L.H. Antonides J.A. Stoop Management en Organisatie Economie en Maatschappij Mevrouw van der Meché V6.ml1 C.S.G. De Goudse Waarden

NO ONE IN THIS WORLD HAS EVER LOST MONEY BY UNDERESTIMATING THE INTELLIGENCE OF THE GREAT MASSES OF THE PLAIN PEOPLE

L.H. Antonides J.A. Stoop Management en Organisatie Economie en Maatschappij Mevrouw van der Meché V6.ml1 C.S.G. De Goudse Waarden

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012.

Inhoud Voorwoord 3 Inleiding 4 Deelvragen: Deelvraag 1: Wat is crowdsourcing? 6 - Hoe is het begrip crowdsourcing ontstaan? 8 - Welke vormen van crowdsourcing zijn er? 10 - Welke bedrijfsgroepen doen aan crowdsourcing? 15 Deelvraag 2: Wat zijn de voordelen van crowdsourcing? 17 Deelvraag 3: Wat zijn de nadelen van crowdsourcing? 20 Deelvraag 4: Hoe past crowdsourcing in het huidige tijdsbeeld? 23 - Hoe heeft crowdsourcing zich de afgelopen jaren ontwikkeld? 23 - Is er een verband tussen crowdsourcing en de huidige maatschappij? 27 Deelvraag 5: Welke groeikansen zijn er voor crowdsourcing? 29 Deelvraag 6: Welke kritiek is er ontstaan op het gebied van crowdsourcing? 32 Deelvraag 7: Op welke manier kan een bedrijf crowdsourcing het meest succesvol toepassen? 33 - Eigen experiment met ‘user generated content’ 37 Conclusie 42 Discussie 44 Bibliografie 45 Bijlage I: Interview Irma Borst 47 Bijlage II: Interview Martin Voorzanger van Toogethr 56 Bijlage III: Enquête crowdsourcing 60 Bijlage IV: Facebook enquête 68 Logboek 76

2


Voorwoord Wij zijn Lauren Antonides en Joëlle Stoop. We zijn beiden 17 jaar en zitten in 6 vwo op De Goudse Waarden. Als meesterproef voor onze opleiding hebben wij een schriftelijk onderzoek gedaan naar crowdsourcing, een nieuw fenomeen in de marketingwereld. Dit onderwerp valt onder het vak Management en Organisatie, beiden zijn wij erg geïnteresseerd in bedrijfsactiviteiten en marketingbeleid, het vak was dus snel gekozen. Het onderwerp is een ander verhaal. We hebben lang gezocht naar een actueel, prikkelend onderwerp waar we een paar maanden ons op konden focussen, dit bleek echter moeilijker dan gedacht. De vrij moeizame start heeft ons wel een mooi onderwerp opgeleverd waar we achteraf erg tevreden mee zijn: crowdsourcing is nieuw, hot en happening en kan voor bedrijven nieuwe deuren openen. We willen graag een aantal mensen bedanken die een bijdrage hebben geleverd aan ons verslag. Te beginnen met mevrouw Van der Meché, die ons door de moeizame start heen heeft geholpen en voor een groot deel onze onderwerpskeuze mogelijk heeft gemaakt. Daarnaast bedanken wij dr. Irma Borst, met wie wij een interview hebben gedaan september van dit jaar. Zij heeft haar expertise omtrent crowdsourcing met ons willen delen, waar wij heel veel aan gehad hebben. Ook willen we Martin Voorzanger, oprichter van Toogethr, bedanken voor het interview in oktober van dit jaar. We willen ook de bedrijven bedanken die meegewerkt hebben aan onze bedrijfsenquête. Ten slotte bedanken we alle vwo 6 leerlingen voor het actief participeren in ons crowdsourcing-experiment op Facebook en het invullen van bijbehorende enquête. We wensen u veel leesplezier. Lauren Antonides en Joëlle Stoop Gouda 2012

Figuur 1: Interview met dr. Irma Borst van Logica, 20 september 2012.

3


Inleiding Laten we beginnen met het wegnemen van een begrijpelijke miscommunicatie. Dit profielwerkstuk gaat niet over ruige artiesten die zich werpen op een gillende menigte. Crowdsurfing en crowdsourcing komen misschien enigszins overeen, zo kan de crowd bij beiden door haar omvang iets verwezenlijken waar een individu niet toe in staat is, maar hier houdt de gelijkenis dan ook meteen op. De massa krijgt bij crowdsourcing toch een net iets andere taak. Zo. Is dat in ieder geval uit de wereld geholpen. Crowdsourcing dus. Jeff Howe, de geestelijk vader van het crowdsourcing principe, introduceerde het fenomeen in juni 2006 als volgt: ‘…The labor isn’t always free, but it costs a lot less than paying traditional employees. It’s not outsourcing; it’s crowdsourcing.’ Howe gaf hiermee indirect de definitie die wij tegenwoordig kennen. Crowdsourcing is het uitbesteden van traditionele businessactiviteiten aan mensen buiten het bedrijf of de organisatie. Het inzetten van de crowd is hot: ‘de macht van het getal’ is in opmars. Maar: is crowdsourcing een blijvertje of een eendagsvlieg? In ons onderzoek hebben we de volgende hoofdvraag gesteld:

‘Heeft crowdsourcing de toekomst of is het slechts een trend?’ Bij deze vraag hebben we de volgende deelvragen gesteld: Deelvraag 1: Wat is crowdsourcing? - Hoe is het begrip crowdsourcing ontstaan? - Welke vormen van crowdsourcing zijn er? - Welke bedrijfsgroepen doen aan crowdsourcing? Deelvraag 2: Wat zijn de voordelen van crowdsourcing? Deelvraag 3: Wat zijn de nadelen van crowdsourcing? Deelvraag 4: Hoe past crowdsourcing in het huidige tijdsbeeld? - Hoe heeft crowdsourcing zich de afgelopen jaren ontwikkeld? - Is er een verband tussen crowdsourcing en de huidige maatschappij? Deelvraag 5: Welke groeikansen zijn er voor crowdsourcing? Deelvraag 6: Welke kritiek is er ontstaan op het gebied van crowdsourcing? Deelvraag 7: Op welke manier kan een bedrijf crowdsourcing het meest succesvol toepassen? - Eigen experiment met ‘user generated content’

Hypothese Wij denken dat crowdsourcing een belangrijk aandeel heeft in de huidige marketing en dat zal behouden. Dit komt doordat de consument van nu graag betrokken wordt bij het product, dit heeft ook te maken met de huidige maatschappij. Mensen willen graag betrokken zijn in steeds meer zaken, waaronder het productieproces. Daarnaast is de consument makkelijk te bereiken door middel van de (social) media. Zo is Facebook een belangrijk medium waarbij vrienden elkaar aansporen mee te doen met bepaalde acties. Wij denken dat vooral de voedingssector groeikansen heeft op het gebied van crowdsourcing, omdat we vooral deze sector actief hebben gezien met crowdsourcing. Ook verwachten wij dat het gebruiken van de crowd voordeliger is voor een bedrijf dan het inzetten van eigen personeel, omdat bij crowdsourcing degene die meebepaalt over het product, ook de uiteindelijke afnemer is. Wij denken dus zeker niet dat crowdsourcing een eendagsvlieg is, maar dat steeds meer bedrijven het zullen gaan toepassen.

4


Werkwijze We maken dit verslag met twee personen. Deelvraag 1,2,3 en 6 zijn informatieve vragen, die we in principe d.m.v. boeken, internet en bedrijven kunnen beantwoorden. Lauren neemt vraag 1 en 2 voor haar rekening en Joelle zal zich bezighouden met vraag 3 en 6. Vraag 4 en 5 zijn de deelvragen die cruciaal zijn in ons onderzoek, dus hier zullen we ons samen op richten. Vooral deelvraag 5 is een belangrijk deel in ons onderzoek, aangezien we hierbij o.a. een enquête zullen gebruiken. Daarnaast willen we nog opmerken dat we elkaar waar nodig bij de individuele vragen zullen helpen. We zijn van plan de enquête aan het begin van het schooljaar te verspreiden, zodat de bedrijven genoeg tijd hebben om te reageren en wij genoeg tijd hebben om de informatie te verwerken. De individuele delen van het verslag zullen we in onze eigen tijd en op ons eigen tempo maken. We willen er wel voor zorgen dat het grootste deel daarvan in de maanden september en oktober af is. Ook zullen we genoeg tijd inlassen voor de gezamenlijke deelvragen, dit willen we in oktober en november afronden. We hebben gekeken naar onze kwaliteiten en hoe we die zo optimaal mogelijk kunnen inzetten. We denken dat Laurens sterkte punt het schrijfgedeelte is. Ze vindt het zelf ook leuk om verslagen te schrijven en ze kan goed de informatie op een heldere manier verwoorden. Joelle is goed in het verwerven van de benodigde informatie en ze kan goed analyseren welke inhoud voor het verslag relevant is. Nu het verslag is afgerond, willen we nog wat opmerkingen maken over deze werkwijze. De taakverdeling is erg anders verlopen dan vooraf gepland. Dit komt mede doordat we de deelvragen, naarmate het onderzoek vorderde, nog hebben aangepast. Daarnaast hebben we twee enquêtes gedaan in plaats van één, aangezien de resultaten van de eerste enquête flink tegenvielen. Ook het verwerken van de interviews heeft ons meer tijd gekost dan verwacht. De taakverdeling is dus anders verlopen, deze lichten we even kort toe. Joëlle heeft gewerkt aan de deelvragen 1, 2 en 3. Daarnaast heeft zij beide enquêtes verzorgd en het interview met Martin Voorzanger uitgetypt. Lauren heeft gewerkt aan de deelvragen 4, 5, 6 en 7. Daarnaast heeft zij het interview met Irma Borst uitgetypt. Gezamenlijk hebben we de twee interviews afgenomen, de Facebook-group gecreëerd en het uiteindelijke verslag in elkaar gezet.

5


Deelvraag 1: Wat is crowdsourcing? Algemeen Crowdsourcing is de term waarmee het inzetten van ‘de crowd’ door organisaties wordt aangeduid. Bij crowdsourcing wordt het publiek betrokken bij bepaalde processen binnen de organisatie. Het willekeurige publiek neemt eigenlijk bepaalde taken op zich, die normaal gesproken door werknemers van het bedrijf zouden worden verricht. Figuur 2 illustreert dit idee helder. Crowdsourcing wordt toegepast op de gebieden innovatie, onderzoek, consultancy en beleidsvorming. In feite wordt de massa een belangrijke schakel in het productieproces en neemt het de taak over die eigenlijk aan intern personeel besteed was. Vaak wordt het publiek hierin als adviesorgaan ingezet en wordt zijn mening voor nieuwe producten of het beleid van de organisatie gebruikt. Via het internet kunnen klanten, leveranciers en ander publiek betrokken worden.1 Bij crowdsourcing wordt veelal gebruik gemaakt van de social media, aangezien hiermee een grote groep kan worden bereikt.2 Een leuk voorbeeld van crowdsourcing is InnoCentive, ook wel de ’open innovation marketplace’. Op deze site komen bedrijven die een bepaald probleem hebben (de ‘seekers’) en die leggen dit voor aan de ‘solvers’, dat zijn dan de deelnemers van de site.3 Zo worden allerlei problemen via ‘het publiek’ opgelost. Is dit dan vrijwillig of staat er een beloning tegenover? Dit verschilt; soms wordt de bijdrage puur vrijwillig geleverd, andere keren doen mensen mee voor reputatie onder hun ‘peers’ (een groep mensen die qua bepaalde eigenschappen als leeftijd, geslacht, werk overeenkomen). De laatste tijd zie je steeds meer dat het om een beloning gaat. Denk aan een som geld voor het beste idee op bijvoorbeeld een site als InnoCentive.4 Het lijkt nu misschien alsof alleen amateurs worden ingeschakeld bij crowdsourcing, maar dit is niet zo. Het kan ook zo zijn dat experts, buiten het bedrijf, worden ingeschakeld. Crowdsourcing kan zich dus op verschillende doelgroepen richten De verschillende doelgroepen kan op de volgende manier indelen: ‐ ‘Free/gift-sourcing’, aan de ‘consumentencrowd’ wordt meestal gevraagd een kleine, simpele bijdrage te leveren. Hiervoor wordt meestal geen of een kleine ‘reward’ voor gegeven. ‐ De ‘expert-sourcing’. De activiteit die gevraag wordt is hierbij substantiëler. Er wordt hier om een grotere, meer inhoudelijke bijdrage gevraagd, bijvoorbeeld een volledig uitgewerkt plan, een geheel nieuw concept. Deze bijdrage vraagt dan ook veel meer tijd en aandacht dan de consumentensourcing, de beloning is hier dan ook naar. Er kunnen bij echte grote expertsourcings soms wel miljoenen uitgereikt worden. ‐ De ‘game-sourcing’, crowdsourcing die met name is gericht op de positieve marketingeffecten zoals naamsbekendheid. Deze sourcing biedt een extreem hoge beloning (bijvoorbeeld een hoge prijs, een jaar lang gratis winkelen etc.). Veel mensen gaan meedoen aan de ‘wedstrijd’ (game) en zo wordt een hoop ‘buzz’ gecreëerd, wat weer zorgt voor veel media-aandacht. Niet zozeer het doel van de crowdsourcing is belangrijk, wel de aandacht die het met zich meebrengt.5

1

http://www.innovatieforganiseren.nl/innovatie-en-literatuur/crowdsourcing/ http://computerworld.nl/article/13111/wat-is-crowdsourcing.html 3 Zie 1. 4 Zie 1. 5 Interview Irma Borst, 20 september 2012 (zie bijlage I) 2

6


Figuur 2. (bron: http://www.dutchcowboys.nl/online/22872)

7


Hoe is het begrip crowdsourcing ontstaan? Crowdsourcing heeft zich in de 21e eeuw ontwikkeld tot een bekend fenomeen in de marketing. De term crowdsourcing werd voor het eerst gebruikt door Jeff Howe in zijn artikel ‘The rise of crowdsourcing’ in het magazine ‘ Wired’. Dit artikel is gepubliceerd op 14 juni 2006, het begrip crowdsourcing is dus nog erg recent. Howe beschrijft in dit artikel hoe de oplossing voor vraagstukken kan worden uitbesteed aan het publiek. Daarnaast noemt hij voorbeelden van bedrijfstakken die door crowdsourcing een volledige transformatie zijn ondergaan.6 Jeff Howe legt crowdsourcing uit als het uitbesteden van activiteiten aan mensen buiten de onderneming. Het gaat dan niet om partners van het bedrijf, die via een contract de activiteit op zich nemen, maar om willekeurige vrijwilligers.7 Een belangrijk criteria is volgens Howe dan ook ‘Open Call’, iedereen mag meedoen en je hoeft niet aan bepaalde eisen te voldoen.8 Expert op het gebied van crowdsourcing, dr. Irma Borst, is via haar onderzoek naar het fenomeen open source bij crowdsourcing uitgekomen. Als softwareontwikkelaars van allerlei bedrijven samenkomen om een nieuw programma te maken, heet dit open source. Dit is opgekomen in de jaren negentig, toen een groepje ICTers de monopoliepositie van Microsoft zat waren. Zij begonnen aan een nieuw systeem te werken en dit is langzaam uitgebreid en over de hele wereld verspreid. Open source is op vrijwillige basis en de ontwikkelde systemen worden ook gratis aangeboden. Mevrouw Borst bedacht dat dit idee ook zou moeten worden toegepast bij andere bedrijfsactiviteiten. Later is hier de naam ‘crowdsourcing’ aan gegeven.9

crowdsourcing

open source

online communities

Figuur 3. Hier geeft dr. Borst de relatie tussen crowdsourcing,online communities en open source weer. Crowdsourcing kan binnen een online community plaats vinden (bijvoorbeeld via social media), maar dit hoeft niet (eigen website van bedrijf). Open source is een onderdeel van crowdsourcing en het gebeurt binnen een online community: de software ontstaat doordat een groep vrijwillige ontwikkelaars samen een bijdrage leveren. (bron: Interview Irma Borst, 20 september 2012)

6

http://www.innovatieforganiseren.nl/innovatie-en-literatuur/crowdsourcing/ Idem. 8 Interview Irma Borst, 20 september 2012 (zie bijlage I) 9 Idem. 7

8


De naam ‘crowdsourcing’ komt voort uit te termen ‘crowd’ (menigte) en ‘outsourcing’ (uitbesteden van een bepaalde taak), zie figuur 4. Andere varianten van deze benaming zijn ‘fansourcing’, ‘crowdcasting’, ‘mass collaboration’ of ‘ wikinomics’ (Wikipedia gaat voor een groot deel uit van het ‘crowdsourcing principe’).10 Het gebruiken van crowdsourcing is op zich niet nieuw, maar juist doordat we nu veelvuldig gebruik maken van het internet (en dan vooral de social media) kan een grote groep bereikt worden en kan crowdsourcing succesvol zijn.11 Crowdsourcing werd een tijd geleden dus ook al gebruikt (denk aan bijvoorbeeld een telefonische enquête12), maar sinds een paar jaar geleden is het pas echt hot en is de term crowdsourcing ontstaan.


10

http://www.dutchcowboys.nl/online/22872 http://www.frankwatching.com/archive/2011/02/18/crowdsourcing-en-de-onmacht-van-het-getal/ 12 http://www.socialned.nl/crowdsourcing-de-menigte-als-bron-van-wijsheid/ 11

9


Welke vormen van crowdsourcing zijn er? Meerdere typen activiteiten kunnen via crowdsourcing worden uitbesteed. Er wordt uitgegaan van zes verschillende vormen.13 Co-creation Deze vorm is eigenlijk een extreme vorm van het betrekken van klanten in de productontwikkeling. Er word niet om feedback gevraagd over een bestaand product, maar de consument is medeproducent in het productieproces. Klanten zijn tegenwoordig veel beter geïnformeerd en wereldwijzer dan voor het internettijdperk. Dit, naast het feit dat bedrijven beter in staat zijn om verschillende taken in het bedrijf op te splitsen, maakt deze nieuwe vorm van productontwikkeling mogelijk. Een voorbeeld van co-creation is het internettijdschrift ‘Brick Journal’, dat vrijwilligers schrijven en door 50.000 mensen wordt gedownload.14 Ook Lays heeft de afgelopen jaren een klant gestuurd idee in productie genomen. Met hun wedstrijd ‘Maak de Smaak’ konden consumenten hun idee voor een nieuwe chipssmaak opsturen. Op een selectie van drie smaken konden de overige consumenten vervolgens hun stem uitbrengen. De winnende smaak zat vervolgens een jaar lang in het assortiment van Lays.15 Crowd intelligence Het publiek kan worden ingezet om gezamenlijk voorspellingen te gaan doen die voor een bedrijf van belang zijn. Echter zijn er nog geen gegronde wetenschappelijke bewijzen dat deze voorspellingen in het bedrijfsleven ook daadwerkelijk waarheidsgetrouwer zijn dan de voorspellingen van een klein groepje experts.16 Wel zijn er verschillende theorieën over bedacht, onder andere door James Surowiecki in zijn boek ‘Wisdom of Crowds: Why the many are smarter than the few’. Hij meent dat de massa het bij veel beslissingen beter weet dan de experts: “Onder de juiste omstandigheden zijn groepen opmerkelijk intelligent en vaak slimmer dan de slimsten in hun midden”.17 Een voorwaarde hieraan is wel dat de mensen niet door elkaar beïnvloed mogen worden.18 Waar de massa vaak als hysterisch wordt gezien, is zij onder bepaalde omstandigheden juist heel slim. Een groep mensen kan dus een probleem oplossen wat voor afzonderlijke leden vrijwel onmogelijk is.19 Een voorbeeld hiervan is het experiment dat het programma Labyrinth heeft gedaan. Om de wijsheid van de massa te testen werd aan een grote groep mensen gevraagd wat het gewicht van de koe was. Het gemiddelde van deze schattingen zat heel dicht tegen het werkelijke gewicht aan.20

13

http://www.frankwatching.com/archive/2011/02/18/crowdsourcing-en-de-onmacht-van-het-getal/ http://www.beleidsimpuls.nl/co-creation.php 15 http://www.managementsite.nl/21984/marketing/consumentgestuurde-cocreatie.html 16 Interview Irma Borst, 20 september 2012 (zie bijlage I) 17 http://www.acteurs.nl/pdf/kredietcrisis.pdf 18 Zie 15. 19 http://wisdomofthecrowd.nl/2011/03/18/de-kracht-van-de-massa/ 20 http://www.wetenschap24.nl/programmas/labyrint.html 14

10

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. User generated content Tegenwoordig wordt er door talloze mensen, experts dan wel amateurs, een inhoudelijke bijdrage geleverd aan online mediums. Van het publiceren van formele content als informatieve documenten tot aan het uploaden van audiovisuele content als video’s op het internetfenomeen YouTube, zie figuur 5. Gezien het feit dat onder “user generated content” ook mensen vallen met weinig tot geen kennis over hetgeen zij uploaden, is een belangrijke vraag die men zich moet afvragen in hoeverre de betreffende content van waarde kan zijn. Een goed voorbeeld is het bekende Wikipedia, waarbij iedereen een stuk kan schrijven over allerlei onderwerpen. Deze open mogelijkheid roept al veel vragen op omtrent de betrouwbaarheid van de informatie die op Wikipedia aangeboden wordt.21

Figuur 5. Een schema van websites die gebruik maken van user generated content met hun inhoud, de toegevoegde waarde van gebruikers en hun rol in de waardeketen. Bij de populaire videowebsite Youtube bestaat de inhoud uit een ‘bibliotheek’ die beheerd wordt door de gebruikers, hun rol is dan ook het toevoegen van filmpjes en dus het produceren van de content. (bron: http://www.frankwatching.com/archive/2008/04/21/de-waarde-vanuser-generated-content-2/)

Folksonomy De term ‘folksonomy’ komt voort uit de woorden ‘folk’ (mensen) en ‘taxonomy’.22 Taxonomy of taxonomie betekent letterlijk ‘het ordenen, rangschikken en classificeren van de beschikbare kennis in een bepaalde wetenschap’.23 Dit is ook precies de essentie van het begrip ‘folksonomy’. Gebruikers kunnen data naar eigen invulling ordenen. Zo bestaan er zogenaamde ‘social bookmarks’ en hebben mensen de mogelijkheid om hun video’s te ‘taggen’, wat wil zeggen hier een aantal sleutelwoorden aan toe te voegen zodat de content makkelijker te vinden is voor andere gebruikers.24 Er ontstaat op deze manier een heus vocabulaire van mensen voor mensen, dat gebruikers helpt hun bezochte websites of bekeken video’s terug te vinden.25 Een voorbeeld van deze tagging vinden we op de website http://www.invenier.nl, zie figuur 6.

