Lijst van samenwerkingspartners in 2014 van het Allard Pierson Museum 20

Jaarverslag 2014

Inhoudsopgave

Jaaroverzicht Allard Pierson Museum in 12 links 4 Missie 17 Inleiding 18

Lijst van samenwerkingspartners in 2014 van het Allard Pierson Museum 20 Onderwijs en onderzoek

Inleiding 24 Lopende onderzoeksprojecten 24 Onderwijsactiviteiten 30 Deelname aan wetenschappelijke meetings/congressen/symposia 31 Publicaties 33 Lezingen en rondleidingen 38 Wetenschappelijke nevenfuncties medewerkers 40 Overige nevenfuncties 41 Externe en collegiale contacten 42 Onderzoeksoutput 43 Collecties

Inleiding 45 Aanwinsten 45 Bruiklenen 46 Ontsluiting 47 Conservering en restauratie 47 Klimaat en licht 48 Restauratie 49 Fotografie 49 Publiekspresentaties

Inleiding 50 Bezoekersaantallen 50 Rondleidingen 51 Tentoonstellingen 51 Gangpresentaties 56 De collectiepresentatie 59 ArcheoLab/ ArcheoHotspots 60 Digital Museum Lab 61 Publiciteit 63 Evenementen 64

Bedrijfsvoering

Inleiding 68 Personeel (vast en tijdelijk) in 2014 68 Financiën 70 Museumwinkel 71 Gebouw 72 Vernieuwing Allard Pierson Museum

Inleiding 73 Een museumdrieluik 73 Publiek & collectie 74 Voortgang 75 Uitvoering fase 2 76 Jaarverslag Vereniging van Vrienden 2014 78 Stichting Steunfonds Allard Pierson Museum 81

Jaaroverzicht

in 12 links

Januari | Nieuwe website van het Allard Pierson Museum

www.allardpiersonmuseum.nl

Februari | O pening tentoonstelling De Krim. Goud en geheimen van de Zwarte Zee en presentatie publicatie

http://wbooks.com/de-krim.html

Maart | Krimcollectie is wereldnieuws

http://cultura.elpais.com/cultura/2014/03/28/actualidad/1396036076_540122.html

April | Krimposium

www.allardpiersonmuseum.nl/te-zien-te-doen/nu-te-doen/content/symposia/2014/04/ zenobia-symposium.html

Mei | De leeuw van Nemrud Dag ˘ı

https://www.youtube.com/watch?v=TCker_PeQcw

Juni | Nieuw nummer van Allard Pierson Mededelingen

www.allardpiersonmuseum.nl/steun-ons/steun-ons.html

Juli | Opening tentoonstelling De verheerlijking van de man

www.youtube.com/watch?v=xggeVOz4euk

Augustus | V erwerving van een gekleurde Augustus van Prima Porta

www.allardpiersonmuseum.nl/te-zien-te-doen/nu-te-doen/content/tentoonstellingen/2014/09/het-rome-van-augustus.html

September | O pening tentoonstelling Keys to Rome en presentatie publicatie

http://keys2rome.eu/

Oktober | C OBBRA-netwerk gehonoreerd. Start samenwerking met o.a. het Ashmolean Museum in Oxford

www.allardpiersonmuseum.nl/collectie-onderzoek/onderzoeksprojecten/cobbranetwerk/cobbra-netwerk.html

November | Museumnacht

www.allardpiersonmuseum.nl/te-zien-te-doen/nu-te-doen/content/ evenementen/2014/11/museumnacht-kopie.html

December | Opening ArcheoHotspot Amsterdam

www.archeohotspots.nl/

Missie

Het Allard Pierson Museum is het archeologiemuseum van de Universiteit van Amsterdam. We tonen de betekenis van oude beschavingen voor de hedendaagse Europese cultuur op een actuele en uitdagende manier. Dat doen we voor een zo groot mogelijk geïnteresseerd publiek, aan de hand van een archeologische topcollectie en in samenwerking met talentvolle studenten en excellente onderzoekers.

Inleiding

In 2014 bestond het Allard Pierson Museum 80 jaar, een jubileum dat we op bescheiden wijze hebben gevierd. Het jaar 2014 zal voor het Allard Pierson Museum echter vooral verbonden blijven met de Krimkwestie. Als gevolg van de tentoonstelling De Krim. Goud en geheimen van de Zwarte Zee, die op 6 februari opende, werden de Universiteit van Amsterdam en het museum betrokken in de politieke crisis die in maart 2014 rondom de Krim ontstond. Het Allard Pierson Museum heeft veel media-aandacht gekregen als gevolg van de Krimkwestie, en ruim 35.000 mensen hebben de tentoonstelling bezocht. Voor de langetermijnontwikkeling van het museum was de eerste fase van de herinrichting van de collectiepresentatie echter een belangrijker mijlpaal. Op 23 september opende de nieuwe Romeinse afdeling onder de titel Keys to Rome. Deze tentoonstelling is onderdeel van een Europese samenwerking en vond tegelijkertijd op vier locaties plaats: Rome, Alexandrië, Sarajevo en Amsterdam. Tegelijkertijd met Keys to Rome werd de gangtentoonstelling Het Rome van Augustus. Van baksteen tot marmer geopend, ter gelegenheid van de 2000ste sterfdag van Augustus, de eerste Romeinse keizer. De onderzoeksoutput laat het jaar 2014 een substantiële stijging zien, mede doordat weer een publicatie in de Allard Pierson Museum Serie is verschenen en doordat onze twee door de EU gefinancierde onderzoeksprojecten V-MusT.net en meSch veel conference papers opleveren. De meerjarige EU-subsidies vormen een belangrijk onderdeel van de eigen inkomsten, waarmee we tevens extra activiteiten kunnen uitvoeren. Ook onze gastonderzoekers leveren een belangrijke bijdrage in de wetenschappelijke output. Wat betreft collecties was het aantal verwervingen vergelijkbaar met voorgaande jaren. Het aantal inkomende bruiklenen was groot en het aantal uitgaande bruiklenen gemiddeld. De zorg voor de collecties en de tentoonstellingen blijft prioriteit hebben, mede doordat het klimaat in het museum om aandacht blijft vragen. In 2014 is een belangrijke stap gezet om temperatuurschommelingen te voorkomen: de ramen op de Romeinse afdeling en in de tentoonstellingsvleugel zijn voorzien van achterzetramen. Wat betreft luchtvochtigheid blijven aanvullende maatregelen noodzakelijk. Qua publiekspresentaties was 2014 een regulier jaar. Het aantal bezoekers steeg licht naar ruim 60.000, en ook de winkelomzet en de aandacht in de pers vertoonden een stijgende lijn, ondanks het feit dat onze Romeinse afdeling enkele maanden gesloten was. Het aanbod was in 2014 wederom gevarieerd en succesvol, met twee grote (internationale) tentoonstellingen, drie fototentoonstellingen in de gang en meer dan twintig evenementen en lezingen. Bovendien werd in december de ArcheoHotspot Amsterdam met veel succes gelanceerd.

18 Jaarverslag 2014 Allard Pierson Museum

De bedrijfsvoering laat een personeelsbestand zien dat evenwichtig is en groeit als gevolg van projecten. Ook zijn er dit jaar vanuit UvA Ergoed van Publiekszaken meer fte’s aan APM toegerekend dan in voorgaande jaren. Het aantal vrijwilligers is sterk gegroeid met de 26 nieuwe vrijwilligers die de ArcheoHotspot Amsterdam bemensen. De financiën van het museum laten een stabiel en evenwichtig beeld zien met een groeiend aandeel eigen inkomsten dat gebaseerd is op inkomsten via entrees, winkelopbrengst, meerjarige subsidies, eenmalige projectsubsidies en sponsoring. De vernieuwing van het Allard Pierson Museum is een proces van lange adem waarin we al een aantal jaren kleine stappen voorwaarts zetten. Nieuwe projecten en gesprekken met partijen (binnen en buiten de UvA) die het museum verder willen helpen gaan door, in nauwe samenspraak met de Vereniging van Vrienden van het Allard Pierson Museum en het Amsterdams Universiteits Fonds. De Vrienden van het Allard Pierson Museum blijven de drijvende kracht achter grotere verwervingen en vormen een onmisbaar draagvlak voor het museum. Museum en Vrienden trekken samen op in het vergroten en realiseren van de ambities van het museum. In 2015 gaat de vernieuwing van het museum door. We krijgen in de zomer een belangrijke bruikleen uit de Griekse collectie van het Rijksmuseum van Oudheden, starten met de internationale COBBRA-samenwerking en laten u in dat kader in het najaar de Sicilië-tentoonstelling zien. Verder gaan we de vernieuwing van de Griekse afdeling voorbereiden want de vernieuwde Romeinse afdeling smaakt naar meer. Met dit jaarverslag laten we zien dat het Allard Pierson Museum een kwalitatief hoogstaande instelling is die zich een vooraanstaande positie heeft verworven binnen de Universiteit van Amsterdam, binnen Nederland en in Europa. In ons gebouw op een toplocatie in het hart van Amsterdam zeggen we dan ook met trots: het Allard Pierson Museum, waar archeologie de toekomst heeft! Wim Hupperetz, directeur van het Allard Pierson Museum


Lijst van samenwerkingspartners in 2014 van het Allard Pierson Museum (instellingen en particulieren) Samenwerkingspartners: —— binnen UvA/HvA: 16 —— Nederland: 40 —— internationaal: 45 Onderwijs & Onderzoek Binnen UvA/HvA

—— —— —— —— —— —— —— ——

Amsterdams Archeologisch Centrum Algemene Cultuurwetenschappen Museumstudies Erfgoedstudies Mediastudies Oude geschiedenis (ACASA) Conservering en restauratie Klassieke talen

Nederland

—— —— —— —— —— ——

Universiteit Leiden Universiteit Utrecht Vrije Universiteit Reinwardt Academie, Amsterdam HOVO, Leiden Radboud Universiteit Nijmegen

meSch: —— Museon, Den Haag —— Digitaal Erfgoed Nederland (DEN), Den Haag —— Stichting Waag Society, institute for Art, Science and Technology, Amsterdam Internationaal

VMUST: —— APRE – Agency for the Promotion of European Research, Rome —— ARCHEOVISION, CNRS, Bordeaux —— CINECA, Interuniversity Consortium, Bologna —— CNR (National Research Council), Rome —— CULTNAT, Center for Documentation of Cultural and Natural Heritage, Caïro —— Elektrotechnicki Fakultet Sarajevo —— Foundation of the Hellenic World, Athene —— FRAUNHOFER IGD, Darmstadt —— Kings’s Visualisation Lab, Department of Digital Humanities, King’s College Londen —— LUND University —— Mercati dit Traiano – Museo dei Fori Imperiali, Rome


—— —— —— —— —— ——

NOHO, Dublin SEAV – Sociedad Espanola de Arqueologia Virtual, Sevilla The Cyprus Institute, Nicosia University of Brighton Virtualware, Bilbao Visual Dimension, Ename

meSch: —— Sheffield Hallam University, Sheffield —— University of Limerick —— University of Strathclyde, Glasgow —— eCTRL Solutions ,Trento —— University of Stuttgart —— University Carlos III Madrid —— Museo Storico Italiano della Guerra, Trento —— Fondazione Bruno Kessler, Trento Petrie Perspectief: —— Petrie Museum, Londen —— Griffith Institute Oxford —— Ny Carlsberg Glyptotek, Kopenhagen —— British School, Athene —— Petrie Perspectief: —— Artefacts of Excavation-project, Petrie Museum, UCL Tentoonstellingen: uitgaande bruiklenen Binnen UvA/HvA

—— Maagdenhuis Nederland

—— Boijmans van Beuningen —— Natura Artis Magistra —— Old University Library, Leiden Internationaal

—— —— —— —— ——

Caxia, Barcelona, Madrid Gallo-Romeins Museum, Tongeren Lokschuppen, Rosenheim Musée de Mariemont, Morlanwelz Louvre-Lens

Tentoonstellingen: inkomende bruiklenen Nederland

—— RMO, Leiden —— Frans Leidelmeijer B.V.


—— collectie Jeroen de Wilde —— DNB —— Nationale UNESCO commissie Internationaal

‘De Krim. Goud en geheimen van de Zwarte Zee’: —— Akademisches Museum, Antikensammlung der Rheinischen FriedrichWilhelms-Universität Bonn —— Geschiedenis en Cultuur Staatspark, Bachtsjysaraj —— Geschiedenis- en Cultuurpark, Kertsj —— Centraal Museum van Tauris, Simferopol —— Nationaal Park van Taurisch Chersonèsos, Sebastopol —— Museum van de Historische Schatten, Kiev —— Shosai Kitamura, Nara, Japan Collectie: langdurig bruikleengevers/schenkers Nederland

—— —— —— —— —— ——

anoniem diversen Dhr. F. Leidelmeijer Rijksdienst Cultureel Erfgoed, Rijswijk Nationale Numismatische Collectie, De Nederlandsche Bank Rijksmuseum van Oudheden, Leiden Collectie J. de Wilde

Overig Nederland

—— Nederlands Klassiek Verbond —— Stichting Zenobia, Amsterdam ArcheoLab/Archeo-Hotspots Binnen UvA/HvA

—— Diachron Nederland

—— —— —— —— ——

Erfgoed Brabant AWN – Vereniging voor Vrijwilligers in de Archeologie RCE Bureau Monumenten en Archeologie, Amsterdam Stichting Archeologie en Publiek

Fondsen Binnen UvA/HvA

—— Amsterdams Universiteits Fonds (AUF)


—— Stichting Steunfonds Allard Pierson Museum Nederland

—— —— —— —— ——

Mondriaan Fonds Stichting DOEN Dioraphte VSBfonds KF Heinfonds

Internationaal

—— EU FP7 Vrienden APM Nederland

—— 1000 leden —— 20 Senatoren Internationaal

—— 60 leden Sponsors

Labrys reizen


Onderwijs en onderzoek

Inleiding Het Allard Pierson Museum is het archeologiemuseum van de Universiteit van Amsterdam. Het is in 1934 ontstaan als studiecollectie met een nauwe personele verbinding met de afdeling Mediterrane Archeologie van de Universiteit van Amsterdam. Sinds 1999 is het museum geen onderdeel meer van de Faculteit der Geesteswetenschappen en meer specifiek van het Amsterdams Archeologisch Centrum (AAC) waar de mediterrane archeologen onder ressorteren. Toch wil het museum een betekenisvolle en waardevolle plek zijn voor onderwijs en onderzoek. Daarom is sinds enkele jaren het beleid van het museum er concreet op gericht om weer meer als onderzoeksinstituut te gaan fungeren, uiteraard in samenwerking met de collega’s van de Faculteit der Geesteswetenschappen. In het bijzonder richten we ons op de studierichtingen Archeologie, Museumstudies, Erfgoedstudies en Mediastudies. Hier liggen op een breed terrein veel aanknopingspunten en kansen. Het museum timmert ook flink aan de weg als werkplaats voor onderzoek binnen de archeologie: vanaf 2010 is het ErfgoedLab actief, we participeren in twee door de EU gefinancierde internationale onderzoeksprojecten (V-MusT.net en meSch) en in december 2014 ging bij ons de eerste ArcheoHotspot van Nederland van start.

Lopende onderzoeksprojecten Opgraving Tell Ibrahim Awad (NWO-financiering)

Sinds 2011 zijn onder auspiciën van het Allard Pierson Museum opgravingswerkzaamheden uitgevoerd op Tell Ibrahim Awad, een lage ruïneheuvel (Arabisch: tell) op een afgelegen plek in het centrale deel van de oostelijke Nijldelta. Dit werd mogelijk gemaakt door een subsidie van de Nederlands Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). In het voorjaar van 2014 heeft er een laatste documentatieseizoen plaatsgevonden onder leiding van conservator Willem van Haarlem. Inmiddels is duidelijk geworden dat er geen toestemming meer zal komen om daar verder te graven. Een volwaardige vervanging werd echter gevonden in de site van Kufur Nigm, niet ver van de eerstgenoemde tell. Een eerste opgravingseizoen op die nieuwe locatie is gepland voor het voorjaar van 2015. De grote publicatie van de opgraving van de ‘temple

24

Jaarverslag 2014 Allard Pierson Museum

deposits’ te Tell Ibrahim Awad is inmiddels als proefschrift gereed: dit is op 9 september 2014 door Willem van Haarlem met goed gevolg verdedigd aan de Universiteit Leiden. Onderzoeksproject Virtual Museum Laboratory (EU financiering)

V-musT.net is een door de EU gefinancierd Europees network of excellence over virtuele musea (zie ook www.v-must.net). Het project heeft als doel instrumenten en ondersteuning te bieden aan de erfgoedsector bij het ontwikkelen van virtuele musea. Het Allard Pierson Museum is een van de 18 partners in dit samenwerkingsproject, dat loopt tot 2015. Voor dit project is in het Allard Pierson Museum een promovendus aangesteld die zich richt op de evaluatie van virtuele museumtoepassingen, de directeur is lid van de Executive Board en in het kader van dit project worden in het museum regelmatig locale Meetup-bijeenkomsten georganiseerd, die te volgen zijn via: www.meetup.com/Virtual-Museum-Network-Amsterdam. De jaarlijkse Reviewmeeting vond dit jaar plaats in Sarajevo. In de tentoonstelling Keys to Rome, die in september in het museum van start ging, zijn eindresultaten van het onderzoek te zien. De bezoekers krijgen een persoonlijke digitale sleutel waarmee ze de expositie vanuit het standpunt van Egypte, Rome of de Lage Landen kunnen bekijken. Met behulp van aansprekende voorwerpen en nieuwe digitale technieken krijgen bezoekers een kijkje in het dagelijks leven van de Romeinen. Zo wordt er gebruik gemaakt van smart objects. In schaalmodellen, in 3D geprint, zijn sensoren geplaatst die reageren op aanraking, wat een informatie activeert op een scherm. Een andere bijzondere applicatie is het Revealing Flashlight, die door middel van een projector en een bewegingssensor de oorspronkelijke kleuren projecteert op het originele voorwerp.

Digitale toepassingen in de Romeinse afdeling: leap-technologie en digitale sleutels.


meSch

Sinds februari 2013 is het Allard Pierson Museum een van de twaalf partners (uit zes Europese landen) van het internationaal onderzoeksproject meSch: Material EncounterS with digital Cultural Heritage (http://mesch-project.eu). Het project heeft tot doel een serie gereedschappen te ontwikkelen voor musea, waarmee conservatoren en tentoonstellingsmakers zelf digitale tentoonstellingselementen kunnen maken. Samen met het Museon (Den Haag) en Museo Storico Italiano della Guerra (Trentino, Italië) is het Allard Pierson Museum een van de drie museumpartners van het project. Daarnaast zijn verschillende Europese universiteiten en onderzoeksinstituten, waaronder de UvA, betrokken. meSch werkt via het principe van co-creatie en binnen het project staan het fysieke en virtuele object centraal. De drie speerpunten van het project zijn: het (her) gebruiken en integreren van digitale collectie-informatie, het introduceren en versterken van materialiteit bij het gebruik van digitale media en het aanbieden van een gelaagde en gepersonaliseerde museumbeleving. Op 24 en 25 maart 2014 vond in het Allard Pierson Museum de succesvolle review van het eerste jaar plaats. De tentoonstellingszalen van het museum werden ingezet om verschillende digitale prototypes die in het eerste jaar waren ontwikkeld aan vertegenwoordigers van de Europese Commissie te demonstreren. Hierbij werd deels gebruik gemaakt van informatie over de collectie van het Allard Pierson Museum. In 2014 vonden daarnaast twee meerdaagse plenaire bijeenkomsten plaats. In juli kwam het projectteam bijeen in Stuttgart (Duitsland), waar niet alleen de algemene voortgang van het project werd besproken, maar waar tevens de voorbereidingen plaatsvonden voor de start van twee werkpakketten waar het Allard Pierson Museum een belangrijke rol in zal spelen: Werkpakket 6 (Case Studies), dat wordt geleid door het team van de UvA/Allard Pierson Museum, en ook werkpakket 7 waarin de evaluatieactiviteiten van het project zijn samengebracht. Beide werkpakketten gingen in september 2014 officieel van start. In november 2014 werden de voortgang en plannen van deze werkpakketten tijdens een bijeenkomst in Sheffield (Verenigd Koninkrijk) besproken. In november werd ook het werk aan een pre-case studie voor werkpakket 6 gestart. Dit betrof het ontwikkelen van content voor een draagbare digitale installatie, de loep genaamd. Voorafgaand aan de doorontwikkeling van dit prototype werd in het Allard Pierson Museum een gebruikersstudie uitgevoerd. Bij de ontwikkeling van de loep werd samengewerkt met projectpartner Waag. In december werd in samenwerking met projectpartner Sheffield Hallam University (Sheffield, Verenigd Koninkrijk) gestart met de voorbereidingen voor een van de case studies voor werkpakket 6. Deze case study betreft de integratie van twee digitale installaties in een tijdelijke tentoonstelling over beweging in de Griekse kunst die voor de zomer van 2015 in het museum te zien zal zijn. Daarnaast worden case studies voor het Museon en Museo Storico Italiano della Guerra voorbereid.

26


Het meSch-project wordt gefinancierd door de Europese Unie, als onderdeel van het Seventh Framework Programme (FP7) en loopt tot februari 2017. In het kader van dit project zijn twee promovendi Mediastudies van de UvA aangesteld om hun promotieonderzoek in het Allard Pierson Museum uit te voeren.

De loupe werd het afgelopen jaar in het Allard Pierson Museum uitvoerig getest.

Petrie Perspectief

Het Allard Pierson Museum is een van de partners in het internationale onderzoeksproject The Petrie Perspective. Dit project houdt zich bezig met het wereldwijde verkeer van oudheden, in het bijzonder van het materiaal van een aantal opgravingen in Egypte door de vermaarde Britse archeoloog W. Flinders Petrie. Hoe komt het dat die vondsten verspreid raakten over de wereld en hoe werd dit georganiseerd? Petrie was betrokken bij een groot aantal opgravingen in Egypte tussen 1880 en 1920. Zijn vondsten werden in samenwerking met het Egypt Exploration Fund verdeeld volgens een wereldwijd abonneesysteem met 200 musea als afnemers, en met een voor die tijd adequate documentatie. Het Allard Pierson Museum bezit ca. 300 objecten die deel uitmaken van dit internationale netwerk, met de bijbehorende correspondentie. De belangrijkste onderzoeksvraag is hoe de lokale, nationale, internationale en koloniale identiteiten werden beïnvloed door dit verkeer van (Egyptische) oudheden aan het begin van de twintigste eeuw. Deze en andere vragen kunnen belangrijke inzichten opleveren die aansluiten bij de discussies over herkomst en verwerving van cultureel erfgoed collecties in Nederlandse musea. Het project is verder innovatief omdat vanuit deze Petrie-collectie nieuwe verbanden en netwerken bloot kunnen worden gelegd. Tot dusverre wordt er in de twintigste eeuw een vrij strikte scheiding gemaakt tussen de archeologische netwerken en museale netwerken. Dit project zal aantonen dat het beeld dat museologie en archeologie twee afzonderlijke disciplines waren, achterhaald is en genuanceerd moet worden. Het project wordt gefinancierd door het Mondriaan Fonds. Het loopt van 2014 tot en met 2016 en wordt gecoördineerd door Wim Hupperetz en Willem van Haarlem. De betrokken partners zijn vermaarde instellingen die garant staan voor een bijzondere kwaliteit. In 2014 is gestart met een inventarisatie van het

27


materiaal, dat voornamelijk bestaat uit aardewerk, stenen vaatwerk en kralen. Via een aantal tentoonstellingen en een lezingenprogramma zullen we de resultaten van het project presenteren in het Amsterdam en in Oxford. Dit project zal voor het Allard Pierson Museum de deur openen naar een verdere internationale samenwerking in het kader van een groot lopend Brits project (Artefacts of Excavation, the international distribution of Egyptian finds from British excavations) en andere projecten in het kader van Horizon 2020 van de Europese Commissie - het werkprogramma 2014-2015 kent een speciale paragraaf over Reflective Societies: Cultural Heritage. In november 2014 vond een internationale workshop plaats in het Petrie Museum in Londen, mede georganiseerd en bijgewoond door Willem van Haarlem. Zie ook: www.allardpiersonmuseum. nl/collectie-onderzoek/onderzoeksprojecten/het-petrie-perspectief/het-petrieperspectief.html

William Flinders Petrie (1853–1942)

Bestandscatalogi Terracotta’s en Glas

René van Beek werkt aan de catalogus van de collectie Romeins glas in het museum. De bedoeling is dat het manuscript voor deze catalogus in 2015 gereed zal zijn. Branko van Oppen en Robert Lunsingh Scheurleer zijn bezig met de bestandscatalogus Grieks-Romeins Egyptische terracotta’s. De bedoeling was het bestaande manuscript tekstueel te corrigeren en eventueel aan te vullen. Duidelijk werd dat alleen redigeren niet voldoende zou zijn om een publiceerbare catalogus


te produceren. De terracotta’s worden daarom één voor één opnieuw bestudeerd met eind 2015 als streefdatum voor voltooiing. Tomb Reader

Het Allard Pierson Museum ondersteunt en adviseert Morris Franken en dr. Jan van Gemert bij de ontwikkeling van Tomb Reader, een app op basis van objectherkenning voor de erfgoedmarkt. Het project werd mogelijk gemaakt dankzij een STW Valorisation Grant. Stichting STW heeft als missie ‘Het realiseren van kennisoverdracht tussen technische wetenschappen en gebruikers’. Het doel van het project is om een werkende pilot van de app te ontwikkelen, en deze pilot richt zich op de Egyptische afdeling van het Allard Pierson Museum: met deze app zal de bezoeker hiërogliefen kunnen lezen en begrijpen. De app wil bezoekers de mogelijkheid geven om op een meegebrachte (of door het museum uitgereikte) smartphone meer informatie over objecten op te vragen. Dankzij object-herkenning software kan deze informatie worden opgeroepen door de telefoon op het desbetreffende object te richten. De app herkent vervolgens het object en toont de bijbehorende informatie. Daarnaast zal het mogelijk zijn om in de app uit een aantal quests te kiezen. Deze quests bieden bezoekers een tour langs een aantal objecten op basis van een thema. Voor de pilot wordt met name aandacht besteed aan deze quest-toepassing. Door de conservator van de Egyptische afdeling is een objectselectie gemaakt en informatie aangeleverd voor twee quests: ‘Leven & Dood’, en ‘Farao’s, Goden en Tempels’. Vanuit het NewMediaLab van het Allard Pierson Museum is advies gegeven over de gebruiksvriendelijkheid, de User Experience (UX) en User Interface (UI) van de app. Ook werd geadviseerd over het taalgebruik, de hoeveelheid informatie die geboden wordt en de vindbaarheid van objecten. Zie ook: http://tombreaderapp.com/

Het voorgestelde schema van hiërogliefenherkenning in de TombReaderApp.


Onderwijsactiviteiten Het museum participeert op verschillende manieren in het onderwijs van de Universiteit van Amsterdam. Dit doen we door toegangsfaciliteiten voor studenten Kunstgeschiedenis, Archeologie, Cultuurgeschiedenis, enz. De staf van het museum participeert in collegereeksen en begeleidt studenten bij onderzoek en stages. Onderwijs René Van Beek

René Van Beek participeerde op verschillende manieren in het onderwijs aan de UvA. Hij gaf hoorcolleges inleiding in de archeologie voor studenten Kunstgeschiedenis. Voor diverse werkgroepen van de UvA (o.a. archeologie, Master Restauratie opleiding) gaf hij in het museum onderwijs. Daarbij werd de collectie van het museum intensief gebruikt. Geralda Jurriaans

—— 5 november 2014 College en practicum Grieks aardewerk voor studenten van University College Roosevelt in Middelburg. —— 15 november 2014 ‘Weefsels in het museum: de gebruikte technieken, wat doe je ermee en wat niet?’, Studiedag Archeologisch textiel georganiseerd door AWN Deskundigheidsbevordering Merel van der Vaart

—— 31 oktober Gastcollege ‘Publieksonderzoek in Kunst en Cultuur – Publieks onderzoek in het Allard Pierson Museum’ Marloes van der Sommen

—— training ‘vrijwilligers en publiek’ Jorrit Kelder

—— (co-)supervisor van mw. Thalia Lyssen, MA scriptie Archeologie, ACASA/Vrije Universiteit Amsterdam (judicium 8,5) Stages

De volgende stagiaires in het museum werden door Van Beek begeleid: Feline Ettema, Maaike Honshorst, Sander Kools, Floor Zwertbroek en de scholierenstagiaire Bente Marschall. De stagiaires NewMediaLab & Keys to Rome, Stan Verbeek, Renee Meijer, Vincenzo Ria en Dominique Rau, werden begeleid door Wim Hupperetz, Christie Ray en Merel van der Vaart. De volgende studenten deden publieksonderzoek bij de tentoonstelling Keys to Rome: Karin Bank, Loes Milar, Sabine van de Riet, Amber van de Walle (UvA), Elsemiek Hofman, Lola van der Wal.


Deelname aan wetenschappelijke meetings/congressen/symposia René van Beek

Werkbezoek werd op 23 mei afgelegd bij het Limburgs museum in Venlo. In het kader van het lidmaatschap van de taakgroep acquisitie bracht Van Beek een bezoek aan de PAN antiekbeurs. Op 18 oktober gaf René van Beek een lezing op een glascongres in Saalburg (Du) over presentatie van Romeins glas in het museum. Op 14 februari nam Van Beek deel aan een conferentie georganiseerd door BaBesch over het publiceren van niet goed gedocumenteerd archeologisch materiaal. Op 12 december bezocht hij het Romeinen symposium aan de VU in Amsterdam. Op 19 december bezocht hij het afscheidssymposium van prof. Norman Tennent in het Rijkmuseum te Amsterdam. Wim Hupperetz

De navolgende bijeenkomsten werden bezocht: Ename, Vmust (23-24 januari); Oratie J. Noordegraaf, VU (7 februari); KOG symposium, UvA (14 februari); Trojelezing, Witte de With (24 februari); Maastricht, TEFAF (13 maart); UvA/APM, meSch review (22-25 maart); APM, Allard Pierson Lecture (27 maart); UvA, lezing Nicolas Brodie (3 april); Kick-off ArcheoHotspots (10 april); UvA/APM, Krimposium (11 april); Sarajevo, V-MusT.net review (13-15 april); Oxford, Ashmolean Museum, Petrie Project (22-23 april); Amersfoort, Kennisagenda Musea (24 april); Nijmegen, Dag Romeins aardewerk (6 juni); Aarhus/Kopenhagen, lezing conferentie ‘Future of Classical University collections’ (13-14 juni); Rome, V-MusT.net meeting (23-24 juni); Stuttgart, meSch-meeting (16-18 juli); Den Haag, opening Take-Off programma (26 augustus); Leeuwarden, Museumcongres (9-10 oktober); Den Haag, Reuvensdagen (20-21 november); Sheffield, meSch-meeting (27-28 november); UvA/APM, Digital Museum expo (8 december); Geralda Jurriaans-Helle

De navolgende bijeenkomsten werden bezocht: 14 februari 2014 ‘Publishing Archaeological Artefacts: Between Law, Ethics and Pragmatism’, Studiemiddag BABESCH in het Trippenhuis te Amsterdam; 25 november 2014 ‘Rites of spring in the Carthaginian Tophet’, Bijvancklezing door prof. dr. Lawrence Stager, RMO, Leiden Willem van Haarlem

De navolgende bijeenkomsten werden bezocht: 14 april: conferentie ‘Egypt at its Origins 5’ in het Institut Français d’Archéologie Orientale, Cairo; 25-29 augustus: de jaarlijkse conferentie van het ICOM-‘Comité pour l’Égyptologie’ in het Ny Carlsberg Museum te Kopenhagen; 27 november: Workshop ‘Petrie Perspectief’ in het Petrie Museum, Londen Jorrit Kelder

De navolgende bijeenkomsten werden bezocht : 21 juni Workshop ‘Manar al Athar Project’, University of Oxford ; 27 oktober Workshop ‘Too Cold for this P(a)lace? Climate and Environment in the late 2nd millennium BC Mediterranean’,


Louvain-la-Neuve (Université catholique de Louvain) ; 27 november Workshop ‘Petrie Perspectief’, Petrie Museum, Londen Branko van Oppen

Lezing ‘Monsters of Military Might: Elephants in Hellenistic History and Art’, The Living World of Animals in Antiquity panel op het 8th Celtic Classics Conference aan de University of Edinburgh, 25-28 juni Christie Ray

Presentatie samen met Merel van der Vaart: ‘Domus: An On-Gallery Digital Museum Experience in Two Parts’ NODEM 2014, Engaging Spaces – Interpretation, design and digital strategies, 1-3 december Merel van der Vaart

Moderator Discussiesessie ‘Digitale Innovatie in Musea’, LKCA Onderzoeksconferentie, 24 november ; Presentatie ‘Mediating the Museum, can technology make our collections shine?’, Museums, Creative Industries & Research Seminar, 26 november ; Presentatie samen met Christie A. Ray: ‘Domus: An On-Gallery Digital Museum Experience in Two Parts’, NODEM 2014, Engaging Spaces – Interpretation, design and digital strategies, 1-3 december Marloes van der Sommen

De navolgende bijeenkomsten werden bezocht: Romeinendag VU, 12 december; Reuvensdagen, 20-21 november - Teamleider archief en depot; TekTok lezingen: online veiligheid en privacy, 4 november; SIKB-sparbijeenkomt 29 oktober; Archeo-buurtborrel, 27 juni en 26 september – organisatie; SIKB-jaarcongres, 25 september; Lezing Gouda waterstad, 20 september; NOaA lezing ‘zichtbaar maken van archeologie’, 18 september; SIKB/RCE bijeenkomst Archis3 en pakbon, 30 juni; 12 provinciën lezing, thema Groningen, 27 juni; Inspiratiedag Erfgoedhuis Zuid Holland, 22 mei; Presentatie interactieve kaart/website BMA, 13 mei; NWO Odyssee symposium (RMO), 14 april Marian Schilder

De navolgende bijeenkomsten werden bezocht: 14 maart: opening Tefaf in Maastricht, met delegatie APM; 19 maart: lezing Peter Attema over Chersonesos (De Krim); 27 maart: oratie Emile Schrijver; 10 april: kick off ArcheoHotSpots; 11 april: symposium Krimtentoonstelling in Allard Pierson Museum (mede-organisator); 23 april: lezing Jan de Boer, ‘De Grieken in het Zwarte Zeegebied: kolonisatie of migratie?’, Allard Pierson Museum; 7 mei: Kick-off Keys to Rome; 8 mei: Salon de Museologie, Amsterdam; 14 mei: Mathieu de Bakker, ‘Herodotus en de Scythen. Mythen, feiten en waarheden’, Allard Pierson Museum; 23 mei: Bezoek aan het Limburgs Museum, Van Neanderthaler tot stedeling, ontwerp Theo Braams; 5 juni: Opening Amsterdam! foto’s Ed van der Elsken, Stadsarchief Amsterdam; 17 juni: lunchlezing René van Beek, ‘Romeins glas’; 3 september: Symposium Museumvereniging in Rijksmuseum ‘Tekstbordjes in musea’; 9 september: promotie Willem van Haarlem, Universiteit Leiden; 10 september: debat in Spui25 ‘Licht op Rusland. Machtsstaat en broedplaats?’;


30 oktober: opening tentoonstelling Arnon Grunberg, Bijzondere Collecties; 2-5 november: werkbezoek met Wim Hupperetz aan de Soprintendenza del Mare, Palermo, i.h.k.v. voorbereiding internationale tentoonstelling ‘Sicily and the Sea’; 12 november: lunchlezing Marloes van der Sommen over ArcheoHotSpots; 3 november: De Anatomische Les, Concertgebouw Amsterdam; 17 november: Uitreiking Vriendschapsprijzen Nederland-Turkije, Turkse Ambassade, Den Haag; 24 november: interview over de Krimtentoonstelling, door drie leerlingen van het Kandinsky College te Nijmegen; 26 november: afscheid Sandrine Ulenberg, voormalig directeur Zoölogisch Museum Amsterdam, bij Naturalis, Leiden; 27 november: opening Carthago, Rijksmuseum van Oudheden, Leiden; 9 december: meSch, Digital Museum Expo, ochtendprogramma, Allard Pierson Museum; 9 december: Amsterdam Marketing Netwerkdag, Het Sieraad, Amsterdam; 14 december: Sonnenborgh - museum & sterrenwacht en Museum Catharijneconvent, Utrecht.

Publicaties Publicaties van het Allard Pierson Museum

De begeleiding van de publicaties van het Allard Pierson Museum, met uitzondering van de Allard Pierson Mededelingen, is in handen van Paulien Retèl, projectleider publicaties. Bij de tentoonstelling De Krim. Goud en geheimen van de Zwarte Zee verscheen in februari een publieksboek, deel 4 in de Allard Pierson Museum Serie die het museum publiceert samenwerking met uitgeverij WBOOKS. Deze uitgave was gebaseerd op het boek Die Krim. Goldene Insel im Schwarzen Meer. Griechen – Skythen – Goten, de catalogus van het LVR-LandesMuseum. De vormgeving was in handen van Miriam Schlick. In deze publicatie zijn alle objecten uit de Krimtentoonstelling opgenomen. Tevens biedt het boek een introductie tot de Zwarte Zee in de Oudheid, van de Grieken en de Skythen via de Romeinen tot aan de Hunnen, en tot de geschiedenis van de Krim, een intrigerende smeltkroes van culturen uit oost en west. De samenwerking met WBOOKS werd voortgezet met de publicatie Van Rome naar Romeins, bij de tentoonstelling Keys to Rome die in september van start ging. De redactie van deze uitgave bestond uit Wim Hupperetz, Olaf Kaper, Frits Naerebout en Mighuel John Versluys. De vormgeving was in handen van Miriam Schlick. Vanwege het internationale karakter van de tentoonstelling en het Europese samenwerkingsproject V-MusT verscheen deze uitgave ook in het Engels. Vrienden van het Allard Pierson Museum kregen deze uitgave gratis aangeboden door het bestuur.


Presentatie van de Engelse editie van het boek Van Rome naar Romeins aan Frank van Vree (decaan Faculteit Geesteswetenschappen UvA) en de ambassadeurs van Italië, Egypte en Bosnië.

De Amsterdamse boekhandel Athenaeum wijdde een grote etalage aan de promotie van het boek Van Rome naar Romeins, en kreeg daarvoor twee gipsen bustes van het museum in bruikleen (op de zuil: Julius Caesar).

Ter gelegenheid van Keys to Rome verscheen een special van Archeologie Magazine die geheel gewijd was aan deze tentoonstelling. De inhoud hiervan kwam tot stand in samenwerking met de inhoudelijk verantwoordelijken van de tentoonstelling en auteurs van de tentoonstellingspublicatie. In juni verscheen nummer 109 van de Allard Pierson Mededelingen, waarin de leeuw van Nemrud Dag ˘ı centraal stond. In het najaar werd het Jaarverslag 2013 afgerond en geplaatst op de website van het museum: www.allardpiersonmuseum.nl/over-ons/missie-en-jaarverslagen/missieen-jaarverslagen.html


Publicaties van medewerkers René van Beek

—— ‘Twee sculptuurtjes van glas’ in AllardPiersonMededelingen 109, p. 22-24 —— ‘Keys to Rome. Het Romeinse Rijk ontsloten’, in Hermeneus 86-4, p. 182-183. In: W. Hupperetz, O. Kaper, F.G. Naerebout & M.J. Versluys (red.), Van Rome naar Romeins, tevens verschenen als Keys to Rome (Allard Pierson Museum Serie 5), Zwolle 2014: —— Een zwaargewicht met inscriptie (p. 53) (i.s.m. B.F. van Oppen de Ruiter) —— Een zilveren geschenk (p.65) (i.s.m. B.F. van Oppen de Ruiter) —— Een leren wijnzak in brons (p. 75) —— Een overleden echtpaar (p. 95) —— Een gevleugelde vrouw (p. 122) —— Een marmeren prins (p. 141) (i.s.m. B.F. van Oppen de Ruiter) —— Hercules tussen de sporters (p. 161) (i.s.m. B.F. van Oppen de Ruiter)


—— De Romeinse collectie in het Allard Pierson Museum (p. 174 – 185) (i.s.m. W. Hupperetz)

Willem van Haarlem

—— ‘Temple Deposits in Early Dynastic Egypt: The Case Of Tell Ibrahim Awad’, proefschrift Universiteit Leiden 2014 —— ‘Lotgevallen van een verzamelaar: Friedrich Wilhelm Freiherr Von Bissing (1873-1965)’, in: Allard PiersonMededelingen 109, p. 2-3 —— recensie van J. Moje, ‘The Ushebtis from Early Excavations in the Necropolis of Asyut. Mainly by David George Hogarth and Ahmed Bey Kamal (2013)’, in: Chronique d’Égypte 2014, 90-91. Wim Hupperetz

—— W. Hupperetz, O. Kaper, F.G. Naerebout & M.J. Versluys (red.), Van Rome naar Romeins tevens verschenen als Keys to Rome (Allard Pierson Museum Serie 5), Zwolle 2014 —— W. Hupperetz & A.J.M. Derks, ‘Newcomers and veterans. Rural society in the Roman Low Countries’, in Van Rome naar Romeins en Keys to Rome (Allard Pierson Museum Serie 5) (pp. 39-45), Zwolle 2014. —— W. Hupperetz & R. van Beek, ‘The Roman collection at the Allard Pierson Museum - towards a dynamic presentation’, in W. Hupperetz et. al. (ed.), Van Rome naar Romeins en Keys to Rome (Allard Pierson Museum Series, 5), pp. 175-184, Zwolle 2014 —— W. Hupperetz & B. van Oppen, ‘Soldiers make their mark’ in: W. Hupperetz et.al. (ed.) Van Rome naar Romeins en Keys to Rome (Zwolle 2014), p. 133 —— W. Hupperetz & B. van Oppen, ‘Mother goddess with child’ in: W. Hupperetz et.al. (ed.) Van Rome naar Romeins en Keys to Rome (Zwolle 2014), p. 152 —— W. Hupperetz & B. van Oppen, ‘Gorgeous Mercury’ in: W. Hupperetz et.al. (ed.) Van Rome naar Romeins en Keys to Rome (Zwolle 2014), p. 108 —— W. Hupperetz & B. van Oppen, ‘Memorial to a loved one’ in: W. Hupperetz et.al. (ed.) Van Rome naar Romeins en Keys to Rome (Zwolle 2014), p. 111 —— W. Hupperetz & B. van Oppen, ‘A richly decorated helmet’ in: W. Hupperetz et.al. (ed.), Van Rome naar Romeins en Keys to Rome (Zwolle 2014), p. 45 —— W. Hupperetz & B. van Oppen, ‘A gift of silver’ in: W. Hupperetz et.al. (ed.), Van Rome naar Romeins en Keys to Rome (Zwolle 2014), p. 65 —— W. Hupperetz, ‘The helmet of BEKON, legionary under Caesar?’ in: W. Hupperetz et.al. (ed.) Van Rome naar Romeins en Keys to Rome (Zwolle 2014), p. 31 —— W. Hupperetz, ‘Theatre souvenir in a grave’ in: W. Hupperetz et.al. (ed.) Van Rome naar Romeins en Keys to Rome (Zwolle 2014), p. 173 —— W. Hupperetz, ‘Een Bataaf in Rome’, in Allard Pierson Mededelingen 109 (2014), 24-25 —— W. Hupperetz, ‘Een gouden Keltische stater’, in Allard Pierson Mededelingen 109 (2014), 20-21 —— W. Hupperetz, ‘Ten geleide’ in: Archeologie Special Keys to Rome, p. 4.


—— W. Hupperetz, ‘Nieuwkomers en oudgedienden in de Lage Landen – een plattelandssamenleving onder spanning’ in: Archeologie Magazine Special Keys to Rome, p. 11-13. Geralda Jurriaans-Helle

—— ‘Spitten in het verleden. Een onderzoek naar voorwerpen met een oorlogsherkomst in het Allard Pierson Museum’ in: Hermeneus 86-4 (2014), p. 170-174. —— ‘Tempels in Amsterdam’ in: Hermeneus 86-4 (2014), p. 204-207. —— Van maart tot november een dagelijkse blog over de avonturen van Aeneas. Jorrit Kelder

—— J. Kelder, T. Rooijakkers, H. Huijgens, P. Flohr, ‘The Groundstone Industry’, in: P. Akkermans, O. Nieuwenhuyse, H. Huijgens, M. Brüning (eds), Excavations at Late Neolithic tell Sabi Abyad, Syria. The 1994-1999 field seasons, Leuven 2014 —— Review of Irad Malkin, A Small Greek World. Networks in the Ancient Mediterranean, Oxford, 2013, in: Landscape History 35.2 —— Review of P. F. Bang and W. Scheidel (eds.), The Oxford Handbook of the State in the Ancient Near East and Mediterranean, Oxford, 2013, in: Bibliotheca Orientalis LXX No. 5-6, September-December 2013, pp. 630-635. —— Review of L. Steel, Materiality and Consumption in the Bronze Age Mediterranean, New York, 2013, in: American Journal of Archaeology 118.2 (online) Branko van Oppen

—— ‘Notes on Arsinoe I: A Study of a Shadowy Queen’, in: Chronique d’Égypte 89 (2014), p. 158-181. —— ‘The Susa Marriages: A Historiographical Study’, in: Ancient Society 44 (2014), p. 25-41 Recencies: —— K. Goldsworthy, Antony & Cleopatra, in: Aegyptus 91 (2014), p. 311-317. —— D. L. Clayman, Berenice II, in: Aegyptus 91 (2014), p. 317-320. In: W. Hupperetz, O. Kaper, F.G. Naerebout & M.J. Versluys (red.), Van Rome naar Romeins tevens verschenen als Keys to Rome (Allard Pierson Museum Serie 5), Zwolle 2014: —— ‘Dienstrooster in scherven, p. 38. —— ‘Een rijkversierde pronkhelm, ‘p. 45 (i.s.m. W. Hupperetz). —— ‘Een zwaargewicht met inscriptie’, p. 53 (i.s.m. R. van Beek). —— ‘Onuitputtelijke stroom welvaart’, p. 59. —— ‘Een zilveren geschenk’, p. 65 (i.s.m. W. Hupperetz). —— ‘Ter nagedachtenis aan Harpokrates’, p. 81. —— ‘Wijn moet gezeefd worden’, p. 87. —— ‘Isis Regina, hemelse koningin’, p. 101. —— ‘Isidoros 50 jaar. Vaarwel!’, p. 105. —— ‘Mooie Mercurius’ p. 108 (i.s.m. W. Hupperetz). —— ‘Gedenkteken voor een geliefde’, p. 111 (i.s.m. W. Hupperetz). —— ‘Het vollemaansgezicht van Thoth’, p. 128. —— ‘Soldaten drukken hun stempel’, p. 133 (i.s.m. W. Hupperetz).


—— —— —— —— —— ——

‘Een marmeren prins’, p. 141 (i.s.m. R. van Beek). ‘Beschermd door de goden’, p. 146. ‘Matrona met kind’, p. 152 (i.s.m. W. Hupperetz). ‘Hercules tussen de sporters’, p. 161 (i.s.m. R. van Beek). ‘Te klein voor op het toneel’, p. 167. ‘Theatersouvenir in een graf’, p. 173 (i.s.m. W. Hupperetz).

—— ‘Terracotta’s opnieuw belicht, in: Allard Pierson Mededelingen 109 (2014), p. 26-29. —— ‘Geschonken zilver: Het verhaal van de skyphos’, in: VIND (2014), p. 38-39. —— ‘Romeins Egypte vanuit archeologisch perspectief’, in: Archeologie Magazine: Keys to Rome special (2014), p. 8-10. Christie Ray

—— M.J. van der Vaart & C.A. Ray (2014), ‘DOMUS: An On-Gallery Digital Museum Experience in Two Parts’, in: H. Gottlieb & M. Szelag (Eds.), Engaging Spaces: Interpretation, Design and Digital Strategies - Proceedings (pp. 193-200), NODEM. Merel van der Vaart

—— M.J. van der Vaart & C.A. Ray (2014), ‘DOMUS: An On-Gallery Digital Museum Experience in Two Parts’, in: H. Gottlieb & M. Szelag (Eds.), Engaging Spaces: Interpretation, Design and Digital Strategies - Proceedings (pp. 193-200). NODEM. —— L. Lischke, T. Dingler, S. Schneegass, A. Schmidt, M.J. van der Vaart & P. Wozniak (2014), ‚Parallel Exhibits: Combining Physical and Virtual Exhibits’, in: H. Gottlieb & M. Szelag (Eds.), Engaging Spaces: Interpretation, Design and Digital Strategies - Proceedings (pp. 149-156). NODEM.[go to publisher’s site] —— T. Boon, M.J. van der Vaart & K. Price (2014), ‘Oramics to electronica: investigating lay understandings of the history of technology through a participatory project’, in: Science Museum Group Journal 1 (2). doi: http://doi.crossref. org/10.15180/140206 Natascha Heijne

—— 11 entries in Mediterráneo. Del mito a la razón, 2014. Catalogus Obra Social “la Caixa” —— ‘Het Rome van Augustus’ in: VIND Magazine (16, 2014), p.102

Lezingen en rondleidingen Conservator René van Beek gaf diverse lezingen voor uiteenlopende gezelschappen. Veel lezingen hadden Romeins glas als onderwerp. Op 16 november gaf hij een lezing over Pompeii voor de MuseumJeugdUniversiteit. Diverse lezingen over de nieuwe Romeinse afdeling voor studenten, de Vereniging van Vrienden en bezoekers van het museum. Van 29 oktober tot en met 5 november begeleidde Van Beek een reis met Vrienden van het museum in Rome en omgeving. Aan deze succesvolle reis deden ruim twintig deelnemers mee.


Rondleiding door Rene van Beek voor donateurs van de crowdfundingsactie ‘Haal ons van zolder’.

Wim Hupperetz

— — — — — — — — — — — — — —

6 februari inleiding opening Krimtentoonstelling 21 februari rondleiding Gipsenzolder 24 februari Troje-Witte de With, Turkije tafel, Den Haag 27 maart inleiding Allard Pierson Lecture door prof.dr. Ad de Jong 10 april inleiding kick-off ArcheoHotspots 11 april inleiding Krimposium, Zenobia 11 juni rondleiding Krimtentoonstelling 13 juni ‘Rethinking the Allard Pierson Museum’, Conferentie Future of Classical University Collections, Aarhus-Kopenhagen 23 september inleiding opening Keys to Rome 1 oktober lezing Keys to Rome, Museumtijdschrift 11 november lezing Keys to Rome, erfgoedstudies 20 november ArcheoHotspots, Reuvensdagen, Den Haag 8 december The Digital Heritage Paradox, Digital Museum Expo 10 december inleiding opening ArcheoHotspot Amsterdam

Geralda Jurriaans-Helle

— 21 mei ‘Koptische weefsels’, Raad van Kerken, Castricum — 6 september ‘Het afbeelden van de Trojaanse oorlog’. Studiedag van de Illustere School — Reizen door de Oudheid: ‘Het creëren van Troje’. — 12 september ‘De kat in de oudheid’, Kattenkabinet, Amsterdam Willem van Haarlem

— 26 augustus ‘Objects from Flinders Petrie excavations in the Allard Pierson Museum, Amsterdam’, CIPEG-conferentie, Kopenhagen — 30 september lunchpauzelezing ‘De tempeldepots van Tell Ibrahim Awad’ — 27 november ‘Petrie and The Netherlands’, Petrie Workshop in het Petrie Museum, London.

39


Jorrit Kelder

—— 22 oktober ‘Troje en de Oorlog’, Griekenland Centrum, Universiteit Gent Branko van Oppen

—— Inleidende lezing tijdens opening Keys to Rome, 23 september —— ‘Romeins Egypte: traditie en vernieuwing in een keizerlijke provincie’, Keys to Rome lezingenserie, 3 december Marian Schilder

—— 22 augustus twee rondleidingen over de Krimtentoonstelling —— 28 augustus rondleiding over de Krimtentoonstelling Marloes van der Sommen

—— 12 november lunchpauzelezing, APM Merel van der Vaart

—— Presentatie samen met Christie A. Ray ‘DOMUS pilot presentation’, Virtual Museum Network Meetup, 20 januari —— Presentatie en workshop samen met Christie A. Ray, ‘Using Augmented Reality in the Museum’, Virtual Museum Network Meetup, 1 april —— Presentatie Nieuwe Media in het Museum —— Uva Erfgoed Lunchlezing, ‘Virtual and Smart Replicas, how could we use them?’, 13 mei —— Lezing ‘Kunnen computers een museum leuker maken?’, Virtual Museum Network Meetup 27 mei —— Museum Jeugd Universiteit, 22 juni —— Lezing ‘Integrating Technology into a(n) Archaeological Museum Exhibition: Lessons from Keys to Rome’, Digital Museum Expo —— Lezing NewMediaLab, ‘How international collaboration facilitated digital experimentation’ Digital Museum Expo, 8-9 december —— Presentatie ‘Mediating the Museum, The impact of on-gallery technology on visitors’ engagement with museum objects’ —— Amsterdam School for Heritage and Memory Studies PhD Presentation, 17 december

Wetenschappelijke nevenfuncties medewerkers René van Beek

—— lid redactie APMededelingen Willem van Haarlem

—— projectuitvoerder opgravingen Tell Ibrahim Awad / Kufur Nigm Wim Hupperetz

—— lid executive board en museum advisory board Virtual Museum Transnational Network (V-MusT.net)


—— —— —— —— —— ——

voorbereidingscommissie Allard Pierson Lecture lid redactie Medieval Modern Material Matters lid redactie APMededelingen reviewer NWO (Joint Program Initiative) voorzitter Veni-commissie en lid commissie Take-Off, NWO lid programmacommissie 2D/3D Photography conference, Rijksmuseum Amsterdam


—— lid redactie APMededelingen —— lid redactie Bulletin Antieke Beschaving —— buitenpromovenda bij de Leerstoelgroep Klassiek Griekse Taal- en Letterkunde van de UvA aan een proefschrift over ‘Visual formulas in Attic black-figure vase painting’. —— Lid redactie Hermeneus 86-4 (2014). Natascha Heijne

—— lid redactie APMededelingen Jorrit Kelder

—— Associate at the Oriental Institute, University of Oxford —— Research Member of the Common Room, Wolfson College, Oxford. —— Member of Aegeus, Society for Aegean Prehistory Winfred van de Put

—— lid redactie Talanta, historisch-archeologisch tijdschrift —— lid Editorial Board Thorikos Reports and Studies —— coördinator vondstverwerking van Thorikos project, Universiteit Gent

Overige nevenfuncties René van Beek

—— —— —— ——

secretaris Vereniging van Vrienden van het Allard Pierson Museum lid aankoopadviescommissie van museum Het Valkhof, Nijmegen. lid sollicitatiecommissie master Museumconservator, UvA lid examencommissie master Conservering en restauratie van cultureel erfgoed, UvA (afdeling metaal) —— jurylid Ken je Klassieken Quiz (finale), RMO Leiden Wim Hupperetz

—— —— —— —— ——

voorzitter Stichting Steunfonds Allard Pierson Museum bestuurslid Vereniging van Vrienden van het Allard Pierson Museum lid Domeincommissie Erfgoed, Raad voor Cultuur bestuurslid Stichting 1001 vrouwen voorzitter Stichting Jac. van Hooydonk, Breda



—— lid Klachtencommissie UvA —— EHBO-er en ploegleider BHV in het Allard Pierson Museum Winfred van de Put

—— lid verkiezingsprogrammacommissie PvdA afdeling Amsterdam Centrum, ten behoeve van de bestuurscommissieverkiezing 2014 —— lid werkgroep bestemmingsplannen van de Vereniging van Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad —— lid commissie Amsterdam van het Cuypers Genootschap Marloes van der Sommen

—— —— —— —— —— —— —— —— ——

teamleider archief en depot, gemeente ’s-Hertogenbosch, SO/BAM eigenaar MBtravels projectcoördinator werkgroep vrouwenloopbaanontwikkeling Leiden projectcoördinator werkgroep Rechten en plichten zzp kaderlid FNV lid VVAO lid ‘netwerken’ VVAO lid ZZP VVAO lid Intervisiegroep VVAO

Externe en collegiale contacten René van Beek

René van Beek begeleidde de fotograaf/kunstenaar Simon van Til i.v.m. een fotoproject op de gipsenzolder en werkte aan de programmering en de organisatie van de week van de Klassieken (13 tot en met 21 maart). Op 14 maart maakte hij deel uit van de jury bij de finale van de Ken je Klassieken Quiz in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden Wim Hupperetz

De navolgende werkbezoeken werden afgelegd: Leeuwarden, Fries Museum (14 januari); Den Bosch, ArcheoHotspots (15 januari); Utrecht, Archeohotspots (16 januari); Venlo, Opening Archeologie-afdeling Limburgs Museum (2 mei); Venlo, Limburgs Museum, werkbezoek met APM-team (23 mei); Oxford, Ashmolean Museum (19 juni); Leiden, Naturalis Biodiversity Center (14 juli); Universiteit Leiden, promotie W. van Haarlem (9 september); UvA/APM, opening Keys to Rome (23 september); Oxford, Ashmolean Museum (23-24 oktober); Palermo, Soprintendenza del Mare (2-5 november); UvA/APM, Senatorendiner (12 november); UvA/ APM, opening ArcheoHotspots (10 december). Willem van Haarlem

15 januari: bezoek Dr. Tine Bagh, conservator van de Egyptische afdeling van het Ny Carlsberg Museum in Kopenhagen


Branko van Oppen

Met de volgende collegae was er afgelopen jaar contact: Paul Beliën (DNB) en Jeroen de Wilde i.v.m. muntencollectie Romeinse afdeling APM; Robert S. Bianchi (Fondation Gandur pour l’Art) i.v.m. Ptolemeïsche koninginnen, m.n. Cleopatra, en andere zaken; Jürgen Blänsdorf (Gutenberg-Univ, Mainz) en Gerd Rupprecht (Landesarchäologe von Rheinland-Pfalz) i.v.m. skyphos; Sian Lewis (St Andrews) en Lloyd Llewellyn-Jones (Edinburgh) i.v.m. a.s. congres ‘Dieren in Antieke Materiële Cultuur’ (APM 2015); Catharine C. Lorber (American Numismatic Society) i.v.m. Ptolemeïsche munten; Steven Shubert (Toronto) en Paul Denis (Royal Ontario Museum) i.v.m. Edfu zegels Marian Schilder

Met volgende instellingen was het afgelopen jaar collegiaal contact: LVR-LandesMuseum Bonn; Historical Museums of Kiev; Crimean Branch of the Institute of Archaeology, Ukrainian National Academy of Sciences, Simferopol; Rijksmuseum van Oudheden, Leiden; Soprintendenza del Mare, Palermo

Op 15 mei ontvingen Marian Schilder en Wim Hupperetz de NTTF Friendship Award. Hier neemt Marian Schilder de bijbehorende trofee in ontvangst in De Vereeniging te Nijmegen.

Onderzoeksoutput Op basis van het rapport Research Qualtity Assessement 2006-2011 van de Faculteit der Geesteswetenschappen is in onderstaande tabel de onderzoeksoutput van het Allard Pierson Museum geregistreerd. Het museum richt zich op twee domeinen: het onderzoek rondom de museumcollectie (archeologie) en de onderzoeksprojecten op het gebied van nieuwe media en erfgoed. Het Allard Pierson Museum (formeel geen onderzoekstaf, wel drie PhD-candidates en twee conservatoren die een proefschrift voorbereiden) scoort vooral goed op non-refereed artikelen en in de organisatie van conferenties, prijzen en mediaoptredens. De output is de laatste jaren sterk aan het stijgen met name door de jaarlijkse publicaties in de reeds 5-delige reeks Allard Pierson Museum Serie en de output van de PhD’s.

43


Allard Pierson Museum

2011

2012

2013

2014

Refereed artikelen

1

3

4

4

Non-refereed artikelen

7

13

14

22

Boeken

3

Geredigeerde boeken

1

1

Boek hoofdstukken

1

3

1 3

PhD thesis

1

Conference papers

5

6

Andere onderzoeks output

3 3

Professional publicaties

1

3

4

5

Publicaties voor breed publiek

4

3

5

12

Redactie lidmaatschappen (Tijdschriften)

5

4

5

9

Conferentie organisatie, prijzen, mediaoptredens

12 18 18 18 (2+0+10) (1+2+15) (2+1+15) (2+1+15)

Totale output


32

53

62

68

Collecties

Inleiding Op de afdeling Beheer en Behoud is in 2014 hard gewerkt aan collectieregistratie, restauraties, depotbeheer en bruikleenverkeer. Met name de tijdelijke tentoonstellingen zorgden voor veel activiteiten. Zo zijn voor alle tentoonstellingen objecten getransporteerd naar en van de fotograaf. Een groot project was het uitruimen van de Romeinse afdeling en het tijdelijk opbergen van de collectie in depot. Daarna werd er veel geassisteerd bij de inrichting van de nieuwe Romeinse afdeling en werd de gipsen kopie van de horoscoopleeuw van Nemrud Dag ˘ı beschilderd. De afdeling Beheer en Behoud werkt voor het Allard Pierson Museum, Bijzondere Collecties en de externe Erfgoedcollecties van de Universiteit van Amsterdam. Sandra Marsfelder en Birgit Maas waren in 2014 lid van de expertisegroep behoud en beheer. Geralda Jurriaans-Helle maakte deel uit van de taakgroep Itemontsluiting. René van Beek zit namens het museum in de expertisegroep collectievorming van UvA Erfgoed. In het kader van registratie en collectie beheer volgden René van Beek en Marian Schilder een cursus Adlib. Vele collega’s en onderzoekers die onderzoek doen naar voorwerpen uit de collectie werden in het museum ontvangen. En ook dit jaar werd het spreekuur in het museum goed bezocht en zagen de conservatoren vele voorwerpen uit alle hoeken van de klassieke wereld. Het is duidelijk dat dit in een behoefte voorziet.

Aanwinsten Een belangrijke aanwinst was het gipsen afgietsel van de leeuw van Nemrud Dag ˘ı die in januari door de International Nemrud Foundation aan het museum werd geschonken. Lijst van aanwinsten

—— 16.884 Reliëf leeuwenhoroscoop Nemrud Dag ˘ı, gipskopie. Schenking International Nemrud Foundation —— 16.886 Vier zilveren replica’s van Griekse munten. Schenking Nationale Stichting De Nieuwe Kerk —— 16.887 Schild met Medusakop, 4de eeuw n.Chr., aardewerk. Object was al sinds 1934 in de collectie maar had nog geen nummer —— 16.888 Blauwgroene beker met ingegraveerde decoratie van vogels en viervoeters (ezels?), glas, 3de-4de eeuw n.Chr. Schenking — 16.889 Amethisten ribbenschaal met sterke irisering, glas, Syrië. Schenking — 16.890 Vierkante fles met oor, glas, Syrië. Schenking


— — — — —

— — — —

16.891 Maenade, brons, 2de-4de eeuw n.Chr. Schenking 16.892 Buste van Odysseus, albast, 2de-3de eeuw n.Chr. Schenking 16.893 Paardje, brons, 8e-7e eeuw v.Chr. Schenking 16.894 Ongebakken kleitichel, Irak. Schenking 16.895 Augustus van Prima Porta, gipskopie met kleurenreconstructie. Schenking Stichting Steunfonds Allard Pierson Museum met gelden uit opbrengst van de museumwinkel 16.896 Koptisch weefsel, borststuk met menselijke figuren. 16.897 Koptisch weefsel, fragment met Koptisch kruis. 16.898 Koptisch weefsel, fragment met Koptisch kruis. 16.899 Koptisch weefsel, sierstuk met in rood florale motieven.

— 16.900 Koptisch weefsel, drie menselijke figuren. — 16.901 Koptisch weefsel, medaillons met dansende menselijke figuren. — 16.902 Koptisch weefsel, langwerpig, grof geweven, zwart-wit. — 16.940 Voet, aardewerk. Schenking — 16.941 Kopje, aardewerk. Schenking

Bruiklenen In 2014 zijn voor Allard Pierson Museum 8 uitgaande bruikleenaanvragen verwerkt met 45 objecten, en 15 inkomende bruikleenaanvragen met 782 objecten.

Ons Egyptische beeld van een official, mogelijk vizier Nebit, reist volgend jaar naar New York voor de tentoonstelling ‘Between the Old and the New: Middle Kingdom Egypt’ in het Metropolitan Museum of Art. Op 20 juni kwam de fotograaf van dat museum alvast een mooie foto maken voor hun tentoonstellingscatalogus.


Het Krimdolfijntje uit het Nationaal Historisch Museum van de Historische Schatten van Oekraïne in Kiev, publiekslieveling in de Krimtentoonstelling.

Ontsluiting De taakgroep Itemontsluiting werkt aan de ontsluiting van de collecties. Geralda Jurriaans-Helle en oud-conservator Emiel Frenkel werkten talloze records bij. Geralda Jurriaans-Helle nam deel aan een overleg over een nieuwe opzet van de beeldbank. Vanaf eind september is Adlib in werking en is door Natascha Heijne een begin gemaakt met het controleren en invoeren van de standplaatsen. Eind 2014 was ca. 25% van de gehele collectie gecontroleerd. Geralda Jurriaans-Helle nam deel aan een overleg over en werkte mee aan de nieuwe opzet en het testen van de beeldbank. In samenwerking met conservator Natasha Heijne is begonnen met een nieuwe indeling en standplaatscontrole en registratie in de depots van het APM m.b.v. het collectieregistratiesysteem (ADLIB). Dit werk zal worden voortgezet in 2015. De Romeinse afdeling is uitgeruimd i.h.k.v. Keys to Rome en opgeborgen in depot.

Conservering en restauratie Binnen het museum zijn voor de Beheer en Behoud twee restauratoren werkzaam. Josée Lunsingh Scheurleer-van den Berg is restaurator keramiek. Ron Leenheer werkt als restaurator metaal en houdt zich in toenemende mate ook bezig met klimaatbeheer binnen het Allard Pierson Museum en Bijzondere Collecties. Antonie Jonges assisteert beide restauratoren. De Egyptische terracotta’s in de depots zijn geordend. Ze zijn nu heringedeeld in bruikbare ladekasten en er is een goed overzicht van de terracotta’s met juiste standplaatsregistratie. Tevens is een schade-inventaris gemaakt van de terracotta’s die gerestaureerd moeten worden. Het Atelier Metaalrestauratie in het APM is grondig verbouwd en ingericht als Beheer & Behoud Atelier met meerdere functies waaronder kleine overslag, instal-


latievoorbereiding t.b.v. inrichten tentoonstellingen, inpaktafel, binnenkomst acquisities, en met behoud van de mogelijkheid tot restaureren van metalen objecten.

Met steun van Universiteitsfonds en glasverzamelaars werd dit slangendraadflesje gerestaureerd door Restaura te Haelen.

In het kader van de nieuwe opstelling voor de Romeinse afdeling werd het glazen flesje met slangendraadversiering (inv. nr. 1786) gerestaureerd. Om de kosten hiervan te kunnen betalen organiseerde Van Beek een kleine crowdfundingactie onder de glasvrienden van het museum. De actie was succesvol. Ook ontvingen we een bijdrage van het Amsterdams Universiteits Fonds. Het flesje is nu een blikvanger op de Romeinse afdeling. Alle glasvrienden die hebben bijgedragen aan de restauratie kwamen op 16 december een bezoek brengen aan de glasdepots.

Klimaat en licht Het klimaat van het museum is regelmatig gemeten en in rapporten verwerkt. Advies is uitgebracht ter verbetering van de klimaatbeheersing. Incidenteel is over luchtvochtigheid en temperatuur gerapporteerd t.b.v. tentoonstellingen (bruiklenen) en kamers van medewerkers. In het museum is extra aandacht voor het klimaat in de tentoonstellingsvleugel. Cathelijne Beckers - stagiaire van de Reinwardt Academie – deed in 2013 en in 2014 een klimaatstudie in het APM, resulterend in een rapport met aanbevelingen. Voor de tentoonstellingen en tijdens evenementen als de Museumnacht is telkens een apart lichtplan gemaakt en uitgevoerd.

48


Restauratie De volgende objecten zijn door onze restaurator keramiek gerestaureerd: —— APM 8617 Terracotta —— APM 3256 Terracotta —— APM7376 Terracotta —— APM 7481 Terra cotta —— APM 7367 Gips —— APM 7171 Terracotta —— APM 7249 Terracotta —— APM 7394 Terracotta —— APM 7545 Terracotta —— APM 9227 Soldatenamfoor voor Keys to Rome —— APM 13891 Terra sigillata schaal voor Keys to Rome —— APM 7158 Terracotta —— APM 7161 Terracotta —— APM 7324 Terracotta —— APM 7495 Terracotta —— APM 7454 Terracotta —— APM 7448 Terracotta —— APM 938 Terracotta —— APM 592 Griekse aardewerk kom —— APM 3741 Zwartfigurige lekyth Branco van Oppen en Robert Scheurleer bestuderen in het APM Egyptische terracotta’s voor een publicatie. Naar aanleiding daarvan hebben Tony Jonges en Josée van den Berg de terracotta’s geordend in de depots. Ze zijn nu heringedeeld in bruikbare ladekasten en er is een goed overzicht van deze terracotta’s met juiste standplaatsregistratie. Tevens is een schade-inventaris gemaakt van de terracotta’s die gerestaureerd moeten worden.

Fotografie De afdeling fotografie maakt opnamen van de museale objecten. Dit wordt met grote zorg in huis gedaan door een gespecialiseerde fotograaf/grafisch ontwerper. De digitale opnamen komen vervolgens beschikbaar voor publicatie en archiefdoeleinden. Er wordt gewerkt met hoogwaardige apparatuur in een speciaal ingerichte studio.


Publiekspresentaties

Inleiding Het Allard Pierson Museum is een publieksinstelling die één organisatie vormt met de Bijzondere Collecties van de Bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam. Het museum toont zijn vaste collectie, en organiseert jaarlijks drie grote tentoonstellingen plus kleine presentaties.

Bezoekersaantallen De bezoekers die het Allard Pierson Museum (APM) bezoeken kunnen sinds 2007 met hun entreebewijs ook terecht bij de Bijzondere Collecties (BC) en vice versa. Op basis van de cijfers van de afgelopen jaren blijkt dat c.70-75% van de bezoekers van UvA Erfgoed komt voor het Allard Pierson Museum. De bezoekcijfers in 2014 waren : —— APM: 61.201 —— ArcheoHotspot: 794 (alleen december 2014 open)


In de ArcheoHotspot mogen bezoekers meedoen met archeologisch onderzoek.

De afgelopen jaren laten een stabiele stijgende trend zien in de bezoekersaantallen die nu lijkt te stabiliseren. Het bezoekersaantal is iets gestegen in vergelijking met 2013 en kwam uit op 61.201 tegen 58.196 in 2013. Het aantal Museumkaarthouders onder onze bezoekers in 2014 is 30766 en dat is een lichte daling van ten opzichte van 2013 maar weer gelijk met 2012.

Rondleidingen In 2014 werden in het Allard Pierson Museum 290 rondleidingen gegeven, tegen 336 in 2013. Dat is een daling van 8% ten opzichte van 2013, die wordt verklaard doordat de Romeinse afdeling in 2014 grotendeels gesloten was.

Tentoonstellingen In 2014 werden twee grote tentoonstellingsprojecten gepresenteerd. Een over de Krim en de herinrichting van de Romeinse afdeling onder de titel Keys to Rome. Daarnaast werd het museum in oktober 2014 benaderd om in 2015 het DWDD Popup Museum te huisvesten: zouden in de tentoonstellingsvleugel tien gastconservatoren ieder een eigen zaal mogen inrichten met bruiklenen uit de depots van tien verschillende musea? Over dit verzoek hoefden we niet lang na te denken,


en eind november werd in een uitzending van De Wereld Draait Door het nieuws wereldkundig gemaakt. Meer daarover in het volgende jaarverslag. De Krim. Goud en geheimen van de Zwarte Zee

6 februari t/m 18 mei, verlengd t/m 31 augustus Het Allard Pierson Museum presenteert tijdelijke tentoonstellingen in samenwerking met internationale partners, en zoekt daarbij naar inhoudelijke vernieuwing door het oprekken van de grenzen van de antieke mediterrane wereld, zowel in chronologisch als in geografisch opzicht. Dit was zeker het geval ten aanzien van de tentoonstelling De Krim. Goud en geheimen van de Zwarte Zee. De tentoonstelling, die eerder was te zien in het LVR-LandesMuseum in Bonn, werd op 6 februari geopend in aanwezigheid van alle bruikleengevers uit Oekraïne, een dag voordat de Olympische Winterspelen in Sotsji (gelegen aan de Zwarte Zee) van start gingen. Op de dag van de opening zijn de contracten ondertekend om de tentoonstelling te verlengen t/m 31 augustus 2014.

Maria Heijne (directeur Bibliotheken UvA/HvA) omringd door de bruikleengevers van de Krimtentoonstelling tijdens de ondertekening van de bruikleencontracten.

In de tentoonstelling stonden de identiteit en cultuur van De Krim centraal. De cultuurgeschiedenis van de Krim liet de bezoeker kennismaken met een onbekend stukje Europa, een regio die Europa met Rusland en Azië verbindt en zelf via de zijderoute verbonden was met China. Voor het eerst werd een beeld gegeven van de smeltkroes die de Krim en de Zwarte Zee duizend jaar lang waren, vanaf de periode van de Griekse kolonisatie tot het begin van de vroege Middeleeuwen. De tentoonstelling liet zien dat de Europese cultuurgeschiedenis onlosmakelijk verbonden is met het erfgoed van de Krim en Oekraïne, en nooit eerder waren de bijzondere kunstschatten en gebruiksvoorwerpen uit de belangrijkste archeologische musea van Oekraïne in Nederland te zien.

52


In samenwerking met Kunstuur van de AVRO is een inleidende film gemaakt die tevens in twee delen op de televisie werd uitgezonden. Een animatie van de volksverhuizingen viel zeer in de smaak bij de bezoekers: in zeven minuten werd dit complexe onderwerp over een periode van zeven eeuwen inzichtelijk gemaakt. Tentoonstellingsconservatoren waren Valentina Mordvintseva, medewerkster van


het Archeologisch Instituut van de Oekraïense Academie van WetenschappenKrim, Simferopol, en Lothar Altringer, Stephanie Müller en Michael Schmauder, medewerkers van het LVR-LandesMuseum Bonn. De tentoonstelling uit Bonn is voor de zalen in het Allard Pierson Museum aangepast. Voor de vormgeving en de veelgeroemde sfeer op de zalen was Conita Vermeulen van m3bouwkunst verantwoordelijk, de grafische vormgeving is verzorgd door Miriam Schlick en Tosca Lindeboom van extraBlond. Samen met de Vereniging van Vrienden van het Allard Pierson Museum werd een lezingencyclus opgezet, waarbij op drie woensdagen specialisten nader ingingen op aspecten van de archeologie op de Krim. Deze lezingen waren gratis voor bezoekers van het museum. Tijdens het Museumweekend op 5 en 6 april organiseerden we een proeverij met Krim-champagne. Op 11 april was er een internationaal symposium met experts uit binnen en buitenland, het Krimposium. De organisatie lag in handen van de Stichting Zenobia in samenwerking met het Allard Pierson Museum. Dit symposium in de Nina van Leerzaal in het Allard Pierson Museum (capaciteit 80 personen) was uitverkocht. Op zondag 15 juni en op zondag 31 augustus (de laatste dag van de tentoonstelling) trad het Vocaal Ensemble Soedarynja op. In totaal zijn er in deze periode in het Allard Pierson Museum 128 officiële rondleidingen geboekt. Daarnaast hebben diverse groepen in allerlei hoedanigheid de tentoonstelling bezocht.

De overeenkomsten voor het bruikleen van de objecten in de Krimtentoonstelling werden afgesloten voor de politieke onrust in Oekraïne en de machtswisseling op de Krim. Het Allard Pierson Museum acht het van het grootste belang zorgvuldigheid te betrachten in deze unieke situatie. De bruiklenen zullen geretourneerd worden, waarbij rekening zal worden gehouden met het rechtmatig eigendom van de objecten. Dit wordt onderzocht


door de juristen van de Universiteit van Amsterdam en er is nader advies gevraagd aan het Ministerie van Buitenlandse zaken in Den Haag. De reis naar de Krim die was ontwikkeld in samenwerking met Labrys reizen en de Stichting Zenobia ging vanwege de politieke ontwikkelingen op de Krim niet door. Van groot belang voor de realisatie van dit tentoonstellingsproject was de ondersteuning door het Mondriaan Fonds en het VSBfonds; daarnaast wordt het museum altijd structureel ondersteund door de Vereniging van Vrienden van het Allard Pierson Museum. Het grote aantal van 35.409 bezoekers hebben de tentoonstelling bezocht en er zijn in het museum meer dan 1000 exemplaren verkocht van de publicatie, een uitgave van WBOOKS, Zwolle. De knipselwaarde van de geregistreerde mediareacties in 2014 was € 649.789. Keys to Rome – Het Romeinse Rijk ontsloten

23 september 2014 t/m 15 maart 2015 Op 23 september opende de tentoonstelling Keys to Rome. Het Romeinse Rijk ontsloten. Dit is de eerste tentoonstelling in Nederland die een archeologisch thema behandelt door een combinatie van originele objecten en uiteenlopende ‘nieuwe media’. Realisatie hiervan was mogelijk door samenwerking met het Virtual Museum Transnational Network (V-MusT.net), het door de Europese Commissie gefinancierde internationale netwerk dat werd gecoördineerd door Sofia Pescarin en Daniël Pletinckx. Keys to Rome vond daardoor tegelijkertijd op vier locaties plaats: niet alleen in Amsterdam, maar ook in Rome, Alexandrië en Sarajevo ging op 23 september, de 2000ste sterfdag van Augustus, de eerste Romeinse keizer, een tentoonstelling van start. De tentoonstelling en de gelijknamige publicatie die tijdens de opening werd gepresenteerd, boden een nieuw en intrigerend overzicht van de dynamiek en diversiteit binnen het Romeinse wereldrijk. Daarbij werden de collectie van het museum en het archeologisch-historisch onderzoek in de Lage Landen, het Middellandse Zeegebied en Egypte belicht aan de hand van diverse thema’s die de connectiviteit binnen het Romeinse Rijk laten zien. De tentoonstelling diende tevens als pilot in het kader van de vernieuwing van het Allard Pierson Museum. De vernieuwde Romeinse afdeling, die onder de naam Keys to Rome gepresenteerd werd, is een opmaat tot de totale, gefaseerde herinrichting van het museum. De bezoeker maakt kennis met digitale toepassingen en visualisaties van


archeologisch onderzoek en museale presentaties, teneinde op een persoonlijke manier kennis te maken met het Romeinse Rijk. Tentoonstellingsconservatoren waren René van Beek, Wim Hupperetz en Branko van Oppen. Vormgever van de zalen en het tentoonstellingsmeubilar was Theo Braams Projecten B.V., de grafische vormgeving was in handen van extraBlond, graphic design. Bij de tentoonstelling verscheen de publicatie Van Rome naar Romeins, onder redactie van Wim Hupperetz, Olaf E. Kaper, Frits Naerebout en Miguel John Versluys. De tentoonstelling en de publicatie kwamen tot stand dankzij subsidie van de Europese Commissie (FP7 2007/ 2013) en dankzij genereuze bijdragen van sponsors, fondsen en vrienden: het Mondriaan Fonds, het K.F. Hein Fonds, het Amsterdams Universiteits Fonds, de Stichting Steunfonds Allard Pierson Museum, Labrys Reizen, de Stichting Zenobia en de Vereniging van Vrienden van het Allard Pierson Museum.

Gangpresentaties Sinds 2010 worden in de marmeren gang van het Allard Pierson Museum kleine (foto-) tentoonstellingen georganiseerd, soms in combinatie met de andere tijdelijke tentoonstellingen. Zij vormen een welkome en actuele aanvulling op het aanbod van publiekspresentaties. Tevens wil het museum hiermee beter inspelen op de activiteiten (symposia, boekpresentaties) van onderzoekers binnen en buiten de Universiteit van Amsterdam.


Knowledge is a source of pleasure. Therefore science should not be feared.

25 oktober 2013 tot en met 5 januari 2014 Voor deze tentoonstelling fotografeerde Isi Kunath in de depots van de erfgoedcollecties van de Universiteit van Amsterdam: het Allard Pierson Museum, de Bijzondere Collecties, de Artis Bibliotheek, het Theater Instituut en Museum Vrolik. Ze ging op zoek naar bijzondere composities van voorwerpen die spontaan ontstaan op bijvoorbeeld het bureau van een conservator of in depots waar soms al tijden niemand meer is geweest. Dit resulteerde in een grote verzameling van kunstzinnige zwart-wit foto’s, waarmee Kunath een duidelijk statement maakt. Zij is op de eerste plaats kunstenares en daarna pas fotograaf. De verheerlijking van de man/ The Aesthetic of Man

26 juli t/m 21 september 2014 Deze tentoonstelling, samengesteld door gastconservator Diederick van der Lee ter gelegenheid van Gay Pride en de Unseen Photo Fair, had als thema de verbeelding van de man door de ogen van de man. De tentoonstelling wierp een nieuw licht

57


op de collectie van het museum. Bij de tentoonstelling werden beelden gebruikt van vooraanstaande internationale fotografen als Brett Lloyd (Londen), Paul Scala (Londen), Maciej Toporowicz (New York), Sergey Melnitchenko (Oekraïne), Martin C. de Waal (Nederland) en grafisch ontwerper Peter de Voogt (Nederland). Het Rome van Augustus. Van baksteen tot marmer

23 september 2014 t/m 12 januari 2015 In 2014 was het tweeduizend jaar geleden dat Augustus, de eerste keizer van Rome, overleed. De Romeinse auteur Suetonius omschreef de nalatenschap van keizer Augustus als volgt: ..‘hij trof een stad aan gebouwd uit baksteen en liet deze in marmer achter’ (Aug. 28:3)’. Waar tijdens de Republiek de nadruk vooral lag op het vergroten van de machtspositie en gebiedsuitbreiding zorgde Augustus voor rust en stabiliteit in het Rijk. Het bouwprogramma richtte zich niet alleen op grootse bouwwerken ter ere van de goden of de keizer zelf maar juist ook op accommodaties voor het gewone volk. Hiermee maakte de keizer zich bij hen geliefd en groeide de welvaart in de stad.

In de loop van de tijd zijn de monumenten onder de grond verdwenen, van functie veranderd of gerestaureerd. In de tentoonstelling werden zes gebouwen uit het Rome van Augustus getoond aan de hand van een digitale reconstructie op basis van de archeologische vondsten, in de etsen van de 18de-eeuwse Italiaanse kunstenaar Giovanni Battista Piranesi én door de lens van de moderne camera. Culture under Attack

1 juli t/m 31 augustus De fototentoonstelling ‘Culture under Attack’ toonde de effecten van oorlog op samenlevingen en hun cultureel erfgoed. Verwoestingen van erfgoed, waaronder UNESCO Werelderfgoed, zijn de afgelopen jaren veelvuldig in het nieuws


geweest. Er zijn internationale afspraken over het sparen van monumenten tijdens een oorlog. Deze afspraken zijn opgenomen in het ‘Haags Verdrag’ (1954). Dit VN-verdrag voor de bescherming van culturele eigendommen tijdens een gewapend conflict bestaat in 2014 zestig jaar. In het kader daarvan organiseerde de Nationale UNESCO Commissie deze fototentoonstelling.

De collectiepresentatie Het museum heeft een collectiebeleidsplan en daarin worden vier kennisdomeinen onderscheiden: Nabije Oosten, Egypte, Klassieke Wereld en Middeleeuwen. Uitgangspunt hierbij zijn de vakgebieden die met de collecties kunnen worden bediend. We hebben hiermee geen hiërarchische of systematische indeling gemaakt, maar een pragmatische benadering ontwikkeld om het gebruik van de collecties voor onderwijs en wetenschap, digitale bibliotheek en museum en een bredere publieksgroep zoveel mogelijk te stimuleren. De kennisdomeinen zijn niet direct gerelateerd aan kwantitatieve of kwalitatieve aspecten van de betreffende collecties, maar aan de mate van activiteit die op de verschillende gebieden, voor onderwijs en onderzoek en op museaal en representatief gebied, mogelijk en gewenst is. De aan kennisdomeinen verbonden formatie van conservatoren is idealiter vooral afhankelijk van de mate van activiteit. Om de beoogde gebruikers van de collecties over de gehele breedte van de beleids terreinen van UvA Erfgoed goed te kunnen bedienen, moeten de collecties steeds meer vanuit dat perspectief benaderd worden. Door een indeling in kennisdomeinen is een eerste grote stap in die richting gezet. Het museum presenteert de fascinerende culturen van de oudheid in relatie tot de hedendaagse Europese cultuur en zet aan tot reflectie. We zijn bezig met een vernieuwing – zie ook de nieuwe Romeinse afdeling - die moet leiden tot een dynamische collectiepresentatie. Hiermee willen we maken we duidelijk maken dat ideeën en inzichten over de culturen van de oudheid voortdurend in beweging zijn.


ArcheoLab/ ArcheoHotspots Het project ArcheoHotspots biedt fysieke en digitale plekken om archeologie op een zo laagdrempelig mogelijke wijze positief onder de aandacht te brengen. Daarnaast geeft het project de verschillende partijen binnen de archeologie één gezicht. Dit doen we op drie manieren: Het ArcheoLab, waar mensen met een archeoloog kunnen praten en vragen kunnen stellen (van ‘ik heb een scherf in mijn tuin gevonden, wat is het? ‘ tot ‘ik ga een schuurtje bouwen, moet ik wat met archeologie? ‘), de archeoloog aan het werk kunnen zien (en zelfs helpen) en archeologische objecten aan kunnen raken. Dan is er de ArcheoScope: www.archeohotspots.nl waar o.a. een interactieve kaart te vinden is, zodat iedereen kan zien wat er in zijn buurt aan archeologie is gedaan. Tot slot is er de ArcheoCommunity waar we experts digitaal in contact brengen met de bezoeker: we skypen met opgravingen, en live interviews met archeologen zijn te volgen via diverse social media kanalen. Zie ook www.at5.nl/ artikelen/122754/archeoloog-in-eigen-tuin

Helmpje op, helmpje af bij de opening van ArcheoHotspot Amsterdam.

Op 10 april was de kick-off van de ArcheoHotspots en op 7 mei is de projectcoördinator van de ArcheoHotspots officieel aangesteld. Op 23 september begon de experimentele fase en op 10 december vond in het museum de officiële opening van de eerste ArcheoHotspot plaats. Tijdens de kerstvakantie was het ArcheoLab volledig operationeel en werd al met enthousiasme door zowel vrijwilligers als publiek ontvangen.

60


De eerste weken na de opening was het meteen druk in de ArcheoHotspot.

Digital Museum Lab Het Digital Museum Lab (DML) richt zich op het uitvoeren en delen van onderzoek naar het gebruik van digitale media en technologie binnen de museale context. Het DML heeft een fysieke ruimte op de tweede verdieping van het museum, waar digitale installaties getest worden. Daarnaast coördineert het DML de disseminatie van kennis en ervaring zowel binnen de eigen organisatie, UvA Erfgoed, als binnen een groeiend (inter)nationaal netwerk van erfgoed professionals en techneuten. Eén manier waarop het DML kennisuitwisseling wil stimuleren is door het organiseren van Digital Museum Meetups, tweemaandelijkse bijeenkomsten waar telkens een thema op het snijvlak van erfgoed en technologie centraal staat. Zie ook http://keys2rome.eu/nld/expo.html. Iedere meetup wordt ingeleid door een (interne of externe) expert, waarna er ruimte is voor discussie. Incidenteel hebben de bijeenkomsten de vorm van een workshop. De voertaal van de meetups is doorgaands Engels. Deze meetups komen voort uit het vierjarige project V-MusT.net. In 2014 werden de volgende meetups georganiseerd: —— 20 januari: lancering Domus pilot. —— 1 april: Using Augmented Reality in the Museum —— 27 mei: Virtual and Smart Replicas – How could we use them?


—— 24 juni: Virtual Museum Fieldtrip – bezoek & workshop georganiseerd door Science Museum NEMO —— 26 augustus: Sharing is Caring – Museums & Wikimedia —— 18 november: Gaming the Museum —— 8 december: Digital Museum Expo —— 16 december: #DrinkingAboutMuseums (op verzoek van collega’s van een aantal Nederlandse musea) Naast deze Meetups organiseerde het DML namens het Allard Pierson Museum een kennisuitwisselingseminar in Amsterdam in samenwerking met het Deense onderzoeksinstituut DREAM (Danish Research Center on Education and Advanced Media Materials) en de Deense Statens Museum for Kunst. Onder de noemer Museums Creative Industries and Research stond tijdens dit seminar kennisuitwisseling tussen Deense en Nederlandse onderzoekers en medewerkers uit de drie sectoren (creatieve industrie, musea en academia) centraal. Onder de tachtig aanwezigen bevonden zich onder andere de studenten van de Master opleiding van de Reinwardt Academie (Amsterdamse Hogeschool van de Kunsten).

Het onderzoek van het Digital Museum Lab richt zich met name op drie onderwerpen: —— het integreren van (nieuwe) technologieën in het tentoonstellingsaanbod. —— het personaliseren van de bezoekerservaring. —— het vinden van duurzame oplossingen, waarbij software en hardware herbruikbaar en makkelijk aan te passen zijn. In het voorjaar en de zomer van 2014 vond een evaluatie plaats van een pilot voor de Keys to Rome tentoonstelling. Dit pilot project, Domus genaamd, werd in 2013 mogelijk gemaakt dankzij de Digital Innovatie in Musea regeling van het SNS Reaal Fonds. De studie richtte zich op de relatie tussen fysieke museum


objecten en een virtuele omgeving. Tevens onderzocht het de mogelijkheden en het gebruiksgemak van de toepassing van Microsoft Kinect sensor technologie bij de navigatie van een virtuele omgeving. Hierbij werd enerzijds doormiddel van begeleide bezoeken onderzocht wat de invloed was van een virtuele historische context op de objectbeleving van bezoekers. Anderzijds werd door middel van observaties onderzocht hoe bezoekers interacteerde met een installatie die gebruik maakte van sensortechnologie, waarbij fysieke gebaren de navigatie van een virtuele ruimte mogelijk maakten. De uitkomsten van dit onderzoek werden in december gepresenteerd op de internationale conferentie NODEM (Nordic Digital Excellence in Museums) in Warschau, Polen.

Publiciteit In februari werd de nieuwe website van het museum gelanceerd: www.allardpiersonmuseum.nl. De site ziet er nu een stuk aantrekkelijker uit en is veel functioneler. Het aantal bezoekers van de website was ongeveer 350.000. Bij elke tentoonstelling werd een campagne uitgewerkt voor een specifieke doelgroep. De zichtbaarheid van het museum werd daarbij gerealiseerd door een communicatiemix van vrije en betaalde publiciteit. Het Allard Pierson Museum kende daardoor in 2014 mediabelangstelling van zowel de schrijvende pers (landelijke kranten en dagbladen, (vak)tijdschriften, web- vermeldingen en online magazines) als RTV (landelijke en regionale radio & tv). Met name de Krimtentoonstelling kon op veel media-aandacht rekenen. In 2014 zijn we gestart met het meten van de knipselwaarde: aan de hand van de gangbare basis-advertentietarieven wordt de waarde genoteerd van de artikelen die zijn gepubliceerd, of het nu een krant, vakblad of tijdschrift betreft. De hieruit voortvloeiende bedragen in euro’s zijn een indicatie van het succes van onze campagne- en pr-inspanningen.


Knipseloverzicht 2014 Project/tentoonstelling

Over 2014

Divers Allard Pierson Museum

€ 175.829

Crowdfunding Gipsenzolder De Krim- Goud en geheimen van de Zwarte Zee Week van de Klassieken

€ 6.839 € 649.789 € 16.049

De verheerlijking van de man

€ 248.891

ArcheoHotspots

€ 171.240

Keys to Rome

€ 313.876

DWDD Pop-up museum Totale advertentiewaarde

€ 44.474 € 1.626.987

Evenementen In het Allard Pierson Museum worden jaarlijks vele tientallen lezingen, seminars en symposia georganiseerd in de Nina van Leerzaal. Het merendeel daarvan is gerelateerd aan tijdelijke exposities en de gangpresentaties, vaak in samenwerking met de Vereniging van Vrienden van het Allard Pierson Museum, de Universiteit van Amsterdam (diverse leerstoelgroepen), de Vrije Academie, HOVO, Illustere School en andere externe partijen.


Daarnaast participeert het museum met een eigen programmering in landelijke en hoofdstedelijke initiatieven zoals de Grote Ken je Klassiekenquiz, de Week van de Klassieken, de Amsterdamse Kunstschooldag, het Museumweekend, de Universiteitsdag van de UvA, de Oktober Kennismaand en met als afsluitend hoogtepunt in november de Amsterdamse Museumnacht. Er zijn verschillende lezingen aangeboden voor museumkaarthouders en in samenwerking met het Nederlands Klassiek Verbond. Voor de Vrienden van het Allard Pierson Museum zijn vier goedbezochte bijeenkomsten georganiseerd op de woensdagmiddag. De Vereniging van Vrienden kon in het kader van Keys to Rome in samenwerking met Labrys Reizen een reis naar Rome aanbieden onder leiding van René van Beek. In totaal hebben 605 groepen de tentoonstellingen bezocht, inclusief scholen, rondleidingen op aanvraag, groepsbezoek waarbij geen rondleider is aangevraagd en rondleidingen voor Museumkaarthouders. Uitgaande van een maximum van 15 personen per groep, maakt het groepsbezoek iets minder dan 10% van het totaal aantal bezoekers uit. Voorronde West Nederland van de Grote Ken je Klassiekenquiz (februari)

Voor de Grote Ken je Klassiekenquiz voor gymnasiasten maakten Geralda Jurriaans-Helle en René van Beek een deel van de vragen. René van Beek en Geralda Jurriaans-Helle traden op als quizmaster tijdens de voorronde van de Quiz op 18 februari. Op deze dag streden 21 teams tegen elkaar er gingen uiteindelijk 5 teams door naar de grote finale. Kunstschooldag (april)

Tijdens de Amsterdamse Kunstschooldag maken leerlingen uit groep 8 kennis met het Amsterdamse culturele aanbod. De Kunstschooldag werd in 2014 al voor de 27ste keer georganiseerd. In het museum werd zoals ieder jaar een speurtocht georganiseerd waarbij de kinderen raadsel moeten oplossen. Bij een

Medewerkers van het museum tijdens de Kunstschooldag.


goed antwoord verschijnt er een gids, in de vorm van bijvoorbeeld Cleopatra, een mummie, Indiana Jones of een Romeinse matrone om de kinderen meer te vertellen over het object dat ze hebben geraden. Er zijn twee rondes waarbij in totaal zo’n 200 leerlingen en begeleiders op deze ludieke wijze in vogelvlucht kennis maken met het museum en zijn collectie. Museumweekend (5 en 6 april)

Tijdens het Museumweekend waren het Allard Pierson Museum en de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam gratis toegankelijk. Beide musea organiseren een topstukkenshow, rondleidingen door de tentoonstellingen, een boekenuitverkoop en een champagneproeverij. Week van de Klassieken (maart)

De Week van de Klassieken wordt georganiseerd door het Allard Pierson Museum, Museum Het Valkhof, het Rijksmuseum van Oudheden en Tresoar. Met een uitgebreide programmering en een jaarlijks wisselend thema wil de Week jong en oud kennis laten maken met de klassieke oudheid. thema in 2014 was ‘Romeinse Keizers’. In het Allard Pierson Museum waren er instaprondleidingen, en kinderen konden in een workshop horen hoe Romeinse keizers leefden. Er was een kindercollege en Rene van Beek gaf een lezing over Romeins glas uit de Keizertijd. Universiteitsdag van de Universiteit van Amsterdam

Tijdens de jaarlijkse Universiteitsdag, bestemd voor alumni, studenten en oud medewerkers van de Universiteit van Amsterdam werden 4 rondleidingen georganiseerd. Daarnaast was er een speciaal kinderprogramma op het Sciene Park waar kinderen een workshop ‘schrijven op kleitabletten’ konden volgen. Ook konden ze meer leren over mummies door de voelmummie te observeren die vanuit het museum ook aanwezig was op het Science Park.


Museumnacht (november)

De museumn8 stond dit jaar in het teken van ‘Art Sells’. Tijdens de nacht werden een groot aantal verschillende activiteiten georganiseerd. Samen met Bijzondere Collecties ontving het museum tijdens deze nacht bijna 5000 bezoekers. MuseumJeugdUniversiteit

Het museum heeft zowel in het voorjaar als in het najaar meegedaan aan de MuseumJeugdUniversiteit. Er werden 2 series van 4 colleges georganiseerd, voor 80 kinderen tussen de 8 en de 12 jaar per college, over thema’s die tot de verbeelding spreken zoals’ Jong zijn in de wereld van de oude Grieken’.


Bedrijfsvoering

Inleiding Bedrijfsvoering draagt zorg voor de exploitatie van het museum in brede zin. Belangrijke onderdelen zijn het onderhouden van de financiën, het personeel, gebouwbeheer en het verloop van de bezoekersaantallen. Daarnaast biedt bedrijfsvoering ondersteuning in de uitvoering van diverse (tentoonstellings)projecten. De technische dienst levert ambachtelijk vakwerk in de ondersteuning van de tentoonstellingsbouw door schilderwerk, het bouwen van decorstukken, vitrines, sokkels, enz. Bovendien verzorgt deze afdeling het klein onderhoud aan het gebouw en vaste opstelling. De afdeling frontoffice & beveiliging zorgt voor de beveiliging van het museum en aan de balie voor een goede ontvangst van onze bezoekers en gasten. De hieronder genoemde personen vallen organisatorisch onder UvA Erfgoed, de koepelorganisatie waaronder het Allard Pierson Museum en Bijzondere Collecties vallen. Veel medewerkers werken dan ook niet exclusief voor het museum maar zijn (part-time) ook betrokken bij werkzaamheden van Bijzondere Collecties. Het aantal fte’s (vaste medewerkers) dat naar het museum kon worden toegerekend was in 2014 19 fte. Door de verschillende projectgelden kon een nieuwe projectmedewerker (0,5 fte) aangesteld worden.

Personeel (vast en tijdelijk) in 2014 dr. W. Hupperetz, directeur Allard Pierson Museum Bedrijfsvoering

drs. R. Huygens (hoofd), J. Balentina, medewerker technische dienst, W. Borst, coördinator technische dienst, A. Hamouch, medewerker technische dienst, F. Moolhuizen, elektrotechnisch medewerker technische dienst , M. Westmaas, medewerker technische dienst Beheer en Behoud

drs. Sandra Marsfelder (hoofd), Birgit Maas (registrar), drs. Ron Leenheer (restaurator metaal en klimaat), John Robben (hoofd atelier papier), Josée Lunsingh Scheurleer- van den Berg (restaurator keramiek), drs. Antony Jonges (assistent), Jacqueline Weg (assistent) Collecties/Kennisdomeinen

dr. Wim Hupperetz (hoofd), drs. René van Beek (conservator Klassieke wereld), dr. Willem van Haarlem (conservator Egypte), dr. Jorrit Kelder (conservator Klassieke


wereld en Nabije Oosten), Natascha Heijne MA (conservator Klassieke wereld), drs. Geralda Jurriaans-Helle (conservator Klassieke wereld en Nabije Oosten), dr. Branko van Oppen (conservator Grieks-Romeins Egypte), dr. W. Van der Put (conservator Griekse wereld) Digitalisering

dr. Marike van Roon (hoofd), Stephan van der Linden (fotograaf) Onderzoek/Projectmedewerkers

dr. Wim Hupperetz (hoofd), Merel van der Vaart MA (PhD kandidaat meSch project), S. Hadi Hashemi MA(PhD kandidaat meSch project); Christie Ray MA (projectmedewerker/PhD kandidaat vmust.net); drs. Marloes van der Sommen (projectcoördinator ArcheoHotspots) Publiekszaken

Jan Willem Overdijk (hoofd), drs. Amber van Schagen, drs. Marjolein Woltering, drs. Marleen Smit (PR/Communicatie), drs. Paulien Retèl (coördinator publicaties en winkels); Publieksbegeleiders: Titia Muntslag, Susan Duurhout, Jessica Polak, Debora Dieleman, Anita Rademakers, Roselien de Jager, Joost Huijs, Kim Stegeman, Margot van der Heide, Meliantha Lelieveld, Michelle Meijer, Frans Manuputty. Secretariaat

Bettie Keirsgieter Tentoonstellingen

drs. Marian Schilder (hoofd), drs. Ellen Borger, externe ontwerpers, projectmedewerkers en stagiaires Vrijwilligers

E. Frenkel, ArcheoHotspot: Elvira van den Berg, Jantje Bosgra, Carel Buenting, Conny Dekker, Sam van Dijk, Rowin Everaers, Donna Fluitsma, Dick Gans, Cora Geertsma, Urs Hasenberg, Edith Helsloot, Janneke Hoogenkamp, Izta Altenburg, Eugene Joosten, Marjo Kraaijeveld, Bert Kuijpers, Guus Lindeman, Peter van der Putten, Geraldine Raap, Fernando Reveco, Aletta Stradmeijer, Peter Vos, Anton de Vries, Saskia Wernsen, Marijke van Wijngaarden, Nienke Zomer. Stagiaires in 2014

Herinrichting Romeinse afdeling: Feline Ettema (Utrecht), Maaike Honshorst (UvA), Sander Kools (Leiden), Floor Zwertbroek. Stan Verbeek (Game-design NHTV Breda), Renee Meijer (Interactive design HvA), Vincenzo Ria (Erasmus stage Universiteit Lecce) en Dominique Rau (Universiteit Stuttgart). Scholierenstagiaire: Bente Marschall Publieksonderzoek (Keys to Rome): Karin Bank, Loes Milar, Sabine van de Riet, Amber van de Walle (UvA), Elsemiek Hofman, Lola van der Wal.


FTE

2013

2014

Organisatorische eenheid

APM

APM

Staf Erfgoed

1,65

0,9

Beheer en behoud

2,45

2,45

B en P interne dienst

2,35

2,35

Publ. zaken Erfgoed

3,05

3,05

APM – ondersteuning

4,6

4

APM – collectie

2,2

2,4

1

1

2,4

3,2

19,7

19,35

Tentoonstellingen Tijdelijke

Financiën Het Allard Pierson Museum maakt deel uit van UvA Erfgoed dat weer een onderdeel is van de Universiteitsbibliotheek van de Universiteit van Amsterdam. Hier wordt kort ingegaan op de financiën van het museum. De uitgaven van de verschillende projecten liep in lijn met de begroting. Door extra inkomsten zien we dat op het tentoonstellingsbudget meer bestedingsruimte Financiën ontstond. Het Allard Pierson Museum maakt van UvA Erfgoed datblijven weer een onderdeel van de Bij de inkomsten zien wedeel datuitdoor het gelijk van het isbezoekersaantal de Universiteitsbibliotheek van de Universiteit van Amsterdam. Hier wordt kort ingegaan op de inkomsten ook minder stegen, de winkelopbrengst werd iets gedrukt door enkele financiën van het museum. De uitgaven van de verschillende projecten liep in lijn met de begroting. Door stegen extra inkomsten investeringen. De inkomsten uit meerjarige projecten licht doordat twee zien we dat op het tentoonstellingsbudget meer bestedingsruimte ontstond. nieuwe meerjarigedat projecten startten. Metbezoekersaantal name de fondsenwerving Bij de inkomsten zien we door het gelijk blijven van het de inkomsten ook en sponsoring minder stegen, werd iets gedrukt door enkele investeringen. De voor dit project. rondom de de winkelopbrengst Krimtentoonstelling leverde meer middelen op inkomsten uit meerjarige projecten stegen licht doordat twee nieuwe meerjarige projecten Hierdoor het aandeel eigen inkomstende ongeveer gelijk op 26%. startten. Metbleef name de fondsenwerving en sponsoring rondom Krimtentoonstelling leverde meer middelen op voor dit project. Hierdoor bleef het aandeel eigen inkomsten ongeveer gelijk op 26%.

De ontwikkeling van de eigen inkomsten van het Allard Pierson Museum 2009-2014: oranje lijn is totaal. De ontwikkeling van de eigen inkomsten van het Allard Pierson Museum 2009-‐2014.

70


Omschrijving

2014 Gerealiseerd

2014 begroot

Personele lasten (6,4 fte), Activiteiten Collectie & Publiekspresentaties

478.000

448.000

Personele lasten (2,45 fte), Activiteiten, Beheer & behoud

181.500

171.500

Personele lasten (6,3 fte) Activiteiten, Bedrijfsvoering

451.000

441.000

Projecten, Activiteiten (3,2 fte)

303.000

224.000

46.000

46.000

Huur gebouw en faciliteiten

1.145.500

1.145.500

Totaal exploitatie uitgaven APM

2.605.000

2.476.000

Gerealiseerde inkomsten

Begrote inkomsten

180.000

180.000

20.000

10.000

Meerjarige projectsubsidies

364.000

265.000

Overige eenmalige fondsen tentoonstellingen

100.000

80.000

0

0

655.000 (26%)

535.000 (21%)

Bijdrage in exploitatie via UvA Erfgoed (74% van totaal)

1.941.000

1.941.000

Totaal inkomsten

2.605.000

2.476.000

Uitgaven exploitatie

Subtotaal Afschrijvingen

Inkomsten exploitatie Entrees Museumwinkel Subtotaal Publieksinkomsten

Sponsoring Subtotaal eigen inkomsten

Museumwinkel De museumwinkel wil niet alleen een aandenken aan tentoonstellingen aanbieden maar ook een ruim assortiment op het gebied van de oudheid in het algemeen en de verzamelingen van het museum in het bijzonder. De winkel is vrij toegankelijk en streeft ernaar om zich te presenteren als een niche-boekhandel en als een gespecialiseerde museumwinkel waar de bezoeker souvenirs, cadeaus en andere artikelen kan aanschaffen met de oudheid als verbindend element. Voor de grote tentoonstellingen werd het assortiment van de winkel aangepast.


Zo voerde de winkel tijdens de Krimtentoonstelling diverse boektitels over de Krim en de Zwarte Zee, en konden bezoekers sieraden aanschaffen die waren gebaseerd op het Krimdolfijntje. Blikvanger tijdens Keys to Rome was de Romeinse beanie, een skimuts in de vorm van een gladiatorenhelm. Tijdens het achtste Zenobiacongres, op 1 november in de Aula van de UvA, was het museum aanwezig met een eendaagse pop-up winkel. De resultaten van de winkel over 2014 waren goed. De winkelomzet over 2014 was € 94.472, resulterend in een besteding van € 1,50 per bezoeker. Na aftrek van onkosten en overige kosten (o.a. een goodwill bijdrage van € 10.000 aan de Vereniging van Vrienden van het Allard Pierson Museum), was het resultaat € 20.000. De coördinatie van de winkel gebeurt door Paulien Retèl.

Gebouw In 2014 werden de gangen, vloeren en wanden van de werkruimtes van de Technische dienst, enkele depots en de restauratiewerkplaats metaal opgeknapt, met dank aan Facility Services van de UvA. Dit betekent dat de begane grond van het Allard Pierson Museum in bouwkundig opzicht weer op orde is. Verder zijn er diverse plannen voor Functionele Aanpassingen voorbereid en ingediend. Dit betreft onder andere de inbreidingsplannen, een voorziening voor free wifi in het museum en de vernieuwing van het beveiligingssysteem.

Vernieuwing Allard Pierson Museum

Inleiding Sinds 2009 is er binnen het museum een vernieuwingsproces in gang gezet vanuit het idee dat het museum zich hernieuwd dient te positioneren binnen (en buiten) de Universiteit van Amsterdam. De toekomstvisie van het Allard Pierson Museum komt voort uit de rijke traditie van het museum. Die traditie begon met een particuliere collectie bijeengebracht door C.W. Scheurleer, die dankzij grote maatschappelijke betrokkenheid van de Allard Pierson Stichting in 1934 bij elkaar kon worden gehouden en werd ondergebracht bij de Universiteit van Amsterdam. Deze combinatie van particulier initiatief, maatschappelijk engagement en wetenschappelijk onderzoek is nog steeds de kern van onze identiteit. En dat zal in de komende jaren meer dan ooit het geval zijn. Het nieuwe museum is er voor het geïnteresseerd publiek, de liefhebber van archeologie en oudheid, de student en de onderzoeker. Met voor elke doelgroep specifieke accenten en uitgangspunten.

Een museumdrieluik Het nieuwe Allard Pierson Museum is opgebouwd uit drie lagen, die in elkaar overgaan. De buitenste laag is een toegankelijk publieksmuseum waar je makkelijk binnenstapt. Wie nieuwsgierig is naar meer, loopt door naar de dynamische collectiepresentatie in het archeologiemuseum. In het hart van het gebouw ligt een transparante werkplaats: een museum voor onderwijs en onderzoek waar het hele proces van onderzoek, restauratie, beheer en behoud, visualisatie en betekenisgeving op de voet gevolgd kan worden. De bezoeker stapt als het ware van de ene


dimensie in de andere. Zo houden we onze prachtige collectie vitaal, het museum actueel en de bezoeker geboeid.

Publiek & collectie Door de vernieuwing in inrichting en presentatieconcept (van een permanente presentatie gaan we naar een dynamische collectiepresentatie) en verdieping van de programmering is het streven om de komende 10 jaar telkens boven het langjarige gemiddelde uit te komen wat gaat leiden tot een gewenste verhoging van de bezoekersaantallen van 100% (van 40.000 naar 80.000), en tegelijkertijd wordt de bijzondere collectie van het museum op een nieuwe manier ingezet om het publiek met de verschillende doelgroepen nóg meer tegemoet te komen. Het museum staat voor een degelijke, rationele aanpak, met een gefaseerde inbreiding (meer ruimte binnen de grenzen van de rooilijn) van het monumentale gebouw, een aanzienlijke vergroting van het tentoonstellingsoppervlak en van de overige publieksruimten, en een nieuw programmering- en presentatieconcept. Het vernieuwingstraject wordt geleid door directeur Wim Hupperetz en begeleid door een stuurgroep onder voorzitterschap van Steph Scholten (directeur UvA Erfgoed), Maria Heijne (directeur Universiteitsbibliotheek), Gerben Smit (directeur Facility Services), Martijn de Ruiter (Huisvestingsontwikkeling). Er werd in 2014 vergaderd op 15 januari.


Visualisatie van de geplande inbreiding van het Allard Pierson Museum.

Voortgang In 2014 werden wederom enkele deelprojecten voorbereid in het kader van de vernieuwing van het museum. Bij de BankGiroLoterij werd in september 2014 wederom een aanvraag ingediend voor de herinrichting van het museum. Verder werd er een ook opnieuw zogenoemde aanvraag ingediend bij de UvA voor een Functionele Aanpassingen, voor de inbreiding van het museum. Bovendien werd er meegeschreven aan diverse Europese aanvragen. De Senaat van het Allard Pierson Museum is een groep van maatschappelijke partners die het Allard Pierson Museum de komende vijf jaren willen steunen nu het museum een cruciale vernieuwingsfase ingaat. De mogelijkheden die de nieuwe Geefwet biedt worden hierbij gebruikt. In 2014 werd het aantal Senatoren verdubbeld en we hebben nu een groep van 20 Senatoren aan het museum verbonden. De Vereniging van Vrienden heeft verder besloten om de bijdragen van deze nieuwe Senatoren de komende jaren te verdubbelen tot een maximum van 50.000 euro. Hiermee worden de vernieuwingsplannen op een belangrijke mate ook ondersteund door het mecenaat.


Op 12 november vond in het museum het tweede jaarlijkse Senatorendiner plaats.

Uitvoering fase 2 In 2014 is de Romeinse afdeling vernieuwd, het eerste onderdeel van de vaste presentatie van het museum dat een metamorfose heeft ondergaan. Dit was een reeds lang gekoesterde wens, want de laatste herinrichting van deze omvang dateert uit 1989. De vernieuwing van de Romeinse afdeling gebeurde volgens nieuwe uitgangspunten. De collectie werd op een meer diverse wijze gepresenteerd waarbij de connectiviteit tussen het mediterrane gebied, de Lage Landen en Egypte meer werd benadrukt. Bovendien werd geëxperimenteerd met nieuwe technologische toepassingen uit onze onderzoeksprojecten V-MusT en meSch. In de hernieuwde afdeling werd bovendien een modulair en flexibel vitrinesysteem toegepast. Op 23 september werd deze afdeling feestelijk geopend. Parallel aan deze herinrichting werd ook het ArcheoLab/ ArcheoHotspot gerealiseerd. Deze ruimte is belangrijk in de vernieuwing van het museum en staat model voor een meer op participatie gerichte publieksbenadering. Op 10 december werd de ArcheoHotspot Amsterdam feestelijk in gebruik genomen. Dit is onderdeel van een landelijk project dat er op is gericht om in twee jaar tijd zes van dergelijke ArcheoHotspots te realiseren (zie www.ArcheoHotspot.nl).


Het modulaire en flexibele vitrinesysteem op de vernieuwde Romeinse afdeling.

In de periode oktober-december werd verder ook de tentoonstellingsvleugel grondig gerenoveerd. Net zoals in de Romeinse afdeling werd ook hier dubbel glas geïnstalleerd en dat betekent dat maar liefst 17 grote ramen werden geïsoleerd. Bovendien werd de vitrinewand aan de raamzijde vernieuwd en voorzien van nissen waarin het nieuwe modulaire vitrinesysteem kan worden toegepast.

Werkzaamheden in de tentoonstellingsvleugel.


Jaarverslag Vereniging van Vrienden 2014

Vereniging van Vrienden van het Allard Pierson Museum, te Amsterdam Jaarverslag over het jaar 2014 Statutaire naam: Vereniging van Vrienden van het Allard Pierson Museum Vestigingsplaats: Amsterdam Rechtsvorm: Vereniging Ledenbestand

31 december 2014 was het ledenaantal 993 (1011 in 2013). Dit getal is opgebouwd uit de volgende categorieën: —— 110 donateur leden (112) —— 638 gewone leden (715) —— 26 student leden (25) —— 70 gezinsabonnement (63) —— 141 bijzondere/buitenlandse leden (96) (De getallen tussen haakjes zijn de getallen van 2013) Doelstelling

De Vereniging heeft als doel: —— het wekken en stimuleren van belangstelling voor het Allard Pierson Museum te Amsterdam en zijn verzamelingen in het bijzonder en meer in het algemeen voor de kunst van de klassieke oudheid en de antieke culturen van het Nabije Oosten; —— het bevorderen van de bloei van het museum en het behartigen van zijn overige belangen in de ruimste zin. Bestuur

In 2014 was het bestuur als volgt samengesteld: mr. E.E. van der Laan (erevoorzitter), mr. K.E.J. Dijk (voorzitter), drs. R. van Beek (secretaris), mr. H.P.F.E. Bos (penningmeester), prof. dr. J.M. Hemelrijk (bestuurslid voor het leven), dr. W.M.H. Hupperetz, drs. V. Boele, mevr. drs. J.J. Jansen, prof. dr. V.V. Stissi, mr. M.P.M. van de Ven en mevr. mr. P.H.E. Voûte. Het bestuur werd ondersteund door J. van der Bijl (financiële zaken) en L. Huiskamp voor het secretariaat. Het bestuur kwam vijf keer in vergadering bijeen, te weten op 15 april, 12 juni, 14 juni (Algemene Ledenvergadering), 25 september en 12 november. Secretariaat

De secretaris beheert het secretariaat en onderhoudt daarvoor contact met drukkerij Nr. 58, die de ledenadministratie uitvoert. Nr. 58 voert ook al het drukwerk uit voor de vereniging, van briefpapier tot de nieuwsbrieven en de Allard


Piersonmededelingen. Mevrouw L. Huiskamp was enkele uren per week aanwezig op het secretariaat voor de lopende zaken en de ledenadministratie. Het afgelopen jaar is veel aandacht besteed aan het uitbreiden van de digitale mailinglijst. Het streven is om de nieuwsbrieven digitaal te verspreiden en zo min mogelijk papieren post te laten verschijnen. Schenkingen en aanwinsten

Ook het afgelopen jaar is in overleg met het museum intensief gezocht naar een aanwinst voor de collectie van het museum die met steun van de Vrienden kan worden verworven. Ondanks de adviezen van diverse specialisten is er nog geen resultaat bereikt. Een aantal objecten passeerde bij besprekingen de revue maar kwam uiteindelijk toch niet in aanmerking om verworven te worden. Vaak is de herkomst van een voorwerp niet helder of was het voorwerp te kostbaar. In 2015 zal de zoektocht worden voortgezet. Publicaties

In 2014 is het boek Van Rome naar Romeins verschenen, dat aan de leden werd toegestuurd in plaats van een dubbelnummer van de AllardPiersonmededelingen. Daarnaast verscheen in het voorjaar nr. 109 van de AllardPiersonmedelingen. Nieuwsbrieven zijn verschenen in januari, maart, mei, augustus en december 2014. De AllardPiersonmededelingen worden niet alleen door de Vrienden gelezen maar er zijn is ook zestien abonnementen voor bibliotheken en instituten over de gehele wereld. Lezingen en andere activiteiten

Opnieuw is gebleken dat de activiteiten van de Vereniging van Vrienden aansluiten bij de doelstelling van de Vereniging. De activiteiten worden aangekondigd in de nieuwsbrieven. Tevens worden de activiteiten via een digitale mailinglijst kort voor het plaatsvinden nogmaals onder aandacht gebracht. Vooral de lezingen die worden georganiseerd rond de tentoonstellingen – in 2014 de heropening van de Romeinse afdeling - mogen zich in een grote belangstelling verheugen. Van 29 oktober tot en met 5 november 2014 reisde een groep Vrienden van het Museum onder leiding van drs. René van Beek door Rome. Deze reis werd georganiseerd in het kader van de heropening van de Romeinse afdeling in het Allard Pierson Museum. De geplande reis naar de Krim ging helaas niet door wegens onrust in de regio. De Vereniging steunde het museum door diverse succesvolle aanvragen bij fondsen te doen. De Vereniging gaf een financiële bijdrage voor de openingen van de tentoonstellingen over De Krim. Goud en geheimen van de Zwarte Zee en Keys to Rome - Het Romeinse Rijk ontsloten. Senaat

De Vereniging en het museum werken samen bij de werving van Senaatsleden. De Senaat van het Allard Pierson Museum is een groep van liefhebbers van kunst en archeologie van de Oudheid en van het Allard Pierson Museum, die het museum voor een aaneengesloten periode van minimaal vijf jaar financieel willen ondersteunen.


Tentoonstellingen

Van 7 februari tot en met 18 mei was de tentoonstelling De Krim, Goud en geheimen van de Zwarte Zee te zien. Wegens succes werd de tentoonstelling verlengd tot en met 31 augustus 2014. Op 24 september opende in de lange gang op de benedenverdieping de tentoonstelling Het Rome van Augustus. Van baksteen tot marmer. Deze fototentoonstelling zal lopen tot en met 18 januari 2015. Tevens is de Romeinse afdeling heringericht. Deze tentoonstelling opende op 24 september en zal lopen tot en met 15 maart 2015. De tentoonstelling Keys to Rome - Het Romeinse Rijk ontsloten laat je kennismaken met de omvang en de diversiteit van het Romeinse Rijk. Van Egypte tot aan de Rijn in Nederland zijn Romeinse invloeden terug te vinden. Nieuwe inzichten tonen aan dat de Romeinen ook inheemse gebruiken mee terug naar Rome namen. Aan de hand van voorwerpen uit het Middellandse Zeegebied, Egypte en de Lage Landen zie je voorbeelden van de wisselwerking tussen deze drie regio’s. Vrijwilligers

Ook in 2014 heeft een aantal Vrienden zich weer ingezet voor het museum. Oud-conservator de heer E. Frenkel komt nog regelmatig naar het museum om te assisteren bij het digitaal archiveren van de inventaris van het museum. Er zijn vier dames (H. van Nierop, J. Nussy, I. Teunisse en E. Bulten) die als vrijwilliger assisteren bij het werven van nieuwe Vrienden. Het bestuur dankt alle vrijwilligers zeer hartelijk voor hun inzet voor het museum. Plannen

De Vereniging zal ook in 2015 het museum daar steunen waar het kan. Er staan weer AllardPiersonmededelingen (nr. 110 en 111/112) op stapel. De nieuwsbrieven zullen zo veel mogelijk digitaal verstuurd gaan worden. Alle Vrienden is gevraagd hun e-mailadres op te geven. De kosten voor het verzenden van brieven zijn hoog en ook de Vereniging gaat met haar tijd mee en zal zich meer digitaal manifesteren.


Stichting Steunfonds Allard Pierson Museum

De doelstelling van de Stichting Steunfonds Allard Pierson Museum (SSAPM) is het steun verlenen aan het Allard Pierson Museum in de meest ruime zin van het woord. In het bijzonder gaat het daarbij om het bevorderen van een grotere bekendheid, het verlenen van financiële steun ten behoeve van de instandhouding, uitbreiding en presentatie van de collectie van het Allard Pierson Museum, het doen verrichten van archeologisch onderzoek en het verlenen van steun voor de uitgaven in de Allard Pierson Series en andere uitgaven van het museum. In het verleden heeft de stichting met name een bijdrage geleverd aan de herinrichting van het APM in de jaren 1989-1991 en daarna met name aan de publicaties en onderzoek. Het steunfonds APM zal zich de komende jaren richten op de vernieuwing van het Allard Pierson Museum. Dit heeft betrekking op de vernieuwing van het fysieke museum waarbij een herschikking van het gebouw, het herinrichten van de vaste opstelling en het verbeteren van de museumfaciliteiten voorop staan. Als eerste is het project Vernieuwing APM nu al opgepakt en voor dit project werd in 2011 een masterplan gepubliceerd. Activiteiten

In 2014 kwam het bestuur vier keer bij elkaar. In de vergaderingen werd goedkeuring en financiële steun verleend aan de volgende activiteiten: —— bijdrage aan de website voor de crowdfundingsactie www.haalonsvanzolder. nl —— bijdrage aan een bouwkundig haalbaarheidsonderzoek voor de zogenoemde inbreiding van het museum —— bijdrage in de aanstelling van een extra conservator voor de herinrichting Romeinse afdeling —— bijdrage in de aankoop van de gipsen kopie van het Augustus Prima Porta beeld Verder fungeerde Stichting Steunfonds als aanvrager voor verschillende subsidies voor het Allard Pierson Museum. Bestuur

De huidige bestuurssamenstelling is: —— dr. W.M.H. Hupperetz, voorzitter —— drs. R. Huygens, penningmeester —— prof. dr. R. Lunsingh Scheurleer, secretaris


Contactgegevens

Stichting Steunfonds Allard Pierson Museum Oude Turfmarkt 127 1012 CG Amsterdam + 31 (0)20 525 2574 [email protected] Inschrijving KvK: 41208903 RSIN/fiscaal nummer: Culturele ANBI 816037644 Rekeningnummer: ABN Mees Pierson NL57ABNA0402927931


Colofon

© Allard Pierson Museum 2015 Redactie: Wim Hupperetz en Paulien Retèl Opmaak en vormgeving: Sander Pinkse Boekproductie Fotografie: Monique Kooijmans, Wim Hupperetz (p. 39, p. 43), Tony Jonges (p. 9), Stephan van der Linden (p. 46 rechts), Birgit Maas (p. 46 links), Restaura (p. 48), Paulien Retèl (p. 34 onder, p. 61, p. 76), Paul Scala (p. 11), Amber van Schagen (p. 65), Stichting Zenobia (p. 8).

Lijst van samenwerkingspartners in 2014 van het Allard Pierson Museum 20

Recommend Documents