‘Leven zonder liefde, opleiding en erkenning’ maandag, 17 februari 2014 03:38
“De problematiek is zo groot, zo complex; jongens zonder inkomen, zonder opvang, een crimineel verleden, soms hebben ze een beperking. Als ik me er echt instort, verzuip ik.” Kenneth Valks, een meer dan betrokken begeleider van Antilliaanse jongeren en gezinnen, werkt sinds kort in Rotterdam, omdat Den Haag hem te veel werd. Maar: Rotterdam is Den Haag in het kwadraat.
Tekst en foto’s: Mineke de Vries Bij De Nieuwe Kans, een organisatie voor dagbehandeling van jongeren vanaf achttien jaar heeft Valks de Antilliaanse jongens onder zijn hoede, die niet zonder reden het vertrouwen in anderen, de samenleving en zichzelf hebben verloren. Door hun gedrag waren ze niet meer welkom in het onderwijs of haakten zelf af.
“Koste wat kost wil ik bereiken dat ze via welke onorthodoxe manier dan ook weer op het rechte pad komen. Je bent een druppel op de gloeiende plaat, maar passief toekijken is geen optie. En elk mens dat je vooruit helpt, is er één.” Valks is een opvangnet voor die jongens die niet weten hoe het verder moet. Vaak hebben ze meer vertrouwen in hem dan in andere hulpverleners. “Toen ik pas met een politiewagen naar de gevangenis was gebracht om met een jongen te praten die was opgepakt na een oproep in Opsporing verzocht zat deze alleen maar te janken. In al zijn verdriet ging het ook om het gemis aan contact met zijn moeder, waarbij ik beloofde hem te helpen. De volgende dag belde hij om te bedanken; hij zag mijn bezoek als het werk van God omdat hij Hem had gevraagd iemand te sturen om hem te helpen.”
Real life
1/6
‘Leven zonder liefde, opleiding en erkenning’ maandag, 17 februari 2014 03:38
Als hij aan het vertellen slaat, is het of hij continu in een spannende film speelt, maar niets is minder waar, het is de harde werkelijkheid waarin hij probeert te redden wat er te redden valt. “Wat kan je verwachten van een knul van wie zijn moeder - opgepakt vanwege drugssmokkel ontkent dat hij haar zoon is. Dan ben je twaalf en loop je in je eentje op straat met een wapen op zak.” Of een meisje van veertien dat op school alleen maar huilt. Valks wordt door school opgeroepen. Ze blijkt door haar stiefvader vanaf haar zevende te zijn misbruikt. Het meisje vertelt haar verhaal aan een vertrouwenspersoon, die Valks inschakelt. Ze komt in de crisisopvang bij Jeugdzorg, Valks regelt de aangifte, de wijkagent wordt erbij betrokken om toe te zien op de veiligheid, aangezien de stiefvader - eerder vastgezeten voor pedofilie - haar kan opzoeken. Moeder zet druk op haar dochter om de stiefvader te vergeven, moeder is bang hem te verliezen omdat hij kostwinner is.
Na een schietpartij bij een metrostation heeft het slachtoffer op Facebook wraak gezworen. Valks voorziet afrekeningen, licht de politie in en volgt de zaak. Dader - zoon van een beruchte drugsbaron op Curaçao - en slachtoffer wonen in dezelfde wijk, de kans dat ze elkaar tegenkomen en gaan schieten is groot. Het slachtoffer zat zeven jaar vast, heeft geen inkomen, wat het aannemelijk maakt dat hij zijn frustratie gaat botvieren.
Een groot risico voor de veiligheid op straat is een jongen van zestien zonder huisvesting, zonder uitkering. Dat laatste is hem met terugwerkende kracht toegekend, maar hij moet binnen drie maanden een adres hebben. Ondanks Valks’ contact met juridische commissie, ombudsman en sociale dienst is er nog niet uitbetaald. De frustraties lopen op en het gedrag wordt steeds negatiever. Valks heeft moeite hem in toom te houden.
Valks is de spin in het web bij een gezin waarvan vader op Curaçao woont en moeder de opvoeding niet aankan en amper Nederlands spreekt. Met Jeugdzorg is een gezinsplan opgesteld waarbij dochter 24-uursopvang krijgt en een gezinscoach tien uur per week helpt bij huishouden en opvoeding (slaan is niet oké, fruitschillen uit het raam gooien ook niet) en meegaat naar Schuldhulpverlening.
De straat op
Tussen het werk op straat door gaat Valks met de jongens naar psychiaters, bezoekt ze in psychiatrische instellingen, gevangenis, heeft contact met politie, bezoekt instanties, Jeugdzorg, doet huis- en schoolbezoeken en helpt met aangiftes. “De psychiater - die overigens gespecialiseerd is in het behandelen van Caribische mensen - schrijft zonodig medicijnen voor
2/6
‘Leven zonder liefde, opleiding en erkenning’ maandag, 17 februari 2014 03:38
die ze kunnen nemen als ze in paniek raken, zo kunnen we beter aan hun traject blijven werken. Sommigen sturen we naar een taalcursus, want er zijn er die met dertig jaar nog analfabeet zijn. Velen hebben een licht verstandelijke beperking, er zitten psychiatrische jongens bij.”
Alle regels, wetten en instanties in Nederland zijn onbegrijpelijk voor bepaalde Antilliaanse jongens, ze raken letterlijk en figuurlijk het spoor kwijt. Ze moeten meelopen in een systeem dat ze niet kennen, de samenleving is te ingewikkeld. “Heb je geen baan, dan kan je onmogelijk voldoen aan het leventje wat je had. Sommigen begrijpen niet eens dat ze huur moeten betalen, op Curaçao woon je bij tante of oma. Soms vraag ik me weleens af waar ze beter af zijn. Maar ze mogen op de Antillen minder stress hebben, daar hebben ze nog minder kans op een inkomen.” Het is dramatisch dat het doelgroepenbeleid is afgeschaft, vindt Valks. “Daardoor is ons werk bijna onmogelijk geworden.”
Een groot deel van Valks dag wordt gekenmerkt door contact met ambtenaren: brieven schrijven aan provincie, bezwaarschriften tegen afwijzing van inkomen, bellen met de ombudsman. “Het bemiddelen tussen instanties die elkaar tegenwerken is om gek van te worden. Je ziet door de bomen het bos niet meer en de cliëntdossiers zijn dikke pakken papier. Daarnaast probeer je over alle ambtenarij heen te schreeuwen dat mensen in actie moeten komen, de straat op moeten omdat gevaar dreigt. December is overvallenmaand, wees voorbereid, maar uiteindelijk loopt iedereen weer achter de feiten aan. Het is een papieren maatschappij, geregeld vanachter bureaus.”
Nieuwe kans
In Den Haag werkte Valks als casemanager Antillianen en Arubanen bij The Mall, een jongerenwelzijnsorganisatie van Youth for Christ, die werkt met risicogroepen. Het centrum werd recent gesloten omdat de gemeente geen geld meer heeft het jongerenwerk structureel een plek te geven in het reguliere aanbod. Bij The Mall dreigde Valks te verzuipen in de problematiek, er werd aan alle kanten aan hem getrokken voor hulp, ondersteuning en advies. Een burn out dreigde en hij vertrok naar De Nieuwe Kans in Rotterdam. “Maar qua problematiek ben ik er niet mee opgeschoten.” De Nieuwe Kans helpt met individuele coaches jongeren hun leven te verbeteren. De aanpak is gebaseerd op jarenlange ervaring met complexe doelgroepen, waarbij het erom gaat henzelf tot nieuwe inzichten te laten komen, in hun eigen
3/6
‘Leven zonder liefde, opleiding en erkenning’ maandag, 17 februari 2014 03:38
leven en hun plaats in de samenleving. De doelgroep - met ernstige problemen op alle levensgebieden en uiteenlopende intelligentieniveaus - heeft een complex verleden met elkaar gemeen; sinds jonge leeftijd hebben ze te kampen met een labiele gezinssituatie, ouders met verslaving of psychiatrische problemen, waardoor ze in contact kwamen met politie, dententie, geweld, mishandeling, misbruik en verwaarlozing. Van daaruit werden ze naar een veelheid aan hulpverleningsinstanties gebracht, sommigen - niet overdreven - hadden te maken met maar liefst 200 hulpverleners.
Kennis uitdragen
Valks gaat onvermoeibaar door, is in gesprek met de Reclassering om workshops te geven hoe om te gaan met een doelgroep, die geen of een foute opvoeding heeft gehad en daardoor heftig kan reageren tijdens begeleiding. Hij geeft interviews, pas nog voor het Caribisch Netwerk en is bezig een platform op te zetten met Antilliaanse professionals, waarin kennis wordt gedeeld en mensen worden opgeleid. “Kennis is waar het om gaat, want daarop kan je beleid ontwikkelen.” Ook schreef hij een plan om op Curaçao een jongerencentrum nieuw leven in te blazen waarbij jongens uitstromen met vakkennis. Over alle ervaringen die hij in zijn hoofd heeft, wil hij schrijven. Zo verscheen recent zijn boek Kind van de rekening, over jongens die uitvallen vanwege het feit dat ze de ouderlijke steun moeten ontberen. Het boek is geschreven voor studenten in de sociale studies, docenten en beleidsbepalers. Zeker voor studenten is het nuttig te lezen wat er in het veld gebeurt, voor ze erin worden losgelaten. Want net afgestudeerden snappen niets van complexe zaken.” Inmiddels is hij bezig met een volgend boek, bestaande uit casussen. Waar hij kan, zet hij zijn ervaringen om in woorden om anderen tot steun te zijn en zijn deskundigheid te verspreiden.
Trauma’s
Zijn eigen verleden maakt dat hij de jongens begrijpt en zij voelen dat hij het snapt. Zijn eigen traumatische verleden is een hulpmiddel om jongeren verder te helpen. Geboren op Knip, werd hij met nog vijf kleinkinderen opgevoed door oma die werkte voor de eigenaar van het landhuis. Vader was zeeman, moeder werkte in de stad voor Van Eps advocaten. “We droegen hun afgedankte kleren en lazen hun boeken.” Ze hielden zich bezig met tarief heffen voor de toeristen op het strand en gingen vrijdags met de pick up geiten ophalen om die te verkopen. “Het was arm, er was geen water en elektriciteit, ik studeerde bij een petroleumlamp. We leefden op melk en funchi en als de vissers waren geweest kregen we weleens wat van de emmers vis. We hadden een koelkast op benzine, maar die zat op slot.” De armoede was te verdragen, het gebrek aan liefde en de mishandelingen niet. “Ik lag vaak te janken op bed. Vader mishandelde ons en we gingen dan maar weer terug naar oma, maar ook die ramde erop
4/6
‘Leven zonder liefde, opleiding en erkenning’ maandag, 17 februari 2014 03:38
los, het was geen tijd van praten. We mochten niet zwemmen maar deden we dat toch, streek oma met haar vinger achter je oor en proefde of het zout was. Dan kreeg je slaag met de takken van de kalabasboom, die in het water hadden geweekt, zodat de knoppen waren opgezwollen.” Hij ging op school in Westpunt, Barber, Soto. “Later reed een man ons naar school in Punda, zodat we naar het Thomascollege en het MIL konden. Ik heb hem een paar jaar geleden nog opgezocht om hem te bedanken.”
“Omdat het thuis niet te harden was, sliep ik op straat en vluchtte uiteindelijk naar Aruba. Het leven was vreselijk, ik heb nooit liefde gehad, wat je opbreekt tijdens je groei naar volwassenheid.”
In 1984 vestigde Kenneth Valks zich definitief in Nederland en heeft zich sindsdien ingezet bij allerlei organisaties voor de opvang en het welzijn van Antillianen. Na zijn therapie in Nederland voelde hij zich herboren en herstelde de relatie met zijn ouders, waarmee hij zich bevrijdde van zijn trauma’s.
“Soms voel ik zelf de tranen weer opkomen als ik de verhalen van de jongens hoor. Maar dan vertel ik ze mijn verleden om ze hoop te geven.”
5/6
‘Leven zonder liefde, opleiding en erkenning’ maandag, 17 februari 2014 03:38
6/6
