Leven met een depressieve stoornis
Van A tot ggZ De boeken in de reeks Van A tot ggZ beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het probleem om moet gaan. Door de prettig leesbare combinatie van beschouwingen, cartoons en citaten zijn de boeken niet alleen geschikt voor vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen, behandelaren en mantelzorgers, maar vooral ook voor de cliënten zelf en de mensen in hun directe omgeving. De reeks staat onder redactie van: •
Fred Sterk, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij CAP Den Haag, centrum voor arbeid en psyche
•
Sjoerd Swaen, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij het programma angststoornissen van PsyQ psycho-medische programma’s te Den Haag
•
Jenny Swart, fondsredacteur, uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum
2
Leven met een depressieve stoornis Joke Kragten
Bohn Stafleu Van Loghum Houten 2004
3
© 2004 Bohn Stafleu Van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.
ISBN 90 313 3981 4 NUR 770/777
Ontwerp omslag: p3, Huizen Cartoons: Marcel Jurriëns
Bohn Stafleu Van Loghum
Distributeur in België:
Het Spoor 2
Standaard Uitgeverij
Postbus 246
Belgiëlei 147a
3990 GA Houten
2018 Antwerpen
www.bsl.nl
www.standaarduitgeverij.be
4
Voorwoord
Dit boek gaat over de depressieve stoornis. Een stoornis waar helaas weinig prettigs over te melden valt. Depressieve gevoelens zijn alleen maar vervelend. Hoewel de titel van dit boek luidt Leven met een depressieve stoornis is het dus eigenlijk helemaal niet de bedoeling dat je ermee leert leven. Eigenlijk is dit boek, net als de andere boeken uit de reeks A-ggZ, bedoeld om ervoor te zorgen dat je er zo min mogelijk last van hebt, dat het zo snel mogelijk weer over gaat en dat het ook nooit meer terugkomt. Uiteraard is dit niet altijd mogelijk. Net als met veel psychiatrische stoornissen heb je vaak een zekere kwetsbaarheid voor depressies en moet je soms erg je best doen om te voorkomen dat sombere gevoelens weer opspelen. Hoewel een op de tien Nederlanders in zijn leven te maken krijgt met een depressie, is iedereen toch op zijn eigen manier depressief. De een is vooral heel erg somber, de ander is voornamelijk prikkelbaar en moe. Het is dus de kunst om er achter te komen wat jóuw valkuilen zijn, waar je rekening mee moet leren houden en in welke situaties jij extra risico loopt om depressief te worden. Dit boek is bedoeld om je zoveel informatie te geven dat je succesvol je depressieve aanleg te lijf kunt gaan als dat nodig mocht zijn. Ik heb geprobeerd om de kennis die er op dit moment is over de depressieve stoornis zo toegankelijk mogelijk weer te geven. Want meer kennis betekent meer controle over je ziekte.
5
Heb je opmerkingen over het boek, of heb je nieuwe, interessante informatie, laat die dan aan de uitgever weten. Bij een volgende druk zal er dankbaar gebruik van worden gemaakt. Graag wil ik mijn vaste meelezers bedanken die er ook dit keer aan hebben bijgedragen dat het een leesbaar boek is geworden: Roland Jurriëns; Andrea Linschoten; Fred Sterk en Sjoerd Swaen. Daarnaast wil ik Gomp Gille bedanken voor het kritisch doorlezen van het hoofdstuk over de medicamenteuze behandeling. En tot slot ben ik mijn kinderen, Annabel en Boris, erg dankbaar dat ze bereid waren hun puberteitsperikelen op zondagmiddag voor hun vader te bewaren. Joke Kragten Den Dolder, najaar 2003
6
Inhoud
1
Wat is er met me aan de hand?
11
Typerend beeld van de kwaal
11
Symptomen
13
Diagnostiek
14
DSM-IV
14
Verschillende kenmerken van de depressieve stoornis 17
2
Dysthyme stoornis
18
Zelfdiagnose
19
Valkuilen bij het stellen van de diagnose
20
Unipolair depressief of bipolair depressief?
23
Samenvatting
25
Hoe heeft het zover kunnen komen?
27
Biologische factoren
27
Neurotransmitters en erfelijkheid
27
De hypothalamus
30
Ziektes
31
Medicijnen
32
Psychologische factoren
32
Het cognitieve verklaringsmodel
32
De rol van de persoonlijkheid
36
Psychodynamische/psychoanalytische visie
37
7
Gebrek aan (sociale) bekrachtiging Omgevingsfactoren Levensgebeurtenissen
3
4
5
38 39 39
Samenvatting
40
Wat staat me te wachten?
43
Het beloop van de kwaal in de nabije toekomst
43
Onbehandeld
43
Behandeld
47
Zelfmoord
50
Samenvatting
52
Wat betekent een en ander voor mijn omgeving?
53
Privé
53 Partners
53
Ouders
57
Kinderen
62
Werk
63
Samenvatting
64
Welke behandelingen zijn er? Zelfhulptechnieken
67
Gedragstherapeutische technieken
67
Dag-nachtritme
68
Bewegen
70
Sociale contacten
71
Vervelende klusjes afhandelen
72
Cognitieve technieken
75
Opzoeken en registreren van automatische
8
gedachten (de vijf G’s)
77
Uitdagen van automatische gedachten
79
Alternatieve (rationele) gedachten formuleren en
6
7
toetsen aan de werkelijkheid
82
Tweekolommentechniek
83
Onderliggende schema’s opzoeken
87
Interpersoonlijke psychotherapie
88
Korte oplossingsgerichte therapie
89
Achterliggende problemen aanpakken
91
Persoonlijkheidskenmerken
92
Samenvatting
95
Welke behandelingen zijn er? Medicatie en andere therapieën
97
Wanneer worden medicijnen voorgeschreven?
97
Verschillende soorten antidepressiva
99
Pillenpreutsheid
102
Bijwerkingen
104
Complicaties
106
Alternatieve medicatie
107
Overige behandelingen
108
Lichttherapie
108
Elektroconvulsietherapie (ECT)
108
Samenvatting
110
Hoe kan ik de draad weer oppakken?
113
Zal ik mijn oude leven kunnen hervatten?
113
Wat moet ik veranderen in privé- en werksfeer om de kans op terugval te verminderen? Alertheid
114 114
Een signaleringsplan opstellen
115
Stappenplan
116
(Leren) verdragen of de situatie veranderen
119
9
8
Preventieprogramma’s
121
Samenvatting
121
Geraadpleegde literatuur, aanbevolen literatuur en adressen
123
Gedachteregistratieformulier
127
Zelfinvullijst Depressieve Symptomen (Inventory of Depressive Symptoms: IDS-SR)
128
Over de auteur
137
Raad van advies
139
10
