doel had te achterhalen wat de beweegredenen zijn om specifiek Facebook te gebruiken. Topic 3 ging over smartphonegebruik en is voor dit onderzoek minder relevant. Dit topic is toegevoegd in belang van een ander onderzoek van een student waarmee samengewerkt werd. Voor topic 4 geldt hetzelfde, dit topic ging over afgunst en jaloezie in het algemeen. Hiervan waren sommige uitspraken echter wel goed bruikbaar voor dit onderzoek. Topic 5 was het laatste en meest relevante topic, met als doel te achterhalen hoe Facebookgebruik gevoelens van jaloezie in romantische relaties op kan wekken en hoe de participanten dit beleven.



Laura Paschedag

11

Steekproef In totaal hebben er twintig vrouwen deelgenomen aan de focusgroepen. Zij hebben verschillende achtergronden en hun leeftijd varieert tussen de 19 en 27 jaar. De vrouwen zijn geselecteerd door de onderzoeker op basis van geslacht en leeftijd. Er is hierbij gebruik gemaakt van een beoordelingssteekproef. Dat wil zeggen dat de onderzoeker random mensen heeft gevraagd om deel te nemen aan de focusgroepen, mits zij voldeden aan de geslachts- en leeftijdseisen. De participanten zijn geworven door een oproep te plaatsen op openbare Facebookpagina’s en via persoonlijke digitale sociale netwerken van de onderzoeker. De focusgroepen zijn opgenomen door middel van een geluidsrecorder. Alle deelnemers zijn hiervan op de hoogte gebracht en hebben een informed consent getekend ter akkoord. Alle besproken onderwerpen zijn vertrouwelijk behandeld door de onderzoeker en niet gebruikt voor andere doeleinden dan dit onderzoek.

Analyse Na het transcriberen van de focusgroepen zijn de transcripten gecodeerd met behulp van het analyseprogramma MAXQDA. Allereerst werden de transcripten open gecodeerd. Hierbij werden alle fragmenten in de tekst gelabeld door middel van codes. De relevantie voor de onderzoeksvraag werd daarbij nog niet zozeer in het oog gehouden, dat kwam pas bij het selectief coderen. Selectief coderen is het aanbrengen van structuur in de codes die bij het open coderen gecreëerd zijn. De onderlinge verbanden en de samenhang tussen codes met betrekking tot de onderzoeksvraag zijn hierbij erg belangrijk. Het proces van open- en selectief coderen heeft geleid tot een concept-indicatormodel (zie bijlage 2). Vanuit dit model is het mogelijk om te kijken naar de belevingen en gevoelens van de participanten met betrekking tot Facebook-jaloezie en daardoor antwoord te geven op de onderzoeksvraag.



Laura Paschedag

12

Resultaten De analyse van de focusgroepen heeft resultaten opgeleverd die onderbouwd zullen worden door quotes van de participanten. Om vooraf goed inzicht te krijgen in de relevante gegevens van de deelnemers, wordt hieronder een overzicht getoond.

NAAM Linda Kim Sophie Sanne Eva Michelle Sylwia Fay Anita Froukje Denise Mandy Truus Eliza Lotte Laar Krissie Gerda Yaël Laura

LEEFTIJD

RELATIESTATUS

23 21 22 21 20 19 22 20 21 21 20 22 20 27 23 21 23 20 21 20

Geen relatie Geen relatie Geen relatie Geen relatie Geen relatie Geen relatie Geen relatie Geen relatie Daten Daten Daten Daten Daten Vaste relatie Vaste relatie Vaste relatie Vaste relatie Vaste relatie Vaste relatie Vaste relatie

GEBRUIK VAN SOCIALE MEDIA Facebook, YouTube, LinkedIn Facebook, YouTube Facebook, LinkedIn, Instagram Facebook, Twitter, Instagram Facebook Facebook Facebook Facebook Facebook, YouTube Facebook, YouTube Facebook, Twitter, Tumbler Facebook Facebook, Instagram Facebook, YouTube, LinkedIn, Twitter, Tumbler Facebook, LinkedIn, Twitter Facebook, Instagram Facebook, LinkedIn Facebook, YouTube, Twitter, Instagram Facebook, YouTube Facebook

Figuur 1 Overzicht gegevens van focusgroepparticipanten

Facebookgebruik Alle deelnemers van de drie focusgroepen (N=20) hebben een Facebookaccount waar zij in meer of in mindere mate gebruik van maken. Sommigen geven toe ieder vrij moment van de dag gebruik te maken van Facebook, terwijl anderen Facebook alleen een keer aangemaakt hebben vanwege de populariteit van het medium, of uit noodzaak. Zij vonden dit toentertijd bijvoorbeeld handig voor school, maar nu maken zij er bijna geen gebruik meer van, bijvoorbeeld doordat ze teveel nadelen van Facebook zien. Kim: “Ik kijk iedere dag wel op Facebook. Ik ben niet iemand die heel veel post of zo, maar wel dat je toch gaat kijken wat iedereen aan het doen is.”



Laura Paschedag

13

Sylwia: “Ja, ik heb wel Facebook, maar ik gebruik het niet. Voor mij blijft het echt gewoon een bespiedend gevoel en alleen de leuke kant van het leven wordt benadrukt. Dat is wat het is, en dat is prima, maar ik heb daar geen behoefte aan.”

Het merendeel van de deelnemers gaf echter aan wel veel gebruik te maken van Facebook, maar vooral veel te kijken naar wat anderen posten, in plaats van zelf dingen te posten en te delen. Ze kijken dan vooral naar hun tijdlijn op Facebook, waarop steeds nieuwe statusupdates en foto’s van hun vrienden verschijnen. Dit doen zij niet vanuit een bepaald nut, maar vooral uit nieuwsgierigheid, verveling, tijdverdrijf en gewoonte. Er wordt door de meeste deelnemers vaak meerdere malen per dag op Facebook gekeken. Eva: “Ik gebruik Facebook vooral een beetje om te kijken. ‘Wat doet die?’ en ‘Wat heeft die nou aan?’, ‘Wat liked die persoon nou weer?’. Ja, dat vind ik ook wel weer interessant om een beetje te kijken van: ‘Wat doet eigenlijk iedereen?’.”

