Minderheden en toerisme in China:

Universiteit Gent Academiejaar 2008-2009

Minderheden en toerisme in China: Lijiang, de heimat van de Naxi-bevolking.

Promotor: Prof. Dr. Dessein Bart

Verhandeling voorgelegd aan de Faculteit der Letteren en Wijsbegeerte, tot het verkrijgen van de graad van Master in de Oosterse talen en culturen door Liezelotje Vocaet

Dankwoord Vooraf wil ik graag volgende mensen danken voor de bijdrage die ze hebben geleverd bij het realiseren van deze eindverhandeling. Mijn promotor, Dhr. Bart Dessein, voor de opbouwende kritiek en het nalezen en becommentariëren van de verschillende stukken van mijn eindverhandeling. Dhr. Matthieu Torck en Dhr. Devries Leslie voor de tips om informatie en bronnen te vinden. Voorts dank ik iedereen die me bijgestaan heeft met tips en ondersteunende woorden in het bijzonder: Celine Vandriesche, een goede vriendin en Charlotte Vancaeneghem, een mede-student. Ten slotte dank ik mijn vriend die me de nodige emotionele en praktische steun bood bij deze opdracht.

2

Inhoudsopgave 1. Inleiding en algemene beschouwingen over het thema ...................................................8 1.1 Inleiding .............................................................................................................................8 1.2 Bronnen ..............................................................................................................................9 1.3 De studie over minderheden en Joseph Francis Rock: de grondlegger van de Naxi-studies ..................................................................................................................................................9 2. Etnische minderheden in China ........................................................................................14 2.1 Geschiedenis van de minderheden in China ......................................................................14 2.2 Definiëring: van barbaren tot etnische minderheid ............................................................19 2.3 Religie en taal als kenmerken van een etnische minderheid ..............................................22 2.3.1 Religie als etnisch kenmerk .......................................................................................22 2.3.2 Taal als etnisch kenmerk ...........................................................................................23 2.4 Minderheden: het beleid in China na de keizerlijke periode. ............................................24 2.4.1 De Republikeinse periode: 1912-1948 ......................................................................25 2.4.2 Het Communistische beleid van Mao Zedong:1949-1977 ........................................26 2.4.3 De Post-Mao periode .................................................................................................31 2.4.3.1 Het beleid van Deng Xiaoping .......................................................................31 2.4.3.2 De huidige situatie..........................................................................................31 2.4.3.3 Etnische aanwezigheid in de partij .................................................................33 3. De Naxi bevolking...............................................................................................................36 3.1 Situering en korte geschiedenis ..........................................................................................36 3.2 Cultuur van de Naxi ...........................................................................................................38 3.3 De Naxi in contact met de Han ..........................................................................................41 3.4 De Naxi in hedendaags China ............................................................................................45 4. Toeristische ontwikkelingen in China ..............................................................................46 4.1 Inleidend woord over toerisme ...........................................................................................46 4.2 De ontwikkeling van toerisme in China .............................................................................48

3

4.2.1 Toerisme onder communistisch beleid ......................................................................49 4.2.2 Deng Xiaoping en decentralisering ...........................................................................50 4.2.3 De eerste snelle groeiperiode en de nadelen ervan ....................................................53 4.2.4 Huidige toeristische ontwikkelingen .........................................................................54 4.2.4.1 Duurzame ontwikkeling en ecotoerisme in China .........................................55 4.2.4.2 Problemen inzake duurzame toeristische ontwikkeling in China ..................57 4.2.4.3 Toerisme ter ondersteuning van de lokale economie: de westelijke provincies en Yunnan ..................................................................................................................60 4.2.4.3.1 Toeristische ontwikkeling in de westelijke provincies ...................61 4.2.4.3.2 Toerisme ter armoedebestrijding in Yunnan ..................................62 4.2.4.3.2.1. Ongelijke spreiding van toeristische activiteiten .................................. 63 4.2.4.3.2.2 Betrokkenheid van de lokale bevolking in de toeristische projecten ..... 66

4.3 Toerisme in Lijiang: de heimat van de Naxi-bevolking .....................................................66 4.3.1 Etnisch toerisme als uitgangspunt .............................................................................66 4.3.2 Moderniteit, commercialisering en de bescherming van tradities en authenticiteit .68 4.3.3 Toerisme in Lijiang ...................................................................................................69 4.3.3.1 Opkomst van het toerisme ..............................................................................69 4.3.3.1.1 Toename van de toeristische faciliteiten .........................................72 4.3.3.1.1.1 Transport ............................................................................................... 72 4.3.3.1.1.2 Toeristische shops en accommodatie..................................................... 73

4.3.3.2 Unesco ............................................................................................................74 4.3.3.3 Toerisme als stimulans ter heropleving van tradities .....................................76 4.3.3.3.1 Van Dongba traditie naar Dongba cultuur en de inzet van Dongba cultuur in het toerisme ...................................................................................76 4.3.3.3.2 Belangrijke instituten voor de Dongba cultuur in de toeristische context ............................................................................................................79 4.3.3.3.3 De opleiding van Dongba priesters .................................................80 4.3.3.4 Een kritische kijk op enkele fenomenen die door de toeristische ontwikkelingen in de hand werden gewerkt...............................................................82 4

4.3.3.4.1 Het verloren gaan van de authentieke cultuur ................................82 4.3.3.4.2 Ongelijke verdeling van de opbrengsten ........................................84 4.3.3.4.3 Toerisme over de Naxi, voor de Han ..............................................85 4.3.3.4.4 Vervuiling .......................................................................................88 4.3.3.4.5 De privacy van de lokale bevolking ...............................................89 4.3.3.4.6 Etnische dorpen...............................................................................90 4.3.3.5 Homestay-toerisme als tegenhanger van het commerciële toerisme .............91 5. Conclusie .......................................................................................................................95 6. Bibliografie ....................................................................................................................97 6.1 Chinese werken ............................................................................................................97 6.2 Westerse werken...........................................................................................................98 6.3Websites……………………………………………………………………………...102 7.Bijlagen ........................................................................................................................ 104

5

Lijst van gebruikte afkortingen v.o.t

voor onze tijdsrekening

n.o.t

na onze tijdsrekening

ADB

Asian Development Bank

CCP

Chinese Communistische Partij

NPC

National People‟s Congress

UNWTO

United Nations World Tourism Organisation

IUOTPO

International Union of Official Tourist Propaganda Organizations ‎

IUOTO

International Union of Official Travel ‎‎snoitasinagrO

WTTC

World Travel and Tourism Councel

GCET

The Global Code of Ethics for Tourism

ECPAT

End Child Prostitution and Trafficking

CAAC

The Civil Aviation Administration of China

CNTA

China National Tourism Administration bureau

VN

Verenigde Naties

WCED

De Wereld Commissie over Omgeving en Ontwikkeling

RMB

Renminbi volksmunt van China

WTO

World Trade Organisation

UNESCO

United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization

NYEO

Northwest Yunnan Ecotourism Organisation

6

Lijst van tabellen Tabel 1: De collecties van de Naxi-geschriften ................................ Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Tabel 2: Het aantal internationale aankomsten in China, 1978-1998.................................................... 52 Tabel 3: Het aantal aankomsten in China tussen 1994 en 2007. ........................................................... 52 Tabel 4: Het aantal aankomsten en inkomsten in vier westelijke provincies tussen 1995 en 2007. ..... 62 Tabel 5: Het totaal aantal toeristen in Lijiang tussen 1985 en 2007...................................................... 71 Tabel 6: Wijziging aantal toeristisch-gerichte fasciliteiten in Lijiang tussen 2000 en 2006. ................ 73 Tabel 7: Selectie Criteria Unesco. ......................................................................................................... 74 Tabel 8: Categorieën van shops en hun uitbaters in Lijiang in 2000 .................................................... 86 Tabel 9: Categorieën van shops en hun uitbaters in Lijiang in 2004. ................................................... 86

7

1 1.1

Inleiding en algemene beschouwingen over het thema Inleiding

Het is geen evidentie om een uiteenzetting over een bepaald onderwerp te schrijven, het vraagt veel werk en toewijding. Daarom ben ik bij het zoeken naar een onderwerp voor mijn thesis gestart vanuit mijn eigen interesses. Deze interesses gaan vooral uit naar thema‟s die zich situeren in de sociaal-culturele wereld. Zo kwam ik al gauw terecht bij de etnische minderheden shaoshu minzu 少数民族 van China. Voor mij sprong de Naxibevolking naxi minzu 纳西民族, uit Lijiang 丽江, Yunnan 云南 eruit. Het was vooral haar unieke visie op de natuur die mij opviel. Doorheen mijn verdere zoektocht naar informatie bleek al snel dat de hedendaagse Naxi Dongba cultuur dongba wenhua 东巴文化 een toeristische trekpleister op zich is geworden. Sinds China haar deuren opende voor het Westen komen steeds meer internationale toeristen naar Yunnan. Ook vanuit China zelf reizen er veel Han Chinezen naar het westen van hun land om een andere cultuur te gaan ontdekken. Het economisch belang van het toerisme mag dan wel een feit zijn, toch blijft het belangrijk om de stroom toeristen die jaarlijks Yunnan binnenkomt onder controle te houden. Dit om onder andere de typische taferelen van het massatoerisme te vermijden. Bovendien zou het welzijn van de etnische minderheid ter plaatse niet mogen worden ondergeschikt aan het economische voordeel. Om dit evenwicht te bewaren dienen zowel de plaatselijke en de nationale overheden als verschillende toeristische instanties hun verantwoordelijkheden op te nemen. In deze thesis bespreek ik het toeristische fenomeen in Lijiang en de impact die dit heeft op de Naxi bevolking. In het eerste hoofdstuk worden enkele algemene beschouwingen over de studie over de minderheden in China en de Naxi meegegeven. Hierna, in hoofdstuk twee volgt een algemene bespreking over de verhoudingen tussen de minderheden en de Chinese staat, vroeger en nu. In het derde hoofdstuk pas ik dit toe op de Naxi bevolking nadat ik de geschiedenis en de cultuur van de Naxi besproken heb. De volgende delen van dit werk handelen over de toeristische sector. Hoofdstuk vier vangt aan met een bespreking over hoe het toerisme zich in China ontwikkeld heeft doorheen de verschillende historische perioden. Hierin worden duurzaam toerisme in China besproken alsook enkele problemen inzake toeristische ontwikkelingen. Daarnaast geef ik ook een overzicht van het toerisme in Yunnan om vervolgens verder in te gaan op de situatie in Lijiang.

8

Het laatste deel van mijn thesis poogt een versmelting te zijn van wat vooraf ging. Hierin worden zowel de cultuur van de Naxi als de toeristische groei in Lijiang samen besproken. Het doel hiervan is niet om sluitende besluiten te trekken, maar eerder om te kijken hoe de situatie nu is, wat de huidige problemen zijn en wat de aandachtspunten in de toekomst zullen zijn. Eventueel zullen vooroordelen worden weggewerkt maar tegelijkertijd kunnen nieuwe vragen en probleemstellingen ontstaan. 1.2

Bronnen

Aan minderhedenproblematiek is in sinologisch onderzoek al redelijk veel aandacht besteed. Er zijn bijgevolg zeer veel werken die de situatie van de minderheden in China bespreken. Ook over de Naxi- bevolking en haar specifieke Dongba- cultuur is al veel geschreven. Het onderzoek naar de ontwikkeling van het toerisme in bepaalde (etnisch gekleurde) regio‟s is iets recenter. Het thema etniciteit komt vooral terug in antropologische en sociologische middens. Informatie over toeristische ontwikkelingen vindt men terug in zowel het antropologische, sociologische als economische domein. Erik Cohen, Geoffrey Wall, Yanling Zhang, Richard Butler,… zijn enkele van de onderzoekers die hierover schrijven. Er zijn vooral veel westerse bronnen beschikbaar maar het (kritisch) onderzoek naar dit thema van Chinese zijde is ook volop bezig waardoor er steeds meer artikels en werken verschijnen. 1.3

De studie over minderheden en Joseph Francis Rock: de grondlegger van de Naxistudies.

Er is al veel over de Naxi bevolking geschreven, vooral in het Westen, waarom is dit zo? Het ligt in ieder geval niet aan het feit dat de economische situatie er bijzonder is of de levensstijl opmerkelijk verschilt van die van de vele andere minderheden die in Yunnan leven.1 Het is wel een feit dat in de 21ste eeuw de minderheidsproblematiek zeer belangrijk geworden is in de Chinese politieke wereld en ze ook steeds meer deel uitmaakt van onderzoeken. In de jaren vijftig werden sociologische studies afgedaan als bourgeois wetenschap die zich focuste op separatisme. Het is vooral na de Culturele Revolutie wenhua dageming 文化大革命 (1966-1976) en tegelijk met de vernieuwde contacten met het Westen dat een gevoel kwam van zoeken naar de wortels van het Chinees zijn, xungen yishi 寻根意识 en men toonde grote

1

Cf. Jackson, A. “Naxi Studies: Past, Present and Future”. In Chien, C; Tapp, N. Ethnicity and Ethnic Groups in China. Hong Kong: New Asia Academic Press, 1989, p.131. 9

interesse voor de authentieke creatieve minderheidsgroepen.2 Hieruit ontstond de antropologie minzuxue 民族学 in China. In het westen waren June Teufel Dreyer,Wolfram Eberhard en Thomas Heberer in de late jaren zeventig al actief in het onderzoek. In de jaren tachtig werden in China enkele departementen opgericht die zich in de antropologische studies specialiseerden. Het eerste departement werd in 1981 goedgekeurd en bevindt zich in Guangdong 广 东 . Fei Xiaotong (1910-2005) 费 孝 通 is China‟s bekendste socioloogantropoloog en etnoloog.3 Hij schreef zowel Chinese en Engelstalige werken en verdiende meerdere internationale prijzen in zijn werkdomein. Recentere werken komen onder andere van Dru Gladney, Stevan Harrell, Mette Halskov Hansen en Colin Mackerras.4 In het westen had men al eerder interesse voor de minderheidsvolkeren. Reeds in de 19de eeuw kwamen westerse wetenschappers in contact met minderheidsculturen uit China. Voor de Naxi bevolking betekende Joseph Francis Rock(1884-1962) het begin van haar populariteit die tot op vandaag wereldwijd bestaat. 5 Rock is als het ware de grondlegger van de studies over de Naxi en publiceerde in de periode 1924-1972 zeer veel werken hierover. Hij was oorspronkelijk een botanist die de fauna en de flora in het westen van China onderzocht, maar raakte al gauw in contact met de Naxi bevolking en ontwikkelde zijn passie voor de regio in en rond Lijiang. Hij leerde de Chinese en de Naxi taal op zelfstandige basis en onderzocht en vertaalde vele Dongba geschriften. Vóór Rock werden ook al geschriften van de Naxi naar het westen overgebracht, in 1867 werd door de franse missionaris Pierre Desgodin een tekst van elf pagina‟s naar Parijs gebracht. Ook in Manchester in Engeland begon men een hele collectie aan te leggen van documenten van de Naxi. Deze werden veelal door botanisten die in de regio van Lijiang werkten meegebracht en vaak besefte men nog niet wat voor teksten het waren. In 1929 begon een eerste grote vertaalwerk. Dit gebeurde onder toezicht van 2

In de 16de eeuw ten tijde van de Ming 明 dynastie (1368-1644) waren er reeds contacten met het Westen, dit waren vooral handelscontacten met Portugal, Nederland en Spanje, en missionarissen. Cf. Twitchett, D; Fairbank J.K. The Cambridge History of China. Vol.8: The Ming Dynasty 1368-1644: part 2. Cambridge: Cambridge University Press, 1998, pp.333,363. In de jaren ‟50 van de twintigste eeuw werd wel al onderzoek gedaan naar de minderheden en werden lijsten opgesteld met welke minderheden er waren, waar ze leefden en welke taal ze spraken, dit onderzoek stond in het teken van de taalproblematiek in China,de resultaten van deze onderzoeken waren de basis om de studies in de jaren ‟80 verder te zetten. Cf. Ramsey, R. The Languages of China. Princeton: Princeton University Press, 1989, pp.162-165. 3 Cf. Mackerras, C. The New Cambridge Handbook of Contemporary China. Cambridge: University Press, 2001, p.113. 4 Cf. Blum, D.S. “Margins and Centers: a Decade of Publishing on China‟s Ethnic Minorities”. The Journal of Asian Studies, 2002, Vol.61, Nr.4, pp.1288,1289,1297-1300. 5 Joseph Francis Charles Rock, was een Amerikaanse antropoloog, botanicus, filmer, fotograaf, linguïst, ontdekkingsreiziger en auteur van Oostenrijkse komaf. Cf. Jackson, A. “Naxi Studies: Past, Present and Future”. In Chien, C; Tapp, N. Ethnicity and Ethnic Groups in China. Hong Kong: New Asia Academic Press, 1989, p.133. 10

enkele missionarissen en met de hulp van een Dongba priester. Hierna ontstond een vloed van opkopen en verkopen van deze waardevolle geschriften. Er zijn in totaal ongeveer 21.842 collecties wereldwijd verspreid, vooral over bibliotheken. In Europa vinden we grote collecties terug in The British Museum in London en in de Staatsbibliotheek van Berlijn.6 Een ander deel van de collectie vinden we terug in internationale bibliotheken.7 Tabel één geeft de verdeling van de collecties weer.8 Privaat (Amerika)

4225

Peking Library

3900

Lijiang Library

3800

Library of Congress

2465

Central Institute of Nationalities

2000

Totaal Europa

1513

Kunming museum en bibliotheek 1121 Beijing History Museum

1000+

Nanjing University

920

Harvard University

598

Taiwan Museum

300

Totaal

21842

Tabel 1: De collecties van de Naxi-geschriften

The Library of Congress beschikt over de grootste collectie Naxi geschriften buiten China, het gaat om 3342 manuscripten. Professor Zhu Baotian, een Chinese antropoloog uit het Yunnan Provinciaal Museum leverde hiertoe grote bijdrage. Hij deelde de manuscripten op in 15 6

Dit is de collectie van Francis Rock die hij voor zijn dood heeft overgedragen aan de Marburg bibliotheek, en nadien naar Berlijn is overgebracht. Cf. Jackson, A. “Naxi Studies: Past, Present and Future”. In Chien, C; Tapp, N. Ethnicity and Ethnic Groups in China. Hong Kong: New Asia Academic Press, 1989, p.136 . 7 Dit is slechts een benadering van het aantal collecties aangezien veel documenten mogelijk in privé bezit zijn, en bovendien is de toegankelijkheid van deze documenten niet altijd even hoog. Cf. Jackson, A. “Naxi Studies: Past, Present and Future”. In Chien, C; Tapp, N. Ethnicity and Ethnic Groups in China. Hong Kong: New Asia Academic Press, 1989, pp.136-137. 8 Cf. Jackson, A. “Naxi Studies: Past, Present and Future”. In Chien, C; Tapp, N. Ethnicity and Ethnic Groups in China. Hong Kong: New Asia Academic Press, 1989, pp.133,135-137. 11

categorieën en in 2001 werkte hij zijn opdracht af. Het resultaat is een catalogus met vertalingen, beschrijvingen en transcripties van de pictografen, de naam van de Dongba auteur indien beschikbaar en soms ook fysieke kenmerken van de manuscripten.9 Na de jaren ‟30 kwamen stilaan enkele woordenboeken tot stand die de vertaling vergemakkelijkten, bijvoorbeeld de woordenboeken van Yang Zhonghong in 1931 en Fang Guoyu in 1936. Stilaan begon duidelijk te worden wat die Dongba cultuur inhield en in 1947 schreef Rock zijn meesterwerk “ The Ancient Nakhi Kingdom of Southwest China” waarin hij de bevolking en haar rituelen bespreekt. In 1963 werkte hij ook zijn woordenboek NaxiEngels af. Naast Rock is ook Lin Lincan een belangrijk Naxi deskundige, hij vertaalde in de periode 1953-1976 met de hulp van drie Dongba‟s enkele Dongba klassieken. Tot zover de eerste grote golf aan onderzoeken naar vooral de taal en geschriften van de Naxi. Deze waren soms nogal oppervlakkig en beschrijvend daar de onderzoekers niet altijd een even grondige kennis hadden van het Chinees en de betrouwbaarheid van de informatie van de personen waarmee samengewerkt werd was niet altijd optimaal. Anthony Jackson wijst er dan ook op om kritisch om te gaan met deze eerste werken over de Naxi, zo benadrukt hij de vele contradicties in de werken van Joseph Francis Rock. Hij heeft de Naxi als cultureel volk dan wel op de wereldkaart gezet, maar Rock had volgens Jackson geen diepgaande kennis over de dynamische en sociale structuren van maatschappijen en dit uitte zich in zijn werk. De tweede grote golf van studie en onderzoek naar de Naxi cultuur situeert zich na de culturele revolutie, in 1981 wordt het Onderzoekscentrum voor Dongba Cultuur in Lijiang geopend om belangrijke teksten te vertalen.10 Hiervoor rekruteerde men een zevental Dongba‟s en enkele onderzoekers. Hierdoor leerde men de cultuur van de Naxi kennen, de soorten dansen en ceremonies werden opnieuw opgevoerd en vastgelegd op video. In 1985 werd een tijdschrift uitgegeven met de resultaten van die onderzoeken, “Dongba Cultural Studies”. Guo Dalie 郭

9

Cf. de website van de Library of Congress(Asian Division) http://memory.loc.gov/ammem/index.html, , geraadpleegd op 22/05/2009. Op de website van het museum kan men een zeer groot deel van de collectie van Zhu Baotian bekijken. 10 In feite ligt de oorsprong van het centrum al in de jaren ‟60 toen de autoriteiten uit Lijiang meer autonomie wou en de moraal en zelfidentiteit een boost wou geven, een 100-tal teksten werden naar het Chinees vertaald waarin de strijdkracht van de Naxi benadrukt werd, veel van deze eerste vertalingen zijn echter niet volledig correct of aangepast. Nu nog is het correct vertaald krijgen van deze teksten een zorg aangezien er steeds minder Dongba‟s zijn die in staat zijn degelijke vertalingen te leveren. Jackson, A. “Naxi Studies: Past, Present and Future”. In Chien, C; Tapp, N. Ethnicity and Ethnic Groups in China. Hong Kong: New Asia Academic Press, 1989, p.142 . 12

大烈 was één van de auteurs. 11 Vanaf 1986 stond Lijiang open voor buitenlanders en trok het meer onderzoekers aan die de Naxi wensten te bestuderen, bijvoorbeeld antropoloog Charles Mc.Khann. Vanaf deze periode zal de antropologie en de minderheidsstudie in het algemeen toenemen, tal van tijdschriften over minderheden ontstaan, bijvoorbeeld het Yunnanminzu daxue xuebao 云南民族大学学报 Journal of Yunnan Nationalities University. Hierdoor werd ook meer onderzoek gedaan naar de Naxi. 12 Tot op vandaag is de betrouwbaarheid van het beschikbare materiaal dat uit vroeger onderzoek voortkwam soms laag. De huidige technieken, wetenschappelijkheid en samenwerking tussen Chinese en Westerse onderzoekers kunnen daarentegen helpen om een nog exacter beeld te krijgen over de materie of om foutjes uit het verleden weg te werken. In 1990 is het “International Society for Naxi Studies” platvorm in Zagreb opgericht, het is een Westers initiatief maar de bedoeling is om met Chinese wetenschappers samen te werken. Enkele andere westerse onderzoekscentra zijn; het Keulen Programma onder leiding van oud-professor antropologie Janert K.L, het onderzoek door sociaal antropoloog Mc.Khann in Chicago, het departement Sinologie uit Oslo, e.a.13 Recente onderzoeken over de cultuur van de Naxi gaan vaak gepaard met onderzoek naar de toeristische ontwikkelingen in Lijiang.