Figuur 6. Tagging onderaan een artikel. (bron: http://www.invenier.nl/blog/folksonomy-oftaxonomy-waarom-niet-allebei/)

21

http://www.frankwatching.com/archive/2008/04/21/de-waarde-van-user-generated-content-2/ http://www.matchminds.nl/index.php/toelichting-vakjargon/19-folksonomy 23 http://www.woorden-boek.nl/woord/taxonomie 24 http://www.wetenschap24.nl/programmas/labyrint.html 25 http://www.invenier.nl/blog/folksonomy-of-taxonomy-waarom-niet-allebei/ 22

11

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Deze tags zijn extra sleutelwoorden die mij helpen het artikel terug te vinden mocht ik de website zijn vergeten. Daarnaast leveren de tags informatie over de inhoud van een website. De woorden in het grootste lettertype zijn, uiteraard, de populairste tags. Figuur 7 is hier een voorbeeld van. In één oogopslag kan de gebruiker zien waar de artikelen op deze website voornamelijk over gaan. Figuur 7. Meest gebruikte tags (bron: bron: Deze manier van crowdsourcing gebruikt het http://www.invenier.nl/blog/folksonomy-ofpubliek dus om content overzichtelijk te maken en taxonomy-waarom-niet-allebei/) te ordenen voor andere gebruikers. Voor bedrijven kan dit uitermate bruikbaar zijn omdat hun websites zo veel meer hits kunnen krijgen met tags, omdat op deze manier veel meer zoekopdrachten succesvol zullen zijn, zie figuur 8.26

Figuur 8. Websites ordenen hun content door artikelen met dezelfde tag onder elkaar weer te geven. (bron: http://www.dutchcowboys.nl/viral/25540)

Viral marketing Bij deze vorm is niet zozeer de kwaliteit van het publiek, dus de kennis en de vaardigheden waarover het beschikt, maar het vertrouwen wat aan het bedrijf wordt gegeven belangrijk.27 Viral marketing wordt ook wel de buzz marketing (mond-tot-mondreclame) van het internet genoemd. Deze viral marketing heeft een flinke boost gekregen door sociale mediums als Facebook en Twitter, waar mensen snel en aan een groot publiek hun mening kenbaar kunnen maken. Een voorbeeld van een succesvolle viral marketing is de oprichting van Hotmail, deze e-mailwebsite is groot geworden door de digitale mond-tot-mondreclame. Het bedrijf voegde aan elk e-mailadres dat via de gratis e-mailaccounts verstuurd werd de tekst ‘Get your e-mail at Hotmail.com’ toe. Binnen een half jaar schreven twaalf miljoen mensen zich in.28

26

http://www.matchminds.nl/index.php/toelichting-vakjargon/19-folksonomy Interview Irma Borst, 20 september 2012 (zie bijlage I) 28 http://www.freepublicity.nu/viral_marketing.php 27

12

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Tegenwoordig is viral marketing niet meer weg te denken uit het huidige internettijdperk. Het grappige filmpje dat door een bedrijf online is gezet wordt razendsnel via Facebook ‘geshared’ of ‘geretweet’ via Twitter, waardoor de content zich als een virale epidemie verspreid (zie figuur 9). De optimale benutting van het internet dus. Tegen lage kosten wordt een relatief groot publiek bereikt, wat de naamsbekendheid van het bedrijf flink ten goede komt.29

Figuur 9. De vier stadia die noodzakelijk zijn bij een succesvolle viral marketing. . (bron: http://www.ngagensee.com/nl/blog/tag/vi ral-marketing/)

Crowdfunding Crowdfunding is het principe dat een bedrijf een bepaald budget verkrijgt uit financiële bijdragen van het publiek.30 Als voldoende mensen geld bijleggen is de funding succesvol en kan het project van start gaan. In figuur 10 wordt het basisprincipe van crowdfunding weergegeven. Het hele idee gaat weer uit van de ‘macht van het getal’. Een kleine investering op zich heeft weinig voet in de aarde. Juist het feit dat veel investeerders een kleine donering doen, maakt de funding succesvol.

Figuur 10. (bron: http://www.share2start.com/hoe-werkt-het)

Op crowdfunding websites, de zogenaamde ‘crowdfunding platforms’, kunnen bedrijven hun projecten presenteren. Het is aan de consument te beslissen aan welk project hij zijn geld wilt geven.31 Deze vorm van marketing kan voor startende bedrijven een uitkomst zijn. Als zo’n starter een beginkapitaal van €20.000 nodig heeft maar geen lening kan krijgen bij de bank, kan crowdsourcing een serieuze optie zijn. Gezien leningen en kredieten door de vorderende economische crisis steeds moeilijker te krijgen zijn, begint crowdsourcing een steeds populairder instrument te worden. Naast het verzamelen van geld kent crowdfunden ook andere voordelen. Zo valt het ook in te zetten als marktonderzoek. Door een concept online te zetten kan aan de hand van reacties worden gekeken of er positief op wordt gereageerd en er dus animo voor is op de markt. 32 Een voorbeeld van een crowdfunding platform is het Amerikaanse www.kiva.org . Mensen uit verschillende landen kunnen hun projecten op de site plaatsen, waar met één klik op de knop een donering kan worden gedaan.

29

http://www.intemarketing.nl/marketing/technieken/viral-marketing Interview Irma Borst, 20 september 2012 (zie bijlage I) 31 http://www.share2start.com/hoe-werkt-het 32 http://www.sprout.nl/1/19611/home/hoe-jij-crowdfunding-kunt-inzetten.html 30

13

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Afhankelijk van het type crowdfunding project kan hier een tegenprestatie van het bedrijf tegenover staan. De verschillende vormen van crowdfunding zijn: ‐ Donation-based crowdfunding Deze vorm is eigenlijk een soort online collecte. Er staat geen tegenprestatie van het bedrijf tegenover, er wordt gewoonweg een donatie gedaan. ‐ Reward-based crowdfunding Je levert een donatie en krijgt hiervoor een kleine beloning. Het Rijksmuseum geeft bijvoorbeeld aan geldgevers tickets voor events weg. Bij de volgende twee vormen is de geldgever investeerder, krijgen een duidelijke terugbetaling van hun gelden: ‐ Lending-based crowdfunding De geldgever verstrekt een lening en ontvangt in ruil hiervoor een bepaald interestpercentage. Aan het eind van de looptijd wordt het geleende bedrag terugbetaald door het bedrijf. Echter, vaak zijn de bedragen die worden gecrowdfund erg klein. Als men bijvoorbeeld €100 aan een bedrijf leent en hij ontvangt hier 5% interest over, is deze interest natuurlijk niet dé drijfveer voor een persoon om geld te gaan verstrekken aan het bedrijf. Meestal zitten hier dan ook andere gedachten achter, de persoon vindt het project bijvoorbeeld heel goed en is daarom bereid hier geld aan te lenen. ‐ Equity-based crowdfunding Bij deze vorm dient de financiële bijdrage als investering in het project. De investeerder ontvangt in ruil hiervoor dividend, hij is dus in feite een aandeelhouder en deelt in het risico van de onderneming.33

33

Interview Irma Borst, 20 september 2012 (zie bijlage I)

14


Welke bedrijfsgroepen doen aan crowdsourcing? Crowdsourcing is een erg breed begrip. Het kan overal, op allerlei manieren toegepast worden. Dus de vraag ‘welke bedrijfsgroepen doen aan crowdsourcing?’ kan je niet simpelweg beantwoorden met een aantal groepen. Crowdsourcing kan in elke bedrijfsgroep wel op een bepaalde manier worden toegepast, zoals figuur 11 duidelijk maakt. Het kan bijvoorbeeld toegepast worden in de fysieke productiebedrijven, maar ook bij de overheid of goede doelen. Zo is Lays (actie: ‘Maak de Smaak’, het publiek moest de lekkerste uit een aantal smaken kiezen en die werd toen in het assortiment opgenomen) een voorbeeld uit de voedselindustrie. Een ander voorbeeld is Nike. Met ‘Nike ID’ kan je namelijk je eigen Figuur 11. Verschillende bedrijven besteden verschillende taken schoenen ontwerpen. Een heel uit aan het publiek, zo gebruikt DuPont de crowd in zijn Research ander bedrijf, Wikipedia, is & Development afdeling. Amazon daarentegen geeft het publiek gebaseerd op user generated ‘Human Intelligence Tasks’, dit zijn kleine taken die voor een paar content, een vorm van centen door ‘workers’ worden uitgevoerd. Crowd Spring laat het publiek logo’s designen. (bron: crowdsourcing. De site wordt http://www.dutchcowboys.nl/online/22872) namelijk onderhouden door allerlei vrijwilligers die samen de informatie verzorgen. Daarnaast kan elk bedrijf, uit welke sector dan ook, via het internet een bepaald probleem of bepaalde vraag voorleggen aan het publiek buiten het bedrijf om, dit is al manier om te crowdsourcen. Naast verschillende manieren van crowdsourcing, kan er ook op verschillende manieren met het publiek worden omgegaan, wat weer verband houdt met het soort bedrijf dat crowdsourct. Stel dat een bedrijf het publiek betrekt bij het maken van een nieuw product. Heel veel mensen zullen een idee inzenden, maar of er daadwerkelijk iets mee gedaan wordt, is niet gegarandeerd. Het bedrijf kan alle inzendingen naast zich neerleggen en niemand die er dan meer naar omkijkt. De overheid gaat niet zo te werk. Als een bedrijf aan crowdsourcing doet, is dat voornamelijk voor eigen belang, maar de overheid wil juist burgerparticipatie stimuleren. Daarnaast betekent een democratie niet alleen dat burgers mee mogen denken, maar vooral dat er ook naar die burgers geluisterd wordt. De overheid heeft te maken met het belang van allerlei groepen, dus ambtenaren kunnen niet zomaar ingezonden ideeën naast zich neerleggen.34

34


15

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Als we meer inzoomen op de verschillende platformen zien we dat de variëteit steeds meer groeit. Het aantal genres waarin crowdsourcing gebeurd is zeer breed. In figuur 12 zien we een greep uit een aantal crowdsourcing-platformen.

Figuur 12. (bron: http://www.marketingfacts.nl/berichten/crowdsourcing-destand-van-zaken)

Naast de gebruikelijke social media contests, R&D oplossingen en het doen van voorspellingen zijn er ook genoeg andere platforms waarop crowdsourcing succesvol toe te passen is. Een leuke categorie is bijvoorbeeld het schrijven van Google-Adwords, de kleine advertenties die aan de zijkant van de website vermeld staan. Bedrijven kunnen dus het publiek vragen een pakkende Adword te schrijven. Wat ook opvalt is de categorie ‘Tattoos’, www.createmytattoo.com is hiervan een voorbeeld. Mensen kunnen op dit platform een briefing uitschrijven voor een tattoo, waarmee vervolgens duizenden designers aan de slag gaan. Op deze manier krijg je een ontwerp dat waarschijnlijk stukken beter bij je wens ligt dan de schets van de bebaarde motormuis uit de plaatselijke tattooshop.35 Crowdsourcing wordt dus gebruikt bij allerlei bedrijfsgroepen op verschillende manieren. Dat het bij alle bedrijfsgroepen kan worden toegepast, betekent natuurlijk niet dat dit ook in elk bedrijf gedaan wordt. Het wordt over het algemeen toegepast door de grote bedrijven. Zo bleek uit de enquête, uitgevoerd met een aantal kleine bedrijven, dat de grote meerderheid geen crowdsourcing gebruikt. Zes van de 26 deelnemende organisaties hadden wel eens van crowdsourcing gehoord en maar één daarvan paste het ook toe. Dit bedrijf is werkzaam in de overige industrie en heeft de behoefte producten en diensten te leveren die optimaal zijn afgestemd op de behoefte van klanten. Dit is de reden dat ze op de gebieden van innovatie en productontwikkeling crowdsourcing toepassen. De vorm die gebruikt wordt is dan ook co-creation. Het bedrijf gebruikt crowdsourcing al sinds 1994 en is er erg tevreden mee. Ze zullen hier dan ook mee doorgaan. Bij andere deelnemers van de enquête zijn de reacties niet erg enthousiast, veel bedrijven zien het nut er niet van in. Ook verwachten de bedrijven crowdsourcing niet te gebruiken in de toekomst. De meest voorkomende reden hiervoor is kleinschaligheid. Doordat het bedrijf erg klein is, hebben de werknemers al persoonlijk contact met afnemers en hier is een crowdsourcing project niet voor nodig.36

35 36

http://www.marketingfacts.nl/berichten/crowdsourcing-de-stand-van-zaken Bedrijfsenquête (zie bijlage III)

16


Deelvraag 2: Wat zijn de voordelen van crowdsourcing? Crowdsourcing bestaat dan misschien nog niet zo lang, maar het wordt al veelvuldig gebruikt en daarnaast blijft het aan terrein winnen. Dit is niet zo gek, aangezien crowdsourcing vele voordelen heeft, zie bijvoorbeeld figuur 14. De voordelen van crowdsourcing zullen we hier één voor één bespreken. Het gebruiken van kennis en creativiteit buiten het bedrijf Binnen een bedrijf zijn er allerlei medewerkers die allemaal wel ergens verstand van hebben, je hebt dus veel kennis binnen een bedrijf. Maar het is nou eenmaal niet mogelijk alle kennis die er bestaat in bezit te hebben. Door zich te wenden naar het publiek, kan een bedrijf beschikken over veel meer kennis en expertise.37 Mensen van buitenaf denken ook op een andere manier dan mensen binnen het bedrijf, ze hebben een andere kijk op bepaalde zaken. Daarnaast zijn de ‘buitenstaanders’ zelf ook erg verschillend, denk aan verschillende leeftijd, opleiding, interesses, etc. Als er bijvoorbeeld gevraagd wordt een bepaald vraagstuk op te lossen, zullen de mogelijke oplossingen erg divers zijn en is de kans groot dat er een flink aantal goede oplossingen tussen zit, dit omdat er verschillende peer-groups aangewend worden.38 Al met al heb je met crowdsourcing een groot aanbod van kennis, creativiteit en diversiteit. LEGO is een goed voorbeeld hiervan. Dit bedrijf nodigt de consument uit zelf nieuwe producten te ontwikkelen, die ze vervolgens in hun assortiment kunnen opnemen. Dit is een groot succes, wat blijkt uit het feit dat de resultaten zijn verbeterd. Daarnaast zijn op dit moment twee van de vijf populairste producten van LEGO bedacht door kinderen van negen (!) jaar.39 Het geeft werk uit handen Het principe van crowdsourcing is dat bepaald werk wordt uitbesteed aan mensen buiten het bedrijf. Het is gelijk duidelijk welk voordeel dit met zich meebrengt: het geeft werk uit handen. De werkuren die voorheen werden besteed aan o.a. het bedenken van een nieuw product of het oplossen van een vraagstuk, kunnen nu aan andere zaken besteed worden.40 Tijdwinst / ‘macht van het getal’ Bij crowdsourcing kan er worden geprofiteerd van de macht van het getal. Hiermee wordt bedoeld dat er enorm veel mensen kunnen worden bereikt en al deze mensen samen kunnen veel werk verzetten. Dit principe zie je bijvoorbeeld bij crowdfunding. Het benodigde bedrag wordt in stukjes ‘geknipt’ en zo zorgt Figuur 13. (bron: http://www.captcha.net/) een (grote) groep investeerders samen voor het bedrag. Niemand minder dan Barack Obama gebruikte crowdfunding tijdens zijn eerste campagne. Hij werd gesponsord door een groot aantal kiezers die allemaal voor een klein bedrag zorgden. Dankzij deze strategie verkreeg hij een groter verkiezingsbudget dan zijn concurrent. Een ander voorbeeld is iets waar bijna iedere internetgebruiker aan meehelpt, maar dit vaak doet zonder te weten ergens aan bij te dragen. Bij veel sites moet je een bepaalde letter- en/of cijferreeks intypen om te bewijzen dat je een mens bent: een ‘captcha’ (figuur 13). Velen weten niet dat een organisatie dit gebruikt om bepaalde oude manuscripten te laten overtypen. Deze manuscripten kunnen niet gescand worden en

37

Interview Irma Borst, 20 september 2012 (zie bijlage I) http://www.innochallenge.nl/Bedrijven/crowdsourcing 39 http://www.nwo.nl/files.nsf/pages/NWOP_84SCG7/$file/Ende_Crowdsourcing.pdf 40 Idem 38

17

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. overtypen kost heel veel werk. Door het te verdelen in hele kleine stukjes voor internetgebruikers, worden deze manuscripten zonder veel werk overgetypt.41


Kostenvoordelen Bij het voordeel ‘het geeft werk uit handen’ is al besproken dat bepaald werk wordt overgenomen door mensen van buitenaf. Dit werk wordt bijna altijd vrijwillig gedaan, terwijl mensen binnen het bedrijf loon ontvangen voor hun werkzaamheden. Door het werk uit te besteden aan vrijwilligers wordt dus geld bespaard.42 Daarnaast zorgt crowdsourcing ook voor tijdwinst (zie vorige voordeel) en we kennen allemaal de uitspraak ‘tijd is geld’. Doordat het werk sneller wordt gedaan, kan de bespaarde tijd gebruikt worden voor ander werk en meer werk in minder tijd spaart weer geld. Werkzaamheden worden met crowdsourcing dus sneller voltooid door ‘gratis werknemers’ en dit zorgt voor veel kostenvoordelen. Klantenbinding Crowdsourcing verbindt bedrijf en consument. Een bedrijf schakelt namelijk de hulp in van het publiek en hierdoor raken de mensen die aan een bepaald project meedoen betrokken bij het bedrijf. Ze zijn benieuwd wat het bedrijf met bijvoorbeeld inzendingen doet en wat het uiteindelijke resultaat zal zijn. Als dit resultaat als positief wordt ervaren, is de kans groot dat die persoon een klant van het bedrijf wordt (of blijft) en zo doet het bedrijf dus aan klantenbinding.43

41

http://www.nwo.nl/files.nsf/pages/NWOP_84SCG7/$file/Ende_Crowdsourcing.pdf http://www.frankwatching.com/archive/2011/02/18/crowdsourcing-en-de-onmacht-van-het-getal/ 43 http://www.dutchcowboys.nl/online/22872 42

18

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Crowdsourcing gebruiken als marktonderzoek/promotie Crowdsourcing kan ook gebruikt worden als marktonderzoek en promotie. Dit geldt vooral voor crowdfunding. Als je daarbij namelijk geld probeert in te zamelen voor je project, zie je gelijk of het aanslaat. Als er veel mensen bereid zijn te investeren in jouw project, is het blijkbaar een goed project. Dit indiceert dan ook dat je project waarschijnlijk zal gaan slagen, aangezien de investeerders representatief zijn voor het publiek. Al zijn de reacties daarentegen niet erg overtuigend, is het misschien een goed plan het project te verbeteren of zelfs stop te zetten.44 Dit voordeel geldt niet alleen voor crowdfunding, maar ook voor andere vormen van crowdsourcing. Als het publiek bijvoorbeeld wordt betrokken bij de ontwikkeling van een nieuw product, zal ook door de reacties duidelijk worden of er wel of geen animo is voor het product. Daarnaast zorgt crowdsourcing ook voor promotie, aangezien een project op internet te vinden is. Mensen praten er over, zijn er bij betrokken, en zo wordt een product al gepromoot voordat het daadwerkelijk op de markt te vinden is. Overal een snelle beschikbaarheid Dit voordeel geldt vooral als crowdsourcing wordt gebruikt via social media. Als er een nieuw concept is, wordt het zo snel verspreid via het internet dat binnen de kortste keren iedereen er van af weet. Het publiek kan ook betrokken worden via de telefoon of een mail gericht aan de klantenkring van een bedrijf, maar hier bereik je niet veel mee.45 Dankzij de kracht van het internet, en dan vooral de sociale media, wordt een hele grote groep met één muisklik bereikt.