Opvallend is dat als de vrouwen zelf wel iets posten, dat het vooral veel foto’s en dingen zijn die de deelnemers zelf betitelen als leuk, grappig of belangrijk. Statussen met daarin alleen tekst en geen foto worden beduidend minder vaak geplaatst en zijn, volgens de vrouwen, ook minder leuk om te zien. Anita: “Ja, ik zet er ook foto’s op, maar nooit status of zo. Behalve als ik echt iets heel belangrijks heb, bijvoorbeeld mijn rijbewijs of ik heb mijn scriptie af.”

Op de vraag wat precies leuke dingen zijn om te posten en om te zien op Facebook, werd er gezegd: “Ik denk gewoon hoogtepunten in je leven.”, “Ja, verjaardagen, of als je op reis bent.”. Daarbij werd aangegeven dat het met name gaat om foto’s van deze activiteiten of gebeurtenissen. Vakanties en reizen waren de meest genoemde onderwerpen die betiteld werden als leuk om te posten en om te lezen op Facebook. Onbelangrijke, negatieve of verdrietige dingen worden niet op Facebook gepost. De vrouwen geven aan dat zij sommige dingen liever niet via dit medium willen delen, doordat het erg openbaar is en voor lange tijd beschikbaar zal zijn op internet. Bovendien geef je via je Facebookprofiel een boodschap af over jezelf, en velen willen niet dat die boodschap negatief is, vertelt Anita. Anita: “Als je ergens heel erg om moet huilen, dan ga je niet een foto van jezelf maken. Ik heb toch wel, het is een profiel van jezelf. Ik denk niet dat je daar negatieve informatie van jezelf op wil.”

Berichten op Facebook over dagelijkse bezigheden, klachten of dingen die tegenzitten worden ook gezien als vervelend en irritant. Om die reden geven alle deelnemers aan ook eigenlijk nooit over deze onderwerpen te posten. Zij willen zelf niet irritant gevonden worden



Laura Paschedag

14

door hun Facebookvrienden, zoals zij zich irriteren aan anderen die berichten over deze onderwerpen plaatsen. Lotte: “Er zijn een aantal mensen die juist wel heel veel ellende posten. Ik heb bijvoorbeeld één meisje in mijn lijst en alles gaat slecht bij haar, eigenlijk altijd. Ze heeft altijd een zware dag, en nooit is iets goed, ja dat is gewoon best wel irritant.”

Facebook en romantische relaties Op het gebied van romantische relaties speelt Facebook een grote rol. Zo kan een relatiestatus bekend gemaakt worden op Facebook, waarmee verkondigd wordt dat de partners officieel een koppel zijn en daarmee niet meer beschikbaar op de vrijgezellenmarkt. Sommige participanten hechten hieraan veel waarde, maar de meesten vinden het een grappige mogelijkheid die Facebook biedt. Toch lijkt deze mogelijkheid met een knipoog wel serieus genomen te worden. Eliza: “Ik zeg altijd voor de grap, het is pas echt als het op Facebook staat.” Veel van de vrouwen zeggen ook dat zij in een vroeg stadium van een relatie, of tijdens het daten, het profiel van de desbetreffende man opzoeken op Facebook om te kijken hoe hij er uitziet of wat hij doet. Zij doen dit om inzicht te krijgen in het leven van de man en zekerheid voor zichzelf. Vaak wordt de man onderworpen aan een keuring, waarbij gelet wordt op het aantal vrienden, zijn berichtjes en zijn foto’s. Anita: “Een vriendinnetje ging daten met een jongen, maar ze wist niet meer zo goed hoe hij er uitzag, dus we wilden hem opzoeken, maar toen bleek dat hij geen Facebook had. Dan baal je wel dat je, zeg maar, geen volledig beeld hebt. Ze wist niet precies wat ze kon verwachten.”

Opvallend is dat de vrouwen aangeven vaak samen met vriendinnen het profiel van de man in kwestie op te zoeken op Facebook. Het is mogelijk dat zij dit doen om extra bevestiging van vriendinnen te krijgen dat zij de goede keuze maken. Door de man kritisch te laten keuren in het beginstadium van een relatie, tijdens de periode van het daten, kunnen zij zekerder weten dat het een leuke man is en dat de relatie potentie heeft. Er wordt echter niet alleen aan het begin van een relatie aandacht besteed aan de profielen van een vriend, scharrel of date (hierna partner genoemd). In latere stadia van een relatie blijken veel van de vrouwen nog steeds anders tegen het profiel van hun partner aankijken, dan tegen profielen van andere vrienden. Zij kijken vaker op profielen van hun partner, zijn meer gefocust op de berichten die hij post en kijken hier kritischer naar.



Laura Paschedag

15

Linda: “Ja ik denk dat je veel kritischer daarnaar kijkt dan bij gewoon een vriendinnetje, dat maakt je niet zoveel uit wat die allemaal doet, maar als je vriendje of scharrel alleen maar met andere meisjes op de foto staat of elke dag een meisje iets post op zijn prikbord…”

Facebook-jaloezie Het laatste deel van bovenstaande quote heeft een negatieve ondertoon. Het insinueert dat het niet acceptabel is als een partner op Facebook vaak foto’s plaatst met veel andere vrouwen of als hij via Facebook veel contact met andere vrouwen heeft. De meningen hierover zijn verdeeld. Sommige participanten zien in dit soort situaties totaal geen gevaar en vinden het een kwestie van vertrouwen. Eva: “Nee, ik zou me daar niet heel erg druk om maken. Als je al langer samen bent, dan denk ik dat er genoeg vertrouwen moet zijn en dat je niet de hele tijd achter iemand aan hoeft te zitten.”