11

Guo Dalie schreef later meer werken over de Naxi en de Dongba cultuur, een algemeen werk over de Naxi is The History of the Naxi people , Guo Dalie 郭大烈. Naxizu shi 纳西族史 (The History of the Naxi people). Chengdu 成都: Sichuan minzuchubanshe 四川民族出版社(Sichuan Minority Press),1994. 12 De Nationaliteiten Universiteit van Kunming/Yunnan is in 1951 opgericht met als doel politieke leiders op te leiden om de minderheden hun rechten te beschermen en ontwikkelde later naar een meer cultuur gerichte universiteit met een zeer ruim studieaanbod waarbinnen veel plaats is voor etniciteit en minderhedenstudie. Cf. Yunnan minzu daxue 云南民族大学 Yunnan universiteit voor minderhedenstudies. www.ynni.edu.cn website van de Universiteit, geraadpleegd op 22/05/2009. 13 Cf. Jackson, A. “Naxi Studies: Past, Present and Future”. In Chien, C; Tapp, N. Ethnicity and Ethnic Groups in China. Hong Kong: New Asia Academic Press, 1989, pp.137-147. 13

2

Etnische minderheden in China

In het huidige China leven ongeveer 1.321.290.000 inwoners op een oppervlakte van 9,536.70000 km² 14. Daarvan behoort 8.41% tot een minderheidsvolk xiaoshuminzu 小数民族. Dit is een populatie van 106.430.000. 15 In totaal zijn er 56 officieel erkende volkeren waarvan de Han Hanzu 汉族 er één is. De etnische minderheden wonen vooral in de grensgebieden van China. 16 Dit zijn in Zuid -en Zuidwest China de provincies Yunnan, Guangxi 广西, Guizhou 贵州 en Sichuan 四川. In het noorden in Binnen – Mongolië en in het noordwesten in Xinjiang 新疆. Deze bevolkingsgroepen leven dan wel in de Volksrepubliek China maar zijn geen erfgenamen van de Chinese ontwikkelingspatronen, literatuur, cultuur, geschiedenis en tradities. 17 Vaak waren het oorspronkelijk inwoners van Thailand, Birma of Vietnam. Sinds de grenzen getrokken zijn echter behoorden delen van die landen toe aan China, alsook de bevolking. Het zijn soms ook volkeren die verder verdreven werden van de kern van het Chinese Rijk naar de randgebieden. Doordat ze doorheen de geschiedenis maar weinig gesiniseerd werden, hebben ze een eigen levensstijl die soms sterk kan verschillen van de Han stijl en soms meer aansluit bij de cultuur van één van de buurlanden van China. In wat volgt gaan we meer in detail in op de geschiedenis van de etnische minderheden zoals die toe deze situatie geleid heeft. 2.1

Geschiedenis van de minderheden in China

Rond 1500 voor onze tijdsrekening (verder als v.o.t) was er geen sprake van een verenigd land China. Toen leefden op verschillende plaatsen stammen en bevolkingsgroepen. Het creëren van een rijk gebeurde na een lange periode van integratie en assimilatie. Meerdere groepen mensen komen samen waardoor een andere groep verdwijnt en een nieuwe ontstaat. De contacten tussen verschillende volkeren bestonden vaak uit handel of uit militaire acties, waarbij het vaak een kwestie was van assimileren of verdreven worden en zich wegtrekken 14

In het aantal inwoners is de bevolking van Macau, Taiwan en Hong Kong niet inbegrepen. Cf. Zhonghua renmingongheguo guojia tongjiju 中 华 人 民 共 和 国 国 家 统 计 局 National Bureau of Statistics of China www.stats.gov.cn.org gebaseerd op cijfers van 2007 geraadpleegd op 12/06/2009; In de oppervlakte zijn Macau, Taiwan en Hong Kong niet inbegrepen. Cf. Auteurscollectief. World Travel Atlas. London: Columbus Publishing, 2002, p.185. 15 Macau, Taiwan en Hong Kong niet inbegrepen. Cf. Zhonghua renmingongheguo guojia tongjiju 中华人民共和国国家统计局 National Bureau of Statistics of China www.stats.gov.cn.org, op basis van de nationale bevolkingscensus uit 2000 met een totale bevolking van 1.265.830.000. geraadpleegd op 12/06/2009. 16 Zie bijlage één, Etnische groepen in China. 17 Cf. Ramsey, R. The Languages of China. Princeton: Princeton University Press, 1989, p.157. 14

naar verder gelegen gebieden. De eerste staten ontstonden wanneer er een leider was die controle probeerde te houden over een bepaald gebied. Het eerste concept waarmee men naar China verwees was Zhong Guo 中 国 land in het midden, of centraal land. Dit is een geografische- etnocentrische term. Hiermee stelt men het eigen land centraal met daarbuiten de “anderen” of “barbaren”. De eerste samenlevingen ontstonden aan de midden en benedenloop van de Lange Rivier en de Gele Rivier. Hier situeert zich nu nog het economisch kerngebied van China. De Xia-dynastie was de eerste, vaak aanzien als legendarische, dynastie 夏,(2205-1766 v.o.t) en hierin werd de basis gelegd voor de eerste Chinese culturele maatschappij. Deze Xia werd soms ook huaxia 花夏 genoemd. “Hua” staat voor bloeiend, mooi of verfijnd en wees op de levenswijze van de bevolking. Op deze dynastie volgden de Shang 商(1766-1122 v.o.t) en de Zhou dynastie 周 (1122-256 v.o.t) waarin culturele aspecten zich verder ontwikkelden, zoals het eerste schrift in de Shang dynastie op basis van orakelbeenderen. Aan de hand van deze culturele kenmerken begon men zich te onderscheiden van tribale samenlevingen die als immoreel werden beschouwd. In geschriften van de Shang dynastie wordt melding gemaakt van gevechten met tribale stammen. In 221 voor, tot 220 na onze tijdsrekening (verder als n.o.t) werd China voor de eerste keer verenigd als één rijk. Deze periode komt overeen met de Qin 秦(221-206 v.o.t) en de Han 汉(206 v.o.t – 220 n.o.t) dynastie. In de Qin dynastie werd met de bouw van de grote muur aangevangen met als doel onder andere de noordelijke volkeren uit te sluiten van het Chinese rijk. Verder werd tijdens deze perioden met een administratieve indeling van het Chinese rijk aangevangen. Er zijn gebieden onder directe controle, dit zijn commanderijen jun 郡 die verder worden ingedeeld in districten xian 县 en regio‟s zhou 州. Hiernaast bestonden ook semifeudale gebieden zoals prinsdommen en hertogschappen. Onder het districtsniveau werd de bevolking ingedeeld in gemeenten xiang 乡, buurten ting 亭 en dorpjes li 里.18 Dit was de administratieve basisindeling waar in de volgende dynastieën werd op voortgebouwd. De contacten tussen de Han bevolking en de minderheidsvolkeren bestond toen vaak uit tribuutrelaties met de keizer. De lokale leiders wisselden goederen uit met Chinese handelaren en ambtenaren die sinds de derde eeuw na onze tijdtelling zich in die grensgebieden of vazalstaten waichen 外 臣

vestigden om de lokale bevolking te

18

Cf. Hucker, C. “A Dictionary of Official Titles in Imperial China”. Stanford: Stanford University Press, 1985, p.13. 15

controleren. 19 De lokale leider mocht in ruil bij gelegenheden naar het hof en kreeg bevestiging van zijn functie. Hiernaast bestonden de contacten soms ook uit huwelijken of militaire steun aan een minderheidsgroep om een andere uit te schakelen in een strijd. 20 In de periode volgend op de Qin en de Han zal het Chinese rijk zich uitbreiden tot ongeveer de omvang die het nu heeft. 21 Deze uitbreidingen gaan echter gepaard met perioden van verdeeldheid en niet alle gebieden maakten deel uit van het verenigde rijk. 22 Deze bevolkingsgroepen uit die gebieden hebben minder affiniteit met de Chinese bevolking dan de minderheden van andere gebieden die doorheen de geschiedenis wel uitmaakten van een verenigd China. In de periode die volgt op de Han is er geen eenheid meer tot aan de Sui 隋 dynastie in 581-618 n.o.t. 23 Tijdens de Tang dynastie 唐 618-907 n.o.t werd de administratieve indeling zoals voorheen grotendeels behouden. 24 Inzake lokale administratie bouwde men verder op een systeem dat al in de Sui werd ontwikkeld. De laagste eenheid was het district en daarboven stond een prefectuur. Deze eenheden werden verder ingedeeld volgens grote, en bevolkingsaantal. Het systeem van lokale administratie werd verder uitgewerkt voor gebieden met een groot militair belang. Een specifieke vorm van territoriale administratie is het protectoraat duhu fu 都护府. De zogenaamde protector controleerde de landen en de bevolking buiten de traditionele grenzen van China die tijdens de Tang werden overmeesterd.25 De dreiging ten tijde van de Tang bestond vooral uit Turkse volkeren uit vazalstaten uit het westen. In 740 was er een

19

Cf. Twitchett, D; Fairbank,J.K. The Cambrigde History of China. Vol.6: Alien Regimes and Border States 907-1368. Cambridge: University Press, 1994, pp.14. 20 Cf. Eberhard, W. China‟s Minorities: Yesterday and Today. Belmont: Wadsworth Publishing Company, 1982, pp.4-24,99-147. 21 Zie bijlage twee, China ten tijde van de Han dynastie. 22 De regio Tibet bijvoorbeeld is nooit volledig onder Chinees bewind geweest. Dit is nu sterk voelbaar in nationalistisch getinte opstanden. Cf. Twitchett, D; Fairbank,J.K. The Cambrigde History of China. Vol.6: Alien Regimes and Border States 907-1368. Cambridge: University Press, 1994, p.18. 23 Tussen de Han en de Sui zijn de periode van verdeeldheid, de drie koninkrijken (220-265/280)Wei, Wu en Shuhan en de periode van de Zuidelijke en Noordelijke Dynastieën van 317 tot 589. In deze perioden waren sommige delen van het rijk in handen van niet Chinese bevolking bijvoorbeeld de Noordelijke Dynastieën werd door volkeren uit het noorden geleid. Vb. de noordelijke Wei 386-534 gesticht door de Tuoba clan. Xiongnu en de Xianbei zijn andere voorbeelden van noordelijke volkeren uit die periode. Cf. Ebrey, P. “China: A Cultural, Social and Political History”. Seattle: University of Washington, 2006, pp.73,76. 24 De Tang wordt opgesplitst in de vroege Tang (618-755) en de late Tang (763-907) Het breekpunt tussen de twee perioden is de rebellie van An Lushan die van 755 tot 763 duurde waardoor de macht van het rijk sterk afnam , in763 won de overheid de macht terug en ving de zogenaamde Late Tang aan. Cf. Twitchett, D; Fairbank J.K. The Cambridge History of China. Vol.3: The Sui and Tang 589-906: part1. Cambridge: Cambridge University Press, 1979, p.464. 25 Cf. Hucker, C. “A Dictionary of Official Titles in Imperial China”. Stanford: Stanford University Press, 1985, pp.31,32. 16

grote opstand van Tibetanen en Turken.

26

Tegelijkertijd zal in Yunnan in 750 de

onafhankelijkheid van een nieuwe staat worden uitgeroepen door een aboriginal heerser. 27 De Sui en de Tang periode worden wel aanzien als zeer bloeiende periodes op vlak van kunst en cultuur.

28

Tussen de Tang en de Song 宋 dynastie doet zich weer een periode van

verdeeldheid voor tussen 907 en 960. Door verdeling van de politieke macht ontstonden er lokale rijkjes met zelfverklaarde koningen. In het zuiden waren dit de tien koninkrijken en in het noorden waren dit de vijf dynastieën, vaak met niet –Chinese heersers.29 Tijdens de Song dynastie 960-1271/1279 n.o.t werd de administratieve indeling van die ten tijde van de Tang dynastie toegepast en verder uitgebreid. Om de controle over lokale administratieve eenheden te versterken werden ambtenaren van de centrale overheid daar aangesteld.30 De Song kan opgesplitst worden in de Noordelijke (960-1127 n.o.t) en de Zuidelijke Song (11271271/1279 n.o.t). Tijdens de Song dynastie was er vooral uit het noorden een grote dreiging van nomadische stammen. Daar leefden onder andere de Khitans, de Tanguten, de Mongolen en de Jurched.31 Na de noordelijke Song kwam de Jin dynastie 晋 (1115-1234 n.o.t) met de Jurched als heersers. 32 Deze Jurched namen zeer veel Chinese elementen in hun cultuur op en geraakten redelijk gesiniseerd. Toch bleef in hun regime de tribale organisatie dominant. 33De Jin en de zuidelijke Song werden vervolgens door de Yuan dynastie 元 (1271/1279-1368 n.o.t) opgevolgd. De Yuan werd door de Mongoolse bevolking geleid.34 Tijdens de Yuan dynastie 26

Cf. Twitchett, D; Fairbank J.K. The Cambridge History of China. Vol.3: The Sui and Tang 589-906: part1. Cambridge: Cambridge University Press, 1979, p.181; Hucker, C. “China‟s Imperial Past: An Introduction to Chinese History and Culture.” London: Duckworth &Co, 1975, p.144. 27 Gebieden die ver weg lagen van het centrale hof en niet gemakkelijk te controleren waren gingen vaak zichzelf organiseren met een tribale leider. De Nanchao staat zal onafhankelijk blijven tot het einde van de Song Dynastie, daarna wordt het gebied opgenomen in het Chinese rijk. De toenmalige Keizer van de Song dynastie annexeerde al de zuidelijke gebieden behalve de aboriginal staat Nanchao. Cf. Hucker, C. “China‟s Imperial Past: An Introduction to Chinese History and Culture.” London: Duckworth&Co, 1975, pp.144,271. Zie ook bijlage drie, Het Chinese rijk tijdens de Tang dynastie. 28 Cf. Ebrey, P. “China: A Cultural, Social and Political History”. Seattle: University of Washington, 2006, p.86. 29 Cf. Ebrey, P. “China: A Cultural, Social and Political History”. Seattle: University of Washington, 2006, pp.106,107. 30 Cf. Hucker, C. “A Dictionary of Official Titles in Imperial China”. Stanford: Stanford University Press, 1985, p.45. 31 Zie bijlagen vier en vijf, Het Chinese rijk tijdens de noordelijke Song en het Chinese rijk tijdens de zuidelijke Song. 32 Cf. Ebrey, P. “China: A Cultural, Social and Political History”. Seattle: University of Washington, 2006, pp.113-115,125. 33 100 families werden in één unit ondergebracht met een leider, mouke 谋克, door de Chinese bevolking werd hiernaar verwezen als bevelhebber, baihu 百户. Cf. Hucker, C. “A Dictionary of Official Titles in Imperial China”. Stanford: Stanford University Press, 1985, p.55. 34 Cf. Hucker, C. “China‟s Imperial Past: An Introduction to Chinese History and Culture.” London: Duckworth&Co, 1975, pp.267,268. 17

werd het rijk opnieuw uitgebreid en kwamen de provincies sheng 省 zoals ze de dag van vandaag zijn in China, tot ontwikkeling. 35 Voor de gebieden die ver weg van de centrale overheid lagen werden speciale administratieve secretariaten, (de zogenaamde branch secretary), opgericht xing zhongshu sheng 行中书省. Elf provincies werden door middel van dergelijk secretariaat geleid 36 . Een andere manier om de contacten met de verschillende provincies te behouden was het Branch Censoraat xing yu shi tai 行御史台. Deze bureaus controleerden de branch secretariaten in hun omgeving. 37 De toen nog niet geassimileerde gebieden in zuidwest-China werden toch in het administratieve overheidssysteem ondergebracht als Aboriginal Pacificatie bureaus xuan fusi 宣抚司. Aan het hoofd stonden tribale leiders en de bureaus stonden op hetzelfde niveau als kleine prefecturen.38 In de Ming dynastie 明 (1328-1398 n.o.t) lag de macht weer volledig in Chinese handen. 39 De administratieve indeling van het land alsook het systeem van de provincies uit de Yuan dynastie werden verder uitgebouwd. De nog niet volledig geassimileerde gebieden werd een zekere graad van zelfbeleid toegekend met een lokale leider aan het hoofd. Dit was het zogenaamde tusi 土 司 systeem en het werd vooral in Sichuan, Yunnan en Guizhou toegepast.40 In 1644 namen de Manchus het Chinese rijk over en stichtten het Qing rijk 清 (1644-1911 n.o.t). 41 Tijdens deze dynastie breidde China uit tot haar grootste omvang. 42 35

Zie bijlage zes, de omvang van het Chinese rijk tijdens de Yuan dynastie. Dit waren de huidige provincies; Buiten-Mongolië en delen van Siberië, delen van Mantsjoerije en NoordKorea, Henan en Anhui, Shanxi, Gansu, west-Sichuan, Hubei, Hunan, Guanxi en Guizhou, Jianxi en Guangdong, Jiangsu, Zhejiang, Yunnan en oost-Sichuan en zuid Korea (toen Cheng-Tung). Cf. Hucker, C. “A Dictionary of Official Titles in Imperial China”. Stanford: Stanford University Press,1985, p.63. 37 Er waren twee zo een bureaus, het Shanxi Branch Censoraat voor het westen en het Hangzhou Branch Censoraat voor het zuiden, in 1274 en in 1284 opgericht. Cf. Hucker, C. “A Dictionary of Official Titles in Imperial China”. Stanford: Stanford University Press, 1985, p.64. 38 Cf. Hucker, C. “A Dictionary of Official Titles in Imperial China”. Stanford: Stanford University Press, 1985, p.65. 39 Zie bijlage zeven, De omvang van het Chinese rijk tijdens de Ming dynastie. 40 Cf. Hucker, C. “A Dictionary of Official Titles in Imperial China”. Stanford: Stanford University Press, 1985, p.76,78. In dit systeem werd een gebied administratief opgedeeld, er werden departementen opgericht en meerdere personen aangesteld in het bestuur. De vroegere tribale leider kreeg een stuk land in plaats van een vast inkomen. Hij stond in contact met medewerkers van het keizerlijke hof en hij werd zo steeds meer beïnvloed door de Chinese levensstijl daar waar de gewone bevolking zijn eigen tradities behield. In de Ming periode 明朝 13681644 waren er in Guangxi 广西 167 en in Yunnan 云南 151 locale leiders aangesteld. Deze leiders die oorspronkelijk uit de lokale bevolking geselecteerd waren werden later geleidelijk aan vervangen door Chinese leiders en zo versterkte het Chinese hof haar positie. In 1732, onder de Qing werd het tusi systeem afgelast. Cf. Eberhard, W. China‟s Minorities: Yesterday and Today. Belmont: Wadsworth Publishing Company, 1982, pp.424, 99-147. 41 De Manchus leefden oorspronkelijk in tribale stammen en waren georganiseerd door het zogenaamde vlaggensysteem qi 旗. Het is een systeem van militaire indeling waarbij gebruik gemaakt wordt van vlaggen in bepaalde kleuren en aantal om groepen te herkennen. Het was bijgevolg ook het meest typerende aan het militaire systeem ten tijde van de Qing dynastie. Cf. Hucker, C. “A Dictionary of Official Titles in Imperial China”. Stanford: Stanford University Press, 1985, p.91. 36

18

Tegen 1850 werden de provincies gevormd zoals ze de dag van vandaag zijn.43 De gebieden in het zuidwesten van het land waren nog steeds grotendeels bevolkt door niet-geassimileerde samenlevingen. Zoals in de Ming dynastie werd ook in de Qing het systeem van zelfbeleid toegepast voor die regio‟s. Zolang er orde, vrede en gehoorzaamheid was aan het keizerlijke hof konden die bevolkingsgroepen hun eigen leven leiden.44 In 1911 kwam een einde aan deze dynastie. Hiermee kwam ook een einde aan de keizerlijke periode en de bijhorende administratieve systemen. Het daaropvolgende Republikeinse leiderschap neemt het volledige rijk over dat toen bestond, dit was zowel een territoriale als een etnografische erfenis.45 2.2

Definiëring: Van barbaren tot etnische minderheid.