44 45

http://www.sprout.nl/1/19611/home/hoe-jij-crowdfunding-kunt-inzetten.html http://www.intemarketing.nl/marketing/technieken/viral-marketing

19


Deelvraag 3: Wat zijn de nadelen van crowdsourcing? Naast vele voordelen zijn er ook nadelen aan crowdsourcing verbonden. Deze zullen wij hier bespreken. Geen garantie van kwaliteit Een groot nadeel van crowdsourcing is de slechte kwaliteit die een crowdsource binnenhaalt. Bij de meeste projecten is maar 5% van de inzendingen nuttig, alle andere zijn dus onbruikbaar. Dit komt doordat van veel inzendingen het idee al bekend is of het idee is simpelweg slecht. Je zou denken dat dit alleen bij crowdsourcing met ‘gewone’ consumenten, geen experts dus, het geval is, maar dit gebeurt ook bij het inzetten van experts. Denk aan het bedrijf InnoCentive (genoemd in deelvraag 1), hier worden vraagstukken voorgelegd aan experts. Ook op deze site wordt maar 6% van de inzendingen ervaren als bruikbaar. Hoe komt het nou dat de kwaliteit zo laag is? Het probleem is dat er geen consequenties zijn als er een slechte prestatie wordt geleverd. Iedereen die dat wilt, mag een idee opsturen. Als het erg goed is, krijg je misschien wel een beloning en als het niet goed is, dan maakt dit niet uit: niet geschoten altijd mis. Dit is dan ook het grote verschil met de mensen die in dienst werken van het bedrijf. Zij hebben een contract, een afspraak met het bedrijf goed werk te leveren in ruil voor loon. Voor deze mensen wordt slecht werk dus wel ‘bestraft’. De lage kwaliteit is een groot probleem, daarom is er ook al naar oplossingen gezocht. Een idee is om de inzendingen ‘open en bloot’ online te zetten en er een beoordelingssysteem van te maken. Als je dan een goed idee ziet, kan je het een positieve stem geven. Hierdoor komt kwaliteit ‘bovenaan’ te staan en daarnaast werkt het terughoudend voor mensen met de mindere ideeën, zij willen namelijk niet dat iedereen dat kan lezen.46 Aan deze ratingsystemen zijn ook weer nadelen verbonden. Het kan namelijk zo zijn dat het meer om populariteit gaat dan om kwaliteit. Denk maar eens aan iemand die heel actief is op bijvoorbeeld Facebook en Twitter en al zijn vrienden/volgers aanspoort op zijn idee te stemmen. Zo kan een minder goed idee winnen door populariteit en dit is natuurlijk niet de bedoeling.47 Daarnaast zijn de ideeën leesbaar voor iedereen, dus ook voor concurrenten. Dit is een belangrijke reden waarom bedrijven de ideeën niet openbaar willen maken.48 Een andere oplossing zou het geven van een vast format en het maken van spelregels kunnen zijn. Zo zouden mensen die totaal niet gekwalificeerd voor de opdracht zijn, niet mee kunnen doen. Ook hier is een nadeel aan verbonden: niet elke crowdsourcingactiviteit kan worden uitgevoerd met een vast format en spelregels worden niet of nauwelijks gelezen. Daarnaast stemt dit natuurlijk ook niet in met het ‘Open Call principe’, dat er vanuit gaat dat niemand mag worden uitgesloten van deelname aan een crowdsource. Iets anders wat kwaliteit kan stimuleren, is het uitreiken van een beloning voor de beste inzending(en).49 Hierdoor zullen er mensen zijn die beter hun best doen, maar ook bij deze projecten blijft de kwaliteit laag. Want ook hier worden slechte inzendingen niet bestraft. Het participeren is nog steeds vrijwillig en er zijn geen negatieve consequenties voor deelnemers. Beloningen stimuleren dus wel, maar het is zeker niet de perfecte oplossing.

46

Interview Irma Borst, 20 september 2012 (zie bijlage I) http://www.frankwatching.com/archive/2011/02/18/crowdsourcing-en-de-onmacht-van-het-getal/ 48 Zie 45. 49 Zie 46. 47

20

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Het kost tijd en energie Een paar voordelen van crowdsourcing zijn het besparen van tijd (‘macht van het getal’), geld en het uit handen kunnen geven van werk. Dit is helaas niet altijd zo. Zo wordt het als voordelig beschouwd dat via het internet heel veel mensen kunnen worden bereikt die allemaal wat kunnen inzenden. Al die inzendingen moeten natuurlijk wel bekeken en beoordeeld worden. Werknemers van het bedrijf moeten hun tijd en energie steken in het behandelen van alle inzendingen en dit is een groot nadeel. Daarnaast moet er vaak een community manager worden ingeschakeld om alle communicatie te regelen. Al met al kosten (grootschalige) crowdsourcing-projecten tijd, energie, personeel en dus ook geld.50 Ook hier wordt een beoordelingssysteem als oplossing voorgesteld, aangezien het de mensen zelf zijn die inzendingen bekijken en beoordelen. Maar, zoals al eerder is gezegd, het is niet zeker of de hoogste kwaliteit ook wel echt het hoogst wordt beoordeeld en daarnaast heeft het bedrijf ook hier veel werk aan. Dus, ook crowdsourcing kost tijd en energie, maar er moet wel gezegd worden dat crowdsourcing, mits het goed wordt aangepakt, hoogstwaarschijnlijk meer op zal brengen dan kosten. Het schaars worden van de ‘crowd’ Op dit moment zijn veel projecten nog geheel vrijwillig. Mensen vinden het leuk en spannend om mee te doen, vooral omdat het allemaal nog erg nieuw voor ze is. Toch zie je steeds vaker dat er beloningen worden uitgereikt. Het zou goed kunnen dat steeds meer mensen niet zomaar vrijwillig willen bijdragen. De ‘crowd’ wordt dan steeds schaarser. Zo’n ontwikkeling heeft de open source ook meegemaakt. Dit begon vrijwillig, maar tegenwoordig zijn het commerciële bedrijven. Deze bedrijven bestaan voor een deel uit vrijwilligers, maar een groter deel wil alleen participeren als ze er iets voor terug krijgen. Er moet gezegd worden dat dit nadeel nu nog niet echt speelt, maar dat er zeker een kans is dat dit in de toekomst wel gaat gebeuren en dit zal dan een erg groot probleem zijn.51 Niet genoeg informatie beschikbaar Er is al eerder gezegd dat d.m.v. crowdsourcing allerlei kennis en informatie uit de hele wereld in het bezit van een bedrijf kan komen. Dit is zeker een voordeel, maar het kan ook van de andere kant worden bekeken. In de wereld is uiteenlopende kennis te vinden, maar binnen een bedrijf is de kennis juist op hetzelfde gericht. In een bedrijf als Nike hebben afdelingen samen alle kennis die nodig is een bepaald sportproduct te vervaardigen. Het bedrijf zorgt ervoor dat alle benodigdheden beschikbaar zijn voor de werknemers, en als er vragen zijn is er vast een collega die kan helpen. Bij crowdsourcing leveren mensen vaak individueel hun bijdrage. Deze mensen hebben geen andere personen om zich heen met benodigde informatie en daarnaast hebben ze ook geen collaboration tools (hulpmiddelen) tot hun beschikking. Crowdsourcing kan dus zorgen voor prachtige, creatieve ideeën, maar volledige participatie bij een product is niet goed mogelijk.52 Juridische aspecten Bij crowdsourcing spelen ook wat juridische aspecten mee. Het kan namelijk vaak voorkomen dat iemand een idee instuurt dat helemaal niet zijn/haar idee is. In zulke gevallen kan het zo zijn dat het bedrijf alsnog patent op dit idee krijgt (International Property Rights, IPR). Het kan ook zo zijn dat het bedrijf dit idee gaat uitvoeren, zonder te weten dat het al bestond. De bedenker van het idee kan het dan gaan claimen en dan zit het bedrijf bijv. weer met een slepende rechtzaak. Van groot belang is dus dat er wordt gecheckt dat een idee ook echt nieuw is. Dan komen we weer uit bij het ‘het kost tijd en energie’ argument. Uitzoeken of een idee echt nieuw is kost veel tijd, energie en dus ook geld.53 50

Interview Irma Borst, 20 september 2012 (zie bijlage I) Idem. 52 http://www.frankwatching.com/archive/2011/02/18/crowdsourcing-en-de-onmacht-van-het-getal/ 53 Zie 49. 51

21


Succesvolle ‘viral’ erg moeilijk (nadeel viral marketing) Dit nadeel is een gespecificeerd nadeel van viral marketing. Dit is kortgezegd de mond-opmondreclame van het internet (zie ook deelvraag 1). Een nadeel is dat het erg moeilijk is een succesvolle viral te maken. Mensen zijn nou eenmaal niet zo geïnteresseerd in reclame, dus het filmpje moet bijvoorbeeld zo leuk mogelijk gemaakt worden. Maar dan is het weer niet duidelijk of het nou een reclame of gewoon een leuk filmpje is. Al is er een succesvolle techniek bedacht, is daarvan weer het nadeel dat dit niet meer in de toekomst werkt. Zo moet er dus steeds weer een nieuwe techniek bedacht worden.54 Veel slechte en verkeerde tags (nadeel folksonomy) Dit nadeel is een gespecificeerd nadeel van folksonomy. Bij folksonomy kunnen bepaalde contents makkelijker worden teruggevonden, doordat mensen bijvoorbeeld hun video ‘taggen’, ze voegen er sleutelwoorden aan toe (zie ook deelvraag 1). Nadelen hierbij kunnen zijn dat tags slecht worden gebruikt of verkeerd worden geschreven. Denk bijv. aan verschillende talen en spelling. Daarbij wordt er geen rekening met homo- en synoniemen gehouden.55 Als een bepaald sleutelwoord ‘vocabulaire’ is, dan zal je dit filmpje niet vinden door ‘woordenschat’ in te typen.

54 55

http://www.intemarketing.nl/marketing/technieken/viral-marketing http://www.invenier.nl/blog/folksonomy-of-taxonomy-waarom-niet-allebei/

22


Deelvraag 4: Hoe past crowdsourcing in het huidige tijdsbeeld? Hoe heeft crowdsourcing zich de afgelopen jaren ontwikkeld? ‘Crowdsourcing groeit explosief’, ‘Crowdsourcing, populairder dan ooit’, ‘Crowdsourcing: medium van de toekomst’: zomaar een aantal quotes die de afgelopen jaren geregeld de revue gepasseerd zijn. Meer dan ooit is er aandacht voor het grote publiek en proberen bedrijven dit publiek een actieve rol toe te spelen in het bedrijf. Het verhaal gaat zelfs dat meer dan 50% van de Fortune 500-bedrijven open innovatie als volwaardig onderdeel van hun innovatiestrategie heeft gemaakt. Het chipsmerk Lays heeft al aan het succes van crowdsourcing kunnen ruiken, na de succesvolle eerste ‘Maak de Smaak’ campagne gaat het nu zelfs voor de tweede ronde: al 5,8 miljoen stemmen zijn uitgebracht op de drie nieuwe smaakfinalisten. Maar crowdsourcing is upcoming op veel meer vlakken. Zo heeft een grote groep Harry Potter-fans een eigen achtste boek geschreven, waarin Harry een vermeend alcoholist is en daarnaast weinig moeite meer met the F-word schijnt te hebben. Zelfs in de achttienplusindustrie is crowdsourcing een optie. Zo werd laatst aan de kijkers van Playboy tv de vraag gesteld om een nieuwe show te bedenken. Het is wel duidelijk, crowdsourcing is hot en happening. Om alleen al een indicatie te geven van de explosieve interessegroei die crowdsourcing de afgelopen jaren heeft doorgemaakt kunnen we kijken naar het aantal hits dat de zoekopdracht ‘crowdsourcing’ oplevert op Google (figuur 15). Het aantal hits is de afgelopen twee vertienvoudigd: van 1 miljoen naar 10 miljoen hits.56

Figuur 15. Aantal zoekresultaten van ‘crowdsourcing’ op Google. We zien dat het eigenlijke concept pas in 2006 echt opkomt. (In juni 2006 introduceert Jeff Howe de term ‘crowdsourcing’). Eind 2011/begin 2012 bereikt de grafiek zijn hoogtepunt, in dat jaar komt de ‘C2B revolutie’, het eerste Nederlandse boek over crowdsourcing, uit. (bron: http://www.marketingfacts.nl/berichten/crowdsourcing-de-stand-van-zaken)

56

http://www.marketingfacts.nl/berichten/crowdsourcing-de-stand-van-zaken

23


Figuur 16. Op de wereldkaart wordt de mate van interesse die verschillende landen voor crowdsourcing hebben getoond. Deze interesse wordt aan de hand van het aantal zoekresultaten op Google gemeten (bron: http://www.marketingfacts.nl/berichten/crowdsourcing-de-stand-van-zaken).

Als we de interesse voor crowdsourcing op mondiaal niveau bekijken, blijkt dat Nederland de kroon spant. Ons land staat op nummer één als gekeken wordt naar het aantal hits dat de zoekterm ‘crowdsourcing’ oplevert, een belangrijke indicatie voor de mate van interesse die op een bepaald vlak wordt getoond (figuur 16). Laten we nu kijken naar de plek die crowdsourcing inneemt te midden van andere trends. Het Amerikaanse bedrijf Gartner plaatst jaarlijks belangrijke emerging technologies (opkomende technologieën) op een curve, om te bepalen in welk stadium van de cyclus deze trends zich bevinden. In 2012 is ook crowdsourcing in deze curve geplot, zie figuur 17.57

57

http://www.marketingfacts.nl/berichten/crowdsourcing-de-stand-van-zaken

24


Figuur 17. Het handje wijst crowdsourcing aan. We zien dat crowdsourcing de piek nog niet bereikt heeft, wat wil zeggen dat het nog ongeveer 5-10 jaar gaat duren voordat het daadwerkelijk een gesettled principe is in het bedrijfsleven. Op dit moment bevindt crowdsourcing zich dus aan het begin van de ‘Peak of inflated expectations’ fase en heeft het de ‘Technology trigger’ overleefd, in deze fase wordt de nieuwe trend geïntroduceerd bij het publiek en vindt de snelste groei plaats. Nieuwe trends als 3D Bioprinting of Quantum Computing (computers op basis van kwantummechanica) bevinden zich nog aan het begin van deze fase. Kijken we meer naar het einde van de curve, dan zien we dat Media Tablets de grootste groeicurve al voorbij zijn en nu een minder sterke groei doormaken. Gezien de sterke ontwikkelingen die nu al plaatsvinden in Nederland is het goed mogelijk dat de crowdsourcing de piek in een korter tijdsbestek dan 5-10 jaar gaat bereiken. (bron: http://www.marketingfacts.nl/berichten/crowdsourcing-de-stand-van-zaken)

De aandacht verschuiving van B2B (business-to-business) naar de zogenaamde C2Bmarketing (consumer-to-business) valt niet te ontkennen. Waar komt deze ontwikkeling vandaan? De opkomst van crowdsourcing heeft alles te maken met de opkomst van internet en het scala aan nieuwe mogelijkheden die het internet met zich mee heeft gebracht. Het begon allemaal met de open source. Open source is, zoals eerder genoemd, het feit dat heel veel verschillende softwareontwikkelaars van verschillende bedrijven verspreid over de hele wereld meewerken aan een nieuw programma. Je zag in de jaren negentig dat open source een baanbrekende ontwikkeling was. In feite is crowdsourcing een verbreding van het begrip open source, deskundigen zagen in dat het inzetten van externe factoren (dus niet werkzaam in het bedrijf zelf) niet alleen in de software-industrie succesvol kon zijn, maar ook op andere gebieden. Crowdsourcing is dus begonnen als opensourcemodel zonder winstoogmerk. Het doel van deze open source projecten was simpelweg eigen software ontwikkelen waar iedereen gebruik van kon maken. Dit ondermijnde de monopolypositie die grote softwareontwikkelaars als Microsoft toentertijd hadden. De basis was gelegd voor de crowdsourcing: de community gaat zelf nieuwe producten ontwikkelen. In dit hele crowdsourcing-idee zagen bedrijven ook wel brood, immers het publiek kan vaak voor een kleine vergoeding ingezet worden. Inmiddels wordt crowdsourcing al in veel business modellen opgenomen en is het winstoogmerk in de loop van de jaren toegenomen. 58 58


25


Crowdsourcing heeft een enorme boost gekregen door de sociale media, waardoor creatieve initiatieven mogelijk werden. Het grootste voordeel van social media is namelijk dat de expertise makkelijk en snel is op te sporen, bundelen en gebruiken om zo bepaalde uitdagingen op te lossen. Fysieke bijeenkomsten hebben ook zijn voordelen, maar deze wegen niet op tegen het gemak en snelheid van de social media, het is immers “anytime, anywhere” beschikbaar. Sinds de opkomst van internet en social media komt die kennis letterlijk ‘vrij’ voor de gehele gemeenschap en zit dus niet meer opgesloten in boeken of in de hoofden van een paar mensen. Dat maakt het probleemoplossend vermogen van de groep groot.59 Een simpel voorbeeld zien we op Twitter, waarbij de hashtag #durftevragen (figuur18) fungeert Figuur 18. #durftevragen, vraagbaak van Twitter. (bron: als een heus vragendepot. De http://twitter.com/) tweet ‘Wanneer is Napoleon geboren? #durftevragen’ levert binnen vijf minuten al het gewenste antwoord op: 15 augustus 1769.60

59 60

http://www.coachsander.nl/2010/02/crowdsourcing-social-media-wtf/ http://www.socialned.nl/crowdsourcing-de-menigte-als-bron-van-wijsheid/

26


Is er een verband tussen crowdsourcing en de huidige maatschappij? Opvallend is de sterke groei die crowdsourcing met name van 2006 tot nu heeft doorgemaakt. Internet en social media zijn een belangrijke voorwaarde geweest voor het succes van crowdsourcing. Naast puur het verband dat we tussen deze technologische ontwikkeling kunnen trekken, is er ook nog de morele ontwikkeling van het publiek die onlosmakelijk is verbonden met de opkomst van crowdsourcing. De uitdrukking ‘consument centraal’ geeft goed aan wat de positie van de consument is geworden de laatste paar jaren. De consument van vroeger was slechts een ‘nemer’, hij had niks te zeggen in het productieproces en had het maar te doen met de producten die in de schappen stonden. Tegenwoordig kan de consument ‘prosumer’ (producer + consumer) worden, dus zowel actief zijn in de productie als in de consumptie (figuur 19). 61 Crowdsourcing zorgt er voor dat de scheiding tussen consumenten en producenten vervaagt: we maken samen waar we behoefte naar hebben en verdelen onderling de taken. Dit alles heeft uiteraard te maken met de algemene positie van het westerse individu die de afgelopen jaren aan flinke veranderingen onderhevig is geweest. Het ‘prosumerprincipe’ is hét voorbeeld van de ‘democratie 2.0’, die verder strekt dan slechts inspraak in de politiek. Iedereen wil tegenwoordig overal in betrokken worden.62 Figuur 19. (bron: http://curiositykilledtheconsumer.wordpress.com/)

Goed, we willen dus overal in betrokken worden, maar nu wil het ook zijn dat we tegenwoordig bijna overal wel wat vanaf weten. Informatiestromen komen allemaal bij ons binnen: tv, social media, internet: deze generatie is extreem goed op de hoogte van wat er allemaal speelt in de wereld. 63 Dit alles valt terug te trekken op de ontzuiling. Voor de ontzuiling waren mensen gezagsgetrouw, zij deden wat hen werd opgedragen zonder hier over te klagen. Inspraak werd beperkt tot het stemmen op een politieke partij, hoewel deze keuze ook vooral gebaseerd was op de zuil waar je bij hoorde. In de jaren zestig keerde het tij. De televisie werd het nieuwe medium, mensen kregen vanaf nu ook invloeden van buitenaf. Deze nieuwe informatiestromen zette de ontzuiling op gang. Mensen vergaarden steeds meer kennis en welvaart, waardoor zij ook meer op eigen benen kwamen te staan. Mensen ontwikkelden zich steeds meer als individu, met eigen ideeën en opvattingen: de tot op heden gaande westerse individualisering ontstond.64 Deze individualisering wordt tegenwoordig verder versterkt door het internet. Persoon A wordt anders benaderd dan persoon B. Daarnaast kennen we genoeg televisieprogramma’s waarin de kijker ook wat te zeggen heeft, hij/zij kan bijvoorbeeld meestemmen. Denk aan talentenshows als ‘X Factor’ of ‘The Voice of Holland’ die gebruik maken van SMS-votings.

61

Interview Irma Borst, 20 september 2012 (zie bijlage I) http://www.coachsander.nl/2010/02/crowdsourcing-social-media-wtf/ 63 Zie 60. 64 http://habitatb6.blogspot.nl/2007/05/onderzoeksvragen-onderzoek.html 62

27

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Het doorgaande proces van individualisering en democratisering spiegelt zich dus op alle vlakken van de samenleving, ook in het bedrijfsleven. Het individu vindt zichzelf belangrijk en wil dus ook op veel gebieden wat te zeggen hebben. Zo zien we ook een verschuivend beeld waarbij de consument belangrijker wordt en zich gaat mengen in het productieproces. De effecten van individualisering en democratisering worden feilloos weerspiegeld in het beeld dat de prosumer over zichzelf schetst:  46% van de prosumers geeft aan dat zij hun vrienden op allerlei gebied beïnvloeden.  Ongeveer 52% van de prosumers kiest zijn merken bewust.  De meerderheid van de prosumers, maar liefst 64%, beschouwt zichzelf wereldwijs, ten opzichte van 41% van de consumenten.  Prosumers voelen zij zich veel meer een wereldburger dan consumenten (52% vs 31%), daarnaast zouden ze graag één of meer jaar in het buitenland willen wonen (62%).65

Figuur 20. De netwerkeconomie als spelletje Risk. (bron: http://www.edwinmijnsbergen.nl/2010/09/points-of-control-deinterneteconomie.html#.ULugjoOqmaA)

De ontwikkelingen in de afgelopen zestig jaar hebben ook de netwerkeconomie op gang gebracht (figuur 20). Een netwerkeconomie kenmerkt zich door een verzameling individuen die op projectbasis voor bedrijven werkt. Vroeger nam een bedrijf mensen aan en was er een hiërarchische structuur waarbij de directeur op de bovenste verdieping zat, de werknemers hadden maar naar zijn poppen te dansen. In een netwerkeconomie heb je veel ZZP’ers die vanuit huis of tijdelijk op een kantoor een bepaalde klus doen. Het management heeft hier slechts een organiserende taak.