Waar veel van de vrouwen het wel met elkaar over eens zijn is dat het argwaan opwekt als hun partners vrienden worden op Facebook met andere vrouwen, vooral als deze vrouwen een aantrekkelijke profielfoto hebben. Er wordt dan op het profiel van de desbetreffende vrouw gekeken, om te peilen in hoeverre zij concurrentie kan zijn voor de huidige relatie. De argwaan, achterdocht en nare gevoelens die bij sommige vrouwen opgeroepen worden als zij op Facebook dingen zien over of van hun partner, vallen onder het gevoel jaloezie. De jaloezie wordt veelal opgeroepen wanneer er contact is tussen de partner en een andere, aantrekkelijke vrouw, bijvoorbeeld wanneer zij Facebookvrienden worden. Dit kan als concurrentie of als een bedreiging worden gezien voor de eigen relatie. Laar: “Als in één keer mijn vriend bevriend raakt met tien andere meiden, dan ga ik dat wel even bekijken, stuk voor stuk. Meestal kun je aan de hand van een foto wel bedenken ‘oh, dat maakt niet zoveel uit’, maar soms heb je zoiets van ‘hm, oké.. leuk meisje. Ben je wezen stappen afgelopen week?’, denk je dan.”

Ook het sturen van berichten op Facebook door de partner naar een andere vrouw kan jaloezie opwekken, maar hierover verschillen de vrouwen weer van mening. Sommige van de vrouwen worden jaloers, terwijl anderen het relativeren en zich hierover geen zorgen willen maken, omdat je met zoveel wantrouwen het je jezelf veel te moeilijk maakt. Mandy: “Ja, als hij is uitgegaan met iemand anders, dan hoeft dat niet zoveel te betekenen, maar als daar op Facebook foto’s of berichtjes op volgen, dan denk ik wel ‘waarom moet je nog met diegene contact hebben, doe weg’.”



Laura Paschedag

16

Lotte: “Ik denk dat als je daar helemaal achterdochtig van wordt, dat je het jezelf wel heel zwaar maakt.”

Controle via Facebook Vanuit de jaloerse gevoelens die Facebook op kan wekken en om in de gaten te houden wat er bij de partner speelt, zouden vrouwen niet alleen kunnen kijken op het profiel van de partner, zij zouden ook zijn privéberichten en besloten pagina’s kunnen controleren door in te loggen op zijn Facebookaccount. Alle deelnemers van de focusgroepen vinden dit echter grensoverschrijdend, vooral vanwege het schenden van vertrouwen in een relatie. Zij zouden het allen erg vervelend vinden en ervaren als een motie van wantrouwen als hun partner dat bij hen zou doen. Om die reden zouden de vrouwen het zelf ook niet bij hun partner doen, zelfs al zouden sommigen dat wel eens willen. De meeste participanten geven echter aan dat het een kwestie van vertrouwen is en dat wanneer een relatie goed is, dat dingen als controle door in te loggen op zijn Facebookaccount onacceptabel en onnodig zijn. Froukje: “Ik zou het ook heel vervelend vinden als hij dat bij mij zou doen, dan heb ik vaak dat ik denk ‘oké, misschien zou ik nu wel iets willen controleren, maar denk eraan, hoe zou het zijn als iemand dat bij mij deed’. Dat zou ik wel echt heel vervelend vinden.”

Sommige van de vrouwen vinden dat het met toestemming van de partner wel toegestaan is om in te loggen op zijn account en te kijken in zijn privéberichten en besloten groepen. De neiging om te controleren blijkt dus wel aanwezig te zijn, maar uit principe en vertrouwen willen de deelnemers dit niet doen, zeker niet zonder toestemming van de partner. Gerda: “Ik heb wel eens op zijn account gezeten, maar dan zat ik op zijn computer. Maar dan ben ik wel even gaan scrollen weet je wel.”

Het is opvallend dat hoewel de vrouwen het zelf grensoverschrijdend vinden om in te loggen op hun partners account, zij wel weten dat sommige andere vrouwen dit wel doen. Er zou hier sprake kunnen zijn van het third-person effect (Davison, 1983), waarbij de participanten denken dat zij zelf geen controle uitoefenen, maar van anderen denken dat zij dit wel doen. De kans is dan groot dat de participanten zelf ook wel eens controle uitoefenen, maar zelf denken dat de jaloezie niet zo’n groot effect op hen heeft. Froukje: “Ik weet bijvoorbeeld wel van mijn huisgenootje. Zij heeft het Facebookwachtwoord van haar vriend, en zij gaat regelmatig als hij er niet is gewoon op zijn Facebook. Dat weet hij niet.”



Laura Paschedag

17

Ondanks enkele gevoelens van jaloezie die Facebook lijkt op te wekken bij sommige van de vrouwen, controleren zij hun partner niet door in te loggen op zijn account. Ook vinden ze het niet nodig om op Facebook vrienden te worden met de vrienden van hun partner, zodat ze aan de berichtjes van zijn vrienden kunnen zien waar hun partner is of wat hij doet. Dit zouden zij kunnen doen om extra controle uit te oefenen. De vrouwen geven echter aan dat zij dit veel te ver vinden gaan en alleen vrienden van hun partner op Facebook toevoegen uit oprechte interesse. Gerda: “Nee, ik voeg zijn vrienden niet toe om te kijken of te controleren, maar dat is gewoon voor leuk. Juist om zijn vrienden wat beter te leren kennen en te zien wat hun bezig houdt.”