Een minderheid bestaat uit alles wat geen meerderheid is. Op China toegepast zijn dit alle mensen behalve de Han. De inhoud van het concept is echter ingewikkelder dan dit. Sinds eeuwen bestaat er interactie tussen de volkeren uit de grensgebieden van China en de bevolking van het centrale gebied. Toen was er nog geen sprake van etnische minderheden maar sprak men over de barbaren en de wilden die moesten getemd en geciviliseerd worden door de Han bevolking. 46 Naarmate de Han dominanter werd groeide ook het bewustzijn van anders te zijn dan die grensvolkeren. Er bestond een opsplitsing tussen Chinees en nietChinees zijn. In de daaropvolgende dynastieën varieerde de manier van omgaan met deze volkeren. Er werd onderling gehandeld of politieke afspraken gemaakt. Soms was de heerser van een dynastie zelf van een minderheidsvolk, bijvoorbeeld de Jurched van de Jin dynastie, de Mongolen van de Yuan dynastie en de Manchu‟s van het Qing rijk. Onder de communistische partij in 1949 werden de volkeren geclassificeerd als minderheden. De

42

Zie bijlage acht, De omvang van het Chinese rijk tijdens de Qing dynastie. Zie bijlage negen, De huidige provincies van China. 44 Cf. Hucker, C. “A Dictionary of Official Titles in Imperial China”. Stanford: Stanford University Press, 1985, p.90. 45 Cf. Eberhard, W. China‟s Minorities: Yesterday and Today. Belmont: Wadsworth Publishing Company, 1982, pp.4-24,99-147. 46 Barbaren yi 夷 of hu 胡 in het Chinees, is een sino-centrische term die oorspronkelijk door de Chinese elite ten tijde van de keizerlijke periode werd gebruikt om te verwijzen naar landen of samenlevingen die niet in de Chinese culturele of politieke invloedsfeer liggen en dus ook geen chinees spreken. Vaak kwam dit onderscheid overeen met het verschil tussen de gesettelde agricultuurgerichte gemeenschappen en de nomadische volkeren uit het noorden en het westen van het land. In de vroeg moderne tijden verwees men ook zo naar westerlingen die tot China toegang zochten. Cf. Dillon, M. China, A Historical and Cultural Dictionary. Richmond: Curzon Press, 1998, p.24; Kewen, W. Modern China: An Encyclopedia of History, Culture and Nationalism. New York: Garland Publishing Inc; 1998, p.22; Ramsey, R. The Languages of China. Princeton: Princeton University Press, 1989, p.169. 43

19

classificatie van deze volkeren gebeurde niet op basis van fysieke en antropologische criteria zoals in het westen, maar op basis van culturele en linguïstische aspecten.47 Samen met de definiëring kreeg ook het concept Chinees zijn zhongguoren 中国人 een nieuwe invulling. Het had niet langer een culturele betekenis maar een geografische. De term “Chinees” is dus van toepassing op al de inwoners van de Volksrepubliek van China daar waar het concept Han en de andere namen van minderheidsvolkeren wel een culturele inhoud hebben. 48 De officiële definitie van wat een nationale minderheid is in China is gebaseerd op de definitie van Stalin uit 1913: „ …a historically constituted, stable community of people, formed on the basis of a common language, territory, economic life, and psychological make-up manifested in a common culture…‟49

Een nationale minderheid is bijgevolg een doorheen de geschiedenis opgerichte stabiele gemeenschap van mensen die op basis van een gelijke taal, hetzelfde grondgebied, een gedeeld economisch leven en gelijkende psychologische kenmerken samenleeft binnen één gemeenschappelijke cultuur. 50 Deze theorie werd door onderzoeksteams toegepast om verschillende minderheden te herkennen en uiteindelijk kwam men in 1979 bij 56 officiële etnische minderheden in de Volksrepubliek China. 51 Samen met deze definiëring werden ook de autonome regio‟s toegekend aan een aantal etnische minderheden.52 Officieel werd Stalins theorie over etnische minderheden aanvaard als een complete en wetenschappelijke definitie. Uit wetenschappelijke hoek kwam echter kritiek op deze definitie. Gladney zegt dat de theorie geen rekening houdt met zelfidentificatie van de minderheden en dat deze categorisering artificieel is.53 Zo toonde een onderzoek aan dat van de Miao bevolking 苗族 in Chang‟an 长 安 er zich veel mensen eerder zien als Gejia minderheid 革家人 dan als Miao minderheid. Aangezien de Gejia minderheid niet officieel erkend is, behoren die mensen officieel tot de 47

Cf. Dudley, L.P jr; Jing, S. “The Demographic and Socioeconomic Composition of China‟s Ethnic Minorities”. Population and Development Review, 1987, Vol.13, Nr.4, pp.703-705. 48 Cf. Ramsey, R. The Languages of China. Princeton: Princeton University Press, 1989,p.158. 49 Cf. Stalin, J.V. Marxism and the National Question Works, Vol.2. Moscow: Foreign Languages Publishing House, 1953, pp.300-381; Tubilewicz, C. Critical Issues in Contemporary China. Hong Kong: Open University of Hong Kong Press, 2006, p.171. 50 Eigen vertaling van voorgaande definitie. 51 Het onderzoek dat in de jaren ‟50 plaatsvond werd in 1957 afgerond en toen waren er 54 erkende minderheden, de Han niet meegerekend. In 1979 werd er nog één aan toegevoegd, tot nu toe zijn er dus 55 etnische minderheden, met de Han bij gerekend 56. Cf. Kewen, W. Modern China: An Encyclopedia of History, Culture and Nationalism. New York: Garland Publishing Inc; 1998, p.19. 52 Meer over autonome regio‟s in het hoofdstuk 2.4.2 De Communistische Periode, Mao Zedong. 53 Als de mensen zichzelf mochten identificeren als etnische minderheid dan kwam men in 1955 uit op 400 etnische minderheden. Cf. Tubilewicz, C. Critical Issues in Contemporary China. Hong Kong: Open University Press, 2006, p.173. 20

Miao minderheid. Het bewustzijn hiervan is de laatste jaren sterk toegenomen. Een andere kritiek richtte zich tot het criterium dat betrekking heeft op het gemeenschappelijke grondgebied waar etnische minderheden zich bevinden. De Huibevolking huizu 回 族 bijvoorbeeld, leeft redelijk verspreid over het Chinese grondgebied maar zijn daarom niet allemaal verschillende etnische minderheden.54 De term “minderheid” houdt volgens Wolfram Eberhard niet alleen in dat er verschil is tussen groepen, maar is ook gestoeld op de begrippen dominantie en onderdanigheid: “(1)the minority are fewer in numbers than the dominant group. Sometimes- in colonial countries, for instance-the largest group of people is not the ruling group, and we now often speak of a ruling minority.(2)They differ in a number of aspects, such as their dress, certain physical traits, language, religion and others, from the majority.(3)They feel themselves to be “different” from the majority.(4) They are in a subordinate position, socially or politically, in the society. In other words, minorities exist in societies that are socially or ethnically stratified.”55

Een recentere kritiek op het definiëren van minderheden komt van Harrel Stevan. Volgens Harrel zijn de metaforen van sekse, educatie en geschiedenis de opvallende kenmerken om minderheden als ondergeschikt te aanzien in het definiëringproces. De eerste metafoor van sekse heeft met exotisme te maken. Vrouwen uit minderheidsregio‟s werden vaak geportretteerd in sensuele houdingen. Een Han vrouw werd nooit zo afgebeeld omdat zij een Han vrouw aanzien als een nette voorname vrouw en minderheidsvrouwen daarentegen als minder ontwikkeld. Op vlak van opvoeding en onderwijs wordt ook neergekeken op de minderheden, zij worden vaak met kinderen vergeleken, die naïef en inferieur zijn. De minderheden vergen een andere specifieke aanpak om ze iets aan te leren. De Han en de minderheden worden wel eens voorgesteld als grote en kleine broer xiongdi minzu 兄弟民族. In deze ontwikkeling is de Han de grote ontwikkelde broer die het kleine broertje zal civiliseren. De laatste metafoor is de geschiedkundige. Het historische aspect wijst erop dat de ontwikkelaars de te ontwikkelen groep aanzien als statisch en als bijna levende fossielen. Als de voorouders van de ontwikkelaars ooit ook zo primitief waren als die groep dan is er een kans dat ook zij kunnen verbeteren.56

54

Cf. Tubilewicz, C. Critical Issues in Contemporary China. Hong Kong: Open University of Hong Kong Press, 2006, pp.171-174. 55 Cf. Eberhard, W. China‟s Minorities: Yesterday and Today. Berkeley: Wadsworth Inc, 1982, p.3. 56 Cf. Harrell, S. Cultural Encounters on China‟s Ethnic Frontiers. Washington: University of Washington Press, 1995, pp.8-16. 21

Tot op heden bestaan er verschillende opinies over het definiëren van wat etniciteit en etnische minderheden zijn. Een volledig sluitende definitie is bijgevolg moeilijk te geven. In recentere onderzoeken is men wel meer de nadruk gaan leggen op de relaties tussen verschillende etnische groepen en op de zelfidentificatie om de groepen onderling van elkaar te gaan onderscheiden. Zuiver culturele kenmerken zijn niet langer de belangrijkste criteria maar de dynamiek en interactie hebben voor een bepaalde groep wetenschappers een groter belang.57 2.3

Religie en taal als kenmerken van een etnische minderheid

2.3.1 Religie als etnisch kenmerk Naast kledij, taal, dagelijkse gewoonten en rituelen is religie één van de grote kenmerken waardoor een etnische minderheidsgroep zich uit. Er kunnen drie grote groepen religies worden onderscheiden in China. Dit zijn de universele, de tribale en de religies die afgeleid zijn van de grote leerstellingen in China. Die grote leerstellingen zijn het taoïsme, boeddhisme en het confucianisme. Veel mensen richtten zich echter tot de meer volkse of de minder geleerde versies hiervan richten of tot andere religieuze systemen. Deze andere tradities zijn in veel gevallen wel beïnvloed door andere religies en ook door de Han traditie. Dit ziet men onder andere door gemeenschappelijk gebruik van

namen van goden. De tradities die

beïnvloed zijn door de Han vormen bijgevolg een minder grote bedreiging voor China als verenigd rijk. 58

In China poogt de overheid al zeer lang om het evenwicht tussen religieuze autonomie en loyaliteit aan de partij te bewaren.59 Tijdens de Maoïstische periode werd religie het doelwit van de aanval, na deze fase probeerde men een meer tolerante houding aan te nemen tegenover religieuze praktijken door ze te reguleren. Er werd een bureau opgericht voor religieuze zaken. Daarnaast waren ook andere afdelingen die instonden voor de publieke veiligheid bevoegd om religieuze activiteiten te controleren. In de wet van 1982 betreffende religieuze vrijheid werd verklaard dat religieuze activiteiten gerespecteerd en beschermd

57

Voor meer informatie zie Barth, F. Ethnic Groups and Boundaries, The Social Organization of Culture Difference. Bergen : Universitetsforlaget, 1969. 58 Cf. Heberer, T; et al. Ethnic Minorities in China: Tradition and Transform. Aachen: Ed.Herodot im Rader Verlag, 1987, pp.41-50. 59 In de dynastieke periode was religie vaak de bron tot verzet tegen de keizer, anderzijds sponsorde de keizer religieuze activiteiten om ze te kunnen controleren. Cf. Potter, B. “Regulation of Religion in China”. The China Quarterly, 2003, Vol.174, p.317. 22

zullen worden.

60

Officieel worden in China enkel het taoïsme, het boeddhisme, het

confucianisme, de islam, het protestantisme en het katholicisme erkend. De religieuze praktijken worden nauwlettend gecontroleerd. Andere religies worden niet beschermd, en worden vaak gelinkt aan bijgeloof, sjamanisme, exorcisme en dergelijke praktijken. Deze praktijken zijn vaak aanwezig in volkse geloven uit Zuid -en zuidwest China. Deze tradities vallen buiten de wet die maar vijf officiële religies erkent maar worden wel beschermd door de wet voor autonome regio‟s uit 1984. Hierin worden normale religieuze activiteiten getolereerd. De overheid ziet dergelijke religieuze praktijken vaak als onderdeel van de culturele bagage van de minderheden. Bijgevolg worden ze soms meer aanzien als cultureel kenmerk dan als religieus. Naast wetten en reguleringen in China zelf zijn er ook nog internationale organisaties als Amnesty International die zich voortdurend inzetten om die religieuze vrijheid in China te beschermen. 61 2.3.2 Taal als etnisch kenmerk De officiële taal in China is het standaard Chinees, het is de gemeenschappelijke taal, putonghua 普通话 gebaseerd op het dialect uit Peking en ze werd in 1956 in voege gebracht. Het tot stand komen van deze taal was geen evidentie, vanaf 1911, na het keizerrijk dus, zag het republikeinse leiderschap de nood in om een nieuwe moderne taal te creëren voor een nieuw modern China. 62 Er werden tal van vergaderingen gehouden en voorstellen gedaan om een officiële taal te creëren. Door eerdere politieke meningsverschillen dan taalkundige werd nooit snel een oplossing gevonden voor het taalprobleem. Een andere oorzaak waardoor men niet snel tot een oplossing kwam is het feit dat China een grote diversiteit aan volkeren heeft en dus ook aan talen. De reeds vermelde volkeren die aan de grensgebieden leven en minder gesiniseerd werden hebben bijgevolg hun eigen taal behouden. Tijdens die discussies om tot een officiële taal te komen waren ook vertegenwoordigers van deze minderheidstalen aanwezig om te zorgen dat ook aspecten uit hun talen een deel zouden uitmaken van de

60

Aan deze vrijheid zijn echter wel enkele beperkingen gebonden,vb. geen internationale invloed in de activiteiten, leden van de partij mochten geen geloof hebben, het geloof mocht niet in strijd zijn met het partijbeleid, naar aanleiding van opstanden in Xinjiang en Tibet in 1989 werd deze wet aangepast, er werd duidelijk onderscheid gemaakt tussen normale en illegale praktijken, opstanden zouden worden neergehaald e.d. Cf. Potter, B. “Regulation of Religion in China”. The China Quarterly, 2003, Vol.174, pp.320-325. 61 Cf. Heberer, T; et al. Ethnic Minorities in China: Tradition and Transform. Aachen: Ed.Herodot im Rader Verlag, 1987, pp.41-50; Potter, B. “Regulation of Religion in China”. The China Quarterly, 2003, Vol.174, pp.320,325,328. 62 De toenmalige leiders zagen dat in het Westen er enkele zeer sterke rijken waren die over een standaardtaal beschikten en men besloot dat een uniforme taal een goede basis is voor het vormen van een verenigd, nationalistisch rijk. Cf. Ramsey, R. The Languages of China. Princeton: Princeton University Press, 1989, pp.3,4. 23

officiële taal.

63

Uiteindelijk werd dus toch het noordelijk dialect de standaard maar de

minderheden mochten hun talen blijven behouden. De overheid ging ervan uit dat de taal zich automatisch wel zou verspreiden, om tot een verenigd China te komen op vlak van taal. Ondanks de onderwijsprogramma‟s ten tijde van Mao Zedong die poogden de standaardtaal over gans China te verspreiden spreken vandaag de dag nog zeer veel mensen hun eigen taal, dit zijn vooral de bevolkingsgroepen uit de minderheidsregio‟s. Men kan hier vier taalgebieden in onderscheiden, dat van de Altaïsche talen in het noorden van China, dat van de zuid - oost Chinese talen, het taalgebeid van de Tibeto - Burmaanse talen in zuid - west China en de Austronesische talen vooral in Taiwan aanwezig.64 Net zoals dat voor de Han het geval is, aanzien ook de minderheden hun taal en het gebruiken van hun taal als een etnisch kenmerk van hun eigen cultuur en het behoren tot een bepaalde gemeenschap.65 2.4 Minderheden: het beleid in China na de keizerlijke periode. De minderheidsproblematiek is in China steeds aanwezig geweest en er werd op verschillende manieren mee omgegaan. Voor de Chinese overheid is nationale eenheid de drijfveer in de minderheidspolitiek. Internationale organisaties daarentegen leggen eerder de nadruk op het beschermen van de mensenrechten van de etnische minderheden.66 Vanaf het einde van het keizerrijk maakte de minderheidsproblematiek meer dan ooit deel uit van de politieke agenda van het beleid. Hieronder een overzicht van het beleid dat in de Republiek en in de Volksrepubliek werd gevoerd ten opzichte van de minderheden, alsook een bespreking van de huidige situatie van de etnische minderheden. 2.4.1 De Republikeinse periode: 1912-1948 Nadat in 1911 de laatste keizer van China troonafstand deed, werd de republiek van China opgericht, deze duurde tot 1949. De eerste president van China was Sun Zhongshan 孙中山 (1866-1925), in 1912 liet hij deze functie over aan Yuan Shikai 袁世凯(1859-1916), hij was president tot 1916. 67 De periode van 1912 tot 1928 staat bekend als de periode van de strijdheren, in deze periode was geen vast leiderschap maar werd voortdurend gestreden om 63

Het was hoofdzakelijk een discussie tussen vertegenwoordigers van het dialect uit het noorden, en vertegenwoordigers van de talen van de zuidelijke kuststreken rond Shanghai. Cf. Ramsey, R. The Languages of China. Princeton: Princeton University Press, 1989, p.5. 64 Cf. Ramsey, R. The Languages of China. Princeton: Princeton University Press, 1989, pp.171,172. 65 Cf. Ramsey, R. The Languages of China. Princeton: Princeton University Press, 1989, pp.3-8,14,157-159,169172. 66 Dit is gebleken uit een workshop over Regionale Autonomie van Etnische minderheden georganiseerd in Peking op 22-25 juni 2001. Cf. Shih, C. Autonomy, Ethnicity, and Poverty in Southwestern China: the State Turned Upside Down. New York: Palgrave Mcmillan, 2007, pp.17-18. 67 Cf. Fairbank, J.K. The Cambridge History of China. Vol. 12: Republican China, 1912-1949: part 1. Cambridge: Cambridge University Press, 1983, p.209. 24

de macht. 68 Met betrekking tot de Chinese bevolking sprak men in deze periode van de “Republiek van Vijf Naties” waarbij enkel de Han, de Mongolen, de Manchu, de Hui en de Tibetanen werden erkend. De eerste vlag van de partij bestond uit vijf kleuren, zij representeerden die vijf minderheidsgroepen. Sun Zhongshan benadrukte toen ook dat er in China “één ras” was, namelijk de Han en dat het ten goede kwam van de andere volkeren om zich te verenigen met de Han. 69 Jiang Kaishek 蒋介石(1887-1957) die de periode van de strijders beëindigde, werd president van de republiek in 1928 en leidde de nationalistische partij, guomindang 国民党.70 Hij wou aan de hand van opvoedingsprogramma‟s de relatie met de minderheden verbeteren. Het verspreiden van onderwijs zou er volgens hem voor zorgen dat de assimilatie met de Han vlotter verliep en dat de niet - Han volkeren meer loyaliteit zouden tonen aan de partij. Deze periode werd echter ook gekenmerkt door corruptie binnen de partij, een verhoogde aanwezigheid van het westen in China, de bloei van de communistische partij en de strijd tegen Japan. Bijgevolg waren de pogingen om onderwijs en opvoeding te verspreiden over de bevolking voor 1949 bijzonder succesloos. Leerkrachten die werden aangesteld, gebruikten vaak de lokale taal in plaats van de nationale taal guoyu 国语 en men bereikte slechts een klein deel van de bevolking waardoor er eigenlijk niet veel vooruitgang werd geboekt in het minderheidsbeleid.71 2.4.2 Het Communistische beleid van Mao Zedong: 1949-1977 Oorspronkelijk werd door de communistische partij, met Mao Zedong 毛泽东 als leider, een vreedzaam beleid gevoerd. Beleidsmaatregelen en programma‟s zouden in een flexibelere vorm of trager worden toegepast in minderheidsregio‟s dan in andere plaatsen. De communistische partij wou aan de hand van een socialistisch georiënteerd onderwijssysteem een homogene bevolking creëren over geheel China. De minderheden zouden in dit onderwijs betrokken worden en gesteund worden om hun achterstand inzake economische en culturele ontwikkeling in te halen, maar ze zouden tegelijkertijd ook gestimuleerd worden om hun eigen taal en tradities te blijven gebruiken. De overheid promootte een verenigde multi-

68

Cf. Fairbank, J.K. The Cambridge History of China. Vol. 12: Republican China, 1912-1949: part 1. Cambridge: Cambridge University Press, 1983, p.284. 69 Cf. Eberhard, W. China‟s Minorities: Yesterday and Today. Belmont: Wadsworth Publishing Company, 1982, pp.151-153; Hansen, M.H. Lessons in Being Chinese. Seattle: University of Washington Press, 1999, pp.10,11. 70 Cf. Twitchett, D; Fairbank J.K. The Cambridge History of China. Vol.13: Republican China, 1912-1949: part 2. Cambridge: Cambridge University Press, 1986, p.116. 71 Cf. Hansen, M.H. Lessons in Being Chinese. Seattle: University of Washington Press, 1999, pp.10,11. 25

etnische staat en wou het Han chauvinisme uitroeien. Bij deze aanpak ging de overheid ervan uit dat de volkeren vanzelf zouden samensmelten ronghe 融合 met de Han bevolking.72 In de oprichtingsakte van de centrale volksregering in 1949 werd de situatie van de minderheden in vier artikels vermelding. 73 Om deze minderheidswerkzaamheden minzu gongzuo 民族工作 uit te voeren, moest eerst worden vastgesteld wie deze minderheidsgroepen waren. Dit was de start van grootschalig onderzoek naar minderheidsvolkeren en taal. Hieruit kwam een lijst met 56 officieel herkende minderheden, nieuwe scholen in de minderheidsgebieden en onderzoekscentra voort.

