Leven en denken in China

Leven en denken in China leergang over de invloeden van oude wortels op leven en economie in hedendaags China docenten: drs. Henk Schulte Nordholt, dr. Jan Bor, dr. Hein van Dongen, dr. Karel van der Leeuw, dr. René Ransdorp

* voor functionarissen die in hun werk met China te maken hebben/krijgen en méér willen weten dan de - hen al bekende - do’s and don’ts * door Filosofie Oost-West bij Campus Den Haag van Universiteit Leiden dinsdagen 22 februari, 8 maart en 22 maart, 5 en 19 april 2011 van 19.30-22.00 uur informatie: www.filosofie-oostwest.nl e-mail [email protected]

Leven en denken in China

Korte beschrijving van de inhoud per blok

invloeden van oude wortels op leven en economie in hedendaags China Na een terugval van twee eeuwen heeft China haar oude plaats te midden van de machtigste landen op aarde weer ingenomen. De onderlinge afhankelijkheid tussen China en de wereld neemt snel toe en dat roept bij ons in het Westen soms gemengde gevoelens op. Lang hebben wij in het Westen gemeend dat ons denken en wereldbeeld voor alle mensen maatgevend is. Inmiddels wordt duidelijk dat de andere grote culturen de wereld vaak door een andere bril zien als de onze. Dit geldt zeker ook voor de Chinese cultuur. Willen wij een beter begrip krijgen van het huidige China, dan kan dat niet zonder gedegen kennis van het Chinese denken. Dat is de gedachte achter de nieuwe leergang “Leven en denken in China” die aan Campus Den Haag gegeven zal worden door de stichting Filosofie Oost-West. De doelstellingen van deze nieuwe leergang zijn om inzicht te bieden in de wortels van het Chinese denken en na te gaan wat de invloed is van de klassieke Chinese filosofie op de fenomenale opkomst van China. Meer inzicht leidt tot een beter begrip en meer respect voor elkaars denkwijzen.

Blok 1

dinsdagavond 22 februari 19.30 – 22.00

Het denken in het Moderne China, huidige stand van zaken

Jarenlang hebben Chinese hervormers van begin 20e eeuw, in het bijzonder Mao Zedong, het klassieke denken als hinderpaal voor de vooruitgang gezien. Deze houding werd kernachtig samengevat in Mao’s ‘pojiu lixin’ (‘sla het oude kapot, creëer het nieuwe’). Aan het begin van de 21ste eeuw is dat standpunt radicaal gewijzigd: het filosofisch erfgoed, met name het Confucianisme, wordt gezien als de bron van al het goede: van de grote economische opleving tot de maatschappelijke saamhorigheid en de nationale renaissance. Boeddhisme en daoïsme spelen ieder hun eigen rol in dat proces. Hoe werkt het denken van elk van die scholen door op de fenomenale opkomst van China? In dit eerste blok zal Henk Schulte Nordholt een korte schets geven van de Chinese geschiedenis, het confucianisme, boeddhisme en daoïsme en ingaan op de vraag hoe deze manieren van denken zich vertaalden in het mensbeeld, de taal, de politiek en economie van het klassieke China. Tevens zal hij de sporen traceren die ieder van die drie scholen heeft nagelaten in het moderne China - zowel op staatsniveau als op het niveau van de ‘straat’. Volgens Schulte Nordholt vormt het communisme historisch gezien een kort intermezzo in de millennia oude geschiedenis van China, en zal de herontdekking van het verleden leiden tot de vorming van een grootmacht die politiek en cultureel niet te vergelijken is met andere mogendheden op aarde. >> Citaat van Deng Xiaoping vlak voor zijn dood: “Verberg de glans en voedt het vage.” <<

Doelgroep en opzet van de leergang De leergang richt zich met name op mensen die in hun werk voor overheid of bedrijfsleven met China te maken hebben of krijgen. Het aantal deelnemers is beperkt tot maximaal twintig. De leergang aan de Campus Den Haag van Universiteit Leiden bestaat uit vijf avondblokken: 1.

Het denken in het moderne China, huidige stand van zaken - drs. Henk Schulte Nordholt

2.

Confucianisme

- dr. Karel van der Leeuw

3.

Daoïsme

- dr. René Ransdorp

4.

(a) Chinees Boeddhisme

- dr. Jan Bor en dr. Hein van Dongen

(b) Andere wereldbeelden 5.

Paneldiscussie met alle docenten

- moderator drs. Arjen Schutten

Blok 2

dinsdagavond 8 maart 19.30 – 22.00

Blok 4

Het Confucianisme

Chinees Boeddhisme / Andere wereldbeelden

In het tweede blok gaan we dieper in op de oorsprong van het confucia-

Ook het vanuit India geïmporteerde boeddhisme kunnen we

nisme, de belangrijkste stroming in het Chinese denken. Confucius (551-

beschouwen als hoofdstroom van het confucianisme en

489 v. Chr.) staat aan het begin van de Chinese filosofie.

daoïsme in China, waar het een geheel eigen ontwikkeling

Zijn denken is niet gericht op iets metafysisch of bovennatuurlijks.

heeft doorgemaakt. Vanuit China verspreidde het boeddhisme

Je zou hem veeleer down-to-earth kunnen noemen: de discussies die hij

zich weer naar Korea en naar Japan (Zen), en van daaruit

voerde gingen over het alledaagse, de medemens, de samenleving.

ook naar het Westen. In dit blok schetst Jan Bor iets van het

Centraal staat het ontwikkelen van (mede)menselijkheid. Omgangs-

specifieke karakter van het Chinees boeddhisme.

vormen zijn daarin uitermate belangrijk.

Daarnaast komt een onderliggende vraag aan de orde. Is het

In dit blok zal Karel van der Leeuw ingaan op het antieke confucianisme,

wel zo vanzelfsprekend dat het denken in andere culturen

met name Confucius, Mencius en Xunzi, wier opvattingen het hele latere

van dezelfde vooronderstellingen uitgaat als het onze en

Chinese denken hebben beïnvloed. De nadruk zal daarbij liggen op de

dat daar dezelfde vragen leven? Of gaan de verschillende

ideeën over zelfverwerkelijking in het confucianisme en de afstemming

culturen uit van moeilijk te verzoenen wereldbeelden of

van innerlijk en uiterlijk, waardoor de mens in een harmonische samen-

paradigma’s?

leving kan leven.

Hein van Dongen en Jan Bor zullen op deze punten ingaan.

dinsdagavond 5 april 19.30 – 22.00

Om tot een antwoord te komen hebben we niet alleen kennis van de eigen cultuur en de andere culturen nodig, maar ook een houding waarin we het denken van Blok 3

dinsdagavond 22 maart 19.30 – 22.00

de ander onbevooroordeeld willen vatten.

Het Daoïsme In dit blok staat het daoïsme centraal. Het daoïsme is tegenhanger van het

Blok 5

dinsdagavond 19 april 19.30 – 22.00

confucianisme, de tweede onderstroom van het Chinese denken.

Vragen deelnemers aan docentenpanel + aansluitende paneldiscussie

Dao betekent weg: deze ligt niet vast, maar ontstaat gaandeweg. Een daoïstisch kernbegrip dat aansluit op dit beeld van de ‘weg’ is: ‘zwerven’.

De deelnemers wordt ruim gelegenheid geboden om bij hen opgekomen vragen aan de orde te stellen.

‘Zwerven’ staat voor het loskomen van vaste patronen in denken en handelen,

Daarna zal tijdens een paneldiscussie nader op de actualiteit worden ingegaan.

een hoofdthema in de daoïstische filosofie.

Dan zal zeker de stelling van Henk Schulte Nordholt uitgebreid aan de orde komen dat de herontdekking

René Ransdorp zal dit en enkele andere thema’s toelichten aan de hand van

van het verleden zal leiden tot de vorming van een grootmacht die politiek en cultureel niet te vergelijken

fragmenten uit de geschriften van Lao Zi en Zhuang Zi, grondleggers van de

is met andere mogendheden op aarde.

daoïstische filosofie. Deze geschriften behoren zonder meer tot de wereldliteratuur. Speciale aandacht zal worden besteed aan de verwerking van het daoïstisch gedachtegoed door hedendaagse Chinese filosofen, zowel in de Chinese Volksrepubliek als in Taiwan. Er zal ruimte zijn om in te gaan op de vraag in hoeverre de daoïstische filosofie ook onszelf kan inspireren.

>> Citaat van Zhuangzi: “Iedereen kent het nut van het nuttige. Niemand kent het nut van het nutteloze.<<

Beknopte biografie sprekers



drs. Henk Schulte Nordholt, partner van Hofung Technology, is sinoloog en

dr. Hein van Dongen is voorzitter programmaraad van Filosofie Oost-West.

publicist. Na zijn studie Sinologie in 1981 in Leiden werkte hij achtereenvolgens

Hij promoveerde aan de Universiteit van Amsterdam op een proefschrift over

voor het Ministerie van Economische Zaken in Den Haag en de ABN Amro in

incommensurabiliteit, een thema dat een rol speelt bij het vergelijken van cul-

Beijing en Taipei. In 1990 startte hij met twee partners het handelsbedrijf Hof-

turen. Hij doceert filosofie aan verschillende onderwijsinstellingen en is werk-

ung (nu: Hofung Technology) dat is uitgegroeid tot een onderneming van 35

zaam als consulent op het terrein van innovatie en gebiedsontwikkeling. Hij

man met kantoren in Peking en Amsterdam. Voorts is Henk Schulte Nordholt al

houdt zich ondermeer bezig met esthetica en architectuur.

twintig jaar actief als schrijver en spreker over China. Zijn meest recente boek is ‘De Chinacode Ontcijferd – Economische Grootmacht Ja, Wereldrijk Nee’. Zijn expertise omvat geschiedenis, cultuur, economie en financiën. Niet als wetenschapper maar als iemand die kennis van deze onderwerpen weet te vervlechten met een jarenlange praktijkervaring van Stichting Filosofie Oost-West (FOW) stelt zich ten doel bij te dragen aan de ontwikkeling van mondiaal

zaken doen met Chinezen.

denken op basis van wederzijds begrip en respect. Om dit te verwezenlijken organiseert FOW lezingen, dr. Karel van der Leeuw studeerde filosofie met als bijvakken klassiek Chinees

leergangen en andere activiteiten.

en Chinese filosofie. Hij is als gastdocent/gastonderzoeker voor niet-westerse filosofie verbonden aan de afdeling Wijsbegeerte van de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. Hij is medeoprichter van het Centrum voor Kinderfilosofie en de Europese Stichting voor Kinderfilosofie Sophia. Tot zijn publicaties over China behoort het overzichtswerk ‘Het Chinese Denken’.

dr. René Ransdorp studeerde filosofie en Chinees. Hij doceerde wijsbegeerte in het hoger onderwijs in Amsterdam en verzorgt cursussen Chinese filosofie aan verschillende instellingen. In 2005 promoveerde hij op ‘De spil van Dao: vertaling en wijsgerige, op Chinese commentaren geënte, analyse van Zhuang

LEERGANG LEVEN EN DENKEN IN CHINA

Zi’s Qiwulun’ aan de Katholieke Universiteit Leuven. Over Daöisme publiceerde hij voor breed publiek: ‘Zwervend met Zhuang Zi- wegwijs in de taoïstische

Waar

filosofie’.

Campus Den Haag Universiteit Leiden, Den Haag.

dr. Jan Bor is filosoof en publicist. Hij studeerde sociale wetenschappen en

Kosten

filosofie in Amsterdam (UvA) en promoveerde in Leiden (UL) op een studie

De kosten per deelnemer bedragen € 595,-- inclusief btw.

over Henri Bergson. Hij bedacht, initieerde en redigeerde een aantal Neder-

Hierbij zijn tevens inbegrepen een uitgebreide syllabus en enkele - zo mogelijk vooraf te lezen - boeken.

landstalige boeken op het gebied van filosofie, waaronder ‘25 eeuwen westerse filosofie’, ‘25 eeuwen oosterse filosofie’ en de bestseller ‘De verbeelding van

Inschrijven of meer informatie

het denken: geïllustreerde geschiedenis van de westerse en oosterse filosofie’.

Via www.filosofie-oostwest.nl of via een email naar [email protected].

Hij beoefende vele jaren zen in Japan en Engeland. Met Alexander Oey maakte

Voor vragen kunt u ook telefonisch contact opnemen met de directeur van het FOW, Katja Beekman, via

hij een aantal films voor de Boeddhistische Omroep.

033 422 72 02.