Bloeit er liefde op via Facebook? Het is mogelijk dat via Facebook niet alleen banden met huidige partners in stand worden gehouden, maar dat er via dit medium ook nieuwe romantische relaties ontstaan. De jaloezie die Facebook in huidige romantische relaties naar boven kan brengen, zou veroorzaakt kunnen worden doordat andere vrouwen, waarmee de partner contact heeft op Facebook, gezien kunnen worden als bedreiging voor de huidige relatie. De dreiging en jaloezie die de participanten soms ervaren, wordt dan veroorzaakt doordat zij het mogelijk achten dat er via Facebook een nieuwe liefde op zou kunnen bloeien tussen de partner en een andere vrouw. Deze gedachte is volgens sommige deelnemers realistisch. Dat komt doordat het makkelijk is om via Facebook in contact te komen met anderen, of om losse contacten te onderhouden, geven de deelnemers aan. De stap om contact te houden is veel minder bedreigend en eng dan in de werkelijkheid, zegt Sylwia. Veel deelnemers zijn het daarmee eens. Ook wordt er aangegeven dat de laagdrempeligheid van Facebook het opbloeien van nieuwe liefde makkelijk maakt. Bovendien zijn mensen op Facebook erg open en vertellen veel over zichzelf. Facebook maakt het daardoor eenvoudig om nieuwe romantische relaties te ontwikkelen. Truus: “Het wordt wel makkelijker om een relatie te beginnen. Je kunt uren met elkaar kletsen zonder dat je elkaar hoeft te zien, terwijl diegene bijvoorbeeld aan de andere kant van de wereld woont. En over het algemeen is het bekend dat mensen gewoon meer open zijn via dingen typen.”



Laura Paschedag

18

Meer redenen voor jaloezie De jaloezie die Facebook op kan wekken in romantische relaties zou ook veroorzaakt kunnen worden, doordat op Facebook een eenzijdig beeld geschetst wordt van hoe iemand is en wat diegene doet. Dat dit het geval is en dat mensen zich op Facebook positiever en leuker voordoen dan zij in werkelijkheid zijn, daar zijn alle vrouwen het met elkaar over eens. Eerder werd ook beschreven dat het volgens de participanten onacceptabel is om negatieve dingen op Facebook te plaatsen en dat zij zelf ook alleen positieve, leuke of grappige berichten op Facebook posten. De meeste vrouwen zijn zich echter wel bewust van het eenzijdige beeld dat Facebook hierdoor kan scheppen. Toch werken zij er zelf wel aan mee door ook enkel positief te posten op Facebook. Het zien van het eenzijdige, onrealistisch positieve beeld op Facebook, zou kunnen leiden tot gevoelens van jaloezie. De andere kant van het verhaal wordt namelijk niet belicht en daardoor is er geen goed beeld van de werkelijkheid. Als mensen de Facebookrealiteit aannemen als dagelijkse werkelijkheid, dan zouden zij zich af kunnen vragen waarom zij niet zulke leuke dingen doen als al die anderen. Hierdoor zouden zij jaloers kunnen worden. Michelle: “Ik denk wel dat je een beetje een eenzijdig beeld krijgt, omdat je inderdaad alleen de leuke dingen post en als je dat van iemand ziet, allemaal leuke foto’, dan denk je: ‘Oh wat heeft die een leuk leven, wat doet die leuke dingen’.”

Ook is het mogelijk dat het door het eenzijdige beeld dat Facebook schept, lastig is om te ontrafelen wat de connectie is tussen personen. Als er bijvoorbeeld een vriendschapsbevestiging plaatsgevonden heeft tussen de partner en een andere vrouw, dan staat hier verder geen enkele uitleg bij en kan de vriendin alleen maar gissen naar de connectie tussen hen. Veel deelnemers vinden dit erg vervelend, doordat zij dan hun eigen interpretatie hieraan gaan geven en hun gedachten de vrije loop nemen. Dat leidt vaak tot achterdocht en jaloezie. Het gaat dus niet alleen om het onrealistische beeld dat Facebook weergeeft, maar ook om het feit dat er bij veel dingen geen uitleg staat op Facebook. Mandy: “Ja, maar dat is vooral misinterpretatie. Dat is bij heel veel op Facebook, dat je dingen ziet waaruit je niets kunt afleiden, maar dat dus wel doet.”

Sylwia zei: “Ja, ergens je eigen gedachtes op loslaten. En als dat dan juist jouw onzekere punt is, natuurlijk ga je er dan dingen achter zoeken. Ja, dat vind ik niet gek.”

Eliza opperde dat de mate en de frequentie waarmee iemand jaloers wordt niet alleen door Facebook hoeft te komen, maar misschien ook in het karakter van de persoon zit. Als iemand als persoon al onzeker aangelegd is, dan zal diegene waarschijnlijk eerder en



Laura Paschedag

19

heviger jaloers worden door het zien van informatie op Facebook van of over de partner en dit eerder in twijfel trekken, dan iemand die minder onzeker is. Eén ding waarover alle vrouwen het eens zijn is dat het niet uitmaakt waar Facebookjaloezie door veroorzaakt wordt, want in een romantische relatie draait het om vertrouwen. Daar moet je vanuit kunnen gaan als een relatie goed zit. Achterdocht, argwaan en jaloezie horen daar volgens de vrouwen niet bij. Deze gevoelens moeten daarom zo goed mogelijk op de achtergrond gehouden worden. Laar: “Je moet elkaar daarin wel vertrouwen. Als ik mijn achterdochtigheid voor mezelf hou en als ik dan met mijn vriend ben dan is het gewoon chill en goed.”



Laura Paschedag

20

Conclusie Uit dit onderzoek is gebleken dat Facebook een grote rol speelt in romantische relaties, zowel in het begin als in een gevorderd stadium. Bijvoorbeeld door de mogelijkheid om een relatiestatus bekend te maken via Facebook. Hieraan hechten sommige vrouwen veel waarde. Uit eerder onderzoek van Mod (2010) is ook gebleken dat sociale netwerksites tegenwoordig vaak gebruikt worden als kanaal om openbaar te maken in welke fase een romantische relatie zich bevindt. Door de belangrijke rol die Facebook speelt in romantische relaties kunnen er op dit gebied echter wel snel problemen ontstaan, toont Mod (2010) aan. Dat is ook gebleken uit dit onderzoek naar Facebook-jaloezie. De onderzoeksvraag die in deze thesis gesteld werd luidt: ‘Welke rol speelt Facebook in romantische relaties onder Nederlandse jonge vrouwen tussen de 19 en 27 jaar, en hoe beleven deze vrouwen de jaloezie die hieruit kan ontstaan?’.