74

De werkzaamheden zelf bestonden uit onderwijs aan de

minderheden en opleidingen om lokale vertegenwoordigers van de partij op te leiden.75 Met het oog op het verminderen van analfabetisme in de minderheidsregio‟s werden in 1958 voor tien minderheden een nieuw schrift ontworpen dat gebaseerd was op het Latijnse alfabet.76 In deze periode werd ook het Chinese schrift vereenvoudigd.77

Deze werkzaamheden (ook ontwikkelingsprojecten genoemd) waren niet nieuw, ook al ten tijde van het Chinese keizerrijk bestonden dit soort acties. 78 De Han werd zeer lang gekenmerkt door chinees culturalisme en zag zichzelf als model op cultureel-sociaal vlak daar waar ze andere bevolkingsgroepen als achter luohou 落后 beschouwden. Voor de Han was de kennis

van

de

confucianistische

klassieken

het

ideaal.

Zij

gingen

bij

deze

72

De term samensmelten ter vervanging van de term assimileren tonghua 同化 is op zich al een bewijs van een flexibelere houding tegenover de minderheden inzake taalgebruik, andere voorbeelden zijn het veranderen van de karakters, waarbij de beest- sleutel 犭 werd vervangen door de mens- sleutel 亻 om het karakter van volkeren te vormen. Cf. Ramsey, R. The Languages of China. Princeton: Princeton University Press, 1989, pp.158-159. 73 Dit zijn artikel 50 tot en met artikel 53 die respectievelijk gaan over; gelijkheid van al de nationaliteiten van de volksrepubliek, het vastleggen van regionale autonome regio‟s, het recht om als minderheid in het bevrijdingsleger toe te treden en vrijheid inzake taal, cultuur, traditionele gewoontes. Cf. Francis De, J. “National and Minority Policies”. Annals of the American Academy of Political and Social Science, 1951, Vol.277, pp.148-149; Ramsey, R. The Languages of China. Princeton: Princeton University Press, 1989, p.159. 74 Voor meer info over de definiëring zie hoofdstuk 2.2 Definiëring: van barbaren tot etnische minderheden 75 Dit onderwijs heeft een diepgaande invloed gehad op het zelfbeeld van de minderheden, ze werden toen geleerd dat ze minderheden waren, het kleine broertje van de Han die meer ontwikkeld was dan zij, maar toch hadden ze dezelfde rechten. Hansen, M.H. Lessons in Being Chinese. Seattle: University of Washington Press, 1999, p.13. 76 De Zhuang, Buyi, Miao,Dong, Yi, Hani, Lisu, Wa, Li en de Naxi kregen een nieuw schrift, sommige volkeren hadden zelf al een ontwikkeld schrift, bijvoorbeeld de Naxibevolking. Cf. Hansen, M.H. Lessons in Being Chinese. Seattle: University of Washington Press, 1999, p.15. 77 Cf. Hansen, M.H. Lessons in Being Chinese. Seattle: University of Washington Press, 1999, pp.11-15. 78 Ontwikkelingsprojecten zijn gebaseerd op een interactie tussen twee groepen op basis van een ongelijkheid waarbij de ontwikkelaars de te ontwikkelen groep aanziet als minderwaardig of achterlijk. In China is die groep die de andere wil laten ontwikkelen de Han meerderheid, men spreekt aldus van sinisering. Twee extremen kunnen zich voordoen als gevolg van sinisering, ten eerste kan er volledige tegenkanting ontstaan van de groep die wordt geciviliseerd. Anderzijds is er de volledige overgave aan het project waardoor de culturele eigenheid grotendeels verloren gaat. In de meeste gevallen ligt het ertussen in. Dergelijke projecten zorgen er vaak voor dat het etnische bewustzijn van een groep sterk wordt aangewakkerd. Cf. Harrell, S. Cultural Encounters on China‟s Ethnic Frontiers. Washington: University of Washington Press, 1995, pp.4-6. 26

ontwikkelingsprojecten uit van deze kennis om de graad van ontwikkeling te bepalen, zo besloten zij welke volkeren in hoge of lage mate civiliseerbaar waren. Naarmate men meer wenhua 文化 of cultuur had des te meer potentieel om gesiniseerd te kunnen worden. In de communistische periode lag de nadruk meer op het economische aspect. Om de volkeren in te delen baseerde de overheid zich op de marxistisch-leninistische theorie die stelt dat er vijf ontwikkelingfases zijn; de primitieve, de slavernij, de feudale, de kapitalistische en de socialistische fase. De etnische minderheden werden opgedeeld volgens het niveau dat zij haalden in het proces van ontwikkeling, sommigen werden bijgevolg als meer ontwikkeld aanzien als andere. De Han stond aan de top, en diende als voorbeeld voor de minderheden. 79 Bij deze definiëring en herkenning van de etnische minderheden werden hen ook autonome gebieden toegekend.80 De autonome gebieden zijn niet uniek voor China. De communistische regering baseerde zich op de toenmalige Sovjet Unie. Daar werden ook dergelijke gebieden gecreëerd om een oplossing te vinden voor de minderhedenproblematiek. Sinds 1949 was de communistische partij al bezig met een theoretisch kader op te bouwen rond autonome gebieden en in 1952 werd bekendgemaakt dat ze zouden worden toegepast. Autonome gebieden zijn gebieden waar één of meer etnische minderheden samenleven. Ze zijn opgenomen in de wet van de Volksrepubliek en er worden rechten aan toegekend die niet aan andere regio‟s worden toegekend. De lokale overheden mogen zelfstandig regeren over hun gebied, dit gebeurt uiteraard onder controle van de staat. 81 Het doel is om de relatie tussen de overheid en de minderheidsgroepen te verbeteren. De autonome gebieden werden niet gelijktijdig ingevoerd. Het eerste autonome gebied was de autonome regio zizhiqu 自治 区 van Binnen - Mongolië en werd op 1 mei 1947opgericht.82 Tegen eind 2003 worden in China 155 etnische autonome gebieden erkend en hebben 44 minderheidsnationaliteiten aldus

79

Cf. Harrell, S. Ways of Being Ethnic in Southwest China. Seatlle, Londen: University of Washington Press, 2001, pp.25-27,30,31. 80 In het begin van de communistische regeerperiode was er nog tolerantie ten opzichte van het onafhankelijkheidsgevoel van de minderheden, nadien werd er een eerder nationalistisch gericht beleid gevoerd. Cf. Kewen, W. Modern China: An Encyclopedia of History, Culture and Nationalism. New York: Garland Publishing Inc; 1998, p.19. 81 Deze vrijheden en volledige autonomie zijn soms vooral in theorie van toepassing, toch representeren de autonome regio‟s een systeem dat officieel de Multi-etnische situatie in China herkent en respect toont voor het cultureel erfgoed van niet- han volkeren. Cf. Kewen, W. Modern China: An Encyclopedia of History, Culture and Nationalism. New York: Garland Publishing Inc; 1998,p.20. 82 De autonome regio van Binnen-Mongolië werd vroeger opgericht dan de feitelijke introductie van de autonome gebieden door de partij, het was reeds een bevrijd gebied voor de oprichting van de Volksrepubliek. Cf. Auteurscollectief. Regional Autonomy for Ethnic Minorities in China. uitgegeven door het Information Office of the State Council of the People‟s Republic of China, Peking: 2005, gepubliceerd op www.china.org, p.40. 27

een eigen autonoom gebied. 83 De overige 11 minderheden zijn in aantal te klein om een autonome regio op te richten. Naast Autonome regio‟s kunnen kleinere minderheidsgroepen ondergebracht worden in administratieve eenheden. 84 Dit zijn eenheden op prefectuuraal niveau zizhizhou 自治州, op arrondissementsniveau zìzhìxiàn 自治县. Dit is volgens vlag zìzhìqí 自 治 旗 voor Binnen- Mongolië. 85 Daarnaast zijn er ook autonome gebieden op dorpsniveau, maar deze hebben niet evenveel en niet dezelfde rechten als de vier grotere. Het hoofd van een autonome regio heeft steeds de nationaliteit van de minderheidsgroep waarop de autonome regio hoofdzakelijk betrekking heeft. Andere leden van het bestuur kunnen een andere nationaliteit hebben. De wet van regionale autonomie voor etnische minderheden beschrijft de rechten van de minderheden. 86 Bijvoorbeeld de onafhankelijk om zelf hun interne zaken te regelen en om zelf wetten te formuleren met betrekking tot het gebied. Dit kunnen bijvoorbeeld huwelijkswetten of erfwetten zijn. Verder mogen ze ook hun eigen gesproken en geschreven taal gebruiken en ontwikkelen, vrij hun geloof beleven, hun eigen tradities behouden, zelfstandig hun economische situatie regelen en op onafhankelijk basis culturele, technologische, educatieve en wetenschappelijke onderzoeken ondernemen. De wet schrijft ook voor dat de centrale overheid de plicht heeft om de ontwikkeling en de economische situatie in de autonome minderheidsregio‟s te ondersteunen. Dit kan door financiële hulp of door middel van allerlei sociale projecten. Zij moet ook de ecologische structuren en milieubescherming van minderheden respecteren. Bovendien is de centrale overheid ook verantwoordelijk voor het verhogen van de welvaart in die regio‟s.87

83

Cf. Mackerras, C; Yorke, A. Cambridge Handbook of Contemporary China. Cambridge: Cambridge University Press, 1991, p.209. Zie ook bijlage tien, Lijst van de autonome gebieden in China. 84 De autonome eenheden op prefectuuraal, arrondisementniveau en op niveau van vlag zijn respectievelijk in 1954, 1975 en 1978 opgenomen in de wet. Cf. Kewen, W. Modern China: An Encyclopedia of History, Culture and Nationalism. New York: Garland Publishing Inc; 1998, p.19. 85 Autonome regio‟s op basis van vlaggen in Binnen-Mongolie zijn gelijk aan die op arrondissementsniveau, de autonome vlaggen van Oroqen(1951), Ewenki (1958) en Morin Dawa Daur (1958). Cf. Mackerras, C; Yorke, A. The Cambridge Handbook of Contemporary China. Cambridge: University Press, 1991, p.211. 86 De wet werd ingevoerd op 31/05/1984, ze werd opgesteld op basis van de ervaringen die de partij had met het uitoefenen van autonomie in de etnische minderheidsregio‟s. Dit gebeurde tijdens de tweede sessie van het zesde Nationaal Volkscongres en ze werd in werking gebracht in oktober dat jaar. In 2001 werd ze nog bijgewerkt. Cf. Auteurscollectief. Regional Autonomy for Ethnic Minorities in China. uitgegeven door het Information Office of the State Council of the People‟s Republic of China, Peking: 2005, gepubliceerd op www.china.org, p.39; Mackerras, C. The New Cambridge Handbook of Contemporary China. Cambridge: University press, 2001, p.25. 87 Cf. Auteurscollectief. Regional Autonomy for Ethnic Minorities in China. uitgegeven door het Information Office of the State Council of the People‟s Republic of China, Peking: 2005, gepubliceerd op www.china.org, p.44; Auteurscollectief. Regional Autonomy for Ethnic Minorities in China: Annual Report. uitgegeven door de Congress-Executive Commission on China, 2005, gepubliceerd op www.cecc.gov, p.13; Kewen, W. Modern China: An Encyclopedia of History, Culture and Nationalism. New York: Garland Publishing Inc; 1998, p.19,20. 28

Na de periode van geleidelijke pogingen om de minderheden met de Han te laten versmelten brak een nieuwe fase aan in de minderheidspolitiek. In 1957 was er een forum over minderheidswerkzaamheden en hierin werd de strijd tegen locaal nationalisme sterk benadrukt. In 1958 had de Grote Sprong Voorwaarts dayuejin 大跃进 plaats. Doordat de productie tot dan toe niet zo succesvol was geweest wou Mao Zedong een versnelling en verhoging van de productie in landbouw. Tijdens de Grote sprong voorwaarts werd bijgevolg een versnelde omzetting naar communes gelanceerd, hierbij werden verschillende nationaliteiten samen ondergebracht en die hadden vaak een verschillende graad van economische ontwikkeling. Bij deze plotse ommezwaai gold geen geleidelijke aanpak meer zoals aanvankelijk het geval was in het communistische beleid, maar werd de Han cultuur zeer sterk opgedrongen. Dit ging van het standaard chinees leren in de plaats van de lokale taal te gebruiken tot andere dagelijkse gewoonten die werden afgekeurd als ze geen productieve meerwaarde hadden. 88 Leerkrachten die de lokale taal gebruikten werden ook steeds meer bekritiseerd. Het onderzoek naar minderheden werd bovendien als overbodig gezien. De mislukking van de Grote Sprong Voorwaarts heeft de Han bevolking diep geraakt maar vooral de minderheden in China voelden zich bedrogen. Ze aanschouwden de Grote Sprong Voorwaarts als een regelrechte poging om hun cultuur te vernietigen, ze zouden bescherming genieten van de overheid en hervormingen zouden aanvankelijk niet worden doorgevoerd als de bevolking het niet wou. Hierdoor was het vertrouwen in de overheid volledig weg met kritieken en revoltes als gevolg. Op deze periode volgde een terugkeer naar een pluralistische aanpak waarin onderzoek naar minderheidsgroepen werd hervat tot in de jaren zestig de Culturele Revolutie wenhua da geming 文化大革命(1966-1971) uitbrak. Tijdens de Culturele Revolutie doet zich een sterke terugkeer voor naar een radicale assimilatiepolitiek voor de etnische minderheden. Tal van tempels en niet Han geschriften werden vernietigd. Mensen werden verplicht zich aan te passen aan het communistische bestel met het socialisme als kern. Om dit socialisme te realiseren was er culturele eenheid nodig en stonden andere geloofssystemen en tradities in de weg. Het Rode leger speelde hierin een belangrijke rol.89 Dit doel werd echter niet gerealiseerd, veel mensen bleven in hun harten

88

Ondanks het feit dat er voor de grote sprong voorwaarts en de culturele revolutie tolerantie was ten opzichte van zij die hun eigen taal bleven spreken en geen standaardtaal aanleerden had men toen toch ook al meer kansen in de maatschappij als men het wel leerde. Het blijven spreken van de lokale taal getuigde immers van een nationalistische houding. Cf. Ramsey, R. The Languages of China. Princeton: Princeton University Press, 1989, p.161. 89 In de jaren ‟20 en ‟30 werden in veel minderheidsregio‟s revolutionaire basissen opgericht en veel minderheidsnationaliteiten sloten zich oorspronkelijk aan bij het Rode Leger tijdens de Anti-Japanse oorlog in 1937-1945 en hebben dus een behoorlijk bijdrage geleverd in die periode. Cf. Xingwu, L; Alatan. “China‟s 29

vasthouden aan hun eigen cultuur en wantrouwden de overheid. In de jaren 1971 tot 1977 werd het aanleren van minderheidstalen opnieuw gestimuleerd en er werden zelfs subsidies gegeven voor de studie over minderheden. Er was dus opnieuw een pluralistische aanpak met verlichte restricties voor minderheden en er ontstond opnieuw een betere relatie tussen de Han en de minderheden in China. Een belangrijke persoon in deze periode was Deng Xiaoping 邓 小平 1904-1997.90 2.4.3 De Post-Mao periode 2.4.3.1 Het beleid van Deng Xiaoping Toen Deng Xiaoping in 1977 Mao Zedong opvolgde, werd het beleid veel gematigder. Deng stond voor een verbetering van de relaties met de minderheden in China en versoepelde enkele wetten. Dit is de zogenaamde positieve discriminatie van minderheden, bijvoorbeeld het één-kind beleid werd op vele minderheden niet of in aangepaste vorm toegepast. Een ander voorbeeld is dat leerlingen met een minderheidsachtergrond gemakkelijker toegang kregen tot scholen. 91 Ook handel werd gestimuleerd en er waren speciale regels voor een vereenvoudigd handelsverkeer met grenslanden, zoals bijvoorbeeld de handel tussen Yunnan en Laos, Vietnam en Birma/Myanmar. In deze open politiek gaige kaifang 改革开放 van Deng Xiaoping werden buitenlandse investeringen aangemoedigd en toerisme werd een belangrijke investeringspool. 92 Deng Xiaoping bevorderde de Sino-Westerse contacten en opende een nieuwe weg voor de Chinese economie.93

Policy Towards Her Minority Nationalities.” Social Scientist, 1988, Vol.16, Nr.1, p.146. Voor meer informatie over minderheden en militaire acties zie ook: Enloe, C; Dewitt, C. Ethnicity and the Military in Asia. New Brunswick: Transaction Books inc; 1981. 90 Cf. Dreyer, J.T. China‟s Political System: Modernization and Tradition. Houndlills: The Mcmillan Press ltd, 1993, pp.370-382; Dreyer, J.T. “China‟s Minority Nationalities in the Cultural Revolution.” The China Quarterly, 1968, Nr.35, pp.96-102. 91 Deze positieve discriminatie zal op termijn zorgen dat de populatie van de minderheden vermeerdert, maar er gingen ook veel Han Chinezen zich als minderheid laten registreren om van de voordelen te genieten waardoor dit cijfer steeg. In 1954 was 5,89% minderheidsbevolking en in 2000 is 8,41% van China‟s populatie minderheidsbevolking. Cf. Mackerras, C. The New Cambridge Handbook of Contemporary China. Cambridge: University Press, 2001, pp.251-253. 92 Als gevolg van een meer open politiek zullen de autonome regio‟s meer vrijheden hebben, dit zorgde voor een heropleving van eigen tradities, herbevestigen van de etnische identiteit en soms ook tot onderlinge tegenstellingen waarbinnen het geloof vaak een belangrijke rol speelt. Cf. Dreyer, J.T. China‟s Political System: Modernization and Tradition. Houndlills: The Mcmillan Press ltd, 1993, p.382. 93 Cf. Dreyer, J.T. China‟s Political System: Modernization and Tradition. Houndlills: The Mcmillan Press ltd, 1993, pp.370-382; Tubilewicz, C. Critical Issues in Contemporary China. Hong Kong: Open University Press, 2006, pp.167-170. Meer over de opendeurpolitiek van Deng Xiaoping in o.a. Van De Meerssche, P. De Deuren Open? China Na Mao. Leuven: Uitgeverij Davidsfonds, 1987. 30

Toch betekent dit niet dat er opeens geen staatscontrole meer is. Sinds de eerste hervormingen na 1978, is het evenwicht tussen enerzijds sociale controle en (economische)vrijheid en anderzijds tussen centralisering en decentralisering een grote uitdaging voor het beleid.94 2.4.3.2 De huidige situatie Tot op heden heeft de partij steeds veel energie geïnvesteerd in de minderheidsregio‟s, gaande van onderwijsprogramma‟s, gezondheidsprogramma‟s tot financiële steun. 95 De overheden gingen meer in termen van Chinees-zijn denken dan in termen van Han-zijn (China is een natie van vele nationaliteiten zhongguo shi ge duo minzu da guojia 中国是个多民族大国家). Deze interesse en steun aan de minderheden komt in de eerste plaats vanuit politiekeconomisch belang voor het hele land. De overheid wil ten eerste dat de minderheden die aan grensgebieden leven tevreden zijn over hun situatie in China zodat ze geen steun gaan zoeken bij buurlanden. De tweede reden is demografisch van aard, de totale oppervlakte die door minderheden wordt bewoond is ongeveer 60% van de totale oppervlakte van de volksrepubliek. Deze gebieden zijn zeer dun bevolkt en kunnen eventuele overbevolking uit andere gebieden opvangen. Bovendien komen veel grondstoffen zoals olie, kolen en mineralen uit de gebieden waar minderheden wonen, 80% van melk, vlees en wol komt van die streken. Degelijke exploitatie zou uiteraard een economisch voordeel kunnen betekenen voor de minderheden die daar wonen. Daarenboven spelen propagandistische redenen mee. Ontevreden minderheden met opstanden als gevolg zouden geen goed teken zijn naar de buitenwereld toe en bovendien een schande zijn voor de socialistische aanpak van de partij. De volksrepubliek toont zichzelf immers als een verenigde staat naar de buitenwereld toe. Een laatste reden die recentelijk aan belang won is het toerisme, de kleurrijke fauna en flora, de kleinschaligheid en prachtige landschappen die de regio‟s bieden kunnen een grote opbrengst zijn voor het land, dus men heeft er alle belang bij om de lokale economie te ondersteunen.96 Yunnan bijvoorbeeld is een model voor etnisch toerisme door zijn grote culturele diversiteit en gevarieerde natuurlijke omgeving. De traditionele culturen kunnen perfect ingezet worden in de commerciële wereld van de socialistische markteconomie.97 94

Cf. Harrison, D. “Tourism and the Less Developed world: Issues and case studies.” Oxon: CABI Publishing, 2001, p.110. 95 Onderwijs is altijd de belangrijkste factor geweest binnen de minderheidswerkzaamheden, oorspronkelijk gebruikte de overheid patriottisch onderwijs om samenhorigheid en culturele homogeniteit te creëren. Zie onder andere. Hansen, M.H. Lessons in Being Chinese. Seattle: University of Washington Press, 1999,pp.XIV,XVIII.(inleiding) 96 Cf. Dreyer, J.T. China‟s Political System: Modernization and Tradition. Houndlills: The Mcmillan Press ltd, 1993, pp.358-364. 97 Cf. Shih, C. Autonomy, Ethnicity, and Poverty in Southwestern China: the State Turned Upside Down. New York: Palgrave Mcmillan, 2007, pp.22-23. 31

De dag van vandaag neemt de steun van de overheid aan minderheidsregio‟s vaak de vorm aan van volledig uitgewerkte programma‟s, bijvoorbeeld: “Het Western Development Programme”

en

het “Central Yunnan Roads Project”.

98

Het Western Development

Programma heeft als doel de levensstandaard in de minderheidsregio‟s van de westerse provincies te verhogen. Minderheden krijgen steun bij het opbouwen van landbouwsystemen, ze moeten minder graantaksen betalen en ze krijgen subsidies. Bovendien mogen de etnische autoriteiten zelf hun budgetten beheren. Er mag dus geld worden uitbesteed aan religie en eigen traditionele gewoontes. In deze planning krijgt ook de toeristische ontwikkeling in die regio‟s een zeer belangrijke functie.99

Het Central Yunnan Roads Development Project is een samenwerking tussen de Chinese overheid en de Asian Development Bank (ADB).100 Het Yunnan ontwikkelingsproject is in 2007 opgericht en zou tegen 2010 afgewerkt moeten zijn. De focus van dit programma is het verbeteren van openbare wegen en transportmogelijkheden zodat de economische situatie van de bevolking van Yunnan kan verbeteren. Er wordt eerst een volledige studie gemaakt over hun huishoudens, inkomens, culturele tradities, opleiding, geografische gegevens, gezondheidssituatie, om op basis daarvan een actieplan op te stellen.101 Naast specifieke programma‟s van de Chinese overheid of van internationale organisaties is er ook de Wet voor Regionale Etnische Autonomie die indien nodig wordt aangepast opdat een goede situatie kan gecreëerd worden voor de etnische minderheden. Bovendien hebben de

98

De minderheden in het westen van het land zijn op schaal economisch minder welstellend, de meest welstellende minderheidsbevolkingsgroepen op economisch vlak zijn de Koreanen en bevinden zich in het noorden van het land. uit Tubilewicz, C. Critical Issues in Contemporary China. Hong Kong: Open University of Hong Kong Press, 2006, p.180. 99 Cf. Tubilewicz, C. Critical Issues in Contemporary China. Hong Kong: Open University of Hong Kong Press, 2006, pp.177-185; Jackson, J. “Developing regional tourism in China: The potential for activating business clusters in a socialist market economy”. Tourism Management, 2006, Vol.27, p.697. 100 China is sinds 10/03/1986 lid van de Asian Development Bank. De ADB is in 1966 opgericht en heeft haar hoofdzetel in Manilla (Filippijnen), telt 67 leden en heeft als missie het bestrijden van armoede en het verbeteren van de levensstandaarden van landen die lid zijn van de organisatie, focusgebieden zijn Azië en de Pacifische regio. Werkt zowel met non- als wel gouvernementele organisaties en de privé sector. Cf. http://www.adb.org geraadpleegd op 23/05/2009; Mackerras, C. The New Cambridge Handbook of Contemporary China. Cambridge: University Press, 2001, p.27. 101 Informatie gebaseerd op een schets van dit plan, Ethnic Minorities Development Plan. Document Stage: Draft,Project Number: 36455, May 2007, Central Yunnan Roads Development Project door Yunnan Provincial Communications Department. Cf. Asian Development Bank http://www.adb.org geraadpleegd op 23/05/2009. Zie ook hier voor verdere aanpassingen, voorbereidingsplannen, akkoorden i.v.m. het programma. 32

etnische minderheidsregio‟s een grote bron aan inkomsten uit het toerisme sinds de jaren ‟80 om hun economieën te ondersteunen. 2.4.3.3 Etnische aanwezigheid in de partij Sinds de jaren „80 wijzigde de samenstelling binnen de Chinese communistische partij (CCP), de revolutionaire garde werd stilaan vervangen door beter opgeleide en jongere ambtenaren. De samenstelling van de partijleden op basis van nationaliteit veranderde ook maar aanvankelijk werd daar in het post-Maoistische leiderschap niet zoveel studie naar gedaan en de beschikbare informatie daarover is gelimiteerd. In het artikel “Ethnic Representation in the Current Chinese Leadership” van Xiaowei Zang wordt gebruik gemaakt van data van de periode 1988 tot 1994 om een beeld te schetsen van de etnische aanwezigheid in de partij. In de eerste vijf centrale comités van de partij waren geen kaderleden die tot een minderheidsgroep behoorden.102 Dit kan te maken hebben met het feit dat in de jaren ‟30 het communisme zich vooral situeerde in regio‟s die vooral door Han bevolking werden bewoond. In 1928, tijdens het zesde centrale comité werd een Manchu opgenomen als kaderlid in de partij. 103

Tijdens de Lange Mars zhang zheng 长 征 echter werden vele mensen uit

minderheidsgroepen gerekruteerd in het rode leger en op die manier waren ze bij de partij betrokken. 104 Dit waren vaak ongeletterden en mensen uit arme families. Zij werden door de overheid snel opgeleid om het Chinese Socialisme in minderheidsregio‟s uit te dragen maar zij hadden niet dezelfde basisopleiding als vele Han leden. 105 Het waren bijgevolg vooral revolutionaire kaderleden die geen politieke weerstand boden. Bij het toewijzen van functies is het zo dat de minderheden vooral functies krijgen op provinciaal vlak, de hogere functie op centraal niveau werden vooral door de Han bekleed. Dit gebeurt om de controle te behouden over minderheidsregio‟s.106

102

Het gaat hier om leden met een leidinggevende functie op het hoogste politieke niveau in China, vertegenwoordigers van de minderheden waren wel aanwezig in andere organen van de partij. 103 Het was oorspronkelijk vaak zo dat men van bepaalde minderheden opstanden vreesde en om de gemoederen te bedaren daarom iemand selecteerden in de partij. Cf. Zang, X. “Ethnic Representation in the Current Chinese Leadership”. The China Quarterly, 1998, Vol.3, Nr.153, p.109. 104 Vooral Hui Yi en Tibetanen in het begin, later breidde dit uit naar andere gebieden Cf. Zang, X. “Ethnic Representation in the Current Chinese Leadership”. The China Quarterly, 1998, Vol.3, Nr.153, p.109. 105 Na de jaren ‟80 genoten steeds meer minderheidsleden een opleiding, gaande van een basisopleiding tot een universitaire opleiding. In 1994 volgde 73% van de minderheidsleden die een leidinggevende functie hadden een opleiding. Dit criterium werd dan ook belangrijker om minderheidsleden op te nemen in de partij en het was niet langer de etniciteit die doorslaggevend was. Cf. Zang, X. Ethnic Representation in the Current Chinese Leadership. “The China Quarterly”, 1998, Vol.3, Nr.153, p.121. 106 In autonome regio‟s geldt een autonoom bestuurssysteem dat uiteraard niet in strijd is met het partijbeleid. 33

De laatste jaren leverde de Chinese overheid meer inspanningen om hoger opgeleiden uit minderheidsvolkeren te promoveren naar leidinggevende functies.107 Zo gaf Hu Jintiao 胡锦 条 in 1993 een speech op de “National Conference on the Promotion of Ethnic Minority Cadres” waarin hij duidelijk maakte hoe belangrijk het is om de minderheden van China in het politieke veld te betrekken om de minderheidsproblematiek in China weg te werken. Hij benadrukte ook het belang van de opleidingen die aan minderheidskaderleden worden gegeven. In de vijf autonome regio‟s zijn de leidinggevende posities op provinciaal niveau allemaal ingevuld door personen met een minderheidsachtergrond.108 Bij deze rekrutering van leden uit minderheidsregio‟s is het etnisch kapitaal van groot belang, hoe minder gesiniseerd een bepaalde minderheidsgroep is hoe meer kans die heeft dat een lid een leidinggevende functie bekomt in de partij. Deze kans wordt nog vergroot als ze het gaat om een minderheidsgroep met een grote populatieomvang.109

Enkele cijfergegevens ter illustratie:

-

in de periode vanaf 1989 tot 1999 is er een stijging van 5,5% naar 6,2% lidmaatschappen binnen de partij door minderheden.

-

Binnen het NPC(National People‟s Congress), het belangrijkste overheidsorgaan van de partij is er een stijging van afgevaardigden van minderheidsnationaliteiten, de eerste vergadering die in 1954 aanving telde 178 minderheidsafgevaardigden op een totaal van 1226 afgevaardigden. Tegen het elfde congres eindigde in 2008 waren dit 411 op een totaal van 2987 afgevaardigden. Dit komt neer op 13,8% van de afgevaardigden.

107

Dit kan aanschouwd worden als een strategie om etnische spanningen onder controle te houden. Cf.: Li, C. “Ethnic Minority Elites in China‟s Party-State Leadership: An Empirical Assessment”. China Leadership Monitor, 2008, Nr.25, p.2. 108 In 2002 werd de wet voor de autonome regio‟s in minderheidsregio‟s herzien met als resultaat dat het hoofd van iedere locale overheid in etnische minderheidsregio‟s een persoon moet zijn van dezelfde etnische achtergrond als de bevolking van diezelfde etnische regio. Cf. Li, C. “Ethnic Minority Elites in China‟s PartyState Leadership: An Empirical Assessment”. China Leadership Monitor, 2008, Nr.25, p.6. 109 Cf. Zang, X. “Ethnic Representation in the Current Chinese Leadership”. The China Quarterly, 1998, Vol.3, Nr.153,pp.108-112,115; Li, C. “Ethnic Minority Elites in China‟s Party-State Leadership: An Empirical Assessment”. China Leadership Monitor, 2008, Nr.25, pp.1,2,5,6. 34

-

Tot op 1994 zijn het vooral de Tibetanen, Mongolen, Uyguren, en de Hui minderheden die topposities weten te bekleden. Zij representeerden respectievelijk 2,2%, 1,2% en 1% (zowel Uygur als Hui)van de topleider van de partij. Dit heeft vaak te maken met het feit

dat

deze

minderheden

een

grote

populatie

hebben.

110

110

Cf. Zang, X. “Ethnic Representation in the Current Chinese Leadership”. The China Quarterly, 1998, Vol.3, Nr.153, pp.111-112; Zhonghua renmingongheguo guojia tongjiju 中华人民共和国国家统计局 National Bureau of Statistics of China www.stats.gov.cn.org, geraadpleegd op 20/05/2009; Mackerras, C. The new Cambridge handbook of contemporary China. Cambridge: University Press, 2001, pp.85-96. 35

3 3.1

De Naxi bevolking Situering en korte geschiedenis

De voorvaders van de Naxi bevolking zouden gerelateerd zijn aan de Maoniu 牦牛 stam uit de Han dynastie 206 v.o.t.-220 n.o.t. maar over de verre afkomst van de Naxi bestaan verschillende hypotheses. 111 In haar werk stelt Matthieu Christine dat Joseph Rock en Zhang Zengqi ervan uitgaan dat de Naxi afstammen van respectievelijk een volk uit Yongning 邕宁 uit 24 v.o.t en van de Bai Lang 白狼 stammen uit 70 v.o.t.112

De eerste directe voorouders, de Mu 木 voorouders leefden in de Tang 唐 (618-907) dynastie.113 Onder het Mu leiderschap ontstond een echt Naxi koninkrijk dat op een feudaal systeem gebaseerd was. Er werden lokale leiders of landeigenaars (ook tusi genaamd) aangesteld, die over een bepaald gebied regeerden en ten gepaste tijde betaalden zij geld aan hun hogere. Uit kronieken bleek dat de eigendom van die Mu heersers tot 5000 are was met daarbij nog eens 2500 gecultiveerde land waar gezinnen werkten die onder de controle stonden van de tusi. 114 Het land was erfelijk of kon afgekocht worden. Dit systeem hield stand tot in 1723 het Qing hof de tusi uit hun macht ontzette en toen viel het Naxi koninkrijk uiteen.115 De Naxi bevolking wordt verder vaak in verband gebracht met de Mosuo 摩梭 bevolking uit Yongning, hoewel deze twee verschillend zijn werd de Mosuo onder de Naxi bevolking

111

Deze hypothese komt uit : a Brief History of the Naxi Nationality Naxizu jian shi 纳西族简史 opgesteld in 1963 door sociale wetenschappers. Onder leiding van de Chinese autoriteiten moesten zij van iedere nationaliteit een beknopte geschiedenis opstellen in het kader van de minderheidswerkzaamheden met de bedoeling om de relatie tussen de staat en de minderheden te legitimeren. Cf. Mathieu, C. A History and Anthropological Study of the Ancient Kingdoms of the Sino-Tibetan Borderland-Naxi and Mosuo. New York: The Edwin Mellen Press. 2003, pp.17-18. 112 Cf. Mathieu, C. A History and Anthropological Study of the Ancient Kingdoms of the Sino-Tibetan Borderland-Naxi and Mosuo. New York: The Edwin Mellen Press, 2003, pp.363-365. 113 Cf. Rock, J.F. The Ancient Nakhi-Kingdom of Southwest China. Vol.I. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1947, p.157. Zie hoofdstuk 2,3 en 9 uit Mathieu, C. A History and Anthropological Study of the Ancient Kingdoms of the Sino-Tibetan Borderland-Naxi and Mosuo. New York: The Edwin Mellen Press, 2003. voor meer info over de genealogische lijn en voorouders van de Naxi. 114 De vermelde kronieken zijn de Lijiang Prefectural Records, opgesteld in 1743 door de toenmalige overheid. Cf. Mathieu, C. A History and Anthropological Study of the Ancient Kingdoms of the Sino-Tibetan BorderlandNaxi and Mosuo. New York: The Edwin Mellen Press, 2003, p.34. 115 Cf. Mathieu, C. A History and Anthropological Study of the Ancient Kingdoms of the Sino-Tibetan Borderland-Naxi and Mosuo. New York: The Edwin Mellen Press, 2003, pp.33-35. 36

gecategoriseerd door de autoriteiten van de volksrepubliek in 1949.116 Hiertegenover staat dat deze twee bevolkingsgroepen naar zichzelf verwijzen als Na in het geval van Lijiang en in Yongning verwijst men naar zichzelf als de Nari. De artificiële categorisering door de overheden zorgde voor onduidelijkheden en in 1988 werden de Naxi van Yongning officieel erkend als Mosuo, aftakking van het Naxi volk mosuo ren, naxizu de yi zhi 摩梭人纳西族的 一 支 . Een officiële erkende minderheid zijn de Mosuo tot op vandaag echter niet geworden.117

In het werk van Mathieu C. worden de verbanden en verschillen tussen de Mosuo en de Naxi uitgebreid weergegeven, alsook een gynaeologische geschiedenis, mythologische verhalen van de volkeren en het ontstaan van de Dongba kunsten. 118 Ook de Naxi zelf verwijzen soms naar zichzelf op verschillende manieren. Dit komt door een verschil in economische ontwikkeling, taal en geografische elementen in de verschillende regio‟s die de Naxi bewonen, deze bevolkinggroepen worden vaak aanzien als subfamilie van de Naxi.119 De Naxi bevolking heeft nu ongeveer een populatie van ongeveer 309 500 mensen.120 Het grotendeel leeft in de autonome stad Lijiang in de provincie Yunnan.121 Daarnaast leeft ook een deel van de Naxi bevolking in andere gebieden van Yunnan alsook in Sichuan en een klein deel van de bevolkingsgroep leeft in Tibet. De voorouders van de Naxi zouden 2000 jaar

116

De autoriteiten gingen ervan uit dat de verschillen tussen de Naxi en de Mosuo te verwaarlozen waren en slechts door een tijdelijke ongelijke historische ontwikkeling ontstonden. 117 Cf. Mathieu, C. A History and Anthropological Study of the Ancient Kingdoms of the Sino-Tibetan Borderland-Naxi and Mosuo. New York: The Edwin Mellen Press, 2003, pp.1-18. 118 zie ook het werk van Joseph Rock, waarin op een vooral geografisch beschrijvende wijze de bevolking, alsook stambomen, kronieken en legenden van de Naxi worden weergegeven. Cf. Rock, J.F. The Ancient NakhiKingdom of Southwest China. Vol.I. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1947. 119 Naast de Naxi zijn Na-ri 纳日 , Nahi 纳恒, Lare 拉热, Lalo 拉洛, Ruanke 阮可, Masha 玛沙, Luxi 吕西 e.a. benamingen waarmee men naar zichzelf verwijst als verwanten/subfamilie van de Naxi. Cf. Guo Dalie 郭大烈. Naxizu shi 纳西族史 (The History of the Naxi people). Chengdu 成都: Sichuan minzuchubanshe 四川民族出版 社(Sichuan Minority Press),1994, pp.5-8. 120 Cf. Mathieu, C. A History and Anthropological Study of the Ancient Kingdoms of the Sino-Tibetan Borderland-Naxi and Mosuo. New York: The Edwin Mellen Press, 2003, p.1. Volgens officiële volkstellingen uit 1953,1964,1982 en 1990 telde de Naxi bevolking respectievelijk 143398, 156796, 245154 en 278009 mensen. Volgens de nationale statistieken telde de Naxi bevolking 308839 mensen in 2000. De eerder vermelde positieve discriminatie tegenover minderheden van Deng Xiaoping is hier mede verantwoordelijk voor. Cf. Guo Dalie 郭大烈. Naxizu shi 纳西族史 (The History of the Naxi people). Chengdu 成 都 : Sichuan minzuchubanshe 四 川 民 族 出 版 社 (Sichuan Minority Press), 1994, p.2; Zhonghua renmingongheguo guojia tongjiju 中 华 人 民 共 和 国 国 家 统 计 局 National Bureau of Statistics of China www.stats.gov.cn.org voor cijfers van 2000, geraadpleegd op 7/07/2009. 121 Zie bijlage twaalf, De provincie Yunnan en het autonome gebied Lijiang. 37

geleden ook al dergelijk uitgebreid gebied bewoond hebben.122 De taal die de Naxi bevolking spreekt is het Naxi123. De jongere generaties spreken steeds meer mandarijn. De regio van en rond Lijiang heeft een gematigd tot een subtropisch klimaat en heeft een zeer gevarieerd landschap (er zijn berggebieden, een rijke bebossing, valleien en talrijke rivieren). De inkomsten bestonden oorspronkelijk vooral uit landbouwactiviteiten. Belangrijke producten zijn onder andere rijst, maïs, aardappelen, bonen en katoen. Sinds de jaren ‟80 is de toeristische sector de economische steunpilaar van de Naxibevolking geworden.124 3.2

Cultuur van de Naxi

De kern van de cultuur van de Naxi situeert zich bijna volledig rond de Dongba traditie.125 De traditie bestaat uit een soort van sjamanistisch geloof dat ontstaan is aan de basis van eigen volkse tradities en vermenging met het Tibetaans boedhisme, het daoisme en andere volkse religies.126 De term “Dongba” kan ook verwijzen naar het specifieke pictografische schrift

122

In Totaal bewoond de Naxi bevolking ongeveer 80000km², verspreid over drie provincies, 6provinciale steden, en 12 steden. Cf. Guo Dalie 郭大烈. Naxizu shi 纳西族史 (The History of the Naxi people). Chengdu 成 都: Sichuan minzuchubanshe 四川民族出版社(Sichuan Minority Press), 1994, p.3. 123 Het Naxi behoort tot de Sino-Tibetaanse talenfamilie, deze taalfamilie is verder opgesplitst in taalgroepen, het Naxi valt onder de Tibeto-Burmese taalgroep, deze taalgroepen zijn op hun beurt opgesplitst in taaltakken, de Naxi taal behoort tot de Yi taaltak. Cf. Yan Haishan 殷海山 et al. Zhongguo shaoshuminzu yishu cidian 中国少 数民族艺术词典(China‟s Nationality Minorities Dictionairy). Beijing 北京: bianzuanweiyuanhui 编纂委员会 (Compile Bureau), 1989, p.617. Naast het Naxi en mandarijn wordt steeds meer Engels geleerd, dit komt door de invloeden van het westen waardoor moderniteit de plaats van traditie inneemt. Vele jongeren uit gemeenschappen van de Naxi vinden dan ook dat het belangrijker is om Engels te leren en kunnen bijgevolg geen Naxi spreken , tot grote spijt van vele ouderen. Cf. Liao Dongmei 廖冬梅 en Zhang Siya 张诗亚. “Lijiang de luyou kaifa dui chuantong Naxi wenhua chuancheng de yingxiang 丽江的旅游开发对传统纳西文化传承的影响” (The Influence on Inheritance of Traditional Culture of the Naxi Nationality Caused by Developing Tourism in Lijiang). Minzu jiaoyu yanjiu 民 族教育研究 (Journal of Research on Education for Ethnic Minorities), 2006/04, Vol.17, Nr.4, p.86. 124 Cf. Yin, M. China‟s minority nationalities. Peking: Foreign languages press, 1989, pp.288-289. 125 De term Dongba betekent letterlijk wijze en staat voor de volledige leer van de Naxi bevolking; het verwijst onder andere naar een soort tovenaar die offerrituele brengt voor geesten, de term kan ook verwijzen naar een specifieke dans en muziekstijl die op rituelen en feesten wordt opgevoerd en het kan ook betrekking hebben op het verspreidingsmiddel van de traditionele muziek van de Naxi bevolking. Cf. Yan Haishan 殷海山 et al. Zhongguo shaoshuminzu yishu cidian 中国少数民族艺术词典(China‟s Nationality Minorities Dictionairy). Beijing 北京: Bianzuan weiyuanhui 编纂委员会(Compile Bureau), 1989, p.111. 126 Het daoïsme heeft invloed gehad op meerdere geloofsystemen van minderheidsvolkeren uit Yunnan. Uit onderzoek naar de Dongba geschriften zien we verbanden met het taoïsme. In twee Dongba teksten (dongshu zanzheng 懂述战争(boek met oorlogsverhalen) en bipao guasong 碧庖卦松(devinatieboek)) wordt de wu xing 五行 theorie uitgelegd en worden de vijf elementen, de windrichtingen, dieren en kleuren aan elkaar gelinkt a.d.h.v. mythologische verhalen. Deze categorieën komen overeen met de theorie uit het taoïsme. Ook het achttrigrammen patroon uit het daoïsme werd regelmatig opgemerkt in sommige plaatsen waar de Naxibevolking leeft en in de Dongjing 洞经 muziek van de Naxi worden geesten en legendarische figuren aanbeden die hun oorsprong kennen in het taoïsme. ( vb taiji yuanjun 太极元君) Cf. Guo Wu 郭武. Daojiao yu yunnan wenhua: daojiao zai yunnan de chuanbo, yanbian ji yingxiang 道教与云南文化: 道教在云南的传播演变及影响 (Daoism and Yunnan Culture: The influence of Daoism in the Development and Spread of Yunnan Culture). Kunming 昆明:Yunnan daxue chubanshe 云南大学出版社(Yunnan University Press), 2000, pp.253-257. 38

xiangxing wenzi 象形文字 van de Naxi. 127 Het kan bovendien ook verwijzen naar een persoon, een soort priester die gespecialiseerd is in de rituelen en teksten.128 Het Naxi schrift dat reeds duizend jaar geleden gecreëerd werd bestaat uit een pictografisch schrift, namelijk het Dongba schrift en een syllabisch schrift gekend onder de term Geba. Deze schriften werden vooral met het oog op religieuze praktijken ontwikkeld maar ze werden ook gebruikt voor het neerschrijven van legendes, gedichten, en folkloristische teksten. In 1957 werden de Naxi voorzien van een alfabetisch schrift dat door de overheid werd ontworpen. In het werk “Het Dongba schrift” dat dateert uit de Tang dynastie en geschreven in pictografisch schrift wordt de evolutie van de Naxi uiteengezet. Verder staat in de Naxi geschriften uitleg over religie, dans en zang. 129 Ook elementen uit het dagelijkse leven worden toegelicht. 130 De geloofsrituelen waren oorspronkelijk een soort van sjamanistische rituelen die door Dongba 127

Voor meer info en illustraties zie: Auteurscollectief. Dongba wenhua yishu 东巴文化艺术(Dongba Culture of the Ethnic Naxi in Brief). Lijiang 丽江: Yunnan meishu chubanshe 云南美术出版社( Yunnan Fine Arts Press), 1991. Zie ook bijlage elf, Illustratie van het Dongba schrift van de Naxi. 128 Om Dongba te zijn volstaat het niet om gewoon Naxi te zijn, het vergt veel inspanning en opleiding om de teksten te interpreteren.Deze specialisten, waren een soort van priesters, zij leefden tussen het gewone Naxi volk als één van hen. Hij was de tussenpersoon tussen het volk en de goden, en tegelijkertijd een raadgever. Sinds de Ming dynastie verminderde de macht van de Dongba‟s. De priesters hun taken werden beperkt tot het rituele en binnen de levenssfeer van het gewone volk. Ze kennen niet alleen rituelen maar kennen ook alles in verband met het dagelijkse leven van de Naxi, handambachten, medicijnen, architectuur, landbouw en dergelijke. De Dongba priester stond ook in voor het toezien op de bescherming van de natuur. Cf. Cf. Fuquan, Y. “Mentorship of Indigenous Cultural Specialists: A Case Study of Training of Dongba, Naxi Priests.” In Jianchu, X; Mikesell,S. Landscapes of Diversity: Indigenous Knowledge, Sustainable Livelihoods and Resource Governance in Montane Mainland Southeast Asia. Kunming: Yunnan Science and Technology Press, 2003, pp.282,283. 129 De Dongba dans is een oude traditionele sport, het is vaak een combinatie van gevechtskunsten en zwaardtechnieken en het wordt uitgevoerd op festiviteiten en bepaalde ceremonieën. In Dongba geschriften worden optekeningen gemaakt van de uitvoeringen alsook van de kledij, muziekinstrumenten die bij de dans horen. Cf. Weiwen, Z; Qingnian, Z. In search of China‟s Minorities. Peking: New World Press, 1993, pp.202203. De dans neemt een zeer belangrijke plaats in binnen de Naxi gemeenschap, Het doel van het dansen is om zich te verenigen met de aarde, de geesten en met de voorouders, en om het onreine te verjagen. Bovendien helpt het om de mensen hun gemoederen tot rust te brengen. er zijn veel verschillende benamingen en methoden om te dansen. Naast deze neergeschreven dansregels zijn er ook nog de vele regels die rechtstreeks door een meester worden aangeleerd. Men kan de dansen opsplitsen in vijf grote soorten;1) de geestendans 2) de dans voor vogels en dieren 3) de dans voor nuttige gebruik(vb., gras, vuur…) 4) dans om voorspoed in de jacht te bekomen 5) de gemaskerde dans. Cf. Yan Haishan 殷海山 et al. Zhongguo shaoshuminzu yishu cidian 中国少数民族艺术词典 (China‟s Nationality Minorities Dictionairy). Beijing 北京: bianzuanweiyuanhui 编纂委员会(Compile Bureau), 1989, p.111. 130 Er zijn zeer veel verschillende soorten Dongba boeken en geschriften, volgens de inhoud en praktisch gebruik kan men de werken opdelen in een vijftal categorieën, dit zijn: jisi jingshu 祭祀 , rangjie jingshu 禳解

, zhanbu jingshu 占卜

,

, sangzang jingshu

wudao、huace ji yinyue lei wenxian 舞蹈、

葬 及

音 文 dit zijn respectievelijk; Het boek van offers, begrafenisrituelen, reinigingsrituelen, praktische devinatietechnieken en het boek over dans, tekenkunst en muziek gerelateerde documenten. Cf. Yu Kongming 孔明玉. “Naxi dongbajing ji qi yanjiu jiazhi

西

巴

及其

究价

Scripts). Chengdu fangzhi gaodeng zhuanke xuexiao xuebao 成都 Chengdu Textile College), 2006/07, Vol.23, Nr.3, pp.41-43.

”(The research value of the Dongba 高等

科学校学报(Journal

of

39

priesters werden uitgevoerd. De religie van de Naxi was steeds nauw verbonden met de natuur, in feite creëerden de Naxi een soort van ecologische cultuur waarbinnen respect en ondergeschiktheid van de mens aan de natuur centraal stonden. 131 Deze milieubewuste mentaliteit werd weerspiegeld in een grote rol met tekeningen van de Dongba traditie erop, Heiq Zhi Piq “De Goden beslissen de weg voor de doden”.132 Door de culturele revolutie is een groot deel van de cultuur van de Naxi verloren gegaan en bleven er nog maar weinig echte Dongba priesters over. Vandaag de dag is er een heropleving van de Dongba cultuur en een hernieuwde interesse voor de tradities van de Naxi. Deze interesse komt zowel van China zelf als van het westen uit.

Dit kan verklaard worden door een algemeen hernieuwde

interesse in minderheden sinds de jaren ‟80 maar ook door het toerisme dat zich in de jaren ‟90 in Lijiang begon te ontwikkelen heeft hierin een belangrijk aandeel. Er werd niet alleen meer onderzoek gedaan naar de cultuur en de tradities maar de Naxi bevolking zelf werd gestimuleerd om hun cultuur nieuw leven in te blazen en hun etnische identiteit te versterken. 133 3.3

De Naxi in contact met de Han

Het is moeilijk concreet te stellen hoe de relatie tussen de Han en de Naxi is. De relatie tussen de centrale overheid en de verschillende minderheden varieert van nationaliteit tot nationaliteit. Sommige volkeren werden als meer of minder ontwikkeld aanzien doordat ze in verschillende economische, sociale en culturele situaties verkeerden. De Naxi bevolking beschikte over een schrift dat ongeveer 1000 jaar oud is. Aangezien voor de Han het hebben van een schrift een teken was van een ontwikkelde cultuur werd de Naxi door de Han aanzien

131

In die eco-cultuur wordt het respect van mens naar natuur zeer sterk benadrukt, er bestaan allerlei ceremonieën om de natuur en ook voorouders te eren, hierin hebben de kastanje, de cipres en de den een bijzondere functie, men maakt zuinig gebruik van natuurelementen zoals water. De Naxi hebben speciale wetten hieromtrent, vandaag de dag komt deze natuurbescherming voor een grote uitdaging te staan, gezien de snelle modernisering in Lijiang. Meer info over deze eco-cultuur van de Naxi in o.a. Yang Fuquan 杨福泉. “Lue lun naxizu de shengtai lunliguan 略论纳西族的生态伦理观”(A Preliminary Study of the Eco-ethics of the Naxi Nationality). Yunnanminzu daxue xuebao 云 南 民 族 大 学 学 报 (Journal of Yunnan Nationalities University),2008/01, Vol.25, Nr.1, pp.38-42; He Xiaohua 和晓花.”Naxizu shengtai wenhua de dutejiazhi 纳西 族生态文化的独特价值” (On the Unique Value of the Eco Culture of the Naxi Nationality). Yunnanminzu daxue xuebao 云南民族大学学报 (Journal of Yunnan Nationalities University),2007/05, Vol.24, Nr.3, pp.120122. 132 Cf. Fuquan,Y. “Mentorship of Indigenous Cultural Specialists: A Case Study of Training of Dongba, Naxi Priests.” In Jianchu,X., Mikesell,S. Landscapes of Diversity: Indigenous Knowledge, Sustainable Livelihoods and Resource Governance in Montane Mainland Southeast Asia. Kunming: Yunnan Science and Technology Press, 2003, p.482. 133 Cf. Yin, M. China‟s Minority Nationalities. Peking: Foreign Languages Press, 1989, pp.190-192. Meer over de Dongba traditie en toerisme in hoofdstuk 4.3.3.3.1 Van Dongba traditie naar Dongba cultuur. 40

als behoorlijk geciviliseerd bijiao fada 比较发达.134 Bovendien waren de Naxi steeds zeer volgzaam tinghua 听话 tijdens de beginjaren van de Volksrepubliek. Naar schattingen zou ongeveer 90% van de Naxi bevolking lid geworden zijn van de ondergrondse communistische partij vlak voor de bevrijding in 1949. De Naxi waren ook bekend om hun toegewijdheid aan de partij, er is spreekwoord dat zegt: Beijing hai mei dong, Lijiang yijing kaishi le 北京还没 动丽江已经开始了(Peking heeft nog geen orders gegeven of Lijiang voert ze al uit). Later waren ze ook steeds leergierig en direct betrokken bij opvoedingsprogramma‟s. 135 Andere minderheden daarentegen verzetten zich soms.136 Een ander typisch kenmerk wat men aan de Naxi toeschrijft is ai xuexi 爱学习, de voorliefde voor het studeren.137 Van de Naxi leerlingen (met uitzondering van de armste dorpen) maken de meesten hun lagere school af en meer dan andere minderheden beginnen de Naxi daarna met verdere studies. Ook de scores van de Naxi leerlingen zijn vaak hoger dan die van leerlingen van een andere minderheidsnationaliteit. Hetzelfde geld voor het analfabetisme in de regio. 138 Hier scoort de Naxi ook veel beter dan veel andere minderheden uit Yunnan. Dit

134

In de Chinese cultuur was het hebben van een geschreven taal iets prestigieus en werd het sterk geassocieerd met het Chinese concept cultuur wenhua 文化. Het concept kan ook als “ontwikkeling” worden vertaald. Dan verwijst het naar de prestige van beleerd zijn en onderwijs. De Naxi zijn een van de weinige minderheden in China die een eigen geschreven schrift hebben, ze zijn zich van deze bijzondere status zeer bewust en verbinden zichzelf ook aan het Chinese concept van cultuur. Cf. Chao, E. “Hegemony, Agency and Representing the Past: The Invention of Dongba Culture among the Naxi of Southwest China.” In Brown, J.M. Negotiating Ethnicities in China and Taiwan. Californie: The Regents of the Univeristy, 1996, p.213. 135 De Naxi bevolking zou de staatsopvoeding aanschouwd hebben als een eigen studie, en niet perse als een vreemde studie. Cf. Hansen, M.H. Lessons in Being Chinese. Seattle: University of Washington Press, 1999, p.XVII(inleiding). 136 Cf. Mathieu, C. A History and Anthropological Study of the Ancient Kingdoms of the Sino-Tibetan Borderland-Naxi and Mosuo. New York: The Edwin Mellen Press, 2003, p.18; White, S.D. “State Discourses, Minority Policies, and the Politics of Identity in the Lijiang Naxi People's Autonomous County” In Safran, W. Nationalism and Ethno regional Identities in China. London: Frank Cass, 1998, p.12. 137 In vele Naxi gezinnen(vooral stad) gaat er meestal minstens één zoon studeren. Cf. Hansen, M.H. Lessons in Being Chinese. Seattle: University of Washington Press, 1999, p.35. 138 Op basis van een onderzoek over ongeletterdheid in samenlevingen waar in het onderwijs 1,regelmatig gebruik van de moedertaal is,2occasioneel gebruik van de moedertaal is of 3, zelden of geen gebruik van de moedertaal in het onderwijs, kwam men tot de conclusie dat de Naxi hoewel ze tot de tweede categorie behoort, ze een relatief lage graad van ongeletterdheid 28,4%, heeft in vergelijking met andere volkeren uit diezelfde categorie(Miao 41,8% - Lahu 71,7%.) Daar waar het Chinese taalbeleid in de meeste type 2 gemeenschappen geen groot succes was, was dit in de Naxi gemeenschap wel zo, het onderwijs voor ongeletterde volwassenen heeft een algemene reductie van de graad van ongeletterdheid meegebracht in de Naxi gemeenschappen. Het is ook zo dat van de Dai, Jingpo, Lisu, Lahu,Miao, Naxi, Va en de Yi,enkel de Dai en de Naxi een eigen gecreëerd schrift hebben, die anderen werden door missionarissen of door de overheid van een schrift voorzien in de 19 of 20ste eeuw. Cf. Zhou, M. “Language Policy and Illiteracy in Ethnic Minority Communities in China” .Journal of Multilingual and Multicultural Development, 2000, Vol.21, Nr.2, pp.129-148. 41

onderscheid kan te maken hebben met een vroege setteling van het Confucianisme en de Han cultuur in Lijiang.139 In de Yuan Dynastie 元(1206-1368) toen het Naxi rijk tribuut relaties met het Chinese rijk aanging kwamen veel invloeden van de Han binnen.140 In de Ming 明 en de Qing dynastie 清 (1644-1912) vervolgens gingen veel soldaten die in Lijiang gestationeerd waren trouwen met Naxi vrouwen waardoor er een vermenging van culturen plaatsvond en in 1723 nam het hof de macht over van de lokale leiders en werd het Naxi rijk volledig opgenomen in het Chinese rijk. Zo werd de Han cultuur en ook het confucianisme verder verspreid in Yunnan. 141 Door invloed van het confucianisme werd de matriarchale maatschappij van de Naxi vervangen door een patriarchaal gerichte maatschappij, zoals dit in het confucianisme het geval is.142 Verder uiten de invloeden zich onder andere in het versmelten van aspecten uit de twee geloofstradities, bijvoorbeeld het natuurconcept Shu 署 van de Naxi werd op den duur gelijkgeschakeld met de draakfiguur uit de Han traditie, ook omdat zij al gelijkaardige functies hadden. Een ander voorbeeld, in het jaar 1737, werd de Tempel van de Drakenkoning aan de Jaderivier Yuquan Longwangmiao 玉泉龙王庙 opgericht door het Qing hof. Deze tempel bevindt zich aan de Zwarte drakenpoel Heilongtan 黑龙潭 en is een belangrijke plaats voor de Naxi. 143 Ook traditionele feestdagen van de Han werden op den duur door de Naxi

139

Cf. Hansen, M.H. Lessons in Being Chinese. Seattle: University of Washington Press, 1999,pXVI,XVII(inleiding) Reeds in de periode 1271-1368 waren er in Lijiang al private confucianistische scholen en gingen sommige hogergeplaatste Naxi collecties confucianistische teksten bewaren. Cf. Hansen, M.H. Lessons in Being Chinese. Seattle: University of Washington Press, 1999, p.28. 140 Ondanks het feit dan de yuan geleid werd door de Mongoolse bevolking was er tolerantie tegenover de Chinese cultuur en die van andere bevolkingen. Het confucianisme werd niet verboden, maar de Mongoolse overheid gaf toch de voorkeur aan het boeddhisme . Cf. Ebrey, P. “China: A Cultural, Social and Political History”. Seattle: University of Washington, 2006, pp.149,152. 141 De confucianistische traditie van de Han zal vooral op sociaal-maatschappelijk vlak veel wijzigen in de Naxi samenleving, vb. de patriarchale lijn die de matriarchale vervangen heeft, ontstaan van hiërarchie in stads -en plattelandsbevolking (vergroten van kloof tussen Naxi uit stad en platteland) ontstaan van elite, onderwijs, job, lidmaatschappij in de CCP en de woonplaats zijn hierin belangrijke factoren. Cf. White, S.D. “State Discourses, Minority Policies, and the Politics of Identity in the Lijiang Naxi People's Autonomous County” In Safran, W. Nationalism and Ethno regional Identities in China. London: Frank Cass, 1998, pp.15-17. 142 In sommige meer afgelegen gebieden is er wel nog een matriarchaal systeem onder de Naxi, ook de Mosuo leven nog volgens een matriarchaal ingedeelde samenleving. Cf. Sofield, H.B. “Tourism and the Naxi Minority Nationaliy, Yunnan Province: A Case Study in Indigenous Tourism”. Australia: Tourism Programme Murdoch University, 1999, s.p. Voor meer uitleg over sociale structuren en gender verhoudingen in de Naxi samenleving zie: White, S.D. “Fame and Sacrifice the Gendered Construction of Naxi Identities”. Modern China, 1997/7, Vol.23, Nr.3, pp.314-322. 143 Dit gebied wordt soms ook de tuin van de Jaderivier genoemd maar sinds de grote interesse van het keizerlijk hof in de Qing dynastie kreeg het gebied de naam Heilongtan. Het is een zeer idyllische plek, in vele reisgidsen over China wordt deze plek vernoemd, en trekt vele toeristen aan, het meer is 40 000m² groot en is omgeven door prachtige gebouwen, vb. de Drakenkoning tempel en andere uit de Ming en Qing daterende gebouwen met soms accenten uit de Boeddhistische architectuur. Hier staat ook een herdenkingsteken voor de vele Naxi mannen en zonen die tijdens de anti-Japanse oorlog in 1937 meevochten en het leven lieten. En ook een 42

bevolking overgenomen, bijvoorbeeld het Chinese Nieuwjaar chunjie 春节144 en het drakenboot festival duanwujie 端午节. 145 De meest dramatische contacten tussen Naxi en Han vonden plaats in de Culturele Revolutie.146Er werd jacht gemaakt op geloofssystemen die een bedreiging vormden voor het beleid. Hierdoor ging ook een groot deel van de Dongba traditie verloren. Duizenden teksten uit de Dongba collecties zijn op straat verbrand door de Rode Garde en vele tempels in Lijiang werden vernield, de Dongba priesters werden verjaagd en slechts een klein deel wist te overleven en trok zich terug in de berggebieden. In die periode werden campagnes gevoerd om de eigen cultuur los te laten en het voorbeeld van de Han te volgen om zo te moderniseren. Dit betekende een breuk in de traditie van de Naxi. Het was zelfs soms zo dat sommige Dongba‟s na die periode ontkenden dat ze ook maar iets te maken hadden met dongbaïsme door de schrik die ze hadden opgelopen tijdens de Culturele Revolutie. 147

In de post-mao periode, hebben de Naxi zich opnieuw leren plaatsen tegenover hun eigen cultuur, tegenover hun status als minderheidsvolk (die hoe dan ook getekend is door de Han en politieke maatregelen van voorafgaande periodes) en tegenover de Chinese cultuur van de Han. Als men aan de mensen vraagt wat het is om Naxi te zijn dan is het antwoord meestal gebaseerd op volkse gebruiken en tradities die de Naxi typeren. Het zijn vaak die factoren waar men zich in de Volksrepubliek op baseerde om minderheden van de Han te

standbeeld van de god Sanduo. Cf. Auteurscollectief. “Yunnan lijiang heilongtan 云南丽江黑龙潭” (The Black Dragonpool in Lijiang, Yunnan). Huang Pu 黄埔(Huang Pu Magasin), 2007/05, p.64. 144 Chinese Nieuwjaar komt overeen met er yue ba 二月八 (acht februari) het sanduo jie 三多节 Sanduo festival van de Naxi, dan wordt onder andere de belangrijkste mythologische figuur van de Naxi gevierd, de god van de oorlog, Sanduo. Andere belangrijke feestdagen in de Naxi gemeenschap zijn het lantaarnfestival huobajie 火把 节 24 of 25 juni van de maankalender, het maanjaarfeest xiaonian 小年 op 12 november van de maankalender, het feest van de drakenkoning longwangmiao hui 龙王庙会 in maart van de maankalender, een paardenfestival luoma hui 骡 马 会 in september van de maankalender e.d. Cf. Yan Haishan 殷 海 山 et al. Zhongguo shaoshuminzu yishu cidian 中国少数民族艺术词典(China‟s Nationality Minorities Dictionairy). Beijing 北京: bianzuanweiyuanhui 编纂委员会(Compile Bureau), 1989, p.622. 145 Cf. Guang Yingzhong 光映炯. “Luyou renleixue shiye zhong de minjian yishu bianyi yanjiu- yi Lijiang da yan zhen naxizu dongbayishu weili 旅游人类学视野中的民间艺术变异研究-以丽江大研镇纳西族东巴艺术 为例” (Tourism Anthropology Vision in the Variation of folkart –An Example of Naxi Dongba Art in the Town of Lijiang). Guangxi minzuyanjiu 广西民族研究(Guangxi Ethnic Research), 2008/03,Vol.93, pp.168-174; Yang Fuquan 杨福泉. “Lue lun naxizu de shengtai lunliguan 略论纳西族的生态伦理观”(A Preliminary Study of the Eco-ethics of the Naxi Nationality). Yunnanminzu daxue xuebao 云南民族大学学报(Journal of Yunnan Nationalities University), 2008/01,Vol.25, Nr.1,pp.38-42; White,S.D. “State Discourses, Minority Policies, and the Politics of Identity in the Lijiang Naxi People's Autonomous County” In Safran, W. Nationalism and Ethno regional Identities in China. London: Frank Cass, 1998, p.11. 146 Over de culturele revolutie in Yunnan algemeen zie Falkenheim, V. “ The Cultural Revolution in Kwangsi, Yunnan and Fukien.” Asian Survey, 1969/8, Vol.9, Nr.8, pp.587-591. 147 Informatie uit een lezing van Wellens Koen op 18/02/2009 aan de Universiteit van Gent. 43

onderscheiden. Typische factoren zijn; het eetpatroon, religie, feestdagen, muziek, kledingstijl, familiestatus, taal, … .148 Veel Naxi uit de stad stellen dat de Naxi bijna gelijk zijn aan de Han. Ze beweren dat ze oorspronkelijk afstammen van Han voorouders of zeggen dat het Naxi veel leenwoorden van het Chinees heeft en dat Dayazhen 大研镇, de oude stad van Lijiang, een rijke gecultiveerde stad is om deze uitspraak te staven. Dit wil echter niet zeggen dat de Naxi hun eigen cultuur verloochent en zich volledig gelijkschakelt met de Han. Het wijst des te meer op het feit dat de Naxi zelf ook een onderscheid maakt tussen internen (Naxi) en externen (iedereen die geen Naxi is). Naxi uit de stad Dayanzhen zijn zeer fier op hun status en zouden zelf neigen om neer te kijken op andere buurvolkeren zoals de Yi 彝族, Mosuo of de Bai 白族. Bovendien worden de Naxi dorpjes rond de stad door Naxi uit de stad vaak als ongeciviliseerd en vuil aanzien. Men zou zo kunnen stellen dat binnen de Naxi zelf er ook een kloof ontstaan is tussen de Naxi uit stadscentra en de Naxi die in de dorpen woont149. Die eersten zouden de Han invloeden veel meer in zich opgenomen hebben.150 Samenvattend hierbij kunnen we stellen dat de Naxi doorheen de tijd heen zeer verstandig zijn omgegaan met de contacten die ze gehad hebben met de Han zonder zelf hun identiteit te verliezen, integendeel, ze hebben een aantal zaken geleerd van de Han en zich flexibel opgesteld tegenover invloeden van andere culturen, en dit gebruikt om hun eigen etnische positie te kunnen beschermen en versterken. 3.4

De Naxi in hedendaags China

De Naxi bevolking kreeg op 10/04/1961 haar autonome gebied op arrondissementsniveau, Lijiang nàxīzú Zìzhìxiàn 丽江纳西族自治县 met Dayanzhen als zetel. 151 Nog een klein 148

De taal speelt tegenwoordig ook een belangrijke rol ter onderscheid van stads en dorp bevolking. Het Naxi is nog steeds de overheersende taal in de dorpen maar het Han chinees, of een mengeling ervan met een plaatselijk dialect wordt sinds de jaren ‟90 in de steden aanzien als een teken van onderwijs of moderniteit Sommige Naxi die Chinees spreken zijn vaak neerbuigend tegenover niet Chinees sprekende Naxi, omdat die volgens de eerste niet zo ontwikkeld zijn.. Cf. White,S.D. “State Discourses, Minority Policies, and the Politics of Identity in the Lijiang Naxi People's Autonomous County” In Safran, W. Nationalism and Ethno regional Identities in China. London: Frank Cass, 1998, p.11. 149

De echte Naxi zouden volgens sommigen enkel nog te vinden zijn in de meer afgelegen gebieden ten noorden van de Lijiang vlakte. Cf. White, S.D. “State Discourses, Minority Policies, and the Politics of Identity in the Lijiang Naxi People's Autonomous County” In Safran, W. Nationalism and Ethno regional Identities in China. London: Frank Cass, 1998, p.19. 150 Cf. White, S.D. “State Discourses, Minority Policies, and the Politics of Identity in the Lijiang Naxi People's Autonomous County” In Safran, W. Nationalism and Ethno regional Identities in China. London: Frank Cass, 1998, pp.9-27. 151 Cf. Mackerras, C; Yorke, A. The Cambridge Handbook of Contemporary China. Cambridge: University Press, 1991, p.210; Guo Dalie 郭大烈. Naxizu shi 纳西族史 (The History of the Naxi people). Chengdu 成都: Sichuan minzuchubanshe 四川民族出版社(Sichuan Minority Press) 1994, p.618. Zie bijlage twaalf, De provincie Yunnan en het autonome gebied Lijiang. 44

woord over de Naxi aanwezigheid in de partij. In 1994, hadden 277 750 mensen van de Naxi bevolking een leidinggevende functie binnen de Chinese politiek. Dit is 0,2% van de topfuncties. Natuurlijk dient dit in verhouding tot hun totale populatieomvang te worden gezien. Bovendien is het ook zo dat mensen uit een autonoom gebied of provincies met vooral etnische minderheden als bevolking vooral in die gebieden leidinggevende functies gaan bekleden en niet zo zeer in de gebieden waar het grootste deel van de bevolking Han is. De Naxi zijn bijgevolg vooral politiek actief binnen hun eigen autonome gebied en op provinciaal vlak.152

152

Cf. Zang, X. “Ethnic Representation in the Current Chinese Leadership.” The China Quarterly, 1998, Vol.3, Nr.153, pp.112,115-119. 45

4 4.1

Toeristische ontwikkelingen in China Inleidend woord over toerisme

Na de toelichting over de etnische minderheden in China en een voorstelling van de Naxi bevolking, wordt in dit hoofdstuk overgestapt naar de toeristische ontwikkelingen in China. De focus zal komen te liggen op Lijiang, daar waar de Naxi bevolking hoofdzakelijk woont. Toerisme is een van de meest snel groeiende economieën in de wereld.153 De komende jaren zal deze sector blijven groeien. 154 In het westen begon de toeristische ontwikkeling na de jaren ‟50, met in de jaren ‟60 het begin van het massatoerisme. In China begon de sector te ontwikkelen in 1978 tijdens de opendeurpolitiek van Deng Xiaoping. Toerisme houdt nauw verband met socio-economische vooruitgang en wordt zeer vaak als instrument ter modernisering en ontwikkeling ingezet. In de internationale handel is het één van de grootste sectoren, bovendien betekent toerisme voor veel ontwikkelingslanden een hoofdinkomen.155 Natuurlijk hangt de bijdrage die toerisme kan leveren aan een bestemming af van de kwaliteit van het toerisme. Om deze kwaliteit te garanderen zijn enkele organisaties opgericht die zich uitsluitend bezighouden met het regelen van toeristische ontwikkelingen. Dit kan gaan van lokale tot internationale organisaties. Op internationaal vlak worden afspraken gemaakt binnen de United Nations World Tourism Organisation (UNWTO). Het UNWTO is gegroeid uit de International Union of Official Tourist Propaganda Organizations (‎ IUOTPO ‎)dat in 1934 werd opgericht. Deze organisatie veranderde in 1947 in de International Union of Official Travel ‎‎snoitasinagrO (OTOUI)

OTWNU‎ed‎raan‎redrev‎edreeulove‎ne, deze

organisatie werd in 1970 opgericht en heeft haar hoofdzetel in Madrid. Tot op vandaag zijn 154 landen lid van de UNWTO.156 Dit is veruit de belangrijkste instantie, China is lid sinds 1983. Andere organisaties zijn bijvoorbeeld het World Travel and Tourism Councel (WTTC), het onderzoek- en onderwijscentrum “The Christel De Haan Tourism and Travel Research

153

Internationaal toerisme is sinds 1950 met een jaarlijkse groei van ongeveer 6;5% toegenomen tot in 2005, dit betekent in cijfers een stijging van 25millioen in 1950 naar 806 miljoen reizigers in 2005. Cf. website van de Wereld Toerisme Organisatie, www.unwto.org geraadpleegd op 17/06/2009. 154 Het WTO rekent op een jaarlijkse groei van ongeveer 4,1% , in 2020 verwacht men 1,6 biljoen internationale aankomsten, nu zijn dit ongeveer één biljoen. Cf. Tourism 2020 Vision van de WTO, www.unwto.org, geraadpleegd op 22/06/2009. 155 Bij toeristische ontwikkeling in ontwikkelingslanden legt de UNWTO meer dan ooit de nadruk op duurzame ontwikkeling, deze landen zijn steeds belangrijker gaan worden, in de beginjaren 1950 waren er 15 top bestemmingen die tot 88% van de toeristische aankomsten voor zijn rekening hield, dit was in 2005 nog maar 57% meer, door een verschuiving van het toerisme naar ontwikkelingslanden. Cf. website van de Wereld Toerisme Organisatie, www.unwto.org geraadpleegd op 17/06/2009. 156 Cf. website van de Wereld Toerisme Organisatie, www.unwto.org geraadpleegd op 17/06/2009. 46

Institute” en het Internationale Toerisme Verbond, dit is een organisatie die streeft naar verantwoord toerisme en hier opleidingen in geeft.157

Het economische voordeel van toeristische ontwikkelingen werd reeds vermeld. Er is uiteraard ook een keerzijde aan het economisch succes van toeristische ontwikkelingen. Oorspronkelijk was reizen een aangelegenheid voor rijken. Na de Tweede Wereldoorlog, werden vliegtuigen ingezet als passagiersvervoer op grotere schaal, zo democratiseerde het toerisme. Op die manier ontwikkelden zich geleidelijk aan verschillende soorten van toerisme: massatoerisme bedevaartstoerisme, etnisch toerisme, natuurtoerisme, erfgoedtoerisme, rugzaktoerisme, wijntoerisme, … . Hiernaast zijn ook enkele vormen van toerisme ontstaan die minder positief zijn voor het welzijn van de lokale bevolking en de fauna en flora van een bestemming. Sekstoerisme en drugstoerisme zijn daar de bekendste van.158 In China situeert een deel van het sekstoerisme zich aan de grenzen van Yunnan en Guangxi met Vietnam en Laos.159 Sinds het begin van 2000 is er een toenemende aandacht voor milieuproblematiek. De zogenaamde duurzame ontwikkeling waarvan het ecotoerisme de belangrijkste factor is, poogt een oplossing te bieden voor problemen betreffende de ontwikkeling van toerisme. In 2001 werd door het UNWTO de mondiaal ethische code voor toerisme (Global Code of Ethics for Tourism, GCET) opgesteld.160 Dit is het referentiekader waar alle belanghebbende partijen inzake toeristische ontwikkeling kunnen op steunen om een duurzame ontwikkeling te bewerkstelligen en de negatieve impact van toerisme te minimaliseren. 161 Tal van 157

Cf. de respectievelijke websites van de organisaties www.wttc.org; www.nottingham.ac.uk/ttri ; www.tourismpartnership.org geraadpleegd op 17/06/2009. 158 Seks en drugstoerisme in China staan vooral in verband met vrouwenhandel met de buurlanden ten zuidwesten van China, zoals Vietnam, Laos, Thailand, Vietnamese vrouwen worden vaak over de grens naar China gelokt. Ook drugshandel gebeurt vaak langs deze weg. Cf. Clift, S; Carter, S. “Tourism and Sex, Culture, Commerce and Coercion.” Londen: Pinter, 2000, p.29. Sekstoerisme is een uitgebreide problematiek dat apart onderzoek verdiend, in dit werk zal hier niet verder op ingegaan worden, voor meer info hierover zie ook Davidson, J.O‟C. Children in the Sex Trade in China. Stockholm: Save the Children Sweden, 2001. 159 Een studie uit 2001wees uit dat sinds de grenshandel tussen China, in Yunnan en Guangxi vooral, en die buurlanden versoepeld is in 1989, dat er veel meer passage is in die grensgebieden, niet alleen door zakenmensen of grensarbeiders maar ook door mannelijke toerisme die naar deze grensdorpjes komen om te gokken of voor prostitutie Cf. Pimonsaengsuriya, K. “Understanding the Linkages between Child Sex Tourism and other Forms of Commercial Sexual Exploitation of Children in East Asia and the Pacific”. Ecpat International, Compendum of Articles, 2008, pp.5,6. ECPAT (End Child Prostitution and Trafficking) zet zich in om kinderprostitutie, en prostitutie in het algemeen die betrekking heeft op sekstoerisme te bevechten. De organisatie heeft haar hoofdzetel in Bangok en heeft ook een zetel in Brussel. Voor meer info over deze organisatie zie de website, http://www.ecpat.be/ , geraadpleegd op 22/06/2009. 160 Zie bijlage dertien, De mondiaal ethische code voor toerisme. 161 In 1997 tijdens de algemene vergadering van de UNWTO in Instanboel werd reeds naar dergelijke code gevraagd en tegen 21 december 2001 stond ze op punt. Het artikel bestaat uit 10 punten die opgesteld werden in samenspraak met verschillende leden van de UNWTO en andere toeristische instanties. De code is echter geen 47

tijdschriften besteden aandacht aan dit soort van duurzaam toerisme, bijvoorbeeld Journal of Sustainable Tourism, Tourism Management, Annals of Toursim Research,… . In deze duurzame aanpak krijgen vooral ontwikkelingslanden extra aandacht.162

Een Aziatisch spreekwoord zegt "Tourism is like a fire, you can cook your soup on it, but you can also burn down your house with it ".163 Toerisme heeft inderdaad onderliggende gevaren in zich, maar mits goed beleid hoeft toerisme niet perse iets negatief te zijn. Daar staan niet alleen de overkoepelende grote organisaties voor in. Ook op lokaal niveau is het belangrijk om goede inzichten te creëren in de pro‟s en de contra‟s van deze bloeiende sector. In volgende hoofdstukken volgt een uiteenzetting over hoe het toerisme in Lijiang is ontwikkeld, en welke gevolgen dit heeft gehad voor de Naxi bevolking en haar cultuur. Eerst een woord uitleg over de ontwikkeling van toerisme in China in het algemeen. 4.2

De ontwikkeling van toerisme in China

Het is niet gemakkelijk om in een land met zoveel variëteit en een land met zo een grote omvang één toeristisch beleid te voeren. Sommige gebieden vergen een andere aanpak, bijvoorbeeld toeristische ontwikkeling in stedencentra is anders dan ontwikkeling op het platteland. Dit is zo omdat met andere factoren, zoals het welzijn van etnische minderheden en de economische ontwikkeling rekening moet gehouden worden.164 Het toerisme heeft zich in China pas laat ontwikkeld in vergelijking met andere landen. Het internationaal toerisme

wettelijk bindend contract maar de UNWTO verwacht een vrijwillige toepassing door al de betrokkene partijen. Dit zijn allerlei overheden, lokale gemeenschappen, toeristische ondernemingen alsook de toeristen. Cf. http://www.unwto.org/code_ethics/eng/global.htm geraadpleegd op 7/7/2009. 162 Cf. Wereld Toerisme Organisatie, www.unwto.org geraadpleegd op 17/06/2009. 163 Vertaling van het spreekwoord: toerisme is zoals een vuur, je kan er je eten mee bereiden maar het kan ook je woonplaats afbranden. 164 Voor meer info over de strategie van toerismeontwikkeling in gebieden waar etnische minderheden leven zie Wei Guobin 魏国彬. “Lun Xinan diqu shaoshuminzu chuantongwenhua de luyou kaifa celue 论西南地区少数 民族传统文化的旅游开发策略”(Strategy of Developing Tourism from Southwestern Minority‟s Traditional Culture. Dali xueyuan xuebao 大理学院学报( Journal of Dali University), 2008/07, Vol.7, Nr.7, pp.11-15. 48

kwam in China goed op gang vanaf 1978. 165 Het binnenlands toerisme startte pas vanaf 1990.166 4.2.1 Toerisme onder communistisch beleid De overheid heeft altijd controle gehad over economische en sociale activiteiten in de maatschappij. Ook in de toeristische sector was dit het geval. Hotels en andere met toerisme gerelateerde activiteiten werden tot recentelijk vooral beheerd door de overheid. Onder het communistische regime werden toeristische activiteiten eerder aanzien als ongepaste economische activiteiten en een mogelijke bedreiging voor de sociale controle.

167

Dus

uitgezonderd van reizen voor politieke doeleinden door ambtenaren werd er praktisch niet gereisd.168 Toerisme was een diplomatische activiteit en de reisbureaus die werden opgericht dienden voor internationale reizigers die een speciale toestemming hadden om naar China te komen, of voor overzeese chinezen die op bezoek kwamen.169 Over de grenzen heen of in het eigen land reizen door de Chinese bevolking werd dus verboden want anders was men de controle kwijt over de activiteiten van de bevolking. Het wantrouwen tegenover toerisme duurde tot de vroege jaren ‟80.170 Enkel officiële open plaatsen mochten bezocht worden.171

165

Internationaal toerisme gaat over grenzen heen, waarbij inwoners van land A naar land B gaan of omgekeerd, bij binnenlands toerisme blijven de inwoners van land A bij toeristische activiteiten in dit land. In de jaren ‟20 van de twintigste eeuw was er ook al een eerste vorm van georganiseerd reizen aanwezig in China, Thomas Cook en zonen, organiseerden toen al uitstappen voor zowel internationale als binnenlandse reizigers. Het eerste reisbureau werd in 1923 in de Shanghai commerciële spaarbank opgericht door een bankier Chen Guangpu . Hij werd niet goed bediend door de mensen van Thomas Cook en richtte dan maar zijn eigen bureau op. Later werd dit China Travel Service genoemd,het eerste door een chinees uitgebate reisbureau. De jaren ‟30 en ‟40 brachten een abrupte stop aan de eerste fases van toerisme in China. Cf. Lew, A; Guanrui, Z; et al. “Tourism in China”. New York: Haworth Press Inc; 2002, p.13. 166 Een uitzondering op reisverkeer van de Chinese bevolking naar andere landen is de late 19 de eeuw, na de Opium Oorlog werd keizerlijk China verplicht om zijn inwoners naar plantages te laten emigreren in Zuid en Zuid- Oost Azië. Dit mondde uit in een Chinese diaspora die tot 1949 duurde, waardoor overal ter wereld Chinese gemeenschappen ontstonden. Harrison, D. “Tourism and the Less Developed world: Issues and case studies.” Oxon: CABI Publishing; 2001, p.114. 167 Deze instelling is gebaseerd op de stalinistische ideologie die ook de voorkeur gaf aan zware industrialisering boven de dienstensector als economische activiteit. Harrison, D. “Tourism and the Less Developed world: Issues and case studies.” Oxon: CABI Publishing, 2001, p.95 168 Iedere vorm van internationale reizen werd eerder als diplomatisch aanzien dan als economisch, inkomende reizigers waren in China voor educatieve of diplomatieke doeleinden en uitgaande reizen gebeurden door ambtenaren of officieren. Harrison, D. “Tourism and the Less Developed world: Issues and case studies.” Oxon: CABI Publishing, 2001, p.113. 169 Cf. Lew, A;Guanrui, Z; et al. “Tourism in China”. New York: Haworth Press Inc, 2002, p.14. 170 In de jaren 1971 tot 1977 werden van de200 000 aangevraagde visa van inwoners van de Verenigde Staten er maar 15000 goedgekeurd. De controle op toeristen was zeer hoog, men probeerde zoveel mogelijk te weten, waarom, waar met wie toeristen naar China kwamen, met wie ze in contact kwamen. Cf. Harrison, D. “Tourism and the Less Developed world: Issues and case studies.” Oxon: CABI Publishing, 2001, p.113. 171 In 1979 waren dit er 40 en tegen 1986 werden 257 plaatsen erkend als openbare plaatsen voor internationale toeristen. Tegen 1992 waren er 888 steden of dorpen goedgekeurd als cultureel erfgoed om te bezoeken. Cf. Harrison, D. “Tourism and the Less Developed world: Issues and case studies.” Oxon: CABI Publishing, 2001, p.113; Sofield, T; Fung Mei,S. “Tourism Development and Cultural Policies In China” Annals of Tourism Research, I998, Vol.25, Nr. 2, p.380. 49

Tijdens de Culturele Revolutie werden toeristische activiteiten bijna volledige geschorst en het duurde tot in 1979 tijdens het elfde partijcongres dat hier verandering inkwam.172 4.2.2 Deng Xiaoping en decentralisering Na de communistische periode betekende de overgang van een centraal naar een gedecentraliseerd beleid een grote verandering voor de toeristische ontwikkeling in China. Vanaf 1949 tot 1977 leefde China in geïsoleerde omstandigheden. Toen in 1978 Deng Xiaoping het land leidde kondigde hij economische veranderingen aan. China zou snel deel uitmaken van de wereldeconomie en internationaal toerisme zou daar een belangrijke rol in spelen. Het belang dat Deng Xiaoping hieraan hechtte wordt duidelijk uit het aantal toespraken dat hij gaf over de ontwikkeling van het toerisme als economische steunpaal. Tussen 1978 en 1979 gaf hij vijf uitgebreide speeches, deze werden later ook gepubliceerd.173 Deng wees er op dat het erfgoed van het land herstelt en beschermd moet worden en dat er aandacht moest worden besteed aan netheid en veiligheid van de infrastructuur.174 In 1982 werd een akte opgesteld die dit zou garanderen.175 Bij de start van die hervormingen werd aanvankelijk zeer voorzichtig omgegaan met toeristische ontwikkelingen. Binnenlands toerisme werd toen ook nog niet toegestaan omdat men vreesde dat accommodatie en transportmiddelen overbelast zouden geraken. Bovendien stond de kwaliteit van de gebouwen en de diensten nog niet op punt. Er was maar één luchtvaartmaatschappij, The Civil Aviation Administration of China (CAAC). De internationale vraag om naar China te reizen was echter zo groot, dat de toeristische activiteiten op zeer korte tijd zeer snel groeiden. In tabel twee is de groei vanaf 1978 zichtbaar, deze blijft toenemen tot op vier juni 1989 het tiananmen 天安

172

Cf. Harrison, D. “Tourism and the Less Developed world: Issues and case studies.” Oxon: CABI Publishing. 2001, pp.92,93,95,113; Lew, A; Guanrui, Z; et al. “Tourism in China”. New York: Haworth Press Inc, 2002, pp.13,14; Sofield, T; Fung Mei, S. “Tourism Development and Cultural Policies In China” Annals of Tourism Research, 1998, Vol. 25, Nr. 2, pp.396,370. 173 Deze speeches zijn later vaak het onderwerp van onderzoek en analyse geworden, men wil weten wat de impact geweest is van wat Deng Xiaoping zei op de huidige strategie, en wat hij net zei en bedoelde. Deze teksten werden later gepubliceerd in tijdschriften van het CNTA, in documenten van het onderzoeksinstituut van de CCP. Cf. Honggen, X. “The discourse of power: Deng Xiaoping and Tourism Development in China” Tourism Management , 2006,Vol.27, p.805. Zie bijlage viertien, De toespraken van Deng Xiaoping over toerisme. 174 Deng Xiaoping ging zelf ook regio‟s bezoeken en bracht daarna verslag uit over zijn bevindingen, hij vond het zeer belangrijk dat bezoekers tevreden waren, in 1979 bezocht hij Huangshan, in 1986 bezocht hij Guilin Cf. Honggen, X. “The discourse of power: Deng Xiaoping and Tourism Development in China” Tourism Management , 2006, Vol.27, p.810. 175 Tijdens de Maoïstische periode werd veel van het culturele erfgoed van China vernield in de Culturele Revolutie, samen met meer aandacht voor etnische minderheden kwam ook meer aandacht voor het culturele erfgoed van China in de periode van Deng Xiaoping. In 1982 werd de Heritage Conservation Act uitgegeven. Cf. Sofield,T; Fung Mei,S. “Tourism Development and Cultural Policies In China” Annals of Tourism Research, I998, Vol.25, Nr. 2, p.370. 50

门 incident plaats vond.176 Vanaf de jaren ‟80 gaat het aandeel Europeanen dat naar China reist toenemen. Daarnaast nemen ook de zakenreizen toe, meer dan de privé reizen. Dit duidt op de diplomatische en economische contacten van China met de rest van de wereld. Vanaf de jaren ‟90, toen de landgrenzen van China opener waren gaan er meer inwoners van omliggende landen naar China reizen.177 Nog in de jaren ‟90 was Oost - China zo goed als een open regio geworden om te reizen en waren er tevens meer individuele reizigers in het land. Een andere belangrijke verandering is dat vanaf 1990 ook het binnenlands en internationaal toerisme mogelijk is voor de Chinese bevolking.178 De overheid moedigde haar bevolking aan om het eigen land te gaan verkennen met de bedoeling consumptie en economische activiteit te stimuleren.179 Het aandeel van het binnenlands toerisme is zeer groot, tot 20 keer groter dan het inkomende toerisme van buitenlanders.180 De groei hiervan is onder andere te wijten aan een verhoogd aantal dagen vrijaf en het relatief hogere loon van de gemiddelde Chinees.181 Vanaf de periode 1989 steeg het aantal inlandse toeristen voortdurend. In 1989 was het totaal aan binnenlands toerisme ongeveer 300 miljoen binnenlandse reisjes of uitstappen. 182 Dit aantal bereikte één biljoen aan het begin van de 21ste eeuw en men voorspelt nog stijgingen. Het zijn vooral welstaande Han chinezen die naar het platteland op reis gaan om de exotische minderheden en een beetje geschiedenis op te snuiven. Bovendien is het voor vele Han Chinezen een andere manier om kennis te maken met het platteland dan ten tijde van 176

Opstanden, vooral door studenten geleid op het Tiananmen plein in Peking worden door het leger onderdrukt, hierbij komen tal van studenten om het leven. Dit had ook effect op de buitenwereld, waardoor het aantal toeristen in deze periode afnam onder invloed van de gebeurtenissen. Cf. Mackerras, C. The New Cambridge Handbook of Contemporary China. Cambridge: University Press, 2001, pp.32,34. 177 Dit zijn vooral inwoners van Vietnam, Rusland en Centraal-Azie. Cf. Harrison, D. “Tourism and the Less Developed world: Issues and case studies.” Oxon: CABI Publishing, 2001, p.112. 178 Meer over binnenlands toerisme in China zie: Wen, Z. “China‟s Domestic Tourism: impetus, development and trends.” Tourism Management, 1997,Vol.18, Nr.8, pp.565-571. Het outbound toerisme kwam na het binnenlands toerisme, vooral door een verhoging van welvaart in de stedelijke gebieden. Oorspronkelijk bezocht men familieleden die in buurlanden woonden, later breidde dit zich uit naar recreatieve reizen. Na de jaren ‟90 verminderde de controle over uitgaand toerisme en werd het administratief ook gemakkelijker. Cf. Lew, A; Guanrui, Z; et al. “Tourism in China”. New York: Haworth Press Inc, 2002, pp 15,19,20; Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd; 2001, p.9. 179 Cf. Lew, A; Guanrui, Z; et al. “Tourism in China”. New York: Haworth Press Inc, 2002, p.15. 180 Men verwacht nog een grotere groei naarmate de welvaart in nu nog minder welvarende gebieden zal stijgen waardoor mensen uit die gebieden ook zullen kunnen reizen. Cf. Harrison, D. “Tourism and the Less Developed world: Issues and case studies.” Oxon: CABI Publishing, 2001, pp.116,117. 181 Na het invoeren van de gouden week in oktober is een grote verandering zichtbaar in het reisgedrag van de Chinese toeristen, Een vergelijking tussen 2007 en 2008 wees op een stijging van het aantal toeristen, 178 miljoen in 2008, dit was een stijging van 22.1% ten opzichte van 2007. 42.69miljoen boekten daarvan een overnachting, ook dit is een stijging ten opzichte van 2007. Bovendien steeg ook het bedrag dat men uitgeeft op reis, in 2008 was dit 79.6 biljoen RMB, 24.2% meer dan in 2007. Cf. Tourism Statistics Report of “Oct. 1” Gold Week 2008 door het Bureau van toeristische statistieken van China www.cnta.gov.cn. Geraadpleegd op 19/06/2009. 182 Cf. Harrison, D. “Tourism and the Less Developed world: Issues and case studies.” Oxon: CABI Publishing, 2001, p.112. 51

de communistische periode. 183 Tabel drie geeft de evolutie van het inlandse toerisme weer in China tussen 1994 en 2007.184

Tabel 1: Het aantal internationale aankomsten in China, 1978-1998.

Tabel 2: Het aantal aankomsten in China tussen 1994 en 2007.

185

186

183

Cf. Bezlova,A. “Toeristen overrompelen Chinese tuin van Eden.” Mo-magazine, 11/2008. Cf. Harrisson, D. “Tourism and the Less Developed World: Issues and case studies” Oxon: CABI Publishing, 2001, pp.109-113. 185 Tabel komt uit Harrison, D. “Tourism and the Less Developed world: Issues and case studies.” Oxon: CABI Publishing, 2001, p.111. De cijfers geven zowel de dagjestoeristen weer als de verblijfstoeristen, daarom dat dit cijfer hoger zal liggen dan de cijfers van het WTO voor dezelfde perioden. Cijfers van het WTO geven voor 1997 een totaal van 23 184

52

4.2.3 De eerste snelle groei periode en de nadelen ervan. Ondanks de algemene toename van toeristen in China waren er aanvankelijk toch enkele barrières die mensen tegenhielden om naar China te reizen. De taal, het afgelegen en nog afgesloten westen van China, slechte reservatiesystemen, geen makkelijke banking systemen e.d. bemoeilijkten vaak het reizen in China voor internationale toeristen. Bovendien was de decentralisatie op institutioneel vlak oorspronkelijk geen groot succes met betrekking tot de toeristische sector. Verkeerd management, inefficiëntie en een slechte administratie zorgden voor wantoestanden in de regulering van de toeristische sector. 187 Het China National Tourism

Administration

bureau

(CNTA),

het

officiële

bureau

voor

toeristische

aangelegenheden in China, is een organisatie die door de overheid wordt geleid. Hiernaast zijn sinds de jaren ‟90 echter steeds meer andere organisaties ontstaan, los van de overheid. Er ontstond als het ware een wildgroei aan bureaus en organisaties, vaak op lokaal op provinciaal niveau. 188 Die werden vaak geleid door privé personen die zich blindstaarden op de economische winsten die uit een toeristische organisatie kunnen groeien. Over een bewijs voor ondernemerschap en een goeie kennis en opleiding beschikten vele bureaus echter niet en er was geen centrale controle meer over deze bureaus. Om een slechte reputatie van het toerisme in China te vermijden greep het CNTA in en er werden enkele ondernemingen gesloten. Naast problemen in de reisbureaus waren er ook problemen met de luchtvaart, lang was er maar één luchtvaartmaatschappij in China. Tussen 1984 en 1988 werd deze toen nog door de staat gecontroleerde maatschappij opgesplitst in verschillende onafhankelijke regionale

maatschappijen.

Ook

los

van

de

CAAC

ontstonden

kleinschaligere

luchtvaartmaatschappijen.189 Opnieuw door te weinig controle werd de veiligheid niet genoeg gecontroleerd, ook het personeel was onder gekwalificeerd. Het gevolg was een aantal accidenten in die periode.190

186

Tabel komt uit Zhonghua renmingongheguo guojia tongjiju 中华人民共和国国家统计局 National Bureau of Statistics of China www.stats.gov.cn.org, geraadpleegd op 22/06/2009. 187 Door het verbod op internationaal toerisme voor de Chinese bevolking dat tot 1990 geldig was, daar waar reizen voor zaken en onderwijs wel toegestaan was sinds 1978 was het soms moeilijk te bepalen wie wel of niet mocht reizen, en bijgevolg ontstond er soms chaos in het vrijgeven van paspoorten, er zijn twee soorten, een voor zakenreizen en een voor privéreizen. Harrison, D. “Tourism and the Less Developed world: Issues and case studies.” Oxon: CABI Publishing, 2001, p.114. 188 Dit zijn zowel reisbureau als souvenirzaken, slaapaccommodatie, restaurants, activiteiten die ter beschikking worden gesteld van de toerist en dergelijke. 189 Er waren toen ongeveer 40 regionale, provinciale en lokale luchtvaartmaatschappijen. Cf. Harrison, D. “Tourism and the Less Developed world: Issues and case studies.” Oxon: CABI Publishing, 2001, p.117. 190 De slechtste periode was juli-november 1992, in deze vijf maanden gebeurden maar liefst 5crashes met dergelijke luchtvaartmaatschappijen. 53

4.2.4 Huidige toeristische ontwikkelingen In de begin jaren van de toeristische bloei, dit was de snelle groeiperiode in 1990, konden de institutionele structuren in China de economische vooruitgang duidelijk niet volgen. 191 Er waren nog niet genoeg bekwame instellingen om deze groei naar behoren op te vangen.192 De voorbije 15 jaar hebben toeristische organisaties in China zich herpakt en een grote inspanning geleverd om de kwaliteit en de kwantiteit van toeristische voorzieningen aanzienlijk te verbeteren. Dit gebeurde bijvoorbeeld door samenwerking met internationale bedrijven.193 Bovendien evolueert de toeristische groei nu in een gezondere richting op een geleidelijker tempo dan voorheen. 194 In deze huidige ontwikkeling spelen factoren, zoals milieuproblematiek en duurzaamheid steeds meer mee in het bepalen van het succes van de groei. Met betrekking tot deze duurzame ontwikkeling heeft China op aanraden van de Verenigde Naties (VN) in 1996 een programma inzake duurzame ontwikkeling opgenomen in haar ontwikkelingsstrategie. 195 4.2.4.1 Duurzame ontwikkeling en ecotoerisme in China In het teken van duurzame ontwikkeling is ook het ecotoerisme zich in China gaan ontwikkelen.196 Duurzame ontwikkeling kent zijn oorsprong in de vorige eeuwen, na zware industrialisering wereldwijd kwam een besef dat men moeder natuur haar energie aan het uitputten was. 197 De Wereld Commissie over Omgeving en Ontwikkeling (WCED) maakte de 191

Yanling Zhang gaat uit van vier fases in de toeristische groei in China, de eerste is de embryo-fase in 1980, toen het toerisme nog niet echt ontwikkeld was, de tweede fase is de startup in 1986, die leidde naar de snelle groei in 1990, toen ook het binnenlands toerisme groeide,vanaf 1996 spreken we over een gecontroleerde groei in de geleidelijke groeifase. Cf. Yanling, Z. “Towards Sustainable Chinese Tourism : Industry, Corporate Management and Eco-tourism”. Berlijn: Wissenschaftlicher Verlag Berlin, 2008, pp.5,6. 192 Dit probleem is echter niet uniek in China, in veel ontwikkelingslanden wordt toerisme enkel ingezet om welvaart te bekomen. Vaak is in deze landen niet voldoende (toeristische) scholing en bijgevolg geen diepgaande kennis over toeristisch beleid en structuren. Het resultaat is vaak een wildgroei van onbekwame organisaties. Bovendien is het geen kwestie om zomaar internationale structuren toe te passen maar ze moeten correct worden toegepast afhankelijk van de situatie. Cf. Honggen, X. “The discourse of power: Deng Xiaoping and Tourism Development in China” Tourism Management , 2006, Vol.27, p.804. 193 In de jaren 1999 werden de reisbureaus gestimuleerd om joint venture te vormen met internationale reisbureaus, om buitenlandse investeren te stimuleren en om de kwaliteit van de toeristische faciliteiten in China te verbeteren. Cf Harrison, D. “Tourism and the Less Developed world: Issues and case studies.” Oxon: CABI Publishing, 2001, p.117. 194 Cf. Lew, A; Guanrui, Z; et al. “Tourism in China”. New York: Haworth Press Inc; 2002, p.20. 195 Dit programma maakte deel uit van het negende vijfjarenplan (1996-2000) Het gaat om de bescherming van ecologische systemen, vervuiling tegengaan, wetten invoeren inzake milieubeleid, het ontwikkelen van een niet vervuilend en milieuvriendelijk toerisme in China. Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001, pp.41,42. 196 Voor meer info over duurzame ontwikkeling en ecotoerisme in China zie Yanling, Z. “Towards Sustainable Chinese Tourism : Industry, Corporate Management and Eco-tourism”. Berlijn: Wissenschaftlicher Verlag Berlin, 2008, pp.61-104,116-120. 197 In het beleid van Mao Zedong, vooral tijdens de grote sprong voorwaarts in 1958, werd industrialisering zeer sterk gepromoot, hierdoor is zeer veel schade aangebracht aan het Chinese milieu, het is maar recentelijk dat het concept van duurzame ontwikkeling in het Chinese beleid is binnengedrongen. Grote milieu problemen zijn, 54

term populair door haar rapport in 1987.

198

Duurzame ontwikkeling met betrekking tot

toerisme neemt aanvang vanaf 1990 en legt vooral de nadruk op het verkleinen van de voetafdruk op natuur en cultuur, die het resultaat is van toeristische ontwikkeling.

199

Resultaten worden eerder geëvalueerd vanuit culturele en natuurgerichte, dan vanuit economische invalshoek. Toch wordt ook rekening gehouden met de behoefte aan economische winst. Belangrijke kenmerken van een duurzame ontwikkeling zijn bijvoorbeeld natuur en ecologie vriendelijk denken. Dit wil zeggen dat men inspanningen levert om het ecologische systeem gezond te houden en op lange termijn de natuur te beschermen en te behouden. Een tweede kenmerk is het cultuur en sociaal vriendelijk denken, dit houdt sociale verantwoordelijkheid in, op lange termijn respect hebben voor sociale structuren en culturen, waarbij racisme uitgesloten is. 200

Tegenwoordig is het gewenst dat de term toerisme vanzelfsprekend ook inhoudt dat het duurzaam toerisme is, omdat van alle landen en organisaties verwacht wordt dat ze zich inzetten voor een duurzaam toeristisch beleid. Het is niet zo dat ecotoerisme beschermend is voor de natuur en toerisme niet milieu en cultuur vriendelijk zou zijn.

201

Ecotoerisme is

eigenlijk een factor binnen duurzame ontwikkeling. Ecotoerisme is “Responsible travel to natural areas that conserves the environment and improves the well-being of local people.”202 Ecotoerisme is dus verantwoord reizen naar gebieden met een bepaald natuurlijke waarde waarbij men respect heeft voor het welzijn van die natuur en van de lokale bevolking en bijdraagt tot een verbetering en behoud van dit welzijn.

water, lucht verontreiniging, ontbossing, bodemerosie, dit kan natuurlijk effect hebben op het ecologische erfgoed van China en bijgevolg op het toerisme. Cf. Sofield ,T; Fung Mei, S. “Tourism Development and Cultural Policies In China” Annals of Tourism Research, 1998, Vol.25, Nr.2, pp.376,377. 198 Dit is een organisatie die onder de Verenigde Naties valt en werd in 1983 opgericht zie http://www.worldinbalance.net/agreements/1987-brundtland.php. geraadpleegd op 23/06/2009. 199 Het eerste voorstel i.v.m. duurzaam toerisme kwam op de Tourism Stream Conference die in 1990 in Canada gehouden werd. In 1995 volgende de Wereldconferentie van duurzaam toerisme georganiseerd door UNESCO, UNEP en de WTO. Hierin werd de handvest voor duurzaam toerisme opgesteld met richtlijnen en doelstellingen. Zie de website van the Global Development Research Center voor deze conferentie en het handvest http://www.gdrc.org/uem/eco-tour/charter.html . In 1997 tijdens de 19 De algemene vergadering nemen de Verenigde Naties het onderwerp duurzaam toerisme voor het eerst op in hun agenda. Cf. Yanling, Z. “Towards Sustainable Chinese Tourism : Industry, Corporate Management and Eco-tourism”. Berlijn: Wissenschaftlicher Verlag Berlin, 2008, p.53; http://www.gdrc.org/ geraadpleegd op 22/06/2009. 200 Definitie komt uit Yanling, Z. “Towards Sustainable Chinese Tourism : Industry, Corporate Management and Eco-tourism”. Berlijn: Wissenschaftlicher Verlag Berlin, 2008, p.53. 201 Cf. Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd; 2001, p.143. 202 Definitie komt van de website van de Internationale Vereniging van Ecotoerisme, www.ecotourism.org geraadpleegd op 21/06/2009. 55

Wen en Tisdell, auteurs van het boek “Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism” gaan ervan uit dat er nog geen sluitende definitie is voor ecotoerisme maar er zijn drie basiskenmerken aanwezig. Ecotoerisme houdt in dat er naar gebieden wordt gereisd waar de natuur goed bewaard is, tijdens de activiteiten van het ecotoerisme wordt de natuur beschermt en het behoud ervan gepromoot, verder leggen ze ook de nadruk op het educatieve aspect tegenover de reizigers. Met betrekking tot China merken ze op dat ecotoerisme niet alleen aspecten inzake natuur omvat maar ze benadrukken dat in het binnenland cultureel ecotoerisme van de minderheden een zeer groot aandeel heeft. Hiermee besluiten ze dat het wellicht zo is dat er in China in het binnenland meer sprake is van ecotoerisme dan aan de kustgebieden omdat in het binnenland meer culturele en natuurlijke rijkdommen zijn. 203 Verder gaan zij ook kritisch om met de verhouding ecotoerisme en economische winst. Ecotoerisme mag niet zomaar als een wondermiddel gezien worden. Zij stellen dat er noodzakelijk een impact is op de omgeving bij eender welke vorm van toerisme. Vanaf er sprake is van groei, hoe klein ook, dan is er sprake van nietduurzaamheid omdat men ingaat tegen de uitputbaarheid van het milieu. Deze kwetsbaarheid van ecotoerisme maakt dat de duurzame ontwikkeling die zij poogt te doen ook risicovol kan zijn. Bovendien gaat ecotoerisme vaak naar plaatsen en culturen die kwetsbaar zijn, en door de groei van het ecotoerisme gaan ook meer mensen naar die specifieke regio‟s. 204

Sinds 1993 werd ecotoerisme voor het eerst in China geïntroduceerd naar aanleiding van een conferentie in Peking over natuurbescherming.205 Het is echter vooral de laatste jaren effectief in gebruik. De ontwikkeling van ecotoerisme in China houdt nauw verband met beschermde natuurgebieden, wouden, en plaatsen met een hoog cultureel belang. In 1982 werd het eerste nationaal park in Hunan 湖南 opgericht en dit betekende de start voor het ecotoerisme in China. 206 In 1999 werden enkele activiteiten georganiseerd waardoor dit ecotoerisme en ecologische regio‟s nog meer werden gepromoot. Een voorbeeld is de “ 99 Ecological and 203

Cf. Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001, p.147. 204 Cf. Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001, pp.156,157,163. 205 Dit was tijdens de eerste conferentie over de bescherming van nationale parken en natuurbeschermingsgebieden in oost Azië. In Peking, 1993. Cf.. Yanling, Z. “Towards Sustainable Chinese Tourism : Industry, Corporate Management and Eco-tourism”. Berlijn: Wissenschaftlicher Verlag Berlin, 2008, p.116. 206 Het eerste park was het Zhangjiajie nationaal park, Zhangjiajie guojia senlin gongyuan 张家界国家森林公园 nadien werden er in een mum van tijd tal van wouden, en beschermde gebieden erkend, allemaal in het teken van dit ecotoerisme. Cf. Yanling, Z. “Towards Sustainable Chinese Tourism : Industry, Corporate Management and Eco-tourism”. Berlijn: Wissenschaftlicher Verlag Berlin, 2008, p.118. 56

Environmental Activities” en de “99 Kunming International Expo”. In 2001 werd een onderzoek gedaan naar deze beschermde gebieden, van de 100 beschermde gebieden boden er 82 toeristische diensten aan. Deze gebieden trekken ook bijzonder veel toeristen aan, de huidige cijfers spreken over 25 miljoen bezoekers per jaