Lifeskills BELEIDSPLAN - LIFESKILLS TRAININGEN VAN DE SLEUTEL ALS UNIVERSELE DRUGPREVENTIE

BELEIDSPLAN - LIFESKILLS TRAININGEN VAN DE SLEUTEL ALS UNIVERSELE DRUGPREVENTIE Dossier in het kader van een oproep voor het sluiten van een beheersovereenkomst met een Vlaamse organisatie met terreinwerking voor vaardigheidstraining rond preventie van middelengebruik in het onderwijs De Sleutel, Gent, 31 maart 2011

“Lifeskills”

Lifeskills – aanvraag beheersovereenkomst terreinwerking vaardigheidstraining – De Sleutel

1

INHOUD 1

VOORKOMEN VAN GEZONDHEIDSSCHADE DOOR MIDDELENGEBRUIK .................. 4 1.1 Gezondheidsschade in de brede betekenis ......................................... 4 1.2 Determinanten............................................................................... 4 1.3 Normalisatie van druggebruik tegengaan .......................................... 4 1.4 Het is relevant om lifeskills te trainen ............................................... 5 2 DOELSTELLINGEN ................................................................................... 5 2.1 Doelstelling gezondheidsconferentie ................................................. 5 2.2 Specifieke doelen ........................................................................... 6 2.3 Intermediaire doelen ...................................................................... 6 2.4 Operationele smart-doelen .............................................................. 6 3 DOELGROEP .......................................................................................... 6 3.1 Kinderen en jongeren ..................................................................... 6 3.2 Scholen als setting ......................................................................... 6 3.3 Aandacht voor kwetsbare jongeren................................................... 7 3.4 Intermediairen: Leerkrachten .......................................................... 7 3.5 Geografisch: Vlaanderen ................................................................. 7 4 EFFECTIVITEIT LIFESKILLS PREVENTIEPROGRAMMA’S .................................... 8 4.1 Onze programma’s voor basisonderwijs ............................................ 9 4.2 Onze programma’s voor middelbaar onderwijs ................................... 9 4.3 Risico- en beschermende factoren : Euregio onderzoek 2010............. 11 5 KORTE BESCHRIJVING VAN DE PROGRAMMA’S ............................................ 11 5.1 Programma’s voor het basisonderwijs ............................................. 11 5.2 Programma’s voor het middelbaar onderwijs ................................... 11 5.3 Interactieve methode ................................................................... 12 5.4 Differentiatie naar leeftijd.............................................................. 12 5.5 Spiraalcurriculum: over de schooljaren heen.................................... 13 5.6 Combinatie van specifieke en onspecifieke vaardigheden................... 13 5.7 Integratie in een Drugbeleid Op School ........................................... 13 6 TRAININGEN VOOR LEERKRACHTEN .......................................................... 14 6.1 Competenties verbeteren .............................................................. 14 6.2 Opbouw en inhoud van een training................................................ 15 7 IMPLEMENTATIE .................................................................................. 15 8 EVALUATIE: INDICATOREN ..................................................................... 16 8.1 Evaluatiecriteria ........................................................................... 16 8.2 Verzameling van indicatoren.......................................................... 16 8.3 Minimale indicatoren..................................................................... 17 8.4 Toegevoegde indicatoren .............................................................. 18 9 PROGNOSE: BEREIK, IMPACT EN OUTPUT .................................................. 18 9.1 Prognose aantal trainingen en leerkrachten ..................................... 18 9.2 Prognose aantal bereikte leerlingen ................................................ 19 10 EXPERTISE VAN DE AANVRAGER ........................................................... 19 Betrokkenen in het project ..................................................................... 20 11 SAMENWERKING............................................................................... 21 11.1 Netwerking en afstemming met preventiewerkers op het terrein ..... 21 11.2 Netwerking en afstemming met Vlaamse partnerorganisaties ......... 21 11.3 Netwerking en afstemming met de verschillende onderwijsinstanties22 12 SAMENWERKINGSVERBANDEN ............................................................. 22 12.1 Samenwerking Logo’s – De Sleutel .............................................. 22 12.1.1 Wat kunnen de Logo’s bieden: ................................................. 22 12.1.2 Wat kan De Sleutel bieden: ..................................................... 23

2


12.2 Samenwerking CGG’s – De Sleutel .............................................. 23 12.3 Samenwerking VAD – De Sleutel ................................................. 24 12.3.1 Meerwaarde van VAD in het samenwerkingsverband .................. 25 12.3.2 Een complementaire samenwerking.......................................... 26 12.4 Samenwerking VIGeZ – De Sleutel .............................................. 26 12.4.1 Meerwaarde van het VIGeZ als partner in het samenwerkingsverband ....................................................................... 27 12.4.2 Expertise en ervaring van het VIGeZ ........................................ 28 12.4.3 Een complementair partnership................................................ 29 13 TIMING .......................................................................................... 29 Eerste jaar: 2012 .................................................................................. 29 Over vijf jaren 2012-2016 ...................................................................... 30 14 BEGROTING ..................................................................................... 31 REFERENTIES ............................................................................................ 33


3

LIFESKILLS ‘Lifeskills’ is een universeel preventieprogramma met een hoge evidence based effectiviteit voor de leeftijd 3-18 jaar. Lessen over intra- en interpersoonlijke vaardigheden zoals beslissen, problemen oplossen, kritisch en creatief denken, zelfbeeld, communiceren, omgaan met gevoelens worden gecombineerd met informatie over gezondheid, medicijnen, alcohol, tabak en andere drugs. De interactieve trainingen vormen het onderwerp van deze erkenningsaanvraag.

1 VOORKOMEN VAN GEZONDHEIDSSCHADE DOOR MIDDELENGEBRUIK 1.1

GEZONDHEIDSSCHADE IN DE BREDE BETEKENIS

Gebruik van tabak, alcohol of andere drugs kunnen leiden tot verslaving, maar tevens tot andere gezondheidsproblemen. Verminderde of minder kwalitatieve sociale contacten, dalende prestaties in studie en werk, absenteïsme, minder bonding met gezin of partner, verlies van motivatie zijn elementen van problematisch gebruik. Hersenschade en verminderde werking van hersenfuncties worden steeds duidelijker aangetoond, waaronder specifieke verstoring van de ontwikkeling bij gebruik op jonge leeftijd, in de adolescentie. Er is samenhang tussen gebruik van tabak, alcohol, cannabis, psychoactieve medicatie en andere drugs.

1.2

DETERMINANTEN

Determinanten van gezondheidsproblemen zijn velerlei: Belangrijke onbeïnvloedbare factoren: leeftijd, gender en erfelijkheidsfactoren Belangrijke wél beïnvloedbare factoren: individuele leefstijlfactoren Een level verder staan samenleving en sociale netwerken, en nog verder staan de algemene socio-economische, culturele of omgevingsvoorwaarden. Dit model (Dahlgrehn en Whitehead 1993) sterkt ons in de bevindingen van het onderzoek naar risico- en beschermende factoren bij schoolgaande jeugd (Lombaert 2005). Socio-economische situatie is minder sterk van invloed op gezondheidsproblemen dan bijvoorbeeld de gepercipieerde goedkeuring door vrienden of ouders. Het impliceert tevens dat preventie-interventies zich moeten richten tot die invloedsfactoren die je kunt veranderen. Individuele leefstijl is eerder en sneller beïnvloedbaar dan socio-economische achtergrond.

1.3

NORMALISATIE VAN DRUGGEBRUIK TEGENGAAN

Niettegenstaande dertig jaar van hard werk in Europa op het vlak van wetenschappelijke argumenten, afschrik- en informatiecampagnes, sociale vaardigheidsprogramma’s en een niet aflatende druk voor een drugbeleid op school, worden we nog steeds geconfronteerd met middelbare scholieren of studenten die ons duidelijk maken dat ze van het preventiefront nog steeds niet hebben begrepen waarom ze geen drugs zouden moeten nemen. Deze nuchtere

4


vaststelling van Dr Thomas Kattou1 (Pompidou-groep) motiveert om het harde werk strijdbaar en efficiënt verder te zetten en kritisch naar de gevoerde strategieën te blijven kijken. Het onderstreept ook dat de trend waar het preventiefront tegen knokt een hardnekkige is. Trends hebben ook een sociologische basis en op dat terrein liggen voor preventiewerkers effectieve instrumenten en strategieën. De Wereldgezondheidsorganisatie beveelt aan om in programma’s die op jongeren gericht zijn de normalisatie van druggebruik tegen te gaan. Daar zijn interventies op het vlak van normatieve opvoeding (normative belief) voor nodig. Die zijn heel expliciet aanwezig in Unplugged voor de middelbare school.

1.4

HET IS RELEVANT OM LIFESKILLS TE TRAINEN

Met als functie de acties van drugpreventie te monitoren heeft het EMCDDA (Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugverslaving) een waardevolle kijk op de methodieken en strategieën in Europa inzake drugpreventie. De Sleutel werkt in het EU-Dap project nauw samen met het EMCDDA en overlegt met regelmaat hoe de programma’s zich moeten oriënteren. De relevantie van de lifeskills methode met de extra accenten die het programma van De Sleutel legt, vinden we uitvoerig op de EMCDDA website bevestigd, maar ook bij de WHO en in aanverwante hedendaagse literatuur: De meeste schoolinterventies voor preventie van middelengebruik zijn gebaseerd op gedragstheorie (Kelli 2002, Tobler 2000) en richten zich op het verminderen van het beginnen met alcohol-, tabak- of ander druggebruik door adolescenten. Daarvoor reduceren deze interventies de persoonlijke en sociale risicofactoren en versterken ze beschermende factoren (Ennet, 2003). Diverse studies hebben de effectiviteit van verschillende schoolinterventies vergeleken. Het Lifeskills model (Botvin et al., 1995) toont de grootste impact in het reduceren van druginitiatie (Faggiano, 2004), maar de meeste projecten tonen een beperkt effect aan op gebruik van tabak en inconsistente effecten op alcohol- en ander druggebruik (Ashton, 2000, Tobler, 2000). De Wereldgezondheidsorganisatie wijst op de rol van de school in de gezondheid en sociaal-emotionele ontwikkeling van de leerlingen (WHO, 1997; Elias, 1995; Weare, 2000). Socialisatie vindt in ons maatschappelijk model vooral in de schoolsetting plaats en er zijn veel evidence based programma’s die bijdragen tot het sociaal-emotioneel leren (Elias et al., 1997).

2 DOELSTELLINGEN 2.1

DOELSTELLING GEZONDHEIDSCONFERENTIE

Dit voorstel gaat uit van de doelstelling van de gezondheidsconferentie om 25% daling te halen tegen 2015. Het project van De Sleutel biedt daar een solide en substantiële bijdrage aan; trainen in “werken aan lifeskills” van een welbepaald percentage van de leerkrachten in basis- en middelbaar onderwijs.

1

Interventie op de presentatie van de resultaten van EU-Dap in de REITOX academie, EMCDDA, Lissabon, vrijdag 16 december 2005


5

2.2 • •

2.3 • • • • •

2.4

SPECIFIEKE DOELEN Voorkomen om met drugs te beginnen experimenteren en minstens het uitstellen van de beginleeftijd Voorkomen om over te gaan van experimenteergedrag naar frequent gebruik

INTERMEDIAIRE DOELEN Faciliteren van een veilig en positief klimaat in de klas om onderlinge positieve sociale invloed te vergroten Persoonlijke en sociale vaardigheden aanleren, uitproberen en inoefenen om gezonde keuzen te kunnen maken Relevante informatie bijbrengen en verkeerde percepties corrigeren Een solide onderbouw leveren in het instrumentarium van jongeren zodat andere interventies van selectieve of geïndiceerde preventie, van vroeginterventie en behandeling meer kans op slagen hebben Deskundigheid bij intermediairen bevorderen, in het bijzonder leerkrachten, om preventieprogramma's in het kader van sociale invloed en sociale vaardigheden te kunnen kaderen en aanpassen aan hun specifieke doelgroep (ASO-TSO-BSO-BuSO).

OPERATIONELE SMART-DOELEN

Een doel moet Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden zijn. Met onze operationele doelstelling menen wij dit duidelijk te zijn: Jaarlijks 200 trainingsdagdelen geven aan 900 leerkrachten uit het basis- en secundair onderwijs. Deze trainingen zorgen er voor dat deze leerkrachten aan de slag kunnen met lessen sociale vaardigheden zoals gedetermineerd binnen de eindtermen van het onderwijs. Uit onderzoek en jarenlange ervaring weten we dat 75% van de leerkrachten hier effectief mee aan de slag gaat en er jaarlijks een uitval is van 20%. Van 2012 tot 2016 zullen wij hiermee een 170.000 leerlingen bereiken.

3 DOELGROEP 3.1

KINDEREN EN JONGEREN

De gemiddelde beginleeftijd van alle genoemde drugs ligt in de schoolgaande periode. Een lage beginleeftijd verhoogt het risico op problematisch gebruik. Veel van de leefstijlfactoren maken deel uit van gedragspatronen die in de kindertijd, pre-adolescentie en adolescentie worden aangeleerd en vastgelegd. Invloed op de hersenen is ernstiger in de adolescentie dan bij volwassenheid. Dit zijn argumenten om lifeskills trainingen in alle graden van het basis- en het middelbaar onderwijs aan te reiken.

3.2

SCHOLEN ALS SETTING

Preventie kan schoolbased, communitybased en familybased zijn. Het werkt het best als de doelgroep vanuit alle drie deze invalshoeken wordt benaderd in een geïntegreerd preventieprogramma. Maar de meeste programma’s en projecten

6


vinden we op het schoolterrein terug. Dat is niet alleen omdat scholen gemakkelijker bereikbaar zijn dan gezinnen en ‘de gemeenschap’, maar ook omdat een deel van de preventiemethoden thuishoren op school. Sociale vaardigheden zitten in de eindtermen van middelbaar en lager onderwijs vervat. Belangrijke groepservaringen voor kinderen en jongeren vinden plaats op school. De invloed van drugs op de hersenen is een praktische oefening in de lessen biologie. Het basis- en middelbaar onderwijs moet preventie niet opvatten als een klusje dat de school moet klaren omdat de samenleving of het gezin er niet in slagen, maar als onderdeel van een gemeenschappelijke opvoedingstaak.

3.3

AANDACHT VOOR KWETSBARE JONGEREN

Sommige scholen en instituten werken in moeilijke omstandigheden waarin het bijdragen aan deze preventiestrategie meer inspanning vraagt dan voor andere. Het is in sommige gevallen, bijvoorbeeld in deeltijds onderwijs, in buitengewoon onderwijs of in voorzieningen van jeugdzorg, aangewezen om een aangepast programma aan te bieden. Zonder aan de kwaliteitszekerheid van een gestandaardiseerde aanpak teniet te doen wil De Sleutel hier toch aan tegemoet komen in de Lifeskills beheersovereenkomst. Jongeren uit een sociaaleconomisch zwakker milieu en, meer in het algemeen, met kansarmoede, willen we bij voorrang bereiken. Universele preventiestrategieën zijn bij deze groepen nog effectiever.

3.4

INTERMEDIAIREN: LEERKRACHTEN

De einddoelgroep van deze universele preventie-strategie is zonder twijfel de leerlingen op school. Leerkrachten zijn de cruciale intermediairen om hen te bereiken. In de schakels van implementatie zijn ook actoren die de leerkracht omringen van belang: CLB, coördinator, directie. Ouders, als intermediaire doelgroep van de programma’s op alle leeftijden, worden bereikt via huiswerk, informatiedagen en desgevallend specifieke ouderavonden.

3.5

DIFFERENTIATIE

Intermediairen worden door De Sleutel getraind om de programma's doelgroepspecifiek aan te passen en zo te kunnen differentiëren. Training van leerkrachten dient immers voor een groot deel om die leraren wegwijs te maken in het programma, hoofdzaak en bijzaak te kunnen ondescheiden om zo het gestandaardiseerde programma aan te passen aan haar of zijn specifieke klasgroep. Zo kan een onderscheid gerealiseerd worden tussen 'Unplugged' voor Deeltijds Onderwijs leerlingen en ASO-leerlingen, maar ook tussen een klas in het midden van de stad of in een randgemeente. Alleen zo is het mogelijk om effectiviteit te garanderen. Het samenwerken met LOGO-medewerkers en CGG-preventiewerkers, maar ook met schooldirecties, CLB en coördinatoren wil bijdragen tot het specifiek aanpassen van de aangeboden programma's in de laatste schakels van de implementatie: school-leerkracht-leerling.

3.6

GEOGRAFISCH: VLAANDEREN

De Sleutel wil scholen in alle provincies bereiken. In 2009-2010 organiseerden we trainingen met onderstaand bereik. Het geeft ons een duidelijke vertrekbasis om accenten te leggen in die streken waar we bij aanvang zwakker staan.


7

In Limburg is door het specifieke gemeente- of stadsgerelateerde programmaaanbod, gekanaliseerd via het CAD, een extra drempel voor een externe benadering zoals die van De Sleutel merkbaar. Beloftevolle contacten met het CAD in het kader van deze aanvraag tot beheersovereenkomst stellen een verbetering in het zicht. Door middel van de samenwerking met de CGG’s en de Logo’s, en hun grote kennis van hun regio’s en hoe je deze best bereikt, zal het in de toekomst makkelijker zijn om een homogenere spreiding te bekomen.

4 EFFECTIVITEIT LIFESKILLS PREVENTIEPROGRAMMA’S De lifeskills methodiek is de meest effectieve beoordeeld in meta-analyses en internationale reviews over drugpreventiestrategieën. De belangrijkste elementen die in al onze programma’s voorkomen, in relatie met effectiviteit, zijn: • Interactieve wijze van voorlichten, trainen en lesgeven • Combineren van informatie geven met lifeskills • Opname in de programma’s van het concept normative belief De basisbeginselen over welke interventies wel en welke geen effect hebben, zijn inmiddels ook goed gedocumenteerd. Effectieve elementen zijn interactieve voorlichting (waarbij leeftijdgenoten betrokken worden) (Tobler en Stratton, 1997), het corrigeren van normatieve opvattingen (Flay, 2000), een grote nadruk op sociale vaardigheden en het verstrekken van een beperkte hoeveelheid informatie over de stoffen zelf, waarbij het geheel ook evenwichtig van samenstelling en relevant moet zijn met het oog op de sociale realiteit van jonge mensen (Hansen, 1992; Dusenbury en Falco, 1995; Paglia en Room, 1999; Tobler et al., 2000; Tobler, 2001).

8


Pim Cuijpers onderzocht in 2002 en 2003 de recente wetenschappelijke kennis over de kenmerken die de effectiviteit van drugpreventieprogramma’s bepalen. Hij leidde er zeven evidence based kwaliteitscriteria uit af: ° De effecten van een programma moeten aangetoond zijn ° Een interactieve implementatie methode ° Het sociale invloed model is het beste beschikbare model ° Focus op normative belief, commitment van niet-gebruik, intentie van nietgebruik ° Aanvullende preventie-initiatieven in de samenleving ° Het gebruik van peer leaders ° Sociale en persoonlijke vaardigheden (lifeskills) aan het programma toevoegen. In het algemeen komen deze conclusies overeen met andere recente studies en onderzoeken (Tobler 2000 en Faggiano 2005).

4.1

ONZE PROGRAMMA’S VOOR BASISONDERWIJS

‘Het gat in de haag’, kleuters en eerste graad lager onderwijs De strategie van sociale vaardigheidstraining waarop ‘Het gat in de haag’, een programma van De Sleutel, gebaseerd is, werd in Spanje onderzocht door Isabel M. Martinez Higueras van het Centro de Estudios sobre Promoción de la Salud. De Spaanse evaluatie stelde een relevant effect van het programma vast voor coping en problemsolving skills. Voor deze factor werden overigens gunstigere resultaten bekomen voor jongens dan voor meisjes. Het Europese EDDRArapport stelde vast dat het normale verschil in ontwikkeling voor jongens en meisjes verminderde. Het bleek dat ‘The Hole in the Fence’ een harmonisatie teweegbracht tussen de psychologische en emotionele ontwikkeling van jongens en meisjes. (Bañon Arias et al 2002) ‘Contactsleutels’ voor de tweede en derde graad lager onderwijs ‘Contactsleutels’ voor de tweede en derde graad LO is gebaseerd op het Botvinlifeskills model, dat in meta-analyses effectief wordt beschreven.

4.2

ONZE PROGRAMMA’S VOOR MIDDELBAAR ONDERWIJS

‘UNPLUGGED’ UNPLUGGED voor de eerste graad is een schoolpreventieprogramma, ontwikkeld voor de EU-DAP trial waaraan zeven Europese landen van 2004 tot 2006 deelnamen. EU-DAP staat voor European Drug Addiction Prevention. Het ontwikkelde een RCT onderzoek, een randomized controlled trial, bij een groep van 7.079 scholieren. Zo wil de projectgroep bijdragen tot de ‘evidence base’ die nodig is op Europees vlak voor drugpreventie. De evaluatie toonde positieve resultaten (Faggiano 2008). De leerlingen die aan het EU-DAP programma deelnamen hadden 30% minder kans om dagelijks te roken, 28% minder kans op dronkenschap en 23% minder kans op cannabisgebruik in de laatste maand, vergeleken met leerlingen die UNPLUGGED niet in het schoolprogramma hadden. Het is belangrijk eraan te denken dat het aantal leerlingen met zulk gedrag in elk geval laag is op de leeftijd van 12-14 jaar: de gemiddelde prevalentie bij de EU-Dap onderzoeksgroep was 7%. Een effectiviteit rond de 25% ligt in de lijn van andere onderzochte en kwalitatieve


9

programma’s. Alleen zijn het meestal Amerikaanse programma’s die op een goede manier geëvalueerd worden. Dat dit onderzoek op Europese schaal kon verwezenlijkt worden is dan ook innovatief. Bijkomende analyse van de groep, in het door de Europese Commissie gecofinancierde project EU-DAP II, toont onder andere dat het programma meer effect heeft bij jongens dan bij meisjes en meer effect bij jongeren uit kansarme groepen.

Effectiviteit van EU-Dap betekent een verminderde stijging voor tabak, alcohol en cannabis bij 12-14 jarigen

EU-Dap toont een positief effect van het Unplugged programma voor de eerste graad van 23% minder kans op cannabisgebruik in de laatste maand. Dit percentage is resultaat van: de vergelijking onderzoeksgroep met controlegroep de vergelijking (gerapporteerd) cannabisgebruik vóór Unplugged en erna. Meer leerlingen in de Unplugged klassen gebruikten cannabis dan voorheen, maar die stijging ligt lager dan in de controleklassen. Dat verschil (van 23%) is het positieve effect. Ook voor roken, alcohol en ander druggebruik gaat het dus om een verminderde stijging. De post-testen (na de Unplugged lessen) werden gehouden na drie maanden en na achttien maanden. Naarmate de leerlingen ouder worden vermindert uiteraard het effect van deze ene interventie. Maar tot dusver blijft de effectiviteit merkbaar, en bovendien is de doelstelling ‘uitstel van beginleeftijd’ al een belangrijke asset. De EU-Dap groep, waar De Sleutel actief aan participeert, gaat steeds verder met onderzoek. Zo besteden we in een lopend project aandacht aan de ‘mediators’ in de effectiviteit: wat zorgt er voor dat Unplugged (in de eerste graad) werkt? Een vergelijking met een Amerikaanse herwerking van DARE (TCYL: Take Charge of Your Life!) bracht aan het licht dat, terwijl TCYL sterk de nadruk legt op weigertechnieken, deze refusal skills bleken te dalen. Bij Unplugged, dat geen enkele expliciete les rond weigertechnieken bevat, vergroten de refusal skills. De effectiviteitsanalyse en het verdere onderzoek betreft enkel Unplugged in de eerste graad. De Sleutel heeft in de Unplugged-materialen voor de tweede en derde graad componenten en technieken van de eerste graad overgenomen en geïntegreerd, maar die programma’s hebben geen effectiviteitsstudie ondergaan.

10


In een recente vergadering (november 2010) van het EMCDDA, dat het Reitox netwerk coördineert voor het monitoren van drugpreventie-strategieën in Europese lidstaten, werd dit criterium voor 'best practice' toegevoegd: het programma dient ook instructies te bevatten om niet alleen cultureel, maar ook lokaal aangepast te worden, dat wil zeggen op het niveau van de school. Zulke instructies worden via bijvoorbeeld training doorgegeven aan de actoren in de laatste schakels van implementatie: school en leerkracht.

4.3

RISICO- EN BESCHERMENDE FACTOREN : EUREGIO ONDERZOEK 2010

In een recent onderzoek in Vlaanderen (Lombaert 2010) bij middelbare scholieren naar risico- en protectieve factoren voor middelengebruik kwamen duidelijk als beschermende factor naar voor (onder andere): • social influence • afkeuring door vrienden (normative belief) • inschattingsvermogen van risico’s van drugs In de programma’s van De Sleutel in het basisonderwijs en het middelbaar onderwijs komen deze beïnvloedende factoren voortdurend aan bod. In de Unplugged-programma’s (voor middelbaar onderwijs) wordt het verband met druggebruik expliciet gemaakt. In Contactsleutels en Het Gat in de Haag doen we dat niet, maar de gekozen thema’s en doelstellingen zijn wel op deze factoren gericht.

5 KORTE BESCHRIJVING VAN DE PROGRAMMA’S 5.1

PROGRAMMA’S VOOR HET BASISONDERWIJS

Voor de kleuter- en eerste graad: training in het programma “Het gat in de haag”, gebaseerd op verhalen van groenten in een groentetuin in het kader van lifeskills. Er is veel aandacht voor klimaat- en groepsactiviteiten. De link wordt gelegd met snoepen, gezond eten, medicijnen en het concept van een ‘tovermiddeltje’. Voor de tweede en derde graad: training in het programma “Contactsleutels”, met een pakket van tien lessen per leerjaar. Ze zijn telkens ingedeeld in ‘kennis en attitude’, ‘intrapersoonlijke vaardigheden’ en ‘interpersoonlijke vaardigheden’. De voedingsdriehoek en medicatie staan voorop in het derde leerjaar, tabak en alcohol in het vierde en vijfde leerjaar en andere drugs worden ook ter sprake gebracht in het zesde leerjaar.

5.2

PROGRAMMA’S VOOR HET MIDDELBAAR ONDERWIJS

Voor de eerste graad: invoering van een programma “Unplugged” van EU-DAP (Drug Abuse Prevention) voor persoonlijke en sociale vaardigheden. Dit programma wordt op een interactieve manier door de leerkracht in de klas gegeven. Het is gebaseerd op didactisch materiaal en opleiding voor de leerkracht, met betrokkenheid van de ouders en met een verband naar


11

gezondheidspromotie, illegale drugs, roken, alcohol en medicatiegebruik. Het programma bestaat uit 12 lessen in drie delen: kennis en houding, sociale vaardigheden, persoonlijke vaardigheden. Voor de tweede graad: organiseren van interactieve themadagen rond roken, medicatie, alcohol en andere drugs. Deze strategie biedt naast didactisch materiaal ook training aan voor leerkrachten. De trainingsdagen bieden inzichten aan over de integratie van een drug’project’ in een drugbeleid op school. Maar vooral het trainen van vaardigheden, technieken en methodologische tips om interactief te werken, uitwisselen van meningen en samenwerking is belangrijk. ‘Unplugged project’ is een keuzemenu uit vijfentwintig lessen om het project op een zinvolle manier voor te bereiden en te verwerken. Voor de derde graad: De strategie biedt informatie- en kennisoverdracht voor jongeren aan in het framework van de lifeskills aanpak. Deze strategie legt de nadruk op een vakgeïntegreerde aanpak,door drugpreventiemateriaal binnen lessen als geschiedenis, chemie, biologie, godsdienst, zedenleer, aardrijkskunde, sport en economie aan te bieden.

5.3

INTERACTIEVE METHODE

Interactieve programma’s zijn effectiever dan programma’s die alleen in kennisoverdracht voorzien. Behalve argumenten vanuit algemeen didactische hoek zijn specifieke redenen voor het gebruik van interactieve methoden: Het neemt de barrière van stilte weg Het laat toe over waarden en normen te praten Er zijn gericht ontworpen energizers om specifieke skills in te oefenen Niet alleen voor drugpreventie, maar in diverse health behaviour modellen wordt interactief werken aanbevolen: Health belief model (bv normative belief, risico inschatting) Theory of reasoned action (Bv stappenplan, rood licht, onderhandelen) Stages of change model (Bv motivationele gespreksvoering) Social learning theory (Bv voorbeeldgedrag, spiegelen) 0,3

effectiviteit van interactieve versus niet-interactieve preventieprogramma’s, gemeten in high quality evaluaties (Tobler 2000). Merk bij illegale drugs het omgekeerde effect op.

0,2 Non interactive

0,1

Interactive

0 Smoking

Alcohol

Marihuana

Other

-0,1

5.4

DIFFERENTIATIE NAAR LEEFTIJD

De stepping stone theorie heeft lange tijd verwarring gezaaid door de tegenspraak ervan met de realiteit: om je heen kon je zien dat er niets van waar was dat als je met drugs begint, je steeds zwaarder en meer gaat gebruiken.

12


Voor jongeren in hun ontwikkeling moeten we wijzen op de gateway functie van drugs. Wie begint te roken op jonge leeftijd loopt meer risico op zeer frequent cannabisgebruik later in de adolescentie. Wie vroeg regelmatig cannabis gebruikt maakt meer kans om problematisch amfetamines of cocaïne te gebruiken op studentenleeftijd. De gateway hypothese bepaalt tevens dat programma’s gedifferentieerd moeten worden naar leeftijd, gezien het van groot belang is er precies van te vertrekken of een deel van het doelpubliek de drug in kwestie al dan niet gebruikt. Tevens moet er om druggebruik te beïnvloeden gelijke tred gehouden worden met de ontwikkelingsstadia van de adolescentie.

5.5

SPIRAALCURRICULUM: OVER DE SCHOOLJAREN HEEN

Drugpreventieprogramma’s op scholen dienen als ‘spiraalcurriculum’ te worden opgesteld, zodat de basissociale vaardigheden in verschillende stadia van de ontwikkeling van het kind telkens op een andere manier benaderd kunnen worden. De programma’s die De Sleutel zelf verspreidt naar de scholen beginnen in de kleuterklas en gaan tot het laatste jaar van de middelbare school. Die programma’s bieden de leerkrachten specifieke modules en combinatiemogelijkheden aan zodat dezelfde hoofdthema’s spiraalsgewijs terugkomen, met voor elke graad van twee jaar een andere benadering. De ontwikkelingstadia van het kind en de jongere zijn de belangrijkste determinanten voor zo’n opbouw. In de handleidingen voor leerkrachten bieden de programma’s van De Sleutel tevens handreikingen om de drugpreventielessen op andere projecten of lessenpakketten te laten aansluiten, zoals Leefsleutels voor Jongeren, De Axenroos van Cuvelier, methodes van het Centrum voor Ervaringsgericht Leren en andere.

5.6

COMBINATIE VAN SPECIFIEKE EN ONSPECIFIEKE

VAARDIGHEDEN Vergelijking van lifeskills programma’s die geen drugspecifieke lessen bevatten met programma’s die naast algemene sociale vaardigheidslessen ook informatie en lessen over drugs omvatten, toont aan dat de laatste meer effect ressorteren. Het onderzoek van het ALF-programma in Duitsland (Kröger et al 1999) concludeert dat een programma met enkel specifieke lessen niet effectief is, met enkel onspecifieke lessen evenmin: een combinatie is nodig voor een effectief programma. Paulette Van Oost van Ugent was in 1993 tot dezelfde conclusie gekomen voor het programma Leefsleutels voor Jongeren (Van Oost, 1993).

5.7

INTEGRATIE IN EEN DRUGBELEID OP SCHOOL

De Sleutel hanteert in de organisatie van trainingen drie strategieën: • het implementeren van een centraal uitgewerkt programma • opleiden van docenten • integratie in het DOS (drugbeleid op school, althans in het middelbaar onderwijs) Het Europees Waarnemingscentrum voor Drugs en Drugverslaving (www.emcdda.europa.int) ziet maar weinig voorbeelden waar deze drie strategieën gecombineerd worden:


13

De factoren die een bijdrage leveren aan een succesvolle uitvoering van preventie in scholen zijn bekend: een strikte toepassing van de ontwikkelde programma’s door adequaat opgeleide docenten, een duidelijk afgebakende inhoud en het verstrekken van handboeken en ander ondersteunend materiaal. Daarnaast dient drugspreventie geïntegreerd te worden in een overkoepelend schoolbeleid op het gebied van drugsgebruik en gezondheid (Paglia en Room, 1999; Chinman et al., 2004). In de praktijk worden er echter drie afzonderlijke strategieën gehanteerd die slechts zelden geïntegreerd worden. In de eerste strategie vindt preventie plaats via grote nationale programma’s (Tsjechië, Ierland, Litouwen en Nederland) of via een reeks van goedgekeurde programma’s (Griekenland, Spanje, Hongarije, Zweden). Bij de tweede aanpak ligt de nadruk op het opleiden van docenten (het Frans sprekende gedeelte van België, delen van Duitsland, Oostenrijk, Verenigd Koninkrijk) uitgaande van de veronderstelling dat docenten de preventieboodschap in de dagelijkse schoolactiviteiten zullen integreren. Tot slot kiest een aantal landen (zoals Portugal, Finland) voor een strategie waarbij gebruik gemaakt wordt van netwerken van scholen die veel aandacht aan een goede gezondheid besteden. Alleen in Ierland en Spanje worden deze drie strategieën op coherente wijze in het hele land toegepast . De Sleutel heeft, via haar EU-Dap vertegenwoordiging, in het EMCDDA gepleit voor focus op adapatie en differentiatie in de laatste schakels van implementatie. Training van leerkrachten dient immers voor een groot deel om die leraren wegwijs te maken in het programma, hoofdzaak en bijzaak te kunnen ondescheiden om zo het gestandaardiseerde programma aan te passen aan haar of zijn specifieke klasgroep. Het EMCDDA nam deze aanbevelingen op in haar criteria voor het EDDRA 'best practice' portaal.

6 TRAININGEN VOOR LEERKRACHTEN 6.1

COMPETENTIES VERBETEREN

Het werken aan sociale vaardigheden is een opdracht van elke school. De ontwikkelingsdoelen en de eindtermen verwijzen daar duidelijk naar. Vaak heeft de school nood aan meer competentie bij de leerkrachten om deze vaardigheden over te brengen. Het implementeren en het op elkaar afstemmen van de activiteiten en de lessen blijft een drempel. Vandaar de noodzaak van training. Dat geldt zowel voor basis- als middelbaar onderwijs. Ideaal is een meerdaagse teamtraining zodat alle leerkrachten van het team de ondersteuning ontvangen. Het werken met het volledige team onder begeleiding van een trainer is een garantie voor het succesvol implementeren van een methode van gezondheidsopvoeding of drugpreventie. De integratie in het pedagogisch programma van de school is dan meestal groot. Dit is soms haalbaar in basisscholen, waar de schoolteams eerder beperkt zijn van grootte, maar dit is het zeker niet voor de doorsnee middelbare school. De school beslist steeds autonoom in welke mate en op welke wijze zij één of meerdere leerkrachten laat trainen en hoe ze het preventieprogramma van De

14


Sleutel integreert in haar pedagogisch programma. Zowel de training als de implementatie-modaliteiten houden hier sterk rekening mee. Het drukke schoolprogramma laat maar weinig tijd meer voor opleidingen. Scholen vragen dan ook steeds meer naar eendaagse opleidingen. Toch gaan we uit van een training van vier halve dagen. Dit om de effectiviteit te kunnen blijven garanderen. Wijziging van attitude en aanleren van interactieve werkvormen vereist nu eenmaal oefening en tijd. Drugpreventie op scholen kan inhoudelijk enorm worden verbeterd door intensieve preventietraining van deskundigen en docenten. Dit blijkt uit ervaringen van een aantal landen waar veel aandacht wordt besteed aan de training van deskundigen in preventiemodellen en methodologieën, en dit leidt tot het verstevigen van de empirische basis van veel projecten. (EMCDDA 2004)

6.2

OPBOUW EN INHOUD VAN EEN TRAINING

Een training bestaat in principe uit 2 volledige dagen (4 dagdelen), al dan niet opeenvolgend maar kan ook bestaan uit 1 trainingsdag en 2 follow-up dagdelen. Het voordeel van deze follow-up dagen is dat leerkrachten het aangeleerde al eens kunnen uittesten en hun ervaringen kunnen inbrengen en ook ‘huiswerk’ kunnen maken. Een training van leerkrachten houdt steeds volgende onderdelen in: -

-

Inzicht in de achtergrond en visie van het programma om het te kunnen integreren in de lesgeefstijl en om aan te passen op leerkracht - klas en leerkracht - leerling-niveau. Overzicht van het materiaal van het programma Voorbeeldles uit het programma Demonstratieles in groep voorbereiden en uitvoeren Didactische tips, interactief werken, bouwstenen voor een goede implementatie

Vanaf 2012 krijgen alle deelnemende leerkrachten ook elk één exemplaar van het didactisch materiaal. Dit is meestal een handboek en een werkboek.

7 IMPLEMENTATIE Buiten enkele open trainingsdagen die we zelf organiseren en promoten, worden trainingen door de partners op het terrein ingericht. Vormingen kunnen worden ingericht door één school, die daarvoor enkele pedagogische studiedagen aanwendt. Ze kunnen ook worden ingericht door een preventiedienst, een CGG, een LOGO, een scholengroep, een nascholingsdienst of een andere coördinerende groep. Voordelen van het werken met een inrichtende partner zijn divers: - zij zijn aanwezig op het terrein en kennen de specifieke lokale noden - ze kennen de scholen in de regio en kunnen dan ook veel gerichter de training promoten


15

-

ze hebben meer logistieke mogelijkheden: huur zaal, contactgegevens scholen, catering, inschrijvingen registreren… ze nemen soms een deel van of volledig de kostprijs op zich Ze kunnen follow-up sessies lokaal organiseren

Intensieve netwerking met de inrichtende partners zal een omvangrijk deel van onze taakbesteding uitmaken. Er moet meer ingezet worden op het uitbouwen van het netwerk met nieuwe partners op het terrein, zoals bijvoorbeeld de Logo’s, die nog maar pas drugpreventie tot hun takenpakket toegevoegd zagen. Daarnaast moeten onze huidige netwerken worden onderhouden. Prijssetting De Sleutel hanteert een deelnameprijs voor de inrichter van een training, zij het een school of een andere organisatie, van 180 euro per dagdeel. Deze bijdrage vragen we: ° omdat het subsidiebedrag niet voldoende groot is om de volledige loonkost te dragen, laat staan de andere kosten zoals een werkboek en handboek voor elke deelnemer, ander ondersteunend trainingsmateriaal, administratie, netwerking en promotie,… ° als een eigen inspanning om te vermijden dat scholen vrijblijvend training inrichten zonder intentie het programma te willen implementeren. De totale kostprijs per dagdeel werd ook zeer bewust een stuk lager gehouden dan de kostprijs van gelijkaardige trainingen, waardoor deze zeker aantrekkelijk blijft voor de scholen.

8 EVALUATIE: INDICATOREN 8.1 -

8.2

EVALUATIECRITERIA schoolteams maken gebruik van het aanbod het aanbod is gebruiksvriendelijk schoolteams leren de vaardigheden aan bij hun leerlingen

VERZAMELING VAN INDICATOREN

De parameters voor een bruikbare evaluatie zijn er: kwantitatieve benchmarks om het bereikte aantal tussenpersonen en uiteindelijke doelgroepleden te meten. Tevens zijn er in de trainingen procesevaluaties voorzien, met subjectieve schalen die door de deelnemers worden aangegeven, en kwalitatieve gegevens door de trainer ingezameld en gerapporteerd. De Sleutel heeft ook een instrumentarium opgebouwd van gestructureerde vragenlijsten en semi-gestructureerde interviews die naar de implementatiecondities peilen bij scholen waarvan leerkrachten werden getraind. Registratie-instrumenten zijn door De Sleutel ontwikkeld met volgende resultaten: • Integratie van onze vormingsactiviteiten in de gewijzigde GINGER-registratie van VAD, • Regionale kwartaalrapportage naar geïnteresseerde bestemmelingen (CGG, LOGO, preventiedienst, Dagcentrum De Sleutel)

16


•

Een registratie die de EU-Dap Faculty ontwikkelde biedt interessante mogelijkheden om tot op het leerkracht-leerling niveau te registreren welke proportie van het programma (welke activiteiten uit welke lessen) uiteindelijk werd gegeven. Deze tools dienen nog aan de mogelijkheden van de leerkrachten op het terrein aangepast te worden. Maar dan wordt het een interessant instrument om de toepassing van de programma’s in het klaslokaal in beeld te kunnen brengen. Dat zal accurater zijn dan de extrapolaties die we nu moeten hanteren. Zulke registratie zal steeds op basis van steekproeven worden uitgevoerd. De inspanning hiervoor is maar efficiënt als het resultaat ook kan worden gelezen en gebruikt door de leerkrachten zelf. We zullen dan ook werk maken van leesbare rapportage op onze website. Op die manier wordt de registratie niet alleen aantrekkelijker, maar wordt het ook een onderdeel van marketing en promotie. Daarvoor kunnen we sociale netwerken aan onze website verbinden, zodat leerkrachten met leerkrachten communiceren over de preventieprogramma’s.

8.3

MINIMALE INDICATOREN

Indicatoren die eenvoudig vanuit onze database (SPOT) kunnen worden weergegeven. - Het aantal uitgevoerde interactieve trainingen - Het doelpubliek van de trainingen (basis/sec, soort onderwijs) - Het aantal dagdelen per vorming Vormingen bestaan uit drie of meer activiteiten waar dezelfde leerkrachten aan deelnemen. Die meer intensieve vorming vermindert uiteraard het aantal leerkrachten dat bereikt wordt, maar verhoogt de duurzame toepassing in de klas. - Het aantal deelnemers per vorming Het aantal deelnemende leerkrachten aan een activiteit varieert van 10 tot 20. Door middel van een mondelinge en schriftelijke bevraging van de leerkrachten aan het einde van elke vorming kunnen we antwoord geven op volgende indicatoren: - De evaluatie van de vormingen door de betrokkenen, inclusief het element van prijssetting Wat wordt bevraagd: ° de kwaliteit van de methodiek, de lesgever, de materialen en de logistiek ° de sterke punten en suggesties voor verbetering van de kwaliteit - Het aantal bereikte leerlingen (projectie) Onze registratie in 2007-2008 leverde 1 klas per leerkracht op voor het basisonderwijs; evaluatieformulieren in 2008-2009 bij 324 leerkrachten van het middelbaar onderwijs leverden gegevens van 54 leerkrachten op die het aantal klassen voor implementatie invulden: 2 klassen per leerkracht middelbaar onderwijs. Zowel in het basis- als in het middelbaar onderwijs stelden we in de vorige projecten een gemiddelde van 21 à 22 leerlingen per klas vast. Op deze manier kunnen we het aantal bereikte leerlingen berekenen.


17

Een steekproef van leerkrachten die training volgden wordt bevraagd over de mate waarin zij de programma’s implementeren. - Een meting van de toepassingsgraad (op basis van steekproef) Procesdata uit onderzoek in het Europese EU-Dap project, bij Mentor International en in het internationale Lions-Quest netwerk leveren implementatiescores rond de 75% op na een basistraining in de lifeskills-methodiek. De inrichtende partners worden bevraagd over de kwaliteit van de samenwerking, de training en de prijssetting. - De evaluatie van de vormingen door de betrokkenen, inclusief het element van prijssetting

8.4 -

TOEGEVOEGDE INDICATOREN Weergave van de inrichtende partners Vormingen kunnen worden ingericht door één school, die daarvoor enkele pedagogische studiedagen aanwendt. Ze kunnen ook worden ingericht door een preventiedienst, een LOGO, een scholengroep, een nascholingsdienst of een andere coördinerende groep. Dan nemen 5 à 8 scholen deel (cijfers 2008).

9 PROGNOSE: BEREIK, IMPACT EN OUTPUT Het Lifeskills project van De Sleutel is identificeerbaar per unit (een trainingsdagdeel). Elke unit bereikt een aantal leerkrachten. Elke leerkracht bereikt een aantal leerlingen. Er zijn ook activiteiten die rechtstreeks leerlingen bereiken, van interactieve en algemeen preventieve aard, maar deze zijn niet het onderwerp van deze aanvraag. Jaarlijks willen we 200 units implementeren, met als gevolg 900 getrainde leerkrachten en 14.850 bereikte leerlingen uit de doelgroep. Bovendien zullen deze leerkrachten het preventieprogramma in de komende jaren systematisch verder gaan toepassen. Daarvoor gaan we er op empirische basis van uit dat slechts 75% van de getrainde leerkrachten het programma in de klas toepast en dat er jaarlijks 20% van afvalt.

9.1

PROGNOSE AANTAL TRAININGEN EN LEERKRACHTEN

Planning voor één jaar: 1 jan – 31 dec 2012 Units (dagdelen) 200 # leerkrachten middelbaar onderwijs # leerkrachten basisonderwijs

600 300

Elk jaar worden 200 dagdelen georganiseerd. Een training bestaat uit gemiddeld 4 dagdelen. Ongeveer 1/3 van deze trainingen zijn voor leerkrachten van het basisonderwijs, 2/3 voor leerkrachten van het middelbaar onderwijs (uit registraties van voorbije jaren gedistilleerd).

18


Een training telt gemiddeld 18 deelnemers. Middelbaar onderwijs: bij een implementatiegraad van 75% van de getrainde leerkrachten en een gemiddelde van 22 leerlingen per klas en 2 klassen per leerkracht bereiken we zo elk jaar 600 x 75% x 22 = 9.900 nieuwe leerlingen. In het basisonderwijs geeft dezelfde proportie leerkrachten les aan 22 leerlingen en zo bereiken we 300 x 75% x 22 = 4.950 nieuwe leerlingen. # nieuwe leerlingen middelbaar onderwijs # nieuwe leerlingen basisonderwijs # bereikte scholen

9.900 4.450 200

Tijdens een training zijn gemiddeld 4 middelbare school leerkrachten van dezelfde school (150 scholen). In de basisschool zijn dit er 6 (50 scholen). (uit registraties van voorbije jaren gedistilleerd)

9.2

PROGNOSE AANTAL BEREIKTE LEERLINGEN

Hiervoor gaan we uit van: • 22 leerlingen per klas • Een implementatiegraad van 75% van het aantal getrainde leerkrachten. Niet alleen zullen er leerkrachten zijn die na de training kiezen om het programma toch niet toe te passen, er zijn ook leerkrachten met een coördinerende of (zorg-)ondersteunende taak die onze training volgen. (Dit percentage werd opgemaakt uit onderzoek bij eerder getrainde leerkrachten) • Een afname van de implementatie met 20% per jaar. Een leerkracht die getraind is zal het programma een aantal jaar blijven geven, zodat het aantal bereikte leerlingen cumulatief is. Bij deze cumulatieve berekening worden de leerlingen van de nieuwe leerkrachten samengeteld met de leerlingen van 80% leerkrachten van het voorgaande jaar. (Dit percentage werd opgemaakt uit onderzoek bij eerder getrainde leerkrachten)

2012 2013 2014 2015 2016

# lln van getrainde lkr in 2012 14.850 11.880 9504 7603 6082 49.919

# lln van getrainde lkr in 2013


14.850 11.880 9504 7603 43.837

14.850 11.880 9504 36.234


# lln van getrainde lkr in 2016 Totaal 14.850 26.730 36.234 14.850 43.837 11.880 14.850 49.919 26.730 14.850 171.570

10 EXPERTISE VAN DE AANVRAGER


19

De Sleutel heeft een bijzondere expertise uitgebouwd in het ontwikkelen, designen en implementeren van het lifeskills-model als strategie van drugpreventie. Daarin zijn van tel: • Combinatie van algemene vaardigheidslessen met druggerelateerde activiteiten, informatie en attitude • Ontwikkeling en handhaving van een interactieve2 ‘delivery’ van het programma in trainingen, vormingen en voorlichting – niet enkel aan leerkrachten, maar ook rechtstreeks aan leerlingen en ouders. • Een internationaal netwerk van deskundigen, experts en practitioners in het werkveld van gezondheidspromotie en drugpreventie. • Een nationaal netwerk van positieve samenwerking met lokale preventiewerkers, instanties op verschillende niveaus, scholen en vrijwilligersorganisaties. Terwijl deze aanvraag zich richt tot het aspect training van de preventieprogramma’s, is De Sleutel ook geëngageerd om deze programma’s verder te evalueren en bij te sturen. Zulke methodiekontwikkeling maakt duidelijk geen deel uit van de aangevraagde beheersovereenkomst, maar De Sleutel garandeert een degelijke opvolging. De in dit kader gesloten samenwerkingsverbanden met VAD en VIGeZ dragen bij tot een grotere kwaliteit van zulke methodiekontwikkeling. De Sleutel is een van de deelnemers in het internationale netwerk van trainers die geschoold en bijgeschoold worden in het verspreiden van de lifeskills methodiek. De “EU-Dap Faculty” staat in voor internationale bijscholingen en een e-learning platform om onze trainerscompetenties te verhogen. De Sleutel is een Vlaamse organisatie, gelieerd via internationale werkgroepen en programma’s aan toonaangevende onderzoeksinstituten in Europa. De trainers die de lifeskills programma’s van De Sleutel introduceren bij leerkrachten zijn gebrevetteerd door en maken deel uit van het internationale Lions-Quest trainers team.

BETROKKENEN IN HET PROJECT • • • •

Damien Versele: algemeen directeur Joke De Kimpe: coördinatie, training Johan Van de Walle: training Yannick Weyts: administratie

Binnen De Sleutel zijn nog andere medewerkers betrokken bij dit project door hun inhoudelijke ondersteuning en netwerking

2

Interactief werken is meer dan een actieve vorm van lesgeven met ruimte voor vraag en antwoord: interactief in deze context is het laten uitwisselen van gevoelens en gedachten door de klas, de deelnemers, de ouders. Dat hangt samen met het faciliteren van een open en veilig klimaat. Een key factor om tot social influence te komen.

20


11 SAMENWERKING 11.1

NETWERKING EN AFSTEMMING MET PREVENTIEWERKERS

OP HET TERREIN De Sleutel wil scholen overtuigen om een grotere investering te doen in vorming van leerkrachten door daar meer dan een halve dag in te investeren. Daarvoor is meer overtuigingskracht nodig. Scholen vragen liever een vorming aan die zich rechtstreeks tot de leerlingen richt. Voor het Train de Trainers model en implementatie van een preventieprogramma waarin de leerkracht de deliverer is staan de scholen niet zomaar aan te schuiven. Nochtans is die component essentieel voor effectieve preventie. Een gevoelige besteding van de staftijd en middelen aan communicatie, promotie en marketing dringt zich op. Ook netwerking met de lokale en centrale actoren maakt hier deel van uit. Het komt de duurzaamheid en effectiviteit ten goede De werking op het terrein van LOGO’s, CGG, regionale en lokale preventiewerkers wordt door de werkgroep TAD, onder leiding van het Agentschap voor Zorg en Gezondheid duidelijker gedetermineerd en omschreven. De Sleutel vertrekt vanuit een sterke uitgangspositie: waar we in een overleg zijn betrokken, komen de programma’s ter sprake en de preventiewerkers promoten de opleidingen in hun contacten met het onderwijs. Het was de laatste jaren een aandachtspunt voor De Sleutel om de LOGO’s, de CGGpreventiewerkers en de lokale preventiediensten te betrekken bij de disseminatie en ondersteuning van de trainingen. Dit dient een tweevoudig doel: a) vergroten van de implementatiegraad: meer deelnemers gaan het project ook toepassen, doordat de intermediairen daartoe motiveren en ondersteunen b) om het implementatie-‘volume’ te vergroten: de leerkrachten geven meer lessen uit het programma, doordat de intermediairen een monitorfunctie kunnen vervullen en zo de leerkracht een spiegel voorhouden waarin de intentie vergeleken kan worden met de realiteit Een eerste vereiste hiervoor is het goed en regelmatig informeren van de intermediairen over de recente en geplande activiteiten op hun terrein. De verbeterde registratie biedt hiervoor de instrumenten.

11.2

NETWERKING EN AFSTEMMING MET VLAAMSE

PARTNERORGANISATIES Naast samenwerking met regionale en lokale partners is een samenwerking met de Vlaamse partnerorganisaties zoals VAD en VIGeZ ook van onschatbare waarde. Niet enkel voor de ontwikkeling van methodieken voor programma’s zijn zij een belangrijke partner maar ook voor de verdere uitwerking en op puntstelling van onze evaluaties van zowel onze programma’s als trainingen.


21

11.3

NETWERKING EN AFSTEMMING MET DE VERSCHILLENDE

ONDERWIJSINSTANTIES De Sleutel heeft een uitgebreid scholennetwerk en heeft met vele scholen een jarenlange samenwerking uitgebouwd. Extra investeringen zijn nodig om de overkoepelende onderwijsinstanties te bereiken. We zien daarin een waardevolle samenwerking met de Vlaamse partnerorganisaties, VAD en VIGeZ, die deze partners in hun netwerk hebben.

12 SAMENWERKINGSVERBANDEN De implementatie van de trainingen in het basis- en middelbaar onderwijs wordt gedaan in samenwerking met lokale preventiewerkers (stedelijk, intergemeentelijk of CGG) en Logo’s. Op een Vlaams niveau werken we samen met VAD en VIGeZ. Onderstaande tekst weerspiegelt de samenwerkingssfeer met de diverse actoren. Het sluit samenwerking met andere organisaties niet uit. Deze onderstaande nota’s werden in overleg met de genoemde partners opgesteld. Contact met de verschillende partners: Logo's: mailcontacten sinds 10 februari 2011. Samenwerkingsvoorstel geformuleerd door De Sleutel en verder overlegd en gefinaliseerd via mailverkeer (definitief op 24 februari 2011) CGG's: telefonische en mailcontacten met Ann Moens, zorgnet Vlaanderen, en Wim Van Wambeke, fdgg (definitief op 31 maart 2011). Overleg met CAD (Marcel Van Heckx en Dimitri Das) op 18 februari 2011 VAD: overleg op 7 maart 2011 met Marijs Geirnaert. Samenwerkingsvoorstel geformuleerd door De Sleutel en verder overlegd en gefinaliseerd via mailverkeer (definitief op 22 maart 2011). VIGeZ: overleg op 11 februari 2011 met Olaf Moens en Stefaan Hendrickx. Samenwerkingsvoorstel geformuleerd door VIGeZ en verder overlegd en gefinaliseerd via mailverkeer (definitief op 16 maart 2011). Op 11 april 2011 werd onze ingediende aanvraag digitaal aan bovenstaande partners bezorgd.

12.1

SAMENWERKING LOGO’S – DE SLEUTEL

Naar aanleiding van de erkenning tot terreinorganisatie voor vaardigheidstraining rond preventie van middelengebruik in het onderwijs. Mogelijkheden voor deze samenwerking:

12.1.1 •

22

WAT KUNNEN DE LOGO’S BIEDEN:

Een uitgebreid regionaal netwerk met goede contacten met scholen, CLB’s, drugpreventiewerkers van lokale besturen en CGG’s en andere relevante partners


• • • • •

•

Goede kennis van en mogelijkheid tot signaleren van de regionale aandachtspunten, noden en verwachtingen Sterk in sensibilisatie van het eigen regionale netwerk in de noodzaak van effectieve (drug)preventie op school. Expertise in de juiste lokale verspreidingsmethodiek. Lokale facilitatie van trainingen voor leerkrachten e.a. relevante partners. De implementatie van de methodieken ondersteunen door het organiseren van follow-upmomenten voor leerkrachten met inhoudelijke ondersteuning van De Sleutel. Deze follow-upmomenten hebben tot doel implementatie van de methodieken te ondersteunen, nieuwe inzichten of oefeningen te verspreiden, uitwisseling tussen collega’s te realiseren… ‘disseminatie’ in de brede zin van het woord, inclusief aanpassing naar en ondersteuning van de boven-school, lokale en regionale eigenheid of verwachtingen. De Sleutel heeft grote behoefte aan informatie op dit niveau, voorafgaand aan de training en terugkoppeling nadien.

12.1.2 • • •

• • • •

WAT KAN DE SLEUTEL BIEDEN:

Expertise in programma’s rond sociale vaardigheden en drugpreventie. Ervaren en opgeleide trainers die met kennis van zake trainingen op een interactieve wijze kunnen verzorgen. Trainingen voor leerkrachten in het werken aan sociale vaardigheden, die een algemeen preventief karakter hebben. Met andere woorden, deze trainingen dragen ook bij tot depressie- en suïcidepreventie, gezonde voeding, medicatiegebruik… Dit is vooral het geval met het materiaal voor het basisonderwijs (‘Het gat in de haag’ en ‘Contactsleutels’). Het materiaal voor het secundair onderwijs (‘Unplugged’) omvat natuurlijk ook algemene sociale vaardigheden maar is meer uitgewerkt naar drugpreventie. Materialen en methodieken die evidence based zijn. Training van Logo-medewerkers en andere lokale partners volgens hun noden. Trainingen die niet enkel illegale drugs behelzen maar ook tabak en alcohol. Trainingen waarvan de vorm en duur aangepast zijn aan de regionale noden die door de Logo’s en hun partners worden aangebracht: intensiteit van de training, follow-up, per schoolteam of ‘mix’,…

12.2

SAMENWERKING CGG’S – DE SLEUTEL

Naar aanleiding van de erkenning tot terreinorganisatie voor vaardigheidstraining rond preventie van middelengebruik in het onderwijs. Mogelijkheden voor deze samenwerking:

12.2.1.1 Wat kunnen de CGG bieden: • Expertise in het ondersteunen bij de ontwikkeling van een TADpreventiebeleid in de scholen • Kaderen van sociale vaardigheidstrainingen in een TAD-beleid in de scholen en scholengemeenschappen.


23

•

Goede kennis van en mogelijkheid tot signaleren van de regionale aandachtspunten, noden en verwachtingen • Kennis van en expertise in TAD-preventiestrategieën, zodat de scholen een congruent beleid kunnen opzetten. 12.2.1.2 Wat kan De Sleutel bieden: • Expertise in programma’s rond sociale vaardigheden en drugpreventie. • Materialen en methodieken die evidence based zijn. • Trainingen die niet enkel illegale drugs behelzen maar ook tabak en alcohol, en in het basisonderwijs ook andere GGZ-thema’s omvatten. • Trainingen waarvan de vorm en duur aangepast zijn aan de noden en omstandigheden van de school. • Ervaren en opgeleide trainers die met kennis van zake trainingen op een interactieve wijze kunnen verzorgen. In dit kader voorziet De Sleutel concreet om: 1. de trainingsprogramma’s lokaal te moduleren rekening houdend met de behoeften en noden die CGG in de ondersteuning van scholen signaleren en met de korte en lange termijnplanning die ze samen met hen opstellen 2. in intakegesprekken en voorafgaand overleg met scholen niet alleen het bredere DOS in rekenschap te brengen maar ook naar het totale gamma van programma’s te verwijzen dat bij de CGG voorhanden is 3. efficiënt te communiceren over geplande activiteiten, maar ook over signalen of relevante suggesties die in de trainingen en vooral de voorziene intensievere opvolging van scholen aan bod kwamen, gerelateerd aan TAD-beleid maar ook aan het bredere gezondheidszorgbeleid van de scholen waar De Sleutel mee werkt, om bij te dragen tot een betere lokale of regionale zorgkoppeling 4. periodiek overleg met het CGG over deze schoolgebonden preventie, regionaal of subregionaal, om af te stemmen.

12.3

SAMENWERKING VAD – DE SLEUTEL

Samenwerkingsverband tussen de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD) en De Sleutel in de erkenning als terreinorganisatie voor vaardigheidstraining inzake preventie van middelengebruik in het onderwijs. VAD engageert zich om aan te sluiten bij het samenwerkingsverband rond De Sleutel in het kader van de oproep tot terreinorganisatie voor vaardigheidstraining rond preventie van middelengebruik in het onderwijs3. De Sleutel meent dat VAD een specifieke bijdrage kan leveren tot het versterken van deze kandidatuur en tot de kwaliteitsvolle uitvoering van de beheersovereenkomst. VAD wil haar inhoudelijke deskundigheid op het vlak van alcohol- en andere drugproblemen als Vlaamse koepelorganisatie in dit project

3

Vlaams agentschap voor welzijn, zorg en gezondheid, Oproep voor het sluiten van een beheersovereenkomst met een organisatie met terreinwerking in het kader van preventieve gezondheidsbeleid: Vlaamse organisatie met terreinwerking voor vaardigheidstraining rond preventie van middelengebruik in het onderwijs. December 2010.

24


inbrengen, alsook de expertise als partnerorganisatie op het vlak van methodiekontwikkeling, implementatie en evaluatie.

12.3.1

MEERWAARDE VAN VAD IN HET SAMENWERKINGSVERBAND

Samenwerking met de VAD levert meerwaarde voor volgende concrete actiegebieden: 1. Inhoudelijke ondersteuning bij de ontwikkeling van implementatiemethodieken. De Sleutel zal de huidige implementatiemethodiek voor vaardigheidstrainingen verder uitwerken en verfijnen. Klemtoon wordt gelegd op aandacht hebben voor de specificiteit van de thema’s, de setting en de lokale situatie. Hiervoor is een wisselwerking tussen het terrein en partnerorganisaties onontbeerlijk. Gezien de expertise van VAD in methodiekontwikkeling aangaande preventie van alcohol- en andere drugproblemen, is een samenwerking op dit vlak een uitgangspunt. 2. Inhoudelijke ondersteuning van de evaluatie. De Sleutel plant een uitbouw en heroriëntering van de monitoring en evaluatie van de vaardigheidstrainingen. Klemtoon wordt gelegd op implementatiegraadmeting en effecten op handelen van intermediairen. Advies van VAD over design en evaluatie-instrumenten, zal hier zeker een meerwaarde bieden. 3. Organisatorische ondersteuning van de communicatie en promotie van het aanbod van vaardigheidstrainingen. De Sleutel streeft een ruimere verspreiding van vaardigheidstrainingen na via een meer systematische benadering van de sector gezondheidspromotie en het onderwijs. Naast implementatie door loco-regoniale implementatie via de Logo’s, wordt ook ingezet op lokale integratie in DOS door de preventiewerkers van de CGG’s. De expertise van VAD in verband met de samenwerking met deze preventiewerkers is hierin zeker verrijkend, evenals de contacten met de Vlaamse onderwijspartners, die ook een rol kunnen spelen in de verspreiding van het aanbod. 4. Methodiekontwikkeling en actualisering Binnen de opdracht van dit project is geen ruimte voorzien voor het ontwikkelen van nieuwe methodieken. Op basis van evaluatie en trends in druggebruik (cfr. o.a. VAD-leerlingenbevraging) kan het wel nodig zijn om in een tijdspanne van 5 jaar actualiseringen van de aangeboden methodieken door te voeren. In dit kader wensen we onze inhoudelijke kennis in te brengen op vlak van de alcohol- en andere drugproblematiek bij jongeren en op het vlak van methodiekontwikkeling (cfr. opdrachten als partnerorganisatie). De samenwerking krijgt vorm in een ondersteuningsgroep waar VAD, VIGeZ en eventueel andere partners aan participeren. De vergaderfrequentie zal minstens jaarlijks zijn en wordt bij aanvang van het project met de leden overeengekomen. Er wordt tevens een procedure uitgewerkt voor de modaliteiten van samenwerking. Daarnaast is permanente uitwisseling en communicatie nodig om de planning en bijsturingen uit te wisselen en op elkaar


25

af te stemmen. Naar de eindgebruiker (school) is het belangrijk om het aanbod te clusteren en de plaats van sociale vaardigheden in een DOS te kaderen (pijler educatie). De Sleutel engageert zich om haar activiteiten te blijven registreren in Ginger.

12.3.2

EEN COMPLEMENTAIRE SAMENWERKING

Gezien zijn deskundigheid op de bovengenoemde domeinen is VAD een relevante partner waarmee samenwerking leidt tot een meerwaarde voor het opzetten van deskundigheidsbevordering en het uitvoeren van vaardigheidstrainingen rond preventie van middelengebruik in het onderwijs. VAD erkent de gedegen expertise van De Sleutel als implementator en deskundigheidsbevorderaar voor wat betreft het trainen van intermediairs in het aanbrengen van sociale vaardigheden en middelenpreventie bij kinderen en jongeren. Rekening houdend met de complementaire meerwaarde van de verschillende organisaties biedt een samenwerking de beste garantie op een positieve beoordeling van het dossier, maar vooral ook op een succesvolle verspreiding van vaardigheidstrainingen in Vlaanderen.

12.4

SAMENWERKING VIGEZ – DE SLEUTEL

Het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ) als partner in het samenwerkingsverband rond De Sleutel als terreinorganisatie voor vaardigheidstraining inzake preventie van middelengebruik in het onderwijs In deze nota onderbouwt het VIGeZ het voorstel om als partner aan te sluiten bij het samenwerkingsverband rond De Sleutel bij zijn kandidatuur voor het afsluiten van een beheersovereenkomst als terreinorganisatie voor vaardigheidstraining rond preventie van middelengebruik in het onderwijs. Het VIGeZ meent een specifieke bijdrage te kunnen leveren tot het versterken van deze kandidatuur en tot de kwaliteitsvolle uitvoering van de beheersovereenkomst. De beheersovereenkomst heeft betrekking op ‘het geven van interactieve trainingen in het aanleren van intra- en interpersoonlijke vaardigheden, aan schoolteams in het basis- en secundair onderwijs, met het oog op het voorkomen van gezondheidsschade door middelengebruik. Na deze training zijn schoolteams in staat om deze vaardigheden aan te leren aan hun leerlingen.’ (Vlaams agentschap voor welzijn, zorg en gezondheid, Oproep voor het sluiten van een beheersovereenkomst met een organisatie met terreinwerking in het kader van preventieve gezondheidsbeleid: Vlaamse organisatie met terreinwerking voor vaardigheidstraining rond preventie van middelengebruik in het onderwijs. December 2010) Deze beheersovereenkomst omvat één resultaatsgebied: - Deskundigheidsbevordering bij intermediairen. Minimaal de volgende activiteiten moeten worden uitgevoerd:

26


‘Het organiseren van interactieve trainingen voor schoolteams (basis- en secundair onderwijs) in het aanleren van intra- en interpersoonlijke vaardigheden aan hun leerlingen, in bijzonder op het gebied van tabak, alcohol, drugs en medicatie. Na deze training zijn schoolteams in staat om deze vaardigheden aan te leren aan hun leerlingen.’ Hiervoor zijn minstens samenwerkingsverbanden vereist met de VAD, de Logo’s, de regionale preventiewerkers van CGG’s en met betrokken onderwijsinstanties. De oproep legt resultaten, evaluatiecriteria en indicatoren vast op niveau van verspreiding, waardering en toepassingsgraad door intermediairen.

12.4.1

MEERWAARDE VAN HET VIGEZ ALS PARTNER IN HET

SAMENWERKINGSVERBAND

De meerwaarde van de aanwezigheid van het VIGeZ in het samenwerkingsverband situeert zich op twee niveaus: - Als Vlaams expertisecentrum voor tabakspreventie is een samenwerking aangewezen vanuit deze thematische expertise. - Als Vlaams expertisecentrum voor gezondheidsbevordering is een samenwerking aangewezen vanuit de algemene expertises gezondheidsbevordering bij kinderen en jongeren en gezondheidsbeleid in onderwijs. Overeenkomstig de opdrachten voorzien in het convenant met de Vlaamse overheid (Convenant tussen de Vlaamse overheid en het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie vzw (2009 – 2010, verlengd voor de periode 2011 – 2015) levert het VIGez meerwaarde voor volgende concrete actiegebieden: - Inhoudelijke ondersteuning bij de ontwikkeling van implementatiemethodieken. De Sleutel zal de huidige implementatiemethodiek voor vaardigheidstrainingen verder uitwerken en verfijnen. Klemtoon wordt gelegd op aandacht hebben voor de specificiteit van de thema’s, de setting en de lokale situatie. Hiervoor is een wisselwerking tussen het terrein en partnerorganisaties onontbeerlijk. Advies over methodiek en ontwikkeling ervan wordt gegeven vanuit de thematische expertise tabakspreventie, de algemene expertises gezondheidsbevordering bij kinderen en jongeren en in onderwijs en de algemene expertise van de methodiekontwikkeling en organisatie van implementatie van gezondheidsinterventies. - Inhoudelijke ondersteuning van de evaluatie. De Sleutel plant een uitbouw en heroriëntering van de monitoring en evaluatie van de vaardigheidstrainingen. Klemtoon wordt gelegd op implementatiegraadmeting en effecten op handelen van intermediairen. Advies over design en evaluatieinstrumenten wordt gegeven vanuit de expertise betreffende de opvolging en evaluatie van interventies gezondheidsbevordering. - Organisatorische ondersteuning van de communicatie en promotie van het aanbod van vaardigheidstrainingen. De Sleutel streeft een ruimere verspreiding van vaardigheidstrainingen na via een meer systematische


27

benadering van de sector gezondheidspromotie en het onderwijs. Klemtoon wordt gelegd op loco-regoniale implementatie via de Logo’s en Vlaamse implementatie via de onderwijskoepels. Ondersteuning door VIGeZ wordt gegeven vanuit de algemene expertise van netwerking in gezondheidsbevordering en het eigen netwerk met Logo’s en Vlaamse onderwijspartners.

12.4.2

EXPERTISE EN ERVARING VAN HET VIGEZ

Thema tabakspreventie: Tabakspreventie is één van de 3 traditionele gezondheidsthema’s binnen het VIGeZ. Vanuit een jarenlange ervaring ontwikkelt het VIGeZ kadermethodieken, implementatiestrategieën, beleidsinstrumenten en educatieve materialen. Voor het onderwijs en de doelgroep kinderen en jongeren werden recent de methodes ‘360° rookvrij’ (beleidsinstrument voor scholen) en ‘Feel Free’ (rookstopondersteuning van jongeren) ontwikkeld. Daarnaast werden educatieve materialen/acties zoals game.over@tabak en de Wedstrijd Rookvrije klassen uitgewerkt en campagnes zoals ‘Als de rook uit je school is verdwenen’ opgezet. Ook achterliggende methodieken zoals ‘Motiveren tot rookstop’ (motiverende gespreksvoering voor intermediairen) en de evaluatie van strategieën en acties tabakspreventie op proces-, output- en effectniveau (bv. produktevaluaties van educatieve materialen, effectevaluatie van WRK, …) werden uitgevoerd. Gezondheidsbevordering in onderwijs / bij kinderen en jongeren: De voorbije periode vernieuwde het VIGeZ de kadermethodiek Gezonde School voor Vlaanderen en implementeerde die structureel en beleidsmatig in het onderwijs. Voor de operationalisering ervan werden beleidsinstrumenten ontwikkeld (bv. matrixmodel, kwaliteitscirkel, zelfevaluatie-instrument, …). Hiervoor werd een ruim netwerk opgezet met Vlaamse onderwijspartners en de overheid. Methodiekontwikkeling en implementatie van gezondheidsinterventies: Voor verschillende thema’s (tabakspreventie, voeding, veiligheid, beweging, milieu- & gezondheid, borstkankeropsporing, vaccinaties en geestelijke gezondheidsbevordering) ontwikkelde het VIGeZ methodieken en organiseerde het de implementatie ervan. Recente voorbeelden hiervan zijn bv. de methodiek Fitte School, het interactief instrument Kieskeurig en de Goed-Gevoel-Stoel. Evaluatie van gezondheidsinterventies: Het VIGeZ heeft ervaring met de evaluatie van methodes, acties en materialen (bv.: WRK, Tutti Frutti, …) op vlak van proces, output en effect. Daarnaast beschikt het VIGeZ over een uitgebreide ervaring van de evaluatie van gezondheidsbeleid (bv. : indicatorenbevraging scholen, bedrijven, lokale gemeenschappen). Tenslotte is er expertise met het construeren van evaluatiedesign (bv. Tutti Frutti) en evalutie-instrumenten (bv. zelfevaluatieinstrument voor scholen). Gezondheidsbevordering algemeen: Naast een inhoudelijke expertise met betrekking tot de ontwikkeling van interventies voor gezondheidsbevordering, heeft het VIGeZ ook algemene ‘secundaire’ expertises met betrekking tot de centrale methodes die gezondheidsbevordering hanteert, met name: deskundigheidsbevordering (bv.

28


opzetten van vormingsaanbod en begeleiden van intervisies ikv implementatie), projectmanagement (bv. begeleiden van organisaties, overheid, … bij opzetten projectmatige werking), beleidsmatig en settinggericht werken (bv. gezondheidsbeleid in scholen, bedrijven, lokaal sociaal beleid, …), doelgroepbewust en -specifiek werken (bv. Goed-Gevoel-Stoel, 24-uur niet roken-campagne, …) en implementatie van vernieuwingen (bv. implementatie en verankering van gezondheidsbeleid in onderwijs) behoren tot de generalistische expertises binnen het VIGeZ.

12.4.3

EEN COMPLEMENTAIR PARTNERSHIP

Gezien zijn deskundigheid op de bovengenoemde domeinen is het VIGeZ een relevante partner waarmee samenwerking leidt tot een meerwaarde voor het opzetten van deskundigheidsbevordering en het uitvoeren van vaardigheidstrainingen rond preventie van middelengebruik in het onderwijs. Het VIGeZ sluit zich aan bij de kandidatuur van De Sleutel voor deze oproep omwille van de gedegen expertise van De Sleutel als implementator en deskundigheidsbevorderaar voor wat betreft het trainen van intermediairs in het aanbrengen van sociale vaardigheden en middelenpreventie bij kinderen en jongeren. Rekening houdend met de complementaire meerwaarde van de partners biedt een samenwerking de beste garantie op een positieve beoordeling van het dossier, maar vooral ook op een succesvolle verspreiding van vaardigheidstrainingen in Vlaanderen.

13 TIMING EERSTE JAAR: 2012 j

f

m

a

m

j

j

a

s

o

n

d

registratiesysteem verbeteren implementatiegegevens trainingen # 450 leerkrachten 2sem 2011-2012 promotie trainingen 1ste semester schooljaar 2012-2013 focus op lokale en regionale netwerking literatuur- en fieldstudie invloed format aantal trainingsuren en booster sessies op implementatie verbeterde registratie trainingen # 450 leerkrachten 1sem 2012-2013 promotie trainingen 2de semester schooljaar 2012-2013 procesevaluatie getrainde scholen 2012 eval report

Gezien de uitzonderlijke beginsituatie voor De Sleutel kunnen we onmiddellijk van start gaan met het uitvoeren van trainingen. De promotie en netwerking richt zich op de sequentie van schooljaren en niet van kalenderjaren. Dit eerste jaar leggen we de focus op lokale en regionale netwerking, de samenwerking met Logo’s en CGG’s zijn daar belangrijke bouwstenen voor. We zetten bovendien specifiek in op regio’s waar we nog niet sterk aanwezig waren. Een aparte studie waar we menen nood aan te hebben is die naar de impact van de duur van de training op de toepassing van het betreffende preventieprogramma. Op het einde van het jaar bereiden we een rapportage voor op basis van de gestelde indicatoren, ook een procesevaluatie naar satisfactie in de getrainde scholen.


29

OVER VIJF JAREN 2012-2016 2012 zie supra 2013 realiseren van minimaal aantal trainingssessies #900 leerkrachten aanpassen trainingsformat naar resultaten evaluatie en literatuurstudie focus op netwerking op nationaal (gemeenschap) niveau 2014 realiseren van minimaal aantal trainingssessies #900 leerkrachten focus op gebruik van e-middelen voor netwerking met getrainde leerkrachten 2015 realiseren van minimaal aantal trainingssessies #900 leerkrachten evaluatie van trainingsmodules 2016 realiseren van minimaal aantal trainingssessies #900 leerkrachten focus op evaluatie van lifeskills trainingen op gedrag van de leerlingen rapport vijfjarenwerking

Waar de focus in jaar één op lokale netwerking ligt, besteden we in het tweede jaar extra aandacht aan netwerking op het niveau van het Vlaamse onderwijs, de koepels en netten. Samenwerking met VAD en VIGeZ is hierin cruciaal. Jaar drie leggen we de focus op het gebruik van sociale netwerken en digitale media om de getrainde leerkrachten meer met elkaar en met De Sleutel in contact te houden. Een evaluatie van de verschillende formats en modules staat voorop in het vierde jaar en in jaar vijf, bovenop een globaal eindrapport, voorzien we een evaluatie naar de leerkrachtenperceptie van de impact van het programma op het gedrag van de jongeren: wat zien zij veranderen? Het spreekt vanzelf dat de programma’s waaraan we de sociale vaardigheidstrainingen in deze beheersovereenkomst koppelen, niet onveranderd blijven. De Sleutel heeft een solide expertise in methodiekontwikkeling van lifeskills programma’s, en gaat in nauwe samenwerking met de partnerorganisaties verder met het evalueren, designen en verbeteren. Die activiteit staat formeel buiten deze overeenkomst, maar hangt er op de werkvloer sterk mee samen.

30


14 BEGROTING 2012

2013

2014

2015

2016

totaal

Inkomsten subsidiëring van de Vlaamse Gemeenschap 145.000,00 145.000,00 145.000,00 145.000,00 145.000,00 725.000,00 terugvordering verplaatsingen 8.000,00 8.160,00 8.323,20 8.489,66 8.659,46 41.632,32 inkomsten trainingen 36.000,00 36.000,00 36.000,00 36.000,00 36.000,00 180.000,00 (200 dagdelen x 180 euro) TOTAAL 189.000,00 189.160,00 189.323,20 189.489,66 189.659,46 946.632,32 Uitgaven administratie kantoorbenodigheden, postzegels, ea (1) telefoon, GSM (1) website (1) promotioneel drukwerk (2) onderhoud databank SPOT (3) onderhoud kopiër (1) totaal

1.000,00 1.000,00 800,00 3.000,00 1.000,00 300,00 7.100,00

1.020,00 1.020,00 816,00 3.060,00 1.020,00 306,00 7.242,00

1.040,40 1.040,40 832,32 3.121,20 1.040,40 312,12 7.386,84

1.061,21 1.061,21 848,97 3.183,62 1.061,21 318,36 7.534,58

1.082,43 1.082,43 865,95 3.247,30 1.082,43 324,73 7.685,27

36.948,69

huisvesting Electr - gas - water (1) onderhoud lokalen (1) totaal

1.400,00 700,00 2.100,00

1.428,00 714,00 2.142,00

1.456,56 728,28 2.184,84

1.485,69 742,85 2.228,54

1.515,41 757,70 2.273,11

10.928,48

netwerking verplaatsingen (4) vergaderkosten: huur lokalen, catering (4) totaal

1.570,00 750,00 2.320,00

1.601,40 765,00 2.366,40

1.633,43 780,30 2.413,73

1.666,10 795,91 2.462,00

1691,37 811,82 2.503,19

12.065,32

600,00 1.500,00

612,00 1.530,00

624,24 1.560,60

636,72 1.591,81

649,46 1.623,65

9.000,00 8.000,00 19.100,00

9.180,00 8.160,00 19.482,00

9.363,60 8.323,20 19.871,64

9.550,87 8.489,66 20.269,07

9.741,89 8.659,46 20.674,45

trainingskosten aankopen beamer en laptops (5) kopieerkosten + deelnemersmapjes (4) lesmateriaal handboek en werkboek per lkr (6) verplaatsingskosten (4) totaal

99.397,17

personeelskost (7) Coördinatie, netwerking, training, evaluatie Coördinatie en training 0,80 FTE Training 1 FTE Administratie 0,50 FTE totaal

51.693,13 54.521,46 55.611,89 56.315,67 57.441,98 67.167,56 68.510,91 69.881,13 71.278,75 72.704,33 30.927,41 32.171,81 32.815,25 32.797,71 33.453,67 149.788,10 155.204,19 158.308,27 160.392,13 163.599,98 787.292,66

TOTAAL

180.408,10 186.436,59 190.165,32 192.886,32 196.736,00 946.632,32

Resultaat

8.591,90

2.723,41

-842,12

-3.396,66

-7.076,54


0,00

31

(1) Berekening volgens verdeelsleutel personeel: personeel dienst preventie voorzien voor lifeskills (2,3 FTE) op het totale personeelsbestand van centrale dienst van De Sleutel (19 FTE) is gelijk aan 12,11% (2) Promotioneel drukwerk: druk van folders met aanbod van materiaal en training voor lager en secundair onderwijs (2 folders per vestigingsplaats = 10 000 folders aan 0,30 euro) (3) SPOT is onze database waarin alle gegevens van trainingen worden ingebracht: waar, wanneer, deelnemers,… Deze kan nog meer afgestemd worden op de huidige noden (indicatoren, evaluatie) (4) Deze kosten werden gebaseerd op kosten gemaakt in vorige werkingsjaren (2009 en 2010) (5) aankoop 2 beamers en 2 laptops +/- 1800 euro (afschrijven over 3 jaar) (6) 1 exemplaar van werkboek en handboek voor elke deelnemende leerkracht: 10 euro x 900 lkr (7) personeelskost:

Coördinatie en training: Joke De Kimpe, Lic, FT, 10j anciënniteit Training: Johan van de Walle, A1, FT, 33 jaar anciënniteit Administratie: Yannick Weyts, A1, FT, 19 jaar anciënniteit

32


REFERENTIES BAÑON ARIAS A., LOPEZ SANTIAGO A., VILLANUEVA BAÑULS M., ALARCON NICOLAS, M.D., HERRERO DOMINGUEZ N., DOMINGUEZ DOMINGUEZ A. (2002) resultadosde la evaluacion del programa "en la huerta con mis amigos". In: jornadas sobre prevencion de drogodependencias (7ª. 2002. Alcorcon). Ponencias de las vii jornadas sobre prevencion de drogodependencias. Alcorcon: ayuntamiento, agencia antidroga, blz 175-180. Cuijpers, P., Effective ingredients of schoolbased drug prevention programs: A systematic review, Utrecht, Addictive Behaviors, 2002, p. 1009-1023. BOTVIN GJ, BAKER E, DUSENBURY L, BOTVIN EM. Long-term follow-up results of a randomised drug abuse prevention trial in a white middle class population. JAMA 1995; 273: 1106-1112. CHINMAN, M., IMM, P. EN WANDERSMANN, A. (2004), Getting to outcomes 2004. Promoting accountability through methods and tools for planning, implementation, and evaluation, RAND Corporation: Santa Monica. DAHLGREN G, WHITEHEAD M (1993). Tackling inequalities in health: what can we learn from what has been tried? Working paper prepared for the King’s Fund International Seminar on Tackling Inequalities in Health, September 1993, Ditchley Park, Oxfordshire. London, King’s Fund DUSENBURY, L. EN FALCO, M. (1995), Eleven components of effective drug abuse prevention curricula. Journal of School Health 65, blz. 420–425. ELIAS MJ, Primary prevention as health and social competence promotion. Journal of Primary Prevention, 1995; 16:5-24. EMCDDA, Drugs in beeld, september-oktober 2002, www.emcdda.eu.int ENNETT S.T., A comparison of current practices in School-Based Substance Use Prevention Programs with Meta-Analysis Findings, Prevention Science, Vol. 4, No.1, March 2003. FAGGIANO F, VIGNA-TAGLIANTI F, BORRACCINO A, ANGIUS P, VERSINO E, LEMMA P. Schoolbased prevention for illicit drugs' use. In press in: The Cochrane Library, Issue 2, 2004. Oxford. FAGGIANO F, GALANTI MC, BOHRN K, BURKHART G, VIGNA-TAGLIANTI F, CUOMO L, FABIANI L, PANELLA M, PEREZ T, SILIQUINI R VAN DER KREEFT P, VASSARA M, WIBORG G , the effectiveness of a school-based substance abuse prevention program: EU-Dap cluster randomised controlled trial, Preventive Medicine 47 (2008) 537–543 FLAY, B. (2000), Approaches to substance use prevention utilizing school curriculum plus social environment change. Addictive Behaviours 25, blz. 861–866. HANSEN, W.B., School-based substance abuse prevention: A review of the state of the art in curriculum, 1980-1990, Health Education Research 1992; 7(3): 403-30. KELLI A ET. AL. Strategies to Prevent Underage Drinking, Alcohol and Research Health Vol. 26, No. 1, 2002. LOMBAERT, G., Middelengebruik bij 12- tot 18-jarige scholieren in Brugge. Resultaten van een onderzoek naar de risico- en protectieve factoren (onderzoeksrapport). De Sleutel, Gent 2010. PAGLIA, A. EN ROOM, R. (1999), Preventing substance use problems among youth: a literature review and recommendations. Journal of Primary Prevention 20 (1): 3– 50. TOBLER N.S. School-Based Adolescent Drug Prevention Programs: 1998 MetaAnalysis, The Journal of Primary Prevention p.275-334, Vol. 20, No 4, 2000. TOBLER, N. (2001), Prevention is a two-way process. Drug and Alcohol Findings nr. 5, blz. 25–27. TOBLER, N. EN STRATTON H.H. (1997), Effectiveness of school-based drug prevention programs: a meta-analysis of the research. Journal of Primary Prevention 18(1), blz. 71–128. VAN OOST, P. (1993), Leefsleutels voor jongeren: een eerste appreciatie, Welwijs (Leuven), blz. 21-25


33

WEARE K., Promoting mental, emotional and social health: a whole school approach. London, Routledge, 2000. WHO, Life skills education in schools. Geneva, Programme on Mental Health, World Health Organization, 1997.

34


Lifeskills BELEIDSPLAN - LIFESKILLS TRAININGEN VAN DE SLEUTEL ALS UNIVERSELE DRUGPREVENTIE

Recommend Documents