Aanleidingen voor Facebook-jaloezie De participanten zijn het met elkaar eens dat het jaloezie op kan wekken als hun partner op Facebook vrienden wordt met andere vrouwen, met name wanneer deze vrouwen een aantrekkelijke profielfoto hebben. Deze bevinding strookt met de resultaten uit het onderzoek van Buunk et al. (2011). Daaruit blijkt dat mannen veel jaloezie ervaren als hun tegenstander fysiek dominant, groot en gespierd is. Vrouwen ervaren daarentegen juist meer jaloezie als hun tegenstander fysiek aantrekkelijk is, bijvoorbeeld als de tegenstander mooi en sexy is (Buunk et al., 2011). Het sturen van berichten via Facebook door de partner met een andere vrouw kan ook jaloerse gevoelens doen bovendrijven, bleek uit de reacties van de participanten. Eén van hen zei: “Als hij is uitgegaan met iemand anders, dan hoeft dat niet zoveel te betekenen, maar als daar op Facebook foto’s of berichtjes op volgen, dan denk ik wel ‘waarom moet je nog met diegene contact hebben, doe weg’.”. Deze reactie laat duidelijk de theorie van Guadagno en

Sagarin (2010) zien, waarin verklaard wordt dat vrouwen het minder erg vinden dan mannen als hun partner seksueel ontrouw is aan hen, maar vrouwen worden juist sneller jaloers als hun partner een emotionele band opbouwt met een ander. In de quote hierboven is angst voor de eventuele emotionele band die opgebouwd wordt, door het sturen van berichten, erg groot. Groter dan de angst voor eventuele seksuele ontrouw tijdens het uitgaan. Niet alle participanten zijn het hiermee eens. Sommigen vinden het sturen van berichten door de partner met een andere vrouw geen probleem en kunnen dit eenvoudig relativeren.



Laura Paschedag

21

Controle De Facebook-jaloezie die de vrouwen soms voelen zou kunnen leiden tot controle van de partner op Facebook, bijvoorbeeld door in te loggen op zijn account (Tokunaga, 2011). De participanten vinden dit echter grensoverschrijdend en zelfs al zouden ze soms wel even willen controleren, vanuit principe en vertrouwen doen zij dat niet. Ook voegen zij geen vrienden van hun partner toe op Facebook om extra controle uit te kunnen oefenen. Dit wordt alleen gedaan uit pure interesse. Als alles goed zit in een relatie is controle onnodig, vinden de vrouwen. Hoewel zij dus zelf niet controleren, denken de deelnemers van andere vrouwen dat zij dit wel doen. Er zou daarom sprake kunnen zijn van het third-person effect (Davison, 1983), waarbij de deelnemers voor zichzelf ontkennen controle uit te oefenen en de normen voor henzelf een beetje bijstellen, maar bij anderen denken zij wel te zien dat er controle plaatsvindt. De kans is dan groot dat de participanten zelf ook wel eens controle uitoefenen.

Oorzaken van Facebook-jaloezie Er is gebleken dat de vrouwen anders tegen het Facebookprofiel van hun partner aankijken, dan tegen profielen van hun vrienden. Zij kijken vaker op profielen van hun partner en zijn ook meer gefocust op de berichten die hij post. Dat zou ervoor kunnen zorgen dat er door Facebook teveel informatie over de partner opgevangen wordt, die de participanten achteraf misschien liever niet hadden willen weten. Deze mogelijkheid is een reële oorzaak van Facebook-jaloezie, zo blijkt uit onderzoek van Muise et al. (2009). Informatie over de partner waartoe de participanten zonder Facebook geen toegang hadden gehad, ligt nu open en bloot. Dat kan jaloezie opwekken. Volgens Muise et al. (2009) loopt dit proces in een vicieuze cirkel, want het zien van deze informatie zet aan tot nog meer gebruik van Facebook, waardoor nog meer jaloezie opgewekt zal worden. Facebook-jaloezie in romantische relaties wordt niet alleen veroorzaakt door een te grote hoeveelheid beschikbare informatie over de partner. Facebook kan ook jaloezie opwekken doordat de connectie tussen personen soms moeilijk vastgesteld kan worden. Als er bijvoorbeeld een vriendschapsbevestiging plaatsgevonden heeft tussen een partner en een andere vrouw, dan staat hier verder geen enkele uitleg bij en kan er alleen gegist worden naar de connectie tussen hen. Veel deelnemers vinden dit erg vervelend, doordat zij dan hun eigen interpretatie hieraan gaan geven en hun gedachten de vrije loop nemen, wat vaak leidt tot achterdocht en jaloezie.



Laura Paschedag

22

Bovendien kan de oorzaak van Facebook-jaloezie ook liggen in het eenzijdige beeld dat Facebook weergeeft. De vrouwen geven aan dat iedereen zich positiever en leuker voordoet op Facebook dan dat hij in werkelijkheid is. Door enkel positieve berichten te plaatsen en te lezen, kan Facebook een onrealistisch, eenzijdig beeld van de werkelijkheid schetsen. Als Facebookrealiteit aangenomen wordt als dagelijkse werkelijkheid, dan kan dat leiden tot jaloezie, doordat de andere, negatieve kant van het verhaal niet wordt belicht. Een andere reden voor de jaloezie is de dreiging van andere vrouwen voor de huidige relatie. Volgens de participanten maakt Facebook het makkelijker om nieuwe liefdes en relaties op te laten bloeien, doordat het eenvoudig is om nieuwe mensen te ontmoeten en daarmee contact te onderhouden. Dat is op Facebook een minder grote stap dan in de werkelijkheid. Deze bevindingen zijn ook gebleken uit eerder onderzoek van Baym (2010). Door de laagdrempeligheid van Facebook zijn mensen erg open en vertellen veel over zichzelf. Dit kan het opbloeien van nieuwe liefde vergemakkelijken. Bovendien blijkt uit onderzoek van Baym (2010) dat vrienden van vrienden op Facebook een goede bron zijn voor nieuwe romantische relaties en dat het aantal potentiële partners, door de opkomst van internet, groter is dan ooit. Eén van de deelnemers opperde dat de mate en frequentie waarmee iemand jaloers wordt niet alleen door Facebook hoeft te komen, maar dat dit misschien ook in de aard van de persoon zit. Als iemand erg onzeker is, dan zal diegene waarschijnlijk eerder en heviger jaloers worden van het zien van informatie over haar partner op Facebook, dan iemand die minder onzeker aangelegd is. Deze suggestie strookt met de bevindingen van Utz en Beukeboom (2011). Zij hebben gevonden dat het gebruik van sociale netwerksites bij mensen met weinig zelfvertrouwen en veel behoefte aan populariteit de meeste jaloezie opwekt.

De conclusie van alle vrouwen is, dat hoewel Facebook soms jaloezie kan veroorzaken, dit gevoel zoveel mogelijk op de achtergrond gehouden moet worden in romantische relaties. Een relatie moet gebouwd zijn op basis van vertrouwen en daar hoort jaloezie niet bij.



Laura Paschedag

23

Discussie Hoewel dit onderzoek tot belangrijke inzichten heeft geleid in de beleving van jonge Nederlandse vrouwen met betrekking tot de rol van Facebook in romantische relaties en de jaloezie die hieruit kan ontstaan, zijn er ook een aantal tekortkomingen aan dit onderzoek. Het is belangrijk om deze tekortkomingen vast te stellen en te bespreken, met het oog op eventueel vervolgonderzoek en om de resultaten op waarde te kunnen schatten. Een beperking van dit onderzoek is dat er bij de beoordelingssteekproef, die genomen is voor de focusgroepen, gebruik gemaakt is van het eigen netwerk van de onderzoeker. De onderzoeker heeft participanten geworven door een oproep te plaatsen op openbare Facebookpagina’s en via persoonlijke digitale sociale netwerken van de onderzoeker. De personen die hierop reageerden zijn random geselecteerd om mee te doen aan de focusgroepen, mits zij voldeden aan de geslachts- en leeftijdseisen. Het is echter goed voor te stellen dat er binnen het eigen netwerk van de onderzoeker veel mensen zijn met dezelfde eigenschappen, zoals hun afkomst, het milieu waarin iemand opgegroeid is, normen en waarden of dezelfde visie en gedragingen wat betreft sociale media. Dit zou een belangrijke wending gegeven kunnen hebben aan de resultaten van dit onderzoek. De resultaten van dit onderzoek zouden representatiever zijn voor alle Nederlandse jonge vrouwen, als de steekproef volledig random getrokken zou zijn. Bij vervolgonderzoek zou het goed zijn om hierop te letten. Bovendien was de interviewguide die tijdens de focusgroepen gebruikt werd, opgesteld om resultaten te verkrijgen voor drie verschillende onderzoeken, waaronder dit onderzoek. Daardoor waren niet alle onderwerpen waarover gesproken werd tijdens de focusgroepen relevant voor dit onderzoek. Toch stond er genoeg informatie voor dit onderzoek in de transcripten, waaruit duidelijke resultaten naar voren zijn gekomen. Een andere beperking is dat dit onderzoek enkel gericht is op vrouwen. Bij vervolgonderzoek zou het interessant zijn om hetzelfde onderzoek te doen bij mannen, om te kijken hoe zij de rol van Facebook in romantische relaties ervaren en hoe zij Facebook-jaloezie beleven. Aan de hand van een dergelijk vervolgonderzoek zou ook het verschil in de beleving van mannen en vrouwen bekeken kunnen worden. Tevens zou het interessant kunnen zijn om kwalitatief onderzoek te doen naar de beleving van Facebook-jaloezie onder koppels, bijvoorbeeld omdat uit kwantitatief onderzoek van Helsper & Whitty (2010) is gebleken dat partners in een romantische relatie vaak normen rondom het gebruik van sociale media delen, die zij niet bewust met elkaar overlegd of afgesproken hebben. Ook het online controlegedrag van de partners binnen koppels blijkt sterk overeen te komen (Helsper & Whitty, 2010). Door



Laura Paschedag

24

kwalitatief vervolgonderzoek te doen naar dit fenomeen zouden de achterliggende gedachten en belevingen van de koppels naar voren kunnen komen.



Laura Paschedag

25

Literatuurlijst

Bargh, J., & McKenna, K. (2004). The Internet and social life. Annual Review of Psychology, 55(1), 573–590.

Baym, N.K. (2010). Personal Connections in the Digital Age. Verenigde Staten: Polity.

Boyd, D.M. & Ellison, N.B. (2008). Social Network Sites: Definition, History, and Scholarship. Journal of Computer-Mediated Communication 13, 210–230.

Bryman, A. (2008). Social Research Methods. Oxford: Oxford University Press.

Buss, D.M., Larsen, R.J., Westen, D. & Semmelroth, J. (1992). Sex Differences in Jealousy: Evolution, Physiology, and Psychology. Psychological Science, 3(4) 251-255.

Buunk, A.P., Angleitner, A., Oubaid, V. & Buss, D.M. (1996). Sex Differences in Jealousy in Evolutionary and Cultural Perspective: Tests From the Netherlands, Germany, and the United States. Psychological Science, 7(6), 359-363.

Buunk, A.P., Solano, A.C., Zurriaga, R. & González, P. (2011). Gender Differences in the Jealousy-Evoking Effect of Rival Characteristics:A Study in Spain and Argentina. Journal of Cross-Cultural Psychology, 42(3), 323–339.

Centraal Bureau voor de Statistiek. (2012). Verdere groei mobiel internetgebruik. Verkregen op 23 oktober, 2012 van http://www.cbs.nl/nl-NL/menu/home/default.htm.

Davison, W.P. (1983). The Third-Person Effect in Communication. The Public Opinion Quarterly, 47(1), 1-15. Like it! Or hate it?


Laura Paschedag

26

Drouin, M. & Landgraff, C. (2012). Texting, sexting, and attachment in college students’ romantic relationships. Computers in Human Behavior, 28(2) 444–449.

Ellison, N.B., Steinfield, C., Lampe, C. (2007). The Benefits of Facebook ‘‘Friends’’: Social Capital and College Students’ Use of Online Social Network Sites. Journal of ComputerMediated Communication 12, 1143–1168.

Guadagno, R. E., & Sagarin, B. J. (2010). Sex differences in jealousy: An evolutionary perspective on online infidelity. Journal of Applied Social Psychology, 40, 2636–2655.

Helsper, E. J., & Whitty, M. (2010). Netiquette within married couples: Agreement about acceptable online behavior and surveillance between partners. Computers in Human Behaviour, 26(5), 916-26.

McKenna, K. Y. A., Green, A. S., & Gleason, M. E. J. (2002). Relationship formation on the internet: what's the big attraction?. Journal of Social Issues, 58, 9-31.

Mod, G. (2010). Reading romance: The impact Facebook rituals can have on a romantic relationship. Journal of Comparative Research in Anthropology and Sociology, 1, 61–77.

Muise, A., Christofides, E., & Desmarais, S. (2009). More information than you ever wanted: Does Facebook bring out the green-eyed monster of jealousy?. Cyberpsychology and Behavior, 12, 441–444.

Muscanell, N.L. & Guadagno, R. E. (2012) Make new friends or keep the old: Gender and personality differences in social networking use. Computers in Human Behavior, 28, 107– 112.



Laura Paschedag

27

NOS op 3. (2013). Ex jaloers maken? Huur een Facebook-vriendin. Verkregen op 8 mei, 2013 van http://nos.nl/op3/artikel/462906-ex-jaloers-maken-huur-een-facebookvriendin.html.

Paradise, A., & Sullivan, M. (2012). (In)Visible Threats? The Third-Person Effect in Perceptions of the Influence of Facebook. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 15(1), 55-60.

Seiden, H. M. (2001). Creating passion: An Internet love story. Journal of Applied Psychoanalytic Studies, 3 (2), 187-19.

Silverman, D. (2010). Qualitative research. Thousand Oaks: SAGE Publications Limited.

Tokunaga, R. S. (2011). Social networking site or social surveillance site? Understanding the use of interpersonal electronic surveillance in romantic relationships. Computers in Human Behavior, 27, 705-713.

Utz, S., & Beukeboom, C.J. (2011). The role of social network sites in romantic relationships: Effects on jealousy and relationship happiness. JCMC, 16, 511–527.

Vosmeer, M.S. (2010) Videogames en gender : over spelende meiden, sexy avatars en huiselijkheid op het scherm. Enschede: Ipskamp drukkers.

Whitty, M. T. (2003). Pushing the wrong buttons: Men’s and women’s attitudes toward online and offline infidelity. Cyberpsychology and Behavior, 6(6), 569-579.

Whitty, M. T. & Carr, A. N. (2003). Cyberspace as potential space: Considering the web as a playground to cyberflirt. Human Relations, 56(7), 869-891.

Wiederman, M.W., & Rice Allgeier, E. (1993). Gender differences in sexual jealousy: Adaptionist or social learning explanation?. Ethology and Sociobiology, 14(2), 115-140. Like it! Or hate it?


Laura Paschedag

28

Wildermuth, S.M., & Vogl-Bauer, S. (2007). We met on the net: Exploring the perceptions of online romantic relationship participants. Southern Communication Journal, 72, 211-227.



Laura Paschedag

29

Bijlage 1: interviewguide Welkom allemaal, wij zijn Yaël, Laura en Sanne. Onderzoeker X zal deze focusgroep leiden en met jullie in gesprek gaan. Y en Z zullen hierbij assisteren en luisteren. Dit onderzoek willen we doen om erachter te komen wat jullie mening is over sociale media. We nodigen jullie uit om al jullie ideeën, meningen en persoonlijke ervaringen met elkaar en ons te delen. Er zullen in deze bijeenkomst vragen worden gesteld die je uitnodigen tot een gesprek. Uiteraard mogen jullie hierbij op elkaar reageren. De focusgroepleider is er alleen om het tempo erin te houden en af en toe te sturen. Er zijn geen goede of foute antwoorden. Het gaat erom wat jullie vinden en waarom jullie dat vinden. Er wordt een verslag gemaakt van de bijeenkomst aan de hand van geluidsopnames, maar alles wat jullie vertellen is vertrouwelijk en daar zal dan ook zorgvuldig mee worden omgegaan. Jullie eigen namen zullen niet in het onderzoek worden genoemd. Als jullie belangstelling hebben kunnen jullie een eindverslag krijgen. Dit noteren we na afloop. Heeft er nog iemand vragen voor we beginnen?

Introductieronde

Allereerst willen we een kort introductierondje houden. Wat we graag willen weten is je naam, je leeftijd, heb je een relatie (vast/ daten/ flirten/ net uit) of je sociale media gebruikt en zo ja, welke? En ten slotte of je gebruik maakt van een smartphone. Ik zal zelf beginnen.

Topic 1 – Sociale media en Facebook

Doel: Het doel van dit topic is om te achterhalen wat verstaan wordt onder sociale media en welke redenen er zijn voor het gebruik ervan. Initiële vraag: Wat verstaan jullie onder sociale media? Voorbeelden doorvragen: -

Maken jullie veel gebruik van sociale media?

-

Gebruiken jullie Facebook?

-

Waarom ben je begonnen met Facebook? Wat was je eerste indruk? Is deze



Laura Paschedag

30

veranderd? -

Waar gebruiken jullie Facebook voor?

-

Hoe vaak per dag bekijk je Facebook?

Doorvragen tot: Er een duidelijk beeld geschetst is van het sociale mediagebruik van de participanten en de beweegredenen die zij hiervoor hebben.

Topic 2 – Redenen Facebookgebruik

Doel: Achterhalen waarom de participanten specifiek de sociale netwerksite Facebook gebruiken. Initiële vraag: Waarom gebruiken jullie Facebook? Voorbeelden doorvragen: - Wat post je zelf op Facebook? - Kun je voorbeelden noemen van wat je zelf wel of niet op Facebook zou posten? Waarom zou je dat niet doen? - Is het belangrijk voor je dat wat je post op Facebook, dat je geliked wordt? En waarom? Doorvragen tot: Er een goed beeld gevormd is van waarom mensen Facebook gebruiken.

Topic 3 – Smartphonegebruik

Doel: Achterhalen welke gevoelens smartphonegebruik naar boven brengt. Introductie: We hebben het net gehad over algemeen Facebook gebruik. Gebruik je ook Facebook op je smartphone? Initiële vraag: - Geeft het gebruik van de smartphone een gevoel van druk en stress? Voorbeelden doorvragen: - Denk je dat door de komst van de smartphone je Facebookgebruik is toegenomen? - Hoe voel je je als je je smartphone vergeten bent? - Check je vaak je smartphone? - Hoe vaak check je je smartphone per dag/ per uur?



Laura Paschedag

31

- Waarvoor gebruik je je smartphone? - Vind je het belangrijk altijd online te zijn? Helpt je smartphone daarbij? - Op welke manier is de smartphone van invloed op persoonlijk contact? Is dit vooral positief of negatief? - Wat vind je van het feit dat bij Whatsapp te zien is wanneer iemand voor het laatst online is geweest? - Voel je je dan verplicht om zelf direct te reageren? - Wat voor een gevoel geeft dit? - Kan ik omschrijven dat Facebook en de smartphone jullie een gevoel van moeten geven? Waarom? Doorvragen tot: Er wordt doorgevraagd tot dat alle gevoelens en emoties duidelijk zijn benoemd en uitgelegd wat betreft gebruik van de smartphone.

PAUZE

Topic 4 – Afgunst en jaloezie

Doel: Achterhalen of Facebookgebruik zorgt voor afgunst en jaloezie bij de participanten en op welke manier Introductie: We waren zojuist geëindigd met dat Facebook jullie een vervelend gevoel kan geven. Hier zullen we nu verder op ingaan. Initiële vraag: Op wat voor manier zorgt Facebookgebruik voor gevoelens van afgunst en jaloezie? Voorbeelden doorvragen: Om even terug te komen op wat jullie allemaal posten, wat vind je van andermans posten? - Zijn die veelal positief of negatief? - Wat vindt je hiervan? - Vindt je dat Facebooklevens van je vrienden leuker zijn dan in de werkelijkheid? Voorbeelden ervan? - Wat vindt je daarvan? - Wat voor een gevoel krijg je hiervan? Waarom?



Laura Paschedag

32

- Bekijk je andermans gehele profiel weleens? - Waarom doe je dit? Voorbeelden ervan? - Vergelijk jij je dan wel eens met een persoon waarvan je het profiel bekijkt? - Waarom doe je dit? Voorbeelden ervan? - Wat voor een gevoel krijg je hiervan? - Ben je weleens jaloers geweest naar aanleiding van iets wat je op Facebook hebt gezien? Wat was dit dan? - Of ken je misschien andere mensen die jaloers worden? Wat gebeurt er dan? Doorvragen tot: Er een duidelijk beeld ontstaan is van de gevoelens die Facebook naar boven brengt.

Topic 5 – Jaloezie in romantische relaties

Doel: Achterhalen op welke manier Facebookgebruik gevoelens van jaloezie in romantische relaties op kan wekken. Introductie: We weten dat een aantal van jullie in een relatie is of aan het daten is, we willen hierover wat meer weten. Initiële vraag: Op welke manier wekt Facebookgebruik gevoelens van jaloezie op in romantische relaties? Voorbeelden doorvragen: - Heeft jouw vriend/ date/ scharrel (hierna genoemd partner) ook een Facebookprofiel? - Sta je anders tegenover profielen van vrienden dan tegenover je partner op Facebook? - Bekijk je alles wat je partner doet op Facebook? - Wil je altijd weten met wie je partner praat op Facebook? - Wordt je jaloers als je partner nieuwe mensen toevoegt die jij niet kent? Ga jij hiernaar vragen? - Controleer jij het profiel van je partner regelmatig? Waarom wel of niet? - Ben je nieuwsgierig naar de privéberichtjes die je partner stuurt via Facebook? - Ben je bang dat door Facebook je partner iemand anders zal ontmoeten? Waarom? - Wordt je jaloers als je ziet dat iemand van de andere sekse je partner een berichtje heeft gestuurd? Waarom? - Voeg jij vrienden van je partner toe om hem zo te controleren? - Heb je weleens ruzie met je partner over Facebook? Waar gaat dit dan over?



Laura Paschedag

33

- Probeer jij door middel van Facebook je partner jaloers te maken? Waarom doe je dit? - Probeer jij weleens op je partners profiel in te loggen? Waarom wel of niet?

Doorvragen tot: Er een duidelijk beeld bestaat van eventuele gevoelens van jaloezie in romantische relaties die zijn opgewekt door Facebookgebruik.

Afsluiting: Bedankt voor het meedoen aan deze focusgroep. We zijn erg blij met alle meningen, gevoelens en persoonlijke ervaringen die het afgelopen uur zijn verteld. Zijn er nog verdere opmerkingen, meningen of gevoelens die jullie nog kwijt willen?



Laura Paschedag

34

Bijlage 2: concept-indicatormodel



Laura Paschedag

35

Like it! Or hate it?

Recommend Documents