Aan deze netwerkeconomie zitten bepaalde voordelen. Een bedrijf wordt veel flexibeler, wat nodig is in onze huidige economie. Er wordt van een bedrijf verwacht van alle markten thuis te zijn, dit valt heel moeilijk te realiseren voor ouderwetse, logge bedrijven die nog volgens een hiërarchische structuur opereren. Een dergelijk bedrijf kan bijvoorbeeld moeilijk inspelen op verschillende opdrachten als zij slechts over een beperkt aantal specialisten beschikt. De netwerkeconomie maakt het mogelijk voor werknemers om zich tijdelijk op een ander project te storten. Het brengt een bepaalde vrijheid met zich mee, die ook cruciaal is voor het succesvol kunnen toepassen van crowdsourcing.66 Kortgezegd is het fenomeen crowdsourcing het logische gevolg van een toenemende democratisering en individualisering in het bedrijfsleven, die mogelijk is gemaakt door nieuwe technologieën. De belangrijkste ontwikkeling die ten grondslag ligt aan crowdsourcing is het internet, hierdoor zijn geografische afstanden te overbruggen en kunnen veel mensen tegelijk betrokken worden in het productieproces.

65 66

http://www.chainconnection.com/wat-is-een-prosumer http://www.penoactueel.nl/management/netwerkeconomie-voor-nederland-binnen-handbereik-4819.html

28


Deelvraag 5: Welke groeikansen zijn er voor crowdsourcing? Crowdsourcing zal ongetwijfeld altijd blijven bestaan, maar het zal tegelijkertijd ontwikkelingen ondergaan die te maken hebben met commercialisering. Het winstgevende aspect van crowdsourcing is niet onopgemerkt gebleven. We hebben in de afgelopen jaren al gezien dat bedrijven slim gebruik hebben gemaakt van crowdsourcing op een manier dat er veel winst mee gemaakt kan worden. Deze ontwikkeling zal zich dus beslist voorzetten. Het oorspronkelijke opensourceidee (gratis en voor niets van mensen, voor mensen ontwikkelen) lijkt enigszins aan het wegzakken, de winstgevendheid blijkt wederom belangrijker dan het idealistische aspect.67 Toch zijn er nog steeds kleinere bedrijven die dit idee nastreven, zij zien de community als dé toekomst van het bedrijfsleven. Deze bedrijven hebben alles te maken met de ontwikkeling van consumer naar prosumer, in het vorige hoofdstuk behandeld. Zo kennen we in Nederland het bedrijf Toogethr. Toogethr Toogethr is een online en mobiele ritdeel service, via een app kan je andere mensen bereiken om met deze personen mee te rijden. Het idee is heel simpel. Je downloadt de app op je telefoon, iPad of computer, typt de plaats van bestemming in en voilà: een lijst verschijnt met mogelijke carpoolers die jou gratis of tegen een kleine vergoeding een rit aanbieden (figuur 21). Toogethr zelf zorgt dan voor de betaling, zodat je niet in de auto hoeft af te rekenen. Dit om problemen te voorkomen, situaties als 'ik ben mijn portemonnee vergeten, ik geef het nog wel een keertje' komen dus niet voor.68 Als er wat leuks voor je bij zit kan je even kijken naar bijvoorbeeld de persoon die de rit aanbiedt. Als je ook echt contact wil maken, dan moet je, je even registreren. Dat registeren kan heel simpel via je Facebook of je mail. Mocht er geen rit voor je bijzitten, Figuur 21. Het prikbord van de Toogethr app: hier vind je dan is het ook mogelijk zelf een rit toe te de beschikbare ritten voor jouw bestemming. (bron: voegen, zodat anderen dat weer kunnen http://toogethr.com/) zien. Daarnaast kent de app ‘groepen’ (te vergelijken met facebookgroups), zo kan een bedrijf bijvoorbeeld een group aanmaken om onderling af te spreken samen naar het werk te rijden. Ook mensen met dezelfde hobby kunnen zich aansluiten bij een group, denk bijvoorbeeld aan kitesurfers die met elkaar mee kunnen rijden naar het strand.69

67

Interview Irma Borst, 20 september 2012 (zie bijlage I) http://toogethr.com/ 69 Interview Martin Voorzanger, 18 oktober 2012 (zie bijlage II) 68

29

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Het begrip ‘carpoolen’ bestaat al heel lang, maar is in feite nooit echt professioneel aangepakt. Martin Voorzanger, oprichter van Toogethr (zie figuur 22), woont zelf in Amsterdam en noemt het hebben van een auto in de stad ‘eigenlijk een hel’. Alleen al het parkeren in de stad kost vijf euro per uur. De kosten lopen dan ook al snel onnodig hoog op. Waarom niet gewoon met mensen meerijden, die toevallig toch dezelfde kant op moeten? Het ecologische aspect van Toogether is heel sterk, carpooling zorgt voor een intelligenter en duurzamer gebruik van bestaande transportmiddelen. Het maximale halen uit wat we al hebben. De manier waarop wij tegenwoordig met vervoersmiddelen omgaan is gewoonweg heel inefficiënt. Zo'n 85% van de autorijders zit alleen en auto's met meer mensen zijn meestal families. Carpooling brengt ook een sociaal aspect met zich mee. De huidige maatschappij barst van de sociale platforms: Facebook, Twitter, Hyves… Toch zijn we met zijn allen veel asocialer dan we denken. Neem bijvoorbeeld het reizen met de trein: als je gaat zitten, ga je vooral aan het gangpad zitten en je hoopt dat er niemand naast je komt zitten. Bij carpooling ligt dat heel anders, het samen reizen maakt gesprekken los en zorgt voor veel meer onderling contact. Natuurlijk kunnen de grote bedrijven een bepaald kwaliteitsniveau garanderen. Toogethr kan dit niet volledig garanderen, maar kan wel weer veel beter inspelen op de vraag. Als er bijvoorbeeld veel mensen opeens ergens heen willen, stel het is mooi weer en iedereen wil spontaan naar het strand, dan is de N.S. te laat om extra treinen te laten rijden, Toogethr is wat dat betreft veel flexibeler en kan meer rekening met individuele wensen, mensen kunnen dingen onderling afspreken, bijvoorbeeld het luisteren naar dezelfde muziek. Volgens Voorzanger heeft crowdsourcing wel degelijk toekomst. Veel dingen waarmee wij zijn opgegroeid, zijn door bedrijven gedaan, bijvoorbeeld energieopwekking: als iemand tien jaar geleden had verteld dat het heel normaal zal worden om je eigen energie op te wekken, dan hadden mensen gedacht 'nou dat weet ik niet hoor', maar nu zien we steeds meer mensen die dat gaan doen. Ze zetten zonnepanelen op het dak, ze hebben een kleine windturbine, of ze kopen gezamenlijk een windmolen. Mensen gaan dus steeds meer zelf het heft in handen nemen. Ze willen controle hebben over hoe dingen gebeuren. Ook is er genoeg kritiek op het bedrijfsleven, Figuur 22. Martin Voorzanger, oprichter ‘Toogethr’ (bron: bijvoorbeeld op het milieuaspect. Ook hierin zien we het http://toogethr.com) prosumerprincipe naar voren komen: mensen willen zich mengen in het productieproces en soms zelfs zelfvoorzienend optreden. Volgens Martin zijn mensen een beetje klaar met de consumptiemaatschappij , dat we altijd gezien worden als burger die alleen maar goed is als hij heel veel koopt. We hebben eigenlijk alles al. Tegelijkertijd willen we ook meer persoonlijk contact hebben, dat vinden we erg belangrijk. Wat ook meespeelt is de economische crisis. We hebben minder geld, dus als het goedkoper kan, waarom niet? Deze vorm van crowdsourcing, waarbij het zelfvoorzienende aspect dus boven winstgevendheid staat, kan zeker succesvol worden. Niet alleen in Amsterdam en de randstad, maar ook in de rest van Nederland, mits mensen zich daadwerkelijk zelfvoorzienender op durven te stellen. De crisis kan een stimulerende werking hebben op de algemene houding die die consument aanneemt, de drang om zelf het heft in handen te nemen zal er in ieder geval niet minder op worden. We zien het in Amsterdam al gebeuren, moestuintjes worden aangelegd, maar ook het opzetten van onderlinge verzekeringsmaatschappijen is weer helemaal upcoming. Back to basics dus.70 70

Interview met Martin Voorzanger, oktober 2012

30

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Expertsourcing De zogenaamde expertsourcing is heel erg aan het opkomen. Dit is de vorm van crowdsourcing die alleen experts inschakelt en dus om grote, inhoudelijke bijdragen vraagt. Verschillende bedrijven en verschillende experts gaan gezamenlijk innovatie realiseren, dit leidt vrijwel altijd tot kwalitatief hoogwaardige producten. De expertsourcing heeft wel degelijk toekomst, we hebben deze professionalisering ook al in de open source zien gebeuren. Tegenwoordig bedraagt de omzet in de software en servicesmarket (waar open source onder gerekend wordt) 25% van de totale markt. Dit valt niet over het hoofd te zien. Deze ontwikkeling is ook mogelijk bij de andere vormen van crowdsourcing.71

71

Interview Irma Borst, september 2012

31


Deelvraag 6: Welke kritiek is er ontstaan op het gebied van crowdsourcing? Crowdsourcing heeft legio voordelen, maar kent ook punten van kritiek. In hoofdstuk twee hebben wel al gelezen over de nadelen van crowdsourcing, de twee belangrijkste punten waren het niet goed kunnen garanderen van kwaliteit en daarnaast de vrijwillige bijdrage van de crowd: wordt de crowd niet een schaars goed? Het is een bekende valkuil, een crowdsourcing project kan volledig mislukken als de beloning niet motiverend genoeg is, of de opdracht gewoonweg niet uitdagend.72 Blijven mensen de goodwill behouden om zich in te zetten voor crowdsourcingprojecten waar ze zelf eigenlijk niet of nauwelijks baat bij hebben? Dit is een vraag die moeilijk te beantwoorden valt. Wel hebben we gezien dat de afgelopen twintig jaar de open source nog steeds prima werkt dankzij de vrijwillige bijdrage van mensen. Daarnaast is het eigen voordeel van crowdsourcing in sommige concepten juist heel goed te merken, zoals bij de carpoolapp van Toogethr.73 Daarnaast is er natuurlijk de keerzijde van succes, die vooral op werknemers van crowdsourcende bedrijven van toepassing is. Zo kostte crowdsourcing bij IBM en Yahoo bijvoorbeeld aan duizenden medewerkers hun baan omdat werkzaamheden bij de bedrijven gratis of voor veel minder geld door particulieren gedaan worden.74 Dit is aan de andere kant wel het grote voordeel wat aan crowdsourcing toegekend wordt: het scheelt een hoop kosten. In het vorige hoofdstuk hebben we gelezen dat vooral de expertsourcing goede toekomstmuziek heeft. Daarentegen lijken de free/gift-sourcing en game-sourcing minder toekomst te hebben wat betreft het crowdsourcingprincipe. Bij deze vormen wordt van het publiek een kleine, simpele bijdrage verlangd. Een voorbeeld hiervan is de oproep van Transavia aan het publiek om een nieuwe slogan te verzinnen. Eigenlijk bestaan veel van deze crowdsourcing initiatieven alleen om marketingredenen. Het is natuurlijk de manier bij uitstek om aandacht op het merk te vestigen. De werkelijke doelstelling was dan ook niet het verzinnen van een nieuwe slogan, dit was bijzaak. Met het op een snelle, goedkope manier bereiken van een groot publiek had Transavia een heel ander doel voor ogen, namelijk een grootschalige marketingcampagne opzetten. Een ander voorbeeld is de ‘Maak de Smaak’ wedstrijd van Lays. Het overgrote merendeel van de inzendingen bestond uit nutteloze, niet haalbare of al bedachte smaken. De marketingcampagne daarentegen is enorm succesvol geweest. Overal was de reclame te zien, vooral de sociale mediums hebben het merk enorm onder de aandacht gebracht. Daarnaast werden mensen actief aangezet tot nadenken over het merk en kregen ze het gevoel belangrijk te zijn in het productieproces. Na afloop van de wedstrijd mochten de winnende smaken slechts een jaar in de schappen staan. Van een serieuze poging om een nieuwe smaak te creëren was dus geen sprake.75

72

http://computerworld.nl/article/13111/wat-is-crowdsourcing.html Interview Irma Borst, 20 september 2012 (zie bijlage I) 74 Zie 71. 75 Zie 72. 73

32


Deelvraag 7: Op welke manier kan een bedrijf crowdsourcing het meest succesvol toepassen? Crowdsourcing: flop of megasucces. Het is voor een bedrijf van het grootste belang een goed plan op te zetten alvorens een project te starten. Een crowdsourcing project kan namelijk enorm lucratief zijn, mits het goed is opgezet. Een stappenplan is cruciaal. In dit hoofdstuk zullen aan de hand van een algemeen inzetbaar stappenplan de belangrijkste voorwaarden voor een succesvolle crowdsouce worden uiteengezet. Het ‘steeringwheel’ in figuur 23 is in feite het stappenplan in zijn meest gesimplificeerde vorm. We hebben te maken met drie wielen, elk bevat een aantal stappen.

Figuur 23. Het ‘steeringwheel’, noodzakelijk om een doelgericht proces te realiseren. De ideeën komen wel van buiten, maar als het bedrijf zelf geen heldere visie heeft, verandert crowdsourcing in een chaos. (bron: http://www.frankwatching.com/archive/2011/07/14/boekrecensie-dec2b-revolutie/)

De eerste drie stappen zijn puur van belang om je te oriënteren welk doel je met crowdsourcing wilt bereiken en op welke manier je dat gaat doen. Stap 1: Weet wat crowdsourcing is. Een logische stap, is waarschijnlijk je eerste gedachte. Dat is het in feite ook. Het is voor een bedrijf essentieel het idee van crowdsourcing goed te kennen, met name welke taken aan het publiek uitbesteed kunnen worden en welke niet. Misschien dus een overbodige stap op het eerste gezicht, maar toch niet over het hoofd te zien. Stap 2: Weet waar je crowdsourcing voor gebruikt. Bij deze stap gaat het bedrijf de doelstelling bepalen. Hiervoor moet eerst gekeken worden welke doelstellingen crowdsourcing kan verwezenlijken. De crowd kan namelijk een creërende rol, samenwerkende rol, inspirerende rol of verbeterende rol vervullen. Deze taken hangen weer af van de verschillende verschijningsvormen van crowdsourcing, behandeld in 33

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. hoofdstuk 1. Denk hierbij aan virale marketing, user generated content of co-creation. Een doelstelling die behaald kan worden met crowdsourcing is bijvoorbeeld het creëren van een nieuw product. Dit kan bereikt worden met co-creation, waarin het bedrijf om ideeën bij productinnovatie vraagt. Daarnaast kan het bedrijf een moeilijk vraagstuk omtrent het beleid bij het publiek leggen, of juist de klantenbehoeften identificeren. Vaak komt het voor dat bedrijven ‘misbruik’ van de crowdsourcing mogelijkheid maken. Deze bedrijven zijn vooral uit op goedkope promotie. Op deze manier wordt bij de crowd de schijn gewekt een creërende of inspirerende rol te vervullen, maar in werkelijkheid is ze onderdeel van een marketingactie. In het basisprincipe van crowdsourcing zijn marketingoverwegingen niet opgenomen. Zij worden gezien als (gunstige) bijzaak en moeten niet als directe doelstelling worden gezien. Stap 3: Weet hoe te crowdsourcen. Nu de doelstelling is bepaald moet een vorm van crowdsourcing geselecteerd worden die aansluit op deze doelstelling. Een vraagstuk over het beleid kan een bedrijf aanpakken door de ‘Wisdom of the Crowd’ te gebruiken. Uitgezocht is dat een groot publiek samen een probleem op kan lossen waar de leden afzonderlijk niet toe in staat geweest zouden zijn, zoals James Surowiecki beschrijft in zijn boek Wisdom of the Crowds (2004). Een financieel budget kan een bedrijf realiseren door een crowdfunding project op te zetten. We beginnen nu aan de middelste cirkel. Stap 4: Seeding the crowd Het kiezen van een crowdsourcingvorm hangt samen met de ‘soort crowd’ die het bedrijf wilt aantrekken. Het is dus belangrijk de juiste crowd te identificeren. Een globale indeling van doelgroepen (zie hoofdstuk 1) is als volgt: - Free/gift-sourcing, hierbij wordt aan de consumentencrowd gevraagd een kleine bijdrage te leveren. - Expert-sourcing, aan de expertcrowd wordt een grotere bijdrage gevraagd. - Game-sourcing, deze vorm is gericht op de positieve externe marketingeffecten van crowdsourcing, de doelgroep is een zoals bij free/giftsourcing de consumentencrowd. Kiest men bijvoorbeeld voor de free/gift-sourcing, dan kan de doelgroep verder nog worden gedetailleerd. Wie wil je betrekken in je crowdsourcingactiviteiten? Interne klanten, inwoners van een bepaalde plaats, yoga instructeurs? En hoe ga je mensen motiveren om te participeren in het project? Allereerst is het belangrijk om de beloning af te stemmen op de soort bijdrage die je vraagt. Dit wordt ook wel de ‘incentive’, ofwel de ‘stimulans’ genoemd. Crowdfunding bijvoorbeeld kan worden ingedeeld op grond van welke bijdrage er van het publiek gevraagd wordt (zie ook hoofdstuk 1). Tegenover een kleine bijdrage staat een kleine, vaak niet financiële beloning: het Rijksmuseum geeft bijvoorbeeld tickets weg voor geldgevers.76 Ten tweede moet worden gekeken op welk platform de crowdsourcing gepresenteerd gaat worden. Een veel gebruikt platform is en blijft de eigen website. Grote bedrijven kunnen landelijke reclames uitzenden of grote briefings organiseren. Daarnaast is er natuurlijk nog de social media, welke als één van de populairste platforms kan worden gezien voor crowdsourcing. Facebook bijvoorbeeld maakt gebruik van persoonlijke data en stemt hierop persoonlijke reclames af, de zogenaamde ‘targeted reclame’. Zo kan bijvoorbeeld een makeupmerk advertentie alleen op de Facebookpagina van vrouwen tussen de 15 en 20 jaar verschijnen. Doelgroepen kunnen ook op deze manier makkelijk bereikt worden. 77

76 77

http://www.frankwatching.com/archive/2011/07/14/boekrecensie-de-c2b-revolutie/ http://webwereld.nl/nieuws/108000/facebook-gebruikt-data-van-derden-voor-reclame.html

34

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Als laatste is de ‘tone of voice’ enorm belangrijk voor het aantrekken van je crowd. Dit houdt in dat een constant taalgebruik wordt aangehouden voor alle online uitingen, zowel op de website als in brieven of mailings. Een consistente communicatie is van essentieel belang, Bol.com is er bijvoorbeeld groot mee geworden. Omdat Bol.com altijd dezelfde persoon weergeeft in reclames en op de website, wordt deze als de spreker ervaren. Het is de zogenaamde ‘brand persona’. We kennen deze brand persona van Bol.com allemaal wel, het bolle (!) mannetje in blauw driedelig pak (figuur 24). De spreker komt overeen met het taalgebruik van Bol.com en representeert dan ook het bedrijf op een directe manier, wat door consumenten vaak als vertrouwd en herkenbaar wordt ervaren. Figuur 24. De ‘brand persona’ van Bol.com. (bron: http://bol.com)

Bepaalde kenmerken die de ‘tone of voice’ van een bedrijf beïnvloeden zijn het gebruik van lange of korte zinnen, het direct of indirect aanspreken van de lezer en het aanspreken van de lezer met jij of u. Elk kenmerk trekt een bepaalde doelgroep aan, wil je bijvoorbeeld voor een farmaceutische co-creatie veel longartsen bereiken, dan is het niet slim om deze groep met een jolig lettertype en heel veel uitroeptekens uit te nodigen! De stem van het bedrijf weerspiegelt in feite het karakter van het bedrijf, dit karakter trekt bepaalde peer-groups al dan niet aan.78 In praktijk blijkt dat je een doorsnee crowd, een reflectie van de bevolking dus, niet snel op een crowdsource platform terug zal vinden. Omdat crowdsourcing nog een relatief nieuw gegeven is en nog niet doorgedrongen tot alle lagen van de bevolking, bestaat het merendeel van de participerende crowds vooral uit hoogopgeleide, welvarende, blanke mannen. Toch kunnen de incentives en de tone of voice de samenstelling van deelnemers per platform redelijk beïnvloeden. Stap 5 en 6: Breeding & feeding the crowd Nu het publiek bereikt is, zijn we nog niet klaar. Het bedrijf moet het de crowd zo makkelijk mogelijk maken en dus zoveel mogelijk ‘tools’ bieden om de bijdrage zo optimaal mogelijk te kunnen realiseren. Ook deze toolkits verschillen weer per doelgroep en bijdrage. Kijken we naar een kleine bijdrage, dan zal een enkele simpele, korte briefing voldoen. Substantiëlere bijdrages zullen een uitgebreidere toolkit verlangen. LEGO biedt bijvoorbeeld een digitale designtool aan, waarmee mensen hun eigen lego-ontwerp kunnen ontwikkelen (figuur Figuur 25. LEGO’s digital design tool 25). 79 (http://www.frankwatching.com/archive/2011/07/1 4/boekrecensie-de-c2b-revolutie/)

78

http://www.frankwatching.com/archive/2012/10/16/in-5-stappen-een-consistente-stem-voor-al-je-onlinecommunicatie/#more-196166 79 http://www.frankwatching.com/archive/2011/07/14/boekrecensie-de-c2b-revolutie/

35

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Stap 7: Weeding the crowd De laatste stap gaat over het goed managen van crowdsourcing. De gemaakte keuzes moeten in praktijk worden gebracht door het management, het is van belang dat deze bepalingen allemaal strikt worden nagevolgd. Bij crowdsourcing heeft elke keuze namelijk significante invloed op de motivatie van de crowd, en dus het succes van het hele initiatief.80

80

http://www.s6569.cp.hostnet.nl/wp-content/uploads/2011/11/Artikel-in-Telecommerce-Magazine-2011-1.pdf

36


Eigen experiment met ‘user generated content’ Wij hebben een eigen experiment gedaan naar aanleiding van ons onderzoek naar crowdsourcing. We hebben een Facebookgroup (een soort gesloten groep op Facebook waar geselecteerde mensen informatie kunnen uitwisselen) gecreëerd en hier alle mensen van ons examenjaar aan toegevoegd. Met het oog op de komende toetsweek, maar ook op langere termijn, hebben we deze group voor vwo 6 leerlingen gemaakt. Hier hebben leerlingen de mogelijkheid om informatie uitwisselen, samenvattingen uploaden, vragen stellen etc. Wetenschappelijk onderzoek heeft uitgewezen dat samenwerking in het leerproces door leerlingen leidt tot een hoger slagingspercentage, in dit geval dus een digitale samenwerking. We hebben dus een vorm van crowdsourcing in praktijk gebracht: het zogenaamde ‘user generated content’. Een bekend bedrijf dat crowdsourcing gebruikt is Wikipedia. Deze online encyclopedie wordt bijgewerkt door gebruikers, zo wordt een door gebruikers aangepaste inhoud opgebouwd. De reacties op de group waren meteen enthousiast. Inmiddels bestaat het medium zo’n zeven weken en wordt er dagelijks gebruik van gemaakt. Om een indicatie te geven van activiteiten in de group staan op de volgende pagina een paar printscreens.

37


Figuur 26. Figuur 27. Positieve reacties

Figuur 28. Inhoudelijke vragen over de stof.

Figuur 29. Een selectie uit de upgeloade bestanden.

38


Ook hebben we een enquête afgenomen (zie bijlage IV). Hieronder een paar reacties, sommigen weergegeven in grafiekjes. Deze grafiekjes konden soms niet geheel weergeven worden, daarvan hebben we de mogelijke antwoorden nog eens herhaald.81 1. Hoe bevalt de group?

2. Op welke manier gebruik je de group? Sociaal

11

32%

2

6%

Gebruiken/plaatsen van samenvattingen

26

76%

Stellen/beantwoorden van studievragen

30

88%

0

0%

Promotie (aankondigen van feesten, evenementen, o.i.d.)

Other

3. In welke mate heb je de group gebruikt in aanloop van de toetsweek? Heel actief (meerdere keren per dag gereageerd/gepost)

3

9%

Actief (ong. 1 keer per dag gereageerd/gepost)

7

21%

Matig actief (enkele keren gereageerd/gepost)

16

47%

Bijna niet actief (1 keer gereageerd/gepost)

6

18%

Niet actief (niet gereageerd/gepost)

2

6%

4. In welke mate heb je de group gebruikt tijdens de toetsweek? Heel actief (meerdere keren per dag gereageerd/gepost)

5

15%


13

38%


12

35%


3

9%


1

3%

81

De volledige resultaten in deze weergave zijn hier te vinden: https://docs.google.com/spreadsheet/gform?key=0AlYfQ_CyBTXJdDM1MFJMMGQ0VXhpMGZlR1lOb2NIa2c&gri dId=0#chart

39


5. Denk je dat de group aan betere resultaten heeft meegeholpen?

6. Ik zou voor een vraag over de stof... ... eerst het internet raadplegen, dan evt. nog de group

9

26%

... eerst de group raadplegen, dan evt. nog het internet

19

56%

... alleen het internet raadplegen

1

3%

... alleen de group raadplegen

0

0%

... geen van beiden raadplegen en gaan slapen

1

3%

Other

4

12%

7. Heb je ooit gehoord van crowdsourcing? (niet via ons) Ja, ik weet wat het inhoudt

6

18%

Ja, ik weet ongeveer wat het inhoudt

8

24%

20

59%

Nee 8. Zo ja: hoe heb je erover gehoord?

11. Heb je zelf weleens meegedaan aan een crowdsource? (zo ja: vul in wat je hebt gedaan; zo nee: sla de vraag over) Ja wel eens Ontwerp een spijkerbroek. Heb daarmee niet de hoofdprijs gewonnen, maar wel een vingino key-koord en tas! Nee, ik geloof van niet. Nee Nee Nee Neen

40


12. Zou je vrijwillig aan een crowdsourcing project meedoen waar je wat tijd kwijt mee bent en waar geen beloning tegenover staat? (Dus alleen het bedrijf heeft er voordeel van!)

13. Waarom wel/niet? ik weet het niet, als het een bedrijf is waarvan ik wil dat het goed met ze gaat, zou ik ze wel helpen Alleen als het mn interesse heeft, anders doe ik het alleen voor een beloning Omdat je hiermee de diensten van een bedrijf kan verbeteren en degene die die diensten consumeert ben je uiteindelijk zelf. Het moet echter niet te bond worden, dus verder dan een enquête ofzo invullen ga ik niet. Ik heb er zelf niks aan Kost te veel tijd. Aantal dagelijkse reacties Tot slot een overzichtje van de dagelijkse reacties:

41


Conclusie Onze hoofdvraag was:

‘Heeft crowdsourcing de toekomst of is het slechts een trend?’ In ons onderzoek hebben we antwoord gevonden op de verschillende deelvragen. Crowdsourcing is kortgezegd het uitbesteden van bepaalde taken aan mensen buiten het bedrijf. Crowdsourcing kan verschillende vormen aannemen en kan zich richten op verschillende doelgroepen. Zo hebben we de free/gift-sourcing, expert-sourcing en gamesourcing. Doordat er zoveel mogelijkheden zijn om te crowdsourcen, is het niet bedrijfsgroep gebonden. Wel zien we aan de bedrijfsenquête dat crowdsourcing nog niet is doorgedrongen tot de kleinere bedrijven, het zijn vooral de grote bedrijven die initiatief durven en kunnen nemen. We hebben de voor- en nadelen behandeld. De belangrijkste voordelen die naar voren kwamen waren ten eerste het gebruik van kennis en creativiteit buiten het bedrijf: de expertise binnen het bedrijf wordt aangevuld door een grote hoeveelheid externe informatie die door crowdsourcing bereikbaar wordt. Daarnaast natuurlijk de kostenvoordelen: door crowdsourcing wordt tijd, werk en energie bespaart door het uitbesteden van taken aan de crowd in plaats van eigen personeel. Ook is uitgezocht dat een groot publiek samen een probleem op kan lossen waar de leden afzonderlijk niet toe in staat geweest zouden zijn: ‘de macht van het getal’. Tot slot versterkt crowdsourcing de binding tussen bedrijf en consument, omdat de consument actief wordt betrokken bij het bedrijf en deel uitmaakt van het productieproces. Crowdsourcing kent twee cruciale nadelen, ten eerst de slechte kwaliteit. Omdat de crowd niet gestraft kan worden voor een slechte prestatie, zullen ze al snel denken: niet geschoten is altijd mis. Hierdoor kent crowdsourcing veel kwalitatief slechte bijdragen. Het uitzoeken en controleren van alle inzendingen bij een crowdsourcing initiatief kost veel tijd en energie en tijd is geld. Daarnaast hangt crowdsourcing volledig af van de motivatie van de crowd, die niet goed te voorspellen valt. Het is dus goed mogelijk dat participanten in de loop van de tijd meer zullen vragen voor hun bijdrage. Het fenomeen crowdsourcing is het logische gevolg van een toenemende democratisering en individualisering in het bedrijfsleven, die mogelijk is gemaakt door nieuwe technologieën. De belangrijkste ontwikkeling die ten grondslag ligt aan crowdsourcing is het internet, hierdoor zijn geografische afstanden te overbruggen en kunnen veel mensen tegelijk betrokken worden in het productieproces. Crowdsourcing komt dus niet zomaar uit de lucht vallen, het past precies in het huidige tijdsbeeld. Crowdsourcing zal ongetwijfeld altijd blijven bestaan, maar het zal tegelijkertijd ontwikkelingen ondergaan die te maken hebben met commercialisering. Hierbij zal vooral de expert-sourcing verder groeien, omdat dit vrijwel altijd leidt tot kwalitatief hoogwaardige producten. De free/gift-sourcing en game-sourcing, die beiden een veel kleinere bijdrage verlangen, hebben minder toekomstmuziek wat betreft het oorspronkelijke crowdsourcingprincipe, omdat ze vaak alleen om marketingredenen worden gebruikt. Er zijn wel initiatieven die het dit principe nog nastreven, zoals Toogethr, maar we zien toch dat veel bedrijven alleen brood zien in de goedkope promotie die crowdsourcing mogelijk maakt, niet het uiteindelijke product dat crowdsourcing oplevert. Tot slot is het goed opzetten van een crowdsourcing project van essentieel belang. Elke keuze die gemaakt wordt, beïnvloedt de motivatie van de crowd om zich voor het project in te zetten.

42

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Dus, crowdsourcing is geen tijdelijke trend en heeft wel degelijk toekomst. De crowd kan een schaars goed worden, maar gezien de tijd waarin crowdsourcing is opgekomen, een tijd van social media, democratie en individualisering, zullen mensen hoogstwaarschijnlijk geneigd blijven zich te mengen in het productieproces. De expert-sourcing zal vermoedelijk het crowdsourcingprincipe het best in staat kunnen houden, omdat het bijna altijd tot kwalitatief hoogwaardige producten leidt. Hoe dan ook, crowdsourcing heeft de ‘P’ van participatie als het nieuwe element aan de marketingmix toegevoegd: crowdsourcing is here to stay. U, als consument, bent zelf verantwoordelijk voor de toekomst van crowdsourcing. Het is belangrijk in deze maatschappij innoverend te durven zijn, of zoals Raymond Spanjar (oprichter Hyves) het verwoordde: ‘Alles voelt als een van die legendarische surfgolven die maar eens in de twintig jaar voorbijkomt. Dan denk je ook niet aan wat er fout kan gaan. Je springt op je plank en je duikt het water in.’

43


Discussie We hadden in onze hypothese juist verondersteld dat crowdsourcing geen tijdelijke trend is en dat dit te maken heeft met de huidige maatschappij van democratisering en individualisering. We wisten vooraf nog niet dat er verschillende vormen bestonden van crowdsourcing en dat het op allerlei gebieden toepasbaar is. Ook dachten wij dat het inzetten van de crowd altijd voordeliger was dan het eigen personeel, echter, crowdsourcing kan ook juist veel geld kosten. Wij hadden verwacht dat de voedingsindustrie het meest gebruik maakt van crowdsourcing, dat crowdsourcing veel breder is hadden wij nooit voor mogelijk gehouden.

44


Bibliografie Internet ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐ ‐

http://www.adapcare.nl/MassaIndividualisering.html http://www.beleidsimpuls.nl/co-creation.php http://www.chainconnection.com/wat-is-een-prosumer http://www.coachsander.nl/2010/02/crowdsourcing-social-media-wtf/ http://www.computerworld.nl/article/13111/wat-is-crowdsourcing.html http://www.computerworld.nl/article/13111/wat-is-crowdsourcing.html http://www.crowdfunding.nl/ http://www.douwenkoren.nl/ http://www.dutchcowboys.nl/online/22872 http://www.educatie-en-school.infonu.nl/diversen/4572-verzuiling-en-ontzuiling-innederland.html http://www.frankwatching.com/archive/2008/04/21/de-waarde-van-usergenerated-content-2/ http://www.frankwatching.com/archive/2011/02/18/crowdsourcing-en-de-onmachtvan-het-getal/ http://www.freepublicity.nu/viral_marketing.php http://www.habitatb6.blogspot.nl/2007/05/onderzoeksvragen-onderzoek.html http://www.innochallenge.nl/Bedrijven/crowdsourcing http://www.innovatieforganiseren.nl/innovatie-en-literatuur/crowdsourcing/ http://www.intemarketing.nl/marketing/technieken/viral-marketing http://www.intemarketing.nl/marketing/technieken/viral-marketing http://www.invenier.nl/blog/folksonomy-of-taxonomy-waarom-niet-allebei/ http://www.managementsite.nl/21984/marketing/consumentgestuurdecocreatie.html http://www.marketingfacts.nl/berichten/crowdsourcing-de-stand-van-zaken http://www.matchminds.nl/index.php/toelichting-vakjargon/19-folksonomy http://www.molblog.nl/bericht/De-Nederlandse-Prosumer/ http://www.nwo.nl/files.nsf/pages/NWOP_84SCG7/$file/Ende_Crowdsourcing.pdf http://www.penoactueel.nl/management/netwerkeconomie-voor-nederlandbinnen-handbereik-4819.html http://www.share2start.com/hoe-werkt-het http://www.slideshare.net/OlafJanssenNL/crowdsourcing-wat-kan-de-koninklijkebibliotheek-daarmee http://www.socialned.nl/crowdsourcing-de-menigte-als-bron-van-wijsheid/ http://www.socialned.nl/crowdsourcing-de-menigte-als-bron-van-wijsheid/ http://www.sprout.nl/1/19611/home/hoe-jij-crowdfunding-kunt-inzetten.html http://www.toogethr.nl http://www.wisdomofthecrowd.nl/2011/03/18/de-kracht-van-de-massa/ http://www.woorden-boek.nl/woord/taxonomie

45

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Interviews ‐ 20 september 2012: Interview met dr. Irma Borst van Logica (bijlage I) ‐ 18 oktober 2012: Interview met Martin Voorzanger van Toogethr (bijlage II) Enquêtes ‐ 15 oktober 2012: Crowdsourcing (bedrijfsenquête) ‐ 11 november 2012: Crowdsourcing (enquête onder medeleerlingen)

46


Bijlage I Interview Irma Borst van Logica Op woensdag 20 september 2012 hebben wij de eer gehad te mogen spreken met een expert op het gebied van crowdsourcing: dr. Irma Borst. Naast haar werk als management consultant bij smartconsulting.nu, tevens door haar opgericht, heeft Irma wetenschappelijk onderzoek verricht naar crowdsourcing en open source. Haar promotieonderzoek ‘Understanding Crowdsourcing’ heeft zij gedaan aan de Erasmusuniversiteit in Rotterdam. Tijd voor een gesprek.

Hoe bent u zelf met het onderwerp crowdsourcing in aanraking gekomen? Ik werkte lange tijd bij het IT bedrijf “Logica”. Daar was ik al met een aantal ontwikkelprojecten bezig, zogenaamde researchprojecten. Het hield in dat ik hier nieuwe toepassingen van ICT-systemen aan het onderzoeken, wat dat voor consequenties heeft voor de businessmodellen en organisaties die met deze systemen te maken hebben. Op deze manier ben ik in contact gekomen met de Erasmusuniversiteit in Rotterdam. Ik heb hier overigens zelf ook gestudeerd, ik heb de studie bedrijfskunde gedaan. De persoon die ik daar kende bood mij aan om een promotieonderzoek te gaan doen. In eerste instantie zei ik hier nee op, het was allemaal niks voor mij. Uiteindelijk ben ik toch overstag gegaan, ik was deed in die tijd natuurlijk zelf al veel onderzoek en ik las veel wetenschappelijke artikelen, daarnaast schreef ik ze zelf ook. Ik heb samen met een hoogleraar van de Erasmusuniversiteit een aanvraag ingediend bij NWO, het Nederlands Wetenschappelijk Onderzoeksinstituut en die hebben dat gehonoreerd. Op deze manier hebben we financiering gekregen voor ons onderzoek. In 2007 is mijn promotieonderzoek van start gegaan.’ Irma begint vervolgens de inhoud van haar onderzoek aan ons uit te leggen. ‘Je zag in de jaren negentig dat open source een baanbrekende ontwikkeling was. Open source is het feit dat heel veel verschillende softwareontwikkelaars van verschillende bedrijven verspreid over de hele wereld meewerken aan een nieuw programma. Dit is op vrijwillige basis, de ontwikkelaars vragen geen vergoeding voor hun participatie. Dit levert complete software programma’s op, o.a. Linux en Mozilla Firefox zijn op deze manier ontwikkeld. Het idee hierachter was dat deze ontwikkelaars de monopolypositie van Microsoft in het ontwikkelen van nieuwe programma’s zat waren en samen gingen werken om zelf een systeem te ontwikkelen. Het begon bij een klein groepje ICT-ers die met behulp van collega’s aan een nieuw systeem begonnen te werken. Langzamerhand is dit uitgebreid en zijn mensen over de hele wereld hierbij betrokken geraakt. Het is dus gratis ontwikkeld en daarbij wordt het ook gratis aan mensen aangeboden. Dit was nieuw, voorheen moesten mensen licenties betalen om programma’s (als bijvoorbeeld Internet Explorer) op hun computer te gebruiken. Wel kwamen hier alternatieve verdienmodellen voor in de plaats. Niet zozeer de licentie wordt betaald, maar er worden wel implementatiekosten verrekend als het programma op grote schaal in een bedrijf geïnstalleerd gaat worden. Daarnaast worden er trainingen verschaft die de gebruiker nodig heeft om het programma zo efficiënt mogelijk te gebruiken. Op deze manier wordt er nog steeds geld verdiend aan de programma’s die op open source basis zijn ontwikkeld. Kort gezegd was dit een nieuw businessmodel waarbij heel veel geografisch verspreide mensen op vrijwillige basis samen iets ontwikkelen om het vervolgens weer ‘terug te geven’ aan iedereen die het maar wilt gebruiken. Het hele open source idee vond ik interessant toen ik startte met mijn onderzoeksproject. Ik bedacht daarbij dat er, naast de softwareontwikkeling, ook andere bedrijfsactiviteiten zouden moeten zijn waarop dit open source idee toepasbaar was. Ik begon met het onderzoeken van opensource modellen in multimedia activiteiten: het maken van foto’s, nieuwsberichten enzovoort. In de loop van de tijd is hier de term van Jeff Howe, “crowdsourcing”, opgeplakt.

47


crowdsourcing

open source

online communities

De relatie tussen crowdsourcing, open source en online communities, weergegeven door Irma Borst. Crowdsourcing kan plaats vinden binnen online communities, bijvoorbeeld het inschakelen van een sociaal medium (Hyves) door een bedrijf. Zo kan Douwe Egberts op Hyves een poll plaatsen om zo mensen te laten stemmen op een nieuw koffiemerk. Natuurlijk kan Douwe Egberts deze poll ook gewoon op zijn eigen website plaatsen, hierbij wordt dus geen online community ingeschakeld. Bij open source is communityvorming erg belangrijk. Er is niet één persoon die het product levert (als er bijvoorbeeld duizend mensen participeren in de softwareontwikkeling en één persoon levert het beste idee aan), maar de software ontstaat juist uit veel kleine bijdragen van verschillende ontwikkelaars.

Wat is crowdsourcing? Jeff Howe heeft heel duidelijk op een rijtje gezet aan welke criteria crowdsourcing moet voldoen. ‐ Open Call, iedereen moet worden toegelaten. Je hoeft niet aan voorafgestelde eisen te voldoen om een bijdrage te leveren. ‐ Via het internet ‐ Het wordt geïnitieerd vanuit het bedrijf. Het is verkeerd gedacht dat crowdsourcing altijd met amateurs gebeurd. Er kan door het bedrijf ook heel goed alleen om experts vraagt hun bijdrage te doen. Crowdsourcing is dus voor verschillende typen doelgroepen mogelijk. De verschillende doelgroepen kan op de volgende manier indelen: ‐ ‘Free/gift-sourcing’, aan de ‘consumentencrowd’ wordt meestal gevraagd een kleine, simpele bijdrage te leveren. Hiervoor wordt meestal geen of een kleine ‘reward’ voor gegeven. VB geven ‐ De ‘expert-sourcing’. De activiteit die gevraag wordt is hierbij substantiëler. Er wordt hier om een grotere, meer inhoudelijke bijdrage gevraagd, bijvoorbeeld een volledig uitgewerkt plan, een geheel nieuw concept. Deze bijdrage vraagt dan ook veel meer tijd en aandacht dan de consumentensourcing, de beloning is hier dan ook naar. Er kunnen bij echte grote expertsourcings soms wel miljoenen uitgereikt worden. VB geven ‐ De ‘game-sourcing’, crowdsourcing die met name is gericht op de positieve marketingeffecten zoals naamsbekendheid. Deze sourcing biedt een extreem hoge beloning (bijvoorbeeld een hoge prijs, een jaar lang gratis winkelen etc.). 48

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Veel mensen gaan meedoen aan de ‘wedstrijd’ (game) en zo wordt een hoop ‘buzz’ gecreëerd, wat weer zorgt voor veel media-aandacht. Niet zozeer het doel van de crowdsourcing is belangrijk, wel de aandacht die het met zich meebrengt. VB geven Het feit is wel dat bij beide groepen niemand uitgesloten kan worden (het blijft een open call). Hierdoor kan het uiteraard zijn dat experts hun bijdrage leveren bij de consumentensourcing en niet zo kundige mensen hun idee opsturen bij een sourcing die eigenlijk toch meer aan de experts gericht is. Het internet is een belangrijke factor in het crowdsourcen. Dit medium zorgt ervoor dat het bedrijf snel een groot bereik tot zijn beschikking heeft, wat noodzakelijk is voor een succesvolle crowdsource. Zo heeft het sociale medium Facebook in een paar maanden de hele website in alle verschillende talen kunnen vertalen, doordat de leden uit verschillende landen de website voor het bedrijf vertaalden. 14:53 nog voorbeeld manuscript, niet echt bruikbaar De kern van crowdsourcing is dat taken die eigenlijk door medewerkers van het bedrijf gedaan worden “geoutsourct” ofwel uitbesteed worden aan het publiek. Crowdsourcing vindt dus per definitie buiten het bedrijf plaats. Dit hoeven niet alleen taken te zijn die met adviesgeving te maken hebben.’ Irma verwijst naar de website ‘www.frankwatching.nl’ waar zij een artikel voor heeft geschreven over de verschillende soorten van crowdsourcing. Ik vond het verder niet nodig deze allemaal over te typen aangezien we die informatie ook uit haar artikel kunnen halen. 18:15 Virale marketing houdt in dat de consument naar zijn vrienden en familie iets doorstuurt van het bedrijf wat je aanspreekt. Dat maakt een andere indruk dan dat het bedrijf dat doet, het is veel persoonlijke: je stuurt niet alleen de informatie maar ook een stukje vertrouwen mee. Op het moment dat jij als vriend of familie aangeeft dat je dit zelf zou kopen is het voor degene aan wie je het stuurt veel aannemelijker dat hij/zij hetzelfde vindt. Deze genoemde activiteiten zijn allemaal typen activiteiten die onder de crowdsourcing vallen. Hierin levert de betrokkene in de vorm van resource zijn bijdrage leveren, dan vormt hij als het ware een extra ‘bron’ waar het bedrijf informatie uit kan putten. Ook kan hij bijdrage leveren in vorm van tijd, bijvoorbeeld stukjes tekst overtypen. Daarnaast kan de persoon creativiteit leveren, wat we bij Lays hebben gezien (‘Raad de Smaak’, mensen dragen nieuwe smaken voor het chipsmerk aan) en andere productinnovatie. Expertise, het leveren van kennis die een ander niet heeft is ook een bekende bijdrage. Een voorbeeld hiervan is een chipsmerk die zijn chips wilde bedrukken voor een voetbalwedstrijd. Door deze vraag te outsourcen kwam hij bij een bakker in Italië terecht die deze technologie onder de knie had en dus de technologie aan het bedrijf kon verkopen. Dit is dus een voorbeeld van expertise, een stukje kennis dat maar één of meerdere personen kan leveren. Door middel van crowdsourcing is het mogelijk deze mensen te bereiken, omdat je door het internet een heel groot bereik hebt. Daarnaast kennen we de term ‘crowdfunding’, waarin de persoon in financiële middelen een bijdrage levert aan het bedrijf. Deze kleine beetjes geld van het publiek kunnen dus oplopen tot een enorm budget. Afhankelijk van het type crowdfunding project kan hier een tegenprestatie van het bedrijf tegenover staan. De verschillende vormen van crowdfunding zijn: ‐ Donation-based crowdfunding Deze vorm is eigenlijk een soort online collecte. Er staat geen tegenprestatie van het bedrijf tegenover, er wordt gewoonweg een donatie gedaan. ‐ Reward-based crowdfunding

49

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Je levert een donatie en krijgt hiervoor een kleine beloning. Het Rijksmuseum geeft bijvoorbeeld aan geldgevers een tickets voor events weg. Bij volgende twee vormen is de geldgever investeerder, krijgen een duidelijke terugbetaling van hun gelden: ‐ Lending-based crowdfunding De geldgever verstrekt een lening en ontvang in ruil hiervoor een bepaald interestpercentage. Aan het eind van de looptijd wordt het geleende bedrag terugbetaald door het bedrijf. Echter, vaak zijn de bedragen die worden gecrowdfund erg klein. Als men bijvoorbeeld €100 aan een bedrijf leent en hij ontvangt hier 5% interest over, is deze interest natuurlijk niet dé drijfveer voor een persoon om geld te gaan verstrekken aan het bedrijf. Meestal zitten hier dan ook andere gedachten achter, de persoon vindt het project bijvoorbeeld heel goed en is daarom bereid hier geld aan te lenen. ‐ Equity-based crowdfunding Bij deze vorm dient de financiële bijdrage als investering in het project. De investeerder ontvangt in ruil hiervoor dividend, hij is dus in feite een aandeelhouder en deelt in het risico van de onderneming.

Is er een verband tussen crowdsourcing en bepaalde bedrijfsgroepen? Levert het dus voor bepaalde bedrijfsgroepen meer voordeel op dan voor andere? Nee, eigenlijk niet. In alle domeinen is crowdsourcing mogelijk, je ziet dat te toepassing overal gebeurt: in de fysieke productiebedrijven als bijvoorbeeld Nike, waar je je eigen schoenen kan ontwerpen met Nike ID, maar ook bij goede doelen, creatieve instellingen, overheidsinstellingen enzovoort. De overheid gebruikt crowdsourcing om burgerparticipatie te realiseren. In commerciële instellingen is de manier waarop met het publiek omgegaan wordt anders dan bij een collectieve instelling als de overheid. Als het publiek door een bedrijf gevraagd wordt ideeën aan te dragen voor een nieuwe productinnovatie, kan het zo zijn dat het bedrijf hier helemaal niet naar luistert. Je mag wat zeggen, maar of je ook daadwerkelijk inspraak hebt is wat anders. Er kunnen bijvoorbeeld ideeën binnenkomen die het bedrijf allang verzonnen zijn of simpelweg niet bruikbaar zijn. De instelling kan dan in principe die ideeën naast zich neerleggen en hier verder niet naar omkijken. De actieve participatie wordt gevraagd, maar er wordt geen garantie gegeven dat het ook daadwerkelijk gebruikt wordt. Bij de overheid werkt dat natuurlijk heel anders. Deze wilt juist de burgerparticipatie stimuleren. Stel de overheid vraagt mensen mee te denken over een beleidsverandering. Mensen sturen hun ideeën in, waarop de ambtenaar vervolgens zegt: ‘Bedankt voor de inzendingen, maar we gaan het helemaal anders doen.’ Dan heb jij als ambtenaar wel wat uit te leggen. De overheid moet en de democratie in het land natuurlijk wel blijven handhaven. Ze heeft meerdere groepen waarvan ze het belang moet vertegenwoordigen en die belangen kunnen niet zomaar genegeerd worden. Crowdsourcing is dus inderdaad op veel vlakken realiseerbaar, maar de bruikbaarheid en de risico’s kunnen wel weer per domein verschillen.

Waarom kiezen bedrijven voor het toepassen van crowdsourcing in plaats van experts? De voordelen van crowdsourcing: 1. Crowdsourcing verbreedt de expertise van een bedrijf. Het is nooit mogelijk om alle expertise die er bestaat in je eigen organisatie te stoppen. Door crowdsourcing kun je bepaalde expertise aanboren die je zelf niet hebt. Daarnaast komt er een breder scala van creativiteit en ervaring tot de beschikking van het bedrijf: het zogenaamde ‘tapping in a global pool’. 2. Tijdwinst. Om weer terug te gaan op het chipsmerk: als deze de druktechniek zelf had moeten ontwikkelen had dit veel meer tijd in beslag genomen dan dat de 50

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. techniek gewoonweg van iemand gaan gebruiken en in een aantal maanden dit voor elkaar hebben. 3. Het leidt tot kostenvoordelen. Door het gebruik van crowdsourcing kan je je eigen Research & Development afdeling verkleinen en in plaats hiervan de crowd inschakelen bij het bedenken van nieuwe producten. Een voorbeeld van een belangrijk crowdsourcingplatform is ‘Innocentive’. Op deze website worden ‘challenges’ geplaatst waarvoor een oplossing gezocht wordt. Dit kunnen bijvoorbeeld zaken zijn die lange tijd niet opgelost konden worden. De community van Innocentive, uitsluitend bestaand uit experts, gaat verschillende oplossingen aandragen om het probleem op te lossen. Zij krijgen alleen betaald als ze een goede oplossing leveren. Je hebt dus in feite een succes-fee, alleen succesvolle ideeën krijgen betaald. De personen zijn niet vast in dienst en hoeft er dus niet voor alle inspanning betaald te worden.

Wat zijn de nadelen van crowdsourcing? Na alle voordelen op een rijtje te hebben gezet moeten we bijna wel concluderen: dit is het gouden ei. Maar, gouden eieren bestaan niet. Helaas. Ook crowdsourcing kent zijn nadelen. 1. Een voordeel van crowdsourcing is dat het enorme reacties teweeg brengt. Door het grote bereik is het bedrijf in staat een breed publiek te bereiken en dit is ook meteen een nadeel. Al deze inzendingen moeten bekeken worden om te bepalen of het al dan niet bruikbaar is. Vaak is het inschakelen van een community manager noodzakelijk, die de extra communicatie die gaat leven moet gaan regelen. Hij houdt bijvoorbeeld in de gaten of de inzendingen wel allemaal beantwoordt worden. De verwerking van de inzendingen kost dus tijd en energie en brengt dan ook kosten met zich mee. 2. Daarnaast zijn er een aantal juridische aspecten waar het bedrijf niet omheen kan. Als iemand een idee instuurt, wil dit nog niet zeggen dat het wel zijn eigen idee is. Mocht dit zo zijn, dan kunnen de IPR (International Property Rights, een soort patent) in veel gevallen wel overgaan naar het bedrijf dat de crowdsourcing uitvoert. Echter, het kan nog altijd het geval zijn dat het bedrijf een al bedacht idee alsnog onwetend uit gaat voeren en er vervolgens iemand opstaat die claimt dat het zijn idee was. Het is dus van belang dat er goed gecheckt wordt of het idee al gebruikt is. Dit probleem komt natuurlijk niet voor bij medewerkers in vaste dienst, die ideeën tijdens werktijd creëren. Hier heerst veel meer duidelijkheid. 3. Waar de kwaliteit van door Open Source ontwikkelde software heel goed is, is de kwaliteit van crowdsourcing vaak heel slecht. In principe is 95% van de bijdragen gewoonweg niet bruikbaar: de inhoud was al bekend, het idee is waardeloos, etc. Dit is niet alleen bij de consumentensourcing het geval, maar zelfs bij een expertbased bedrijf als Innocentive zijn de meeste inzendingen van slechte kwaliteit. Slechts 6% van de inzendingen is ook daadwerkelijk bruikbaar. Dit lage percentage valt te beredeneren. Er hangt namelijk niks af van de inzendingen die de gebruikers van Innocentive, maar ook andere platforms, opsturen. Zij zijn niet in vast contract, een slechte prestatie zal hun positie dan ook op geen enkele manier beïnvloeden. De gebruikers werken volgens een opportunistische gedachte: ‘Ik stuur het wel in, als ik die miljoen kan winnen: prima, maar zo niet is er ook niks aan de hand.’ Oftewel: niet geschoten is altijd mis. Mensen is vaste dienst moeten wel enorm hun best doen om een goed idee te creëren, zij staan immers onder contract. Het feit dat de

51

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. crowdsourcer geen ‘straf’ krijgt op een slechte prestatie leidt tot veel kwalitatief matige inzendingen. Dit is het grote lek in het hele crowdsourcing idee. Er zijn echter wel oplossingen in omloop voor dit probleem. Zo kan een bedrijf ervoor kiezen de inzendingen van mensen bekend te maken. Door mensen hierop te laten stemmen zal er vanzelf een soort ‘zelfselectie’ ontstaan, waarbij mensen met veel kwalitatief goede ideeën ook een hogere rating zullen ontvangen. Er ontstaat dus een indeling van ‘goede’ ontwikkelaars en ‘minder goede’ ontwikkelaars. De status die een persoon kan ontlenen aan zijn ideeën is op deze manier een drijfveer om beter zijn best te doen op een inzending. In Open Source communities wordt deze toepassing al gebruikt, maar ook op websites als Ebay zien we dergelijke ratings terug. (‘Topseller etc.’) Daarnaast kan het openbaar maken van inzendingen mensen met minder goede ideeën terughoudender maken, omdat ze niet willen dat hun ‘middelmatige’ idee open en bloot op het internet verschijnt. Aan het openbaar maken van inzendingen zijn voor het bedrijf ook weer nadelen verbonden. Zo willen zij hun inzendingen niet op internet tonen omdat dan ook concurrenten hoogte kunnen krijgen van deze ideeën om ze vervolgens verder te gaan ontwikkelen. 4. Het is mogelijk dat in de loop van de tijd mensen minder geneigd zullen zijn vrijwillig, zonder betaling, iets bij te dragen. Dit heeft te maken met de professionalisering van crowdsourcing, de ontwikkeling die ook in de open source, de voorganger van crowdsourcing, heeft plaatsgevonden. In de jaren negentig begon open source met communities en met name hackers die samen zonder winstoogmerk initiatief namen om software te verbeteren. Inmiddels zijn het commerciële bedrijven geworden die de open source organiseren. Deze maken voor een deel wel gebruik van vrijwilligers, ongeveer 40%, maar het merendeel van de participanten wil in ruil voor hun bijdrage meedelen in de verdiensten. De algemene houding van mensen zal dan dus bij crowdsourcing worden: ik wil wel bijdragen, maar ik wil er ook voor betaald worden. Of: ik wil het wel voor niets doen, maar dan wil ik ook dat het voor niets ‘teruggegeven’ wordt aan de mensen (het open source idee). Het valt natuurlijk niet goed te voorspellen of dit ook daadwerkelijk het geval zal zijn.

Hoe past crowdsourcing in het tijdbeeld? Nieuwe formulering van de vraag! Eerst was het: ‘Hoe pas crowdsourcing in de marketing van nu?’ Crowdsourcing heeft alles te maken met de opkomst van internet en het scala aan nieuwe mogelijkheden die het internet met zich mee heeft gebracht. Het begon allemaal met de open source. Je zag in de jaren negentig dat open source een baanbrekende ontwikkeling was. Open source is het feit dat heel veel verschillende softwareontwikkelaars van verschillende bedrijven verspreid over de hele wereld meewerken aan een nieuw programma. Dit is op vrijwillige basis, de ontwikkelaars vragen geen vergoeding voor hun participatie. Dit levert complete software programma’s op, o.a. Linux en Mozilla Firefox zijn op deze manier ontwikkeld. Het idee hierachter was dat deze ontwikkelaars de monopolypositie van Microsoft in het ontwikkelen van nieuwe programma’s zat waren en samen gingen werken om zelf een systeem te ontwikkelen. Het begon bij een klein groepje ICT-ers die met behulp van collega’s aan een nieuw systeem begonnen te werken. Langzamerhand is dit uitgebreid en zijn mensen over de hele wereld hierbij betrokken geraakt. Het is dus gratis ontwikkeld en daarbij wordt het ook gratis aan mensen aangeboden. Dit was nieuw, voorheen moesten mensen licenties betalen om programma’s (als bijvoorbeeld Internet Explorer) op hun computer te gebruiken. Wel kwamen hier alternatieve verdienmodellen voor in de plaats. Niet zozeer de licentie wordt betaald, maar er 52

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. worden wel implementatiekosten verrekend als het programma op grote schaal in een bedrijf geïnstalleerd gaat worden. Daarnaast worden er trainingen verschaft die de gebruiker nodig heeft om het programma zo efficiënt mogelijk te gebruiken. Op deze manier wordt er nog steeds geld verdiend aan de programma’s die op open source basis zijn ontwikkeld. Kort gezegd was dit een nieuw businessmodel waarbij heel veel geografisch verspreide mensen op vrijwillige basis samen iets ontwikkelen om het vervolgens weer ‘terug te geven’ aan iedereen die het maar wilt gebruiken. Al gauw werd ingezien dat er naast de softwareontwikkeling, ook andere bedrijfsactiviteiten zouden moeten zijn waarop dit open source idee toepasbaar was. In de loop van de tijd is hier de term van Jeff Howe, “crowdsourcing”, opgeplakt.’ * Gekopieerd (en aangepast) van begin interview. Dit stuk vertelde Irma al vrij vroeg in het interview, in de algemene vraag over haar promotieonderzoek. Het antwoord leek me wel toepasselijk op deze vraag, kunnen we knippen en plakken als we ze in het verslag doen. Crowdsourcing is dus begonnen als open sourcemodel zonder winstoogmerk. Het doel van deze open source projecten was simpelweg eigen software ontwikkelen waar iedereen gebruik van kon maken. Dit ondermijnde de monopoliepositie die grote softwareontwikkelaars als Microsoft toentertijd hadden. De basis was gelegd voor de crowdsourcing: de community gaat zelf nieuwe producten ontwikkelen. In dit hele crowdsourcing-idee zagen bedrijven ook wel brood, immers het publiek kan vaak voor een kleine vergoeding ingezet worden. Inmiddels wordt crowdsourcing al in veel businessmodellen opgenomen en is het winstoogmerk in de loop van de jaren toegenomen. De crowdsourcing heeft een enorme boost gekregen door de sociale media, het bereiken van een breed publiek was nu makkelijk en snel te verwezenlijken. We spreken dus ook wel van de maatschappelijke trends die invloed hebben gehad op het ‘gedrag’ van bedrijven en dus het toepassen van crowdsourcing. Laurens eigen inbreng De uitdrukking ‘consument centraal’ geeft goed aan wat de positie van de consument is geworden de laatste paar jaren. De consument kan ‘prosumer’ (http://www.chainconnection.com/wat-is-een-prosumer) worden, dus betrokken in de productie, niet alleen in de consumptie. De consument van vroeger was slechts een ‘nemer’, hij had niks te zeggen in het productieproces en had het maar te doen met de producten die in de schappen stonden. Dit alles heeft uiteraard te maken met de algemene positie van het westerse individu die de afgelopen jaren aan flinke veranderingen onderhevig geweest. Stukje over personalisering jaren zestig blabla moet nog opzoeken. Individualisering etc. memo? Democratisering? Democratische verhoudingen? Hier alles over naoorlogse politiek en positie van de burger jaren 50 tot 80 dacht ik zo. Welvaart  individualisering (gs aantek)

Is er een verband tussen crowdsourcing en de huidige maatschappij? Antwoord is ook al uitgewerkt in deelvraag: Past crowdsourcing in het tijdbeeld? Informatiestromen komen allemaal bij ons binnen: tv, social media, internet: we zijn goed op de hoogte van wat er allemaal speelt in de wereld. Daarom willen we er ook wat over te zeggen hebben. Jaren vijftig en zestig: hele andere moraal! Gehoorzamen, regering heeft alles over je te zeggen. Verzuiling, niet ruimdenken. Je familie, school of werk was het enige netwerk dat je had. Tegenwoordig: netwerk verruimd, actief in meerdere netwerken. Netwerkeconomie ook verder uitwerken (http://www.penoactueel.nl/management/netwerkeconomie-voor-nederlandbinnen-handbereik-4819.html)  netwerkeconomie belangrijke voorwaarde voor crowdsourcing Moraal toen en nu uitwerken

53


Deze individualisering wordt verder versterkt door het internet. http://www.adapcare.nl/MassaIndividualisering.html verder uitwerken en googlen Persoon A wordt anders benaderd dan persoon B. Daarnaast kennen we genoeg televisieprogramma’s waarin de kijker ook wat te zeggen heeft, hij/zij kan bijvoorbeeld meestemmen. Denk aan talentenshows als ‘X Factor’ of ‘The Voice of Holland’ die gebruik maken van SMS-votings. Het doorgaande proces van individualisering en democratisering spiegelt zich dus op alle vlakken van de samenleving, ook in het bedrijfsleven. Het individu vindt zichzelf belangrijk en wil dus ook op veel gebieden wat te zeggen hebben. Zo zien we ook een verschuivend beeld waarbij de consument belangrijker wordt en zich gaat mengen in het productieproces. Kortgezegd is het fenomeen crowdsourcing het logische gevolg van een toenemende democratisering en individualisering in het bedrijfsleven, die mogelijk is gemaakt door nieuwe technologieën. De belangrijkste ontwikkeling die ten grondslag ligt aan crowdsourcing is het internet, hierdoor zijn geografische afstanden te overbruggen en kunnen veel mensen tegelijk betrokken worden in het productieproces. 50 minuten

Welke ontwikkeling verwacht u dat crowdsourcing door gaat maken de komende jaren? Crowdsourcing zal ongetwijfeld altijd blijven bestaan, maar het zal tegelijkertijd ontwikkelingen ondergaan die te maken hebben met commercialisering. We hebben in de afgelopen jaren al gezien dat bedrijven slim gebruik hebben gemaakt van crowdsourcing op een manier dat er winst mee gemaakt kan worden. Het oorspronkelijke open sourceidee (gratis en voor niets van mensen, voor mensen ontwikkelen) is al aan het wegzakken. Natuurlijk zijn er kleinere bedrijven die dit idee nog steeds nastreven (Toogether! Hier stukje erover en de ideölgie) Daarover hier een voorbeeld: Toogether interview uittypen Daarnaast is de zogenaamde expertsourcing heel erg aan het opkomen. Dit is de vorm van crowdsourcing die alleen experts inschakelt en dus om grote, inhoudelijke bijdragen vraagt. Verschillende bedrijven en verschillende experts gaan gezamenlijk innovatie realiseren, dit leidt vrijwel altijd tot kwalitatief hoogwaardige producten. De expertsourcing heeft wel degelijk toekomst, we hebben deze professionalisering ook al in de open source zien gebeuren. Tegenwoordig bedraagt de omzet in de software en servicesmarket (waar open source onder gerekend wordt) 25% van de totale markt. Dit valt niet over het hoofd te zien. Deze ontwikkeling is dus ook mogelijk bij de andere vormen van crowdsourcing. Crowdfunding: 2011 2,5 miljard over de hele wereld gecrowdfund  Ook professionalisering in mogelijk Crowdsourcingprojecten: Creative crowd, Redesign me, Innocentive, Fellow Force Crowdsourcing is zo erg upcoming en een hype tegenwoordig: veel bedrijven starten in de crowdsourcing-scene  te groot aanbod  bedrijven vallen weer af (niet goed verdienmodel, nadelen worden ingezien) Stabillisatie van groei. Cycluswerking. Aantal platforms neemt snel toe. Reden hiervan is dat veel platforms ook zijn gestopt. Je zou crowdsourcing in de rijpheidsfase kunnen plaatsen. De groei van het aantal bedrijven neemt minder toe, veel bedrijven onttrekken zich eruit. Weet ik nog niet zo goed. Even nakijken.

54

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Wel de vraag: wordt de crowd niet een schaars goed? Blijven mensen de goodwill behouden om zich in te zetten voor crowdsourcingprojecten waar ze zelf eigenlijk niet of nauwelijks baat bij hebben? Dit is een vraag die moeilijk te beantwoorden valt. Wel hebben we gezien dat de afgelopen twintig jaar de open source nog steeds prima werkt dankzij de vrijwillige bijdrage van mensen. Daarnaast is het eigen voordeel van crowdsourcing in sommige concepten juist heel goed te merken, zoals bij de carpoolapp van Toogethr. Daarentegen de consumentensource heeft minder toekomst. Bij deze vorm wordt aan het publiek een kleine, simpele bijdrage verlangd. Een voorbeeld hiervan is de oproep van Transavia aan het publiek om een nieuwe slogan te verzinnen. Eigenlijk bestaand deze crowdsourcings alleen om marketingredenen. Ten eerste is het de manier bij uitstek om op een slimme manier aandacht op het merk te vestigen. Een ander voorbeeld is de ‘Raad de Smaak’ wedstrijd van Lays. Het overgrote merendeel van de inzendingen bestond uit nutteloze, niet haalbare of al bedachte smaken. De marketingcampagne daarentegen is enorm succesvol geweest. Overal was de reclame te zien, vooral de sociale mediums hebben het merk enorm onder de aandacht gebracht. Daarnaast werden mensen actief aangezet tot nadenken over het merk en kregen ze het idee belangrijk te zijn in het productieproces. Na afloop van de wedstrijd mochten de winnende smaken slechts een jaar in de schappen staan. Van een serieuze poging om een nieuwe smaak te creëren was dus geen sprake.

Welke kritiek is er ontstaan op het gebied van crowdsourcing? Kwaliteit is de grootste issue bij crowdsourcing. Er moet veel extra werk verzet worden om de kwaliteit goed te houden (filtering van inzendingen etc.) zie nadelen van crowdsourcing punt drie Voorbeeld: Het Amerikaanse bedrijf Sell-a-band. Beginnende artiesten konden clipjes uploaden op de website waarin ze een liedje speelden. De bezoekers van de website konden die clipjes dan bekijken en bepalen of ze de bands financieel wilden steunen door middel van een kleine bijdrage (al vanaf tien dollar). De gulle gevers werden ‘believers’ genoemd, ze geloofden in de toekomstige carriere van een beginnend bandje en wilden hier ook aan bijdragen. Bij 50.000 dollar werd er een cd opgenomen. De believers kregen die cd en tevens een een derde van de opbrengst van de cd. Sell-a-band deelde ook voor een derde mee in de opbrengst en de artiest zelf natuurlijk ook voor een derde (o.a. Hind is op deze manier haar carrière begonnen). De grootste profiteur van dit hele concept was Sell-a-band zelf. Sell-a-band ontving allemaal kleine bedragen van een enorm publiek, waardoor zij een groot kapitaal in hun bezit hadden. Stel: een band heeft in een half jaar tijd niet meer dan honderd dollar weten op te halen en besluit te stoppen en het geld terug te geven aan zijn believers. Dan heeft Sell-a-band wel voor een halfjaar rente kunnen ontvangen over de honderd euro. En zo gold dat voor vele andere bandjes die tijdelijk geld hadden opgespaard maar de 50.000 dollar niet wisten te bereiken. Deze bandjes haalden dan geld op door hun familie of vrienden te vragen wat geld te storten. Je kunt dus eigenlijk zeggen dat Sell-a-band profiteerde van de kwalitatief minder goede bandjes. Zij haalden wel wat virtueel geld op, maar kregen nooit de kans dit te verzilveren door een cd op te nemen. Hier plukte Sell-a-band weer de vruchten van, zij profiteerden van de renteontvangsten. Het feit dat de kwalitatief mindere bandjes in de meerderheid waren had ook een keerzijde. De site trok minder bezoekers, als er allemaal amateuristische nummers op de website staan is het ook minder aantrekkelijk de website te bezoeken. Aan de ene kant wist Sell-a-band was de lage kwaliteit dus een bron van inkomsten, maar aan de andere kant werd die lage kwaliteit funest voor de website. Dit heeft Sell-a-band dus uiteindelijk de kop gekost.

55


Bijlage II Interview met Martin Voorzanger van Toogethr Op donderdag 18 oktober hebben wij een interview gedaan met Martin Voorzanger, oprichter van de meerijden app ‘Toogethr’. Met deze service kan je mensen met elkaar laten meerijden, door het aanbieden en vragen van autoritten. Hoe bent u op het idee gekomen dit concept te starten? En had u zelf ervaring met carpoolen? Goede vraag. Nou hoe ik er op ben gekomen is eigenlijk, ik woon en werk in Amsterdam. Voordat ik dit bedrijf heb opgestart werkte ik voor een werkgever. Ik ging altijd met de fiets naar het werk, maar als ik de stad uit moest ging ik met de auto. Maar een auto hebben in Amsterdam is eigenlijk een hel. Bijv. het parkeren is al 5 euro per uur. Gelukkig wonen bijna al mijn vrienden in Amsterdam, dus hoefde ik maar zo'n 2 keer per maand met de auto de stad uit. Toen ging ik de kosten van mijn auto berekenen en dit bleek toch bijna 500 euro te zijn. Dus toen dacht ik; die auto gaat eruit want dit is belachelijk. Daarna dacht ik, ik ga gewoon 'green wheels' gebruiken, dat ken je misschien wel? Wel wat van gehoord, maar wat is het ook al weer precies? Dat zijn van die rode autootjes die in heel Nederland te vinden zijn en die kan je dan online reserveren. Dan betaal je dus eigenlijk een soort autoverhuur, maar dan hoef je niet naar een bedrijf toe te gaan, die auto's staan gewoon overal. Maar dan moet je van te voren precies weten hoe lang je wegblijft en je moet hem op dezelfde plek terugzetten, dus dat is niet heel handig. Toen dacht ik op een gegeven moment, eigenlijk is het belachelijk, want als ik ergens naartoe wil zullen er vast ook veel andere mensen zijn die dezelfde kant op rijden. Er zijn namelijk zo'n 8 miljoen auto's in Nederland. Dus ik dacht, daar zal wel een app voor zijn. Ik ging zoeken en er waren wel wat websites en apps, maar dat stelde eigenlijk niks voor. Dus ik dacht; nou dan gaan we dat toch lekker zelf doen? Toen ben ik dus dit bedrijf gaan opzetten. En heeft u dat helemaal alleen gedaan of heeft u er ook hulp bij gekregen? Nou, ik ben alleen begonnen, maar dan moet je heel veel dingen kunnen doen. Je moet een software kunnen ontwikkelen, je moet een verhaal verzinnen, je moet een website bouwen en nog veel meer. Dat kan ik lang niet allemaal alleen. Dus ik ging op zoek naar iemand die mij wilde helpen en die het idee zag zitten, en dat was gelukt. Toen waren we met z'n tweeën en ondertussen zijn er nog meer mensen bijgekomen. En ja, we willen gewoon een goed product hebben en ook nog verbeteren, maar daar zal ik later op terugkomen. Dus ja, zo is het een beetje van start gegaan! En hoe lang bestaan jullie ook alweer? Begin van dit jaar zijn we 'live' gegaan, dus al een aantal maanden. Kunt u nu misschien vertellen hoe dit carpoolen te werk gaat? Nou dat is eigenlijk heel simpel. We hebben een app die je kunt installeren op je iPhone of iPad, maar het kan ook via onze website op je computer of op een ander merk telefoon. Dan kan je zien welke ritten worden aangeboden of gevraagd en op het moment dat er wat leuks voor je bij zit kan je even kijken naar bijv. de persoon die de rit aanbiedt. Als je ook echt contact wil maken, dan moet je, je even registreren. Dat registeren kan heel simpel via je Facebook of je mail. En als je bijv. geen ritje ziet of er zijn geen mensen die zoeken, dan kan je zelf een rit toevoegen, zodat anderen dat weer kunnen zien. En als je een rit toevoegt, en je rijdt zelf auto dus je biedt een rit aan, dan kan je ook aangeven of je daar wel of niet een vergoeding voor wil hebben. Dan zorgen wij voor de betaling, zodat je niet in de auto hoeft af

56

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. te rekenen. Anders krijg je van die situaties met 'ik ben mijn portemonnee vergeten, ik geef het nog wel een keertje'. Bent u tevreden over hoe het bedrijf nu loopt? En heeft u nog plannen voor de toekomst? Nou kijk, ik ben natuurlijk de oprichter dus ik ben nooit tevreden, zo gaat dat. Ik ben heel blij hoe de start is geweest, we hebben veel aandacht gekregen op de radio, tv en kranten. Want hoe hebben jullie ons gevonden? We waren eigenlijk op zoek naar bedrijven die crowdsourcing toepasten, en toen zijn we op een website gekomen die allemaal sites van bedrijven weergeeft die met crowdsourcing te maken hebben. Zo hebben we uw bedrijf gevonden en dat vonden we eigenlijk wel heel grappig met dat carpoolen, daar hadden we eigenlijk ook nooit eerder van gehoord. Okee, nou ja carpoolen bestaat al wel heel lang, het is heel oud, maar het is nooit echt van de grond gekomen om verschillende redenen. Nu hebben we natuurlijk telefoons en sociale netwerken, waar mensen een profiel hebben, en dan gaat het een stuk makkelijker. We hadden gelezen over verschillende groepen waarbij je, je kan aansluiten. Kunt u daar iets meer over vertellen? Ja, we hebben ook de mogelijkheid voor groepen. Op dit moment is het allemaal nog een beetje beperkt, maar bijv. een bedrijf kan bij ons een groep aanvragen. In zo'n groep kan je dan in één keer zien welke collega's ook uit dezelfde richting komen om naar het werk te gaan. Of je wilt naar een festival toe, dan kan je in een groep kijken wie op welke dagen erheen rijdt. En we hebben nu ook 'interest' groepen, dat zijn er alleen nog niet zo veel, dat loopt eigenlijk nog niet zo goed. Maar denk bijv. aan mensen die van kitesurfen houden, die kunnen via een groep communiceren waar en wanneer ze gaan kitesurfen en dan kunnen mensen met elkaar meerijden. Voor de groepen zie ik in de toekomst wel heel veel mogelijkheden. Je zou het eigenlijk kunnen vergelijken met een Facebook group. Eigenlijk maak je er dan ook vrienden mee, dus is het meer dan alleen carpooling? Ja nou precies, het moet verder gaan dan alleen maar carpoolen. Ook bijv. met dat kitesurfen, dan wil je ook je board meenemen. Was dit ook één van de ideeën toen u dit bedrijf heeft opgericht? Dat er dus ook meer contact tussen mensen ontstaat? Ja, het is eigenlijk een beetje raar dat in de meeste auto's maar één persoon zit. Zo'n 85% van de autorijders zit alleen en auto's met meer mensen zijn meestal families. Dat is dus niet zo sociaal, maar tegelijkertijd zijn de mensen wel sociaal op social media, waar iedereen als een gek zit te twitteren en op Facebook en Hyves zit. En het openbaar vervoer vind ik ook niet sociaal. Als je gaat zitten, ga je vooral aan het gangpad zitten en je hoopt dat er niemand naast je komt zitten. Ik ben natuurlijk een beetje oud, jullie zijn van een andere generatie. Jullie zijn eigenlijk ook opgegroeid met social media. Hoe vinden jullie het eigenlijk dat iedereen alles deelt op social media en dat je mensen vrienden noemt, terwijl je ze nooit hebt ontmoet? Ja dat is eigenlijk wel vreemd, als je erover nadenkt. In het dagelijks leven heb je nauwelijks contact met sommige mensen en dan voeg je ze toch toe om bijv. meer vrienden te krijgen. Ja waaraan ligt dat eigenlijk? Dat weet ik niet! Dat is zo ontstaan denk ik. Het is misschien ook makkelijker om te praten via twitter en facebook, omdat je de persoon dan niet ziet. Misschien durf je meer door anonimiteit. Jullie zijn 18 toch geloof ik? 57


Ik (Lauren) ben 17 en Joëlle is 16 Bijvoorbeeld als jullie een leuke jongen ziet en je wilt niet meteen naar hem toelopen, gaat het dan ook eerst via Hyves of Facebook? Ja dat hoort erbij he! Een soort van 'soft introduction' Maar ik snap wel uw idee van carpoolen, dat je ook kan contacten met mensen. Nou sommige mensen die zouden ook dating elementen willen toevoegen, maar dat vind ik geen goed idee. Waarom denkt u dat het geen goed idee is? Nou ten eerste, in dit platform gaat het over carpooling en niet over dating. Als je op een datingsite zit, is het wel duidelijk wat de mensen willen, maar als ik met iemand mee wil rijden moet het wel duidelijk zijn dat het om de rit gaat en niet om de persoon! Of stel iemand stapt bij mij in de auto en die wordt een beetje klef. En dan vervolgens zit ik 3 uur naast iemand die eigenlijk meer wil. Kijk, als 2 mensen elkaar toevallig bij elkaar in de auto zitten en elkaar erg leuk vinden dan zou ik zeggen 'go for it'. Maar dat is iets voor buiten het platform vind ik. U past crowdsourcing toe in het bedrijf. Kunt u daarvan voordelen en nadelen noemen? Wat noemen jullie crowdsourcing? Nou onze definitie van crowdsourcing is dat het bedrijf taken uitbesteed aan de consument die normaal gesproken aan experts worden uitbesteed Bijv. u gebruikt dan mensen om een soort van als taxi chauffeur op te treden. Oke, op die manier. Nou ik zie ons eigenlijk niet echt als een vervanger van de taxi. Taxi vind ik anders, taxi is een beetje een ingewikkeld verhaal maar ik snap wel wat je bedoelt. Kijk waar wij vanuit gaan, is dat iemand toch wel de auto start en ergens naartoe rijdt. En als je, je kosten kan verlagen, iemand kan helpen of iemand uit de buurt kunt spreken die je al een tijd niet gezien hebt, dan is dat wat ons platform biedt. En een taxi biedt dat natuurlijk niet. Wat wel zo is, en dat hebben we nu nog niet, maar dat zal vast niet meer lang duren, is dat mensen recensies aan elkaar kunnen geven. Dus ja, normaal laat je zoiets aan een expert over of iemand een goede chauffeur is of niet, maar dan gaat de community er wat over zeggen. Bijv. 'bij die man ga ik nooit meer in de auto, want hij rijdt te hard' of 'hij kijkt nooit door zijn voorruit' of juist een positieve recensie. Eigenlijk wordt het vervoer in Nederland heel vaak geregeld door de overheid of door grote bedrijven. Zo waren de spoorwegen vroeger in handen van de Nederlandse staat, en nu in handen van de N.S., een commercieel bedrijf, en nog wat andere partijen die aan spoorvervoer doen. Dat zijn allemaal bedrijven die een vast schema hebben en vaste prijzen, maar wij maken er een soort community van. Dat is natuurlijk wel wat laagdrempeliger. De grote bedrijven blijven hun kwaliteitsniveau garanderen. Als de treinen niet rijden zorgt de N.S. ervoor dat er bussen worden ingezet of ze verzinnen een andere oplossing. Dat hebben wij niet, maar wij kunnen wel weer veel beter inspelen op de vraag. Als er bijvoorbeeld veel mensen opeens ergens heen willen, stel het is mooi weer en iedereen wil spontaan naar het strand, dan is de N.S. te laat om bijv. extra treinen te laten rijden, maar wij kunnen er nog wel wat aan doen. Het houdt dus meer rekening met individuele wensen, mensen kunnen dingen onderling afspreken, bijvoorbeeld het luisteren naar dezelfde muziek. Hoe denkt u over de toekomst van crowdsourcing? Denkt u dat het een grote rol gaat spelen? Jazeker. Heel veel dingen waarmee wij zijn opgegroeid, zijn door bedrijven gedaan. Daar zijn we eigenlijk niet blij mee. Bijvoorbeeld energieopwekking; als iemand mij 10 jaar geleden 58

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. had verteld dat het heel normaal zal worden om je eigen energie op te wekken, dan had ik gedacht 'nou dat weet ik niet hoor', maar nu zien we steeds meer mensen die dat gaan doen. Ze zetten zonnepanelen op het dak, ze hebben een kleine windturbine, of ze kopen gezamenlijk een windmolen. Mensen gaan dus steeds meer zelf het heft in handen nemen. Ze willen controle hebben over hoe dingen gebeuren. Ook vinden ze bijvoorbeeld dat bedrijven niet duurzaam genoeg te werk gaan. Het wordt nu veel meer naar eigen smaak inrichten, het wordt veel kleinschaliger en persoonlijker. Daar worden o.a. de sociale contacten beter door en dat is denk ik ook waar mensen op hebben gewacht, de wereld is eigenlijk veel te onpersoonlijk geworden. Een voorbeeld is dat mensen gezamenlijke moestuinen aan gaan leggen, bijvoorbeeld in Amsterdam. Zij zeggen nu dus eigenlijk dat ze niet meer per se naar de Albert Heijn hoeven voor hun groenten, die kweken ze gewoon zelf. En dan maken ze er een mooi plekje van met wat bankjes, waar je af en toe een fles wijn kan opentrekken. Ja, in de Albert Heijn heb je ook bankjes waar je koffie kan drinken, maar dat is niet zo aantrekkelijk natuurlijk. Dus je ziet het met voedsel, je ziet het met energie en je ziet het bij mijn bedrijf met transport. En er zijn nog veel meer vlakken waar het mogelijk is, zoals verzekeringen. Nou Gouda is volgens mij wel een stad van scheepvaart. Wat je vroeger zag, en wat je nu ook weer terug ziet komen, zijn onderlinge verzekeringsmaatschappijen. Dat zijn hele kleine verzekeringsmaatschappijen, waar bijv. 100 mensen elkaars boot verzekeren. Iedereen betaalt wat per jaar, en op het moment dat er geen schade is, dan wordt dat deel weer uitgekeerd. Op het moment dat er wel schade is, betaalt iedereen een beetje mee. Zo zijn verzekeringsmaatschappijen ooit begonnen en dit model begint weer terug te komen. Zelfredzaamheid wordt het geloof ik genoemd. En waarom denkt u dat mensen juist nu de drang hebben om zelf dingen te gaan ondernemen? Ik denk dat mensen een beetje klaar zijn met de consumptiemaatschappij, dat we altijd gezien worden als burger die alleen maar goed is als hij heel veel koopt. We hebben eigenlijk alles al. Tegelijkertijd willen we ook meer persoonlijk contact hebben, dat vinden we erg belangrijk. En we vinden het denk ik ook fijn om dingen op onze eigen manier te kunnen invullen, dus dat het niet een bedrijf is die beslissingen voor ons neemt. Wat ook meespeelt is de economische crisis. We hebben minder geld, dus als het goedkoper kan, waarom niet?

59


Bijlage III Enquête crowdsourcing Deze enquête hebben we gedaan onder 200 bedrijven. We hebben via het handelsbestand van de Kamer van Koophandel wat bedrijfsnamen verzameld uit verschillende soorten bedrijfsgroepen. Van deze bedrijven hebben we de emailadressen gezocht en vervolgens de enquête naar hen opgestuurd. We hoopten hiermee te kunnen onderzoeken wat voor soort bedrijven crowdsourcing gebruiken en op welke manier ze dit doen. Ook wilden we onderzoeken of deze bedrijven tevreden zijn met crowdsourcing en dit willen blijven gebruiken. Van de bedrijven die niet crowdsourcen wilden we weten waarom niet. Helaas hebben we dit niet echt kunnen onderzoeken. Van de 200 bedrijven hebben maar 26 bedrijven te tijd genomen deze enquête in te vullen en maar één bedrijf past crowdsourcing toe. Hiermee hebben we dus niet kunnen onderzoeken wat we eigenlijk wilde. Ook zijn we er later achtergekomen dat de meeste bedrijven erg klein zijn, terwijl we juist de wat grotere bedrijven hadden willen bereiken. Al met al kunnen we dus concluderen dat er erg veel tijd verloren is gegaan (vooral met het zoeken van emailadressen), die we beter ergens anders in hadden kunnen steken. Wat we wel kunnen concluderen, is dat kleine bedrijven nog niet ‘into’ het crowdsourcen zijn. Hieronder zullen we de enquête plaatsen en wat resultaten laten zien:

Crowdsourcing (profielwerkstuk 2012)

82

Wij zijn Lauren Antonides en Joelle Stoop. We zitten beiden in vwo 6 van de Goudse Waarden. Wij moeten een profielwerkstuk maken als meesterproef van ons examenjaar. Wij hebben het onderwerp crowdsourcing gekozen en hiervoor willen we o.a. onderzoeken wat crowdsourcing aantrekkelijk maakt en waarom bedrijven het wel al dan niet toepassen. Om dit onderzoek goed te kunnen uitvoeren hebben we de mening van de bedrijven zelf hard nodig. We hopen daarom dat u even 2 minuutjes de tijd neemt en ons helpt met dit werkstuk. Alvast heel erg bedankt voor het meewerken! *Vereist 1. Wat is de naam van uw bedrijf? (indien u dit niet wilt beantwoorden i.v.m. privacy is dit niet verplicht)

82

De enquête is ook hier te vinden: https://docs.google.com/spreadsheet/viewform?formkey=dFJKeVVzTzEtaXBGaDRYaUZmRG9HdEE6MQ#gid=0

60


2. In welke sector is uw bedrijf werkzaam? * Voedingsindustrie Overige industrie Horeca/sport/recreatie Financiële instellingen Detailhandel Reparatie Dienstverlening Landbouw Anders: 3. Heeft u wel eens van crowdsourcing gehoord? * Ja, het wordt in ons bedrijf toegepast (ga naar vraag 4) Ja, maar dit wordt (nog) niet in ons bedrijf toegepast (ga naar vraag 13) Nee (ga naar vraag 16) 4. Sinds wanneer maakt uw bedrijf gebruik van crowdsourcing?

5. Op welke manier(en) is uw bedrijf in aanraking gekomen met crowdsourcing? We hebben erover gelezen/gezien in de media Door andere bedrijven die al aan crowdsourcing deden We hebben er via via over gehoord Marketingexperts hebben het ons aangeraden Anders: 6. Wat is de reden dat uw bedrijf crowdsourcing heeft toegepast in het bedrijf?

61


7. Op welk(e) gebied(en) maakt uw bedrijf gebruik van crowdsourcing? Innovatie Onderzoek Consultancy Beleidsvorming Anders: 8. Welk(e) vorm(en) van crowdsourcing gebruikt uw bedrijf? Co-creation (productinnovatie) Crowd intelligence (voorspellingen) User generated content (operationele activiteiten) Folksonomy (leveren van metadatering) Viral marketing (doorsturen van advertenties in vrienden-/familiekringen) Crowdfunding (Bijdragen van publiek om groot budget te verkrijgen) Anders: 9. Levert crowdsourcing de gewenste resultaten op? Ja, de resultaten zijn boven verwachting (sla vraag 10 over) Ja, de verwachte resultaten zijn behaald (sla vraag 10 over) Nee, de resultaten zijn onder verwachting 10. Hoe denkt u dat de resultaten van uw bedrijf weer kunnen verbeteren? Stoppen met crowdsourcing Een andere vorm van crowdsourcing toepassen Anders: 11. Gaat uw bedrijf crowdsourcing in de toekomst ook gebruiken? Ja, we gaan het nog meer gebruiken (hier eindigt voor u de enquête) Ja, we blijven het gebruiken (hier eindigt voor u de enquête) Nee, we gaan het niet meer gebruiken (ga naar vraag 12)

62


12. Wat is de reden dat uw bedrijf crowdsourcing niet meer zal gebruiken? (Hier eindigt voor u de enquête)

13. Wat is de reden dat uw bedrijf (nog) niet aan crowdsourcing doet?

14. Is uw bedrijf van plan crowdsourcing in de toekomst wel toe te passen? Ja, hier zijn concrete plannen voor (hier eindigt voor u de enquête) Misschien, maar er zijn nog geen concrete plannen (hier eindigt voor u de enquête) Nee (ga naar vraag 15) 15. Wat is de reden dat u bedrijf crowdsourcing niet zal gaan toepassen? (Hier eindigt voor u de enquête)

16. Denkt u dat uw bedrijf in de (verre) toekomst crowdsourcing zal toepassen?Kort gezegd is crowdsourcing het betrekken van het publiek bij bepaalde processen binnen een organisatie. In feite wordt aan de massa advies gevraagd over bijv. de productie of het beleid.

63

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. 83

64

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Hieronder nog wat meer reacties, sommigen weergegeven in grafiekjes. Deze grafiekjes konden soms niet geheel weergeven worden, daarvan hebben we de mogelijke antwoorden nog eens herhaald.84 2. In welke sector is uw bedrijf werkzaam?

3. Heeft u wel eens van crowdsourcing gehoord? Ja, het wordt in ons bedrijf toegepast (ga naar vraag 4) Ja, maar dit wordt (nog) niet in ons bedrijf toegepast (ga naar vraag 13) Nee (ga naar vraag 16)

(‘ja, het wordt…’ werd één keer aangekruisd en ‘ja, maar dit…’ vier keer)

83

Deze resultaten zijn hier in volledige grote te vinden: https://docs.google.com/spreadsheet/ccc?key=0AlYfQ_CyBTXJdFJKeVVzTzEtaXBGaDRYaUZmRG9HdEE#g id=0 84 De volledige resultaten in deze weergave zijn hier te vinden: https://docs.google.com/spreadsheet/gform?key=0AlYfQ_CyBTXJdFJKeVVzTzEtaXBGaDRYaUZmRG9HdE E&gridId=0#chart

65

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. 7. Op welk(e) gebied(en) maakt uw bedrijf gebruik van crowdsourcing?

8. Welk(e) vorm(en) van crowdsourcing gebruikt uw bedrijf? Co-creation (productinnovatie) Crowd intelligence (voorspellingen) User generated content (operationele activiteiten) Folksonomy (leveren van metadatering) Viral marketing (doorsturen van advertenties in vrienden-/familiekringen) Crowdfunding (Bijdragen van publiek om groot budget te verkrijgen) Other

13. Wat is de reden dat uw bedrijf (nog) niet aan crowdsourcing doet? Nog geen goede reden gevonden om hier iets mee te doen. Wij hebben eigen personeel genoeg. Indien dit aantal niet meer toereikend is zullen wij gewoon personeel aannemen Het begrip en de reden er van nog niet goed genoeg begrijpt Nog niet nodig geweest, kan alles zelf financieren. Zijn nog in de conceptfase

66

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. 14. Is uw bedrijf van plan crowdsourcing in de toekomst wel toe te passen? Ja, hier zijn concrete plannen voor (hier eindigt voor u de enquête) Misschien, maar er zijn nog geen concrete plannen (hier eindigt voor u de enquête) Nee (ga naar vraag 15)

(‘ja,…’ en ‘nee, …’ werden beiden één keer aangekruisd)

15. Wat is de reden dat u bedrijf crowdsourcing niet zal gaan toepassen? (Hier eindigt voor u de enquête) dit is niet de manier waarop wij werken

16. Denkt u dat uw bedrijf in de (verre) toekomst crowdsourcing zal toepassen? Nee ik denk het niet Ik denk niet dat dit zal gebeuren. We vragen wel de mening van het publiek over onze produkten. o.a. door het houden van proeverijen. Neen Dit gebeurt al. Nee Geen noodzaak Nee Helemaal niet; zo'n specifiek produkt, het is hier niet van toepassing Nee,wij zijn daar voor denkelijk te keinschalig Ik denk niet dat wij dat gaan doen. We betrekken het publiek wel bij de produkten door proeverijen te organiseren en daar naar hun mening te vragen. Nee Nee Nee Daar heb ik nu geen beeld over. Als ik kijk naar de impact van twitter en facebook dan sluit ik niets meer uit. Aantal dagelijkse reacties Tot slot een overzichtje van de dagelijkse reacties:

67


Bijlage IV Facebook enquête Deze enquête hebben we gedaan onder de deelnemers van de door onszelf gecreëerde facebookgroup voor VWO 6 leerlingen. Deze group heeft 79 deelnemers en 33 hebben de enquête ingevuld. Met deze enquête wilden we onderzoeken of de group bevalt, waar de group voor wordt gebruikt en hoe actief leerlingen zijn. Ook hebben we wat vragen gesteld over crowdsourcing. Kennen de leerlingen dit begrip en hebben ze misschien zelf wel eens gecrowdsourced? Dit onderzoek is wel gelukt, dankzij de leerlingen die de tijd hebben genomen de enquête goed in te vullen. We zijn erg blij met de reacties, aangezien ze zeer positief zijn. Ook is het leuk te zien dat een aantal leerlingen crowdsourcing kennen en er toch wel wat van af weten, ze kunnen voorbeelden noemen of hebben zelf meegedaan aan een crowdsourcing project. Hieronder zullen we de enquête plaatsen en wat resultaten laten zien:

Enquête facebookgroup

85

Hee allemaal! Het zou super zijn als jullie dit willen invullen! Rondjes betekent 1 antwoord mogelijk; vierkantjes meerdere antwoorden. Vragen die je niet weet/niet van toepassing zijn, kan je overslaan. Groetjes Lauren & Joelle Hoe bevalt de group? Zeer goed Goed Matig Slecht Zeer slecht Op welke manier gebruik je de group? Sociaal Promotie (aankondigen van feesten, evenementen, o.i.d.) Gebruiken/plaatsen van samenvattingen Stellen/beantwoorden van studievragen Anders:

85

De enquête is ook hier te vinden: https://docs.google.com/spreadsheet/viewform?formkey=dDM1MFJMMGQ0VXhpMGZlR1lOb2NIa2c6MQ#gid=0

68


In welke mate heb je de group gebruikt in aanloop van de toetsweek? Heel actief (meerdere keren per dag gereageerd/gepost) Actief (ong. 1 keer per dag gereageerd/gepost) Matig actief (enkele keren gereageerd/gepost) Bijna niet actief (1 keer gereageerd/gepost) Niet actief (niet gereageerd/gepost) In welke mate heb je de group gebruikt tijdens de toetsweek? Heel actief (meerdere keren per dag gereageerd/gepost) Actief (ong. 1 keer per dag gereageerd/gepost) Matig actief (enkele keren gereageerd/gepost) Bijna niet actief (1 keer gereageerd/gepost) Niet actief (niet gereageerd/gepost) Denk je dat de group aan betere resultaten heeft meegeholpen? Ja Een klein beetje Nee Ik zou voor een vraag over de stof... ... eerst het internet raadplegen, dan evt. nog de group ... eerst de group raadplegen, dan evt. nog het internet ... alleen het internet raadplegen ... alleen de group raadplegen ... geen van beiden raadplegen en gaan slapen Anders: Heb je ooit gehoord van crowdsourcing? (niet via ons)(Vanaf nu hebben we wat vragen over crowdsourcing in het algemeen) Ja, ik weet wat het inhoudt Ja, ik weet ongeveer wat het inhoudt Nee

69


Zo ja: hoe heb je erover gehoord? Internet Televisie Krant/tijdschrift Social media Anders: Zo nee (lees stukje hieronder): herken je crowdsourcing op deze manier?Crowdsourcing is de term waarmee het inzetten van ‘de crowd’ door organisaties wordt aangeduid. Bij crowdsourcing wordt het publiek betrokken bij bepaalde processen binnen de organisatie. Het willekeurige publiek neemt eigenlijk bepaalde taken op zich, die normaal gesproken door werknemers van het bedrijf zouden worden verricht. Neem bijvoorbeeld de reclamecampagne van Lays, ‘Raad de Smaak’. Hierbij werd het publiek uitgenodigd mee te denken over een nieuwe chipssmaak. Ja Nee Zou je andere bedrijven kunnen noemen die aan crowdsourcing doen?

Heb je zelf weleens meegedaan aan een crowdsource? (zo ja: vul in wat je hebt gedaan; zo nee: sla de vraag over)Voorbeelden van een crowdsource: een actie als 'Raad de Smaak', het bewerken van Wikipedia, geld doneren aan een crowdfunding project, etc.

Zou je vrijwillig aan een crowdsourcing project meedoen waar je wat tijd kwijt mee bent en waar geen beloning tegenover staat? (Dus alleen het bedrijf heeft er voordeel van!) Ja Nee

70


Waarom wel/niet?

Heb je nog vragen/opmerkingen over de group, crowdsourcing en/of deze enquête?

71


86

86

Deze resultaten zijn hier in volledige grote te vinden: https://docs.google.com/spreadsheet/ccc?key=0AlYfQ_CyBTXJdDM1MFJMMGQ0VXhpMGZlR1lOb2NIa2c#gid= 0

72

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. Hieronder nog wat meer reacties, sommigen weergegeven in grafiekjes. Deze grafiekjes konden soms niet geheel weergeven worden, daarvan hebben we de mogelijke antwoorden nog eens herhaald.87 1. Hoe bevalt de group?

2. Op welke manier gebruik je de group? Sociaal

11

32%

2

6%

Gebruiken/plaatsen van samenvattingen

26

76%

Stellen/beantwoorden van studievragen

30

88%

0

0%

Promotie (aankondigen van feesten, evenementen, o.i.d.)

Other

3. In welke mate heb je de group gebruikt in aanloop van de toetsweek? Heel actief (meerdere keren per dag gereageerd/gepost)

3

9%


7

21%


16

47%


6

18%


2

6%

4. In welke mate heb je de group gebruikt tijdens de toetsweek? Heel actief (meerdere keren per dag gereageerd/gepost)

5

15%


13

38%


12

35%


3

9%


1

3%

5. Denk je dat de group aan betere resultaten heeft meegeholpen? 87

De volledige resultaten in deze weergave zijn hier te vinden: https://docs.google.com/spreadsheet/gform?key=0AlYfQ_CyBTXJdDM1MFJMMGQ0VXhpMGZlR1lOb2NIa2c&gri dId=0#chart

73


6. Ik zou voor een vraag over de stof... ... eerst het internet raadplegen, dan evt. nog de group

9

26%

... eerst de group raadplegen, dan evt. nog het internet

19

56%

... alleen het internet raadplegen

1

3%

... alleen de group raadplegen

0

0%

... geen van beiden raadplegen en gaan slapen

1

3%

Other

4

12%

7. Heb je ooit gehoord van crowdsourcing? (niet via ons) Ja, ik weet wat het inhoudt

6

18%

Ja, ik weet ongeveer wat het inhoudt

8

24%

20

59%

Nee 8. Zo ja: hoe heb je erover gehoord?

11. Heb je zelf weleens meegedaan aan een crowdsource? (zo ja: vul in wat je hebt gedaan; zo nee: sla de vraag over) Ja wel eens Ontwerp een spijkerbroek. Heb daarmee niet de hoofdprijs gewonnen, maar wel een vingino key-koord en tas! Nee, ik geloof van niet. Nee Nee Nee Neen

74

Profielwerkstuk ‘THE POWER OF THE CROWD’, december 2012. 12. Zou je vrijwillig aan een crowdsourcing project meedoen waar je wat tijd kwijt mee bent en waar geen beloning tegenover staat? (Dus alleen het bedrijf heeft er voordeel van!)

13. Waarom wel/niet? ik weet het niet, als het een bedrijf is waarvan ik wil dat het goed met ze gaat, zou ik ze wel helpen Alleen als het mn interesse heeft, anders doe ik het alleen voor een beloning Omdat je hiermee de diensten van een bedrijf kan verbeteren en degene die die diensten consumeert ben je uiteindelijk zelf. Het moet echter niet te bond worden, dus verder dan een enquette ofzo invullen ga ik niet. Ik heb er zelf niks aan Kost te veel tijd. Aantal dagelijkse reacties Tot slot een overzichtje van de dagelijkse reacties:

75


Logboek Fase + onderdeel

Wanneer?

Wie?

Wat?

Samenwerking

Fase 1: Informatie opgezocht

31 augustus

Samen

Goed

Fase 2: Informatie deelvragen verzamelen Fase 2: Onderzoek doen

31 augustus

Joelle

31 augustus

Lauren

Fase 2: Onderzoek doen

7 september

Samen

Fase 2: Onderzoeksvra gen bijschaven

13 september

Samen

Fase 2: Informatie deelvragen verzamelen Fase 2: Onderzoek doen

13 september

Lauren

13 september

Globale informatie opgezocht over crowdsourcing en internetpagina’s opgeslagen Informatie opgezocht over deelvraag 1 ‘Wat is crowdsourcing?’ Gemaild naar Irma Borst en het bedrijf ‘Toogethr’ voor een interview Verder gemaild met Irma Borst betreffende het maken van een afspraak We hebben nog eens goed nagedacht over alles wat we willen onderzoeken en daarbij vragen veranderd, verwijderd en nieuwe vragen toegevoegd Verder gewerkt aan deelvraag 1, informatie gezocht en verwerkt Enquête opgesteld voor bedrijven


14 september

Fase 2: Onderzoek

15 september

Tijdsduur (in minuten) 30 minuten

n.v.t.

120 minuten

n.v.t.

150 minuten

Goed

30 minuten

Goed

120 minuten

n.v.t.

180 minuten

Joelle Goed (met hulp van Lauren) Samen Naar de KvK geweest Goed voor emailadressen van bedrijven (wat ze niet hadden) en vervolgens is Joelle begonnen met het zelf vinden van emailadressen Joelle Verder gegaan met n.v.t. het zoeken van

240 minuten

120 minuten

60 minuten

76


doen Fase 2: Informatie deelvragen verzamelen Fase 2: Onderzoek doen Fase 2: Onderzoek doen Fase 2: Onderzoek doen Fase 2: Informatie deelvragen verzamelen

15 september

Lauren

16 september

Joelle

19 september

Samen

19 september

Joelle

19 september

Lauren

Fase 2: Onderzoek doen Fase 2: Onderzoek doen Fase 2: Onderzoek doen

20 september

Samen

23 september

Joelle

24 september

Lauren

Fase 2: Onderzoek doen Fase 2: Onderzoek doen

27 september

Joelle

27 september

Lauren


1 oktober

Lauren

Fase 2: Informatie deelvragen verzamelen

3 oktober

Samen

emailadressen Verder gewerkt aan deelvraag 1

n.v.t.

180 minuten

Verder gegaan met het zoeken van emailadressen Interview met Irma Borst voorbereid

n.v.t.

150 minuten

n.v.t.

45 minuten

Verder gegaan met het zoeken van emailadressen Verder gewerkt aan deelvraag 1 en begonnen met deelvraag 2 ‘Wat zijn de voordelen van crowdsourcing’ en deelvraag 3 ‘Wat zijn de nadelen van crowdsourcing?’ Interview gedaan met Irma Borst

n.v.t.

60 minuten

n.v.t.

60 minuten

Goed

120 minuten

Verder gegaan met het zoeken van emailadressen Interview Irma Borst uitgetypt en aangepast (m.b.v. een mp3-bestand) Verder gegaan met het zoeken van emailadressen Interview Irma Borst uitgetypt en aangepast (m.b.v. een mp3-bestand) Interview Irma Borst uitgetypt en aangepast (m.b.v. een mp3-bestand) Lauren verder gewerkt aan de deelvragen 1,2 en 3 en Joelle begonnen aan de andere deelvragen

n.v.t.

60 minuten

n.v.t.

180 minuten

n.v.t.

100 minuten

n.v.t.

120 minuten

n.v.t.

120 minuten

Goed

120 minuten

77


Fase 2: Informatie deelvragen verzamelen Fase 2: Informatie deelvragen verzamelen Fase 2: Onderzoek doen Fase 2: Onderzoek doen Fase 2: Onderzoek doen

5 oktober

Joelle

Verder gewerkt aan de deelvragen

n.v.t.

90 minuten

7 oktober

Lauren


n.v.t.

90 minuten

11 oktober

Joëlle

Enquête overgezet in google documenten

n.v.t.

60 minuten

15 oktober

Joëlle

Enquête verstuurd

n.v.t.

90 minuten

18 oktober

Samen

Goed

90 minuten

Fase 2: Onderzoek doen Fase 2: Onderzoek doen Fase 2: Informatie deelvragen verzamelen Fase 2: Informatie deelvragen verzamelen Fase 2: Onderzoek doen Fase 2: Informatie deelvragen verzamelen Fase 2: Informatie deelvragen verzamelen Fase 2: Onderzoek doen

18 oktober

Lauren

n.v.t.

90 minuten

18 oktober

Joëlle

n.v.t.

90 minuten

20 oktober

Samen

Interview met Martin Voorzanger gedaan via Skype en daarnaast overlegd hoe we verder met ons PWS zouden gaan Interview Irma Borst helemaal uitgetypt en aangepast* Begonnen met uittypen interview Martin Voorzanger Verder gewerkt aan de deelvragen

Goed

150 minuten

21 oktober

Samen


Goed

150 minuten

22 oktober

Joëlle

Verder gegaan met uittypen interview

n.v.t.

60 minuten

24 oktober

Joëlle


n.v.t.

120 minuten

25 oktober

Joëlle


n.v.t.

90 minuten

11 november

Lauren

Vragen gemaakt voor de facebook enquête

n.v.t.

60 minuten

78


Van de vragen een enquête gemaakt, vervolgens samen de enquête geperfectioneerd en geplaatst in de facebook group Verder gegaan met uittypen interview

Goed

120 minuten

n.v.t.

60 minuten

Joëlle

Uittypen interview afgerond

n.v.t.

60 minuten

26 november

Lauren

Verder gewerkt aan de deelvragen (4-7)

n.v.t

240 minuten

27 november

Joëlle


n.v.t.

240 minuten

27 november

Lauren


n.v.t.

120 minuten

28 november

Joëlle


n.v.t.

120 minuten

28 november

Lauren


n.v.t.

120 minuten

29 november

Joëlle


n.v.t.

60 minuten

30 november

Joëlle


n.v.t.

180 minuten

30 november

Lauren


n.v.t

60 minuten

1 december

Joëlle

Enquêtes verwerken in het verslag

n.v.t.

180 minuten

2 december

Joëlle en Lauren

Het verslag in elkaar gezet

Goed

600 minuten


12 november

Joëlle en Lauren

Fase 2: Onderzoek doen Fase 2: Onderzoek doen Fase 3: Schrijven van het verslag Fase 3: Schrijven van het verslag Fase 3: Schrijven van het verslag Fase 3: Schrijven van het verslag Fase 3: Schrijven van het verslag Fase 3: Schrijven van het verslag Fase 3: Schrijven van het verslag Fase 3: Schrijven van het verslag Fase 3: Schrijven van het verslag Fase 3: Schrijven van het verslag

16 november

Joëlle

21 november

79

L.H. Antonides J.A. Stoop Management en Organisatie Economie en Maatschappij Mevrouw van der Meché V6.ml1 C.S.G. De Goudse Waarden

Recommend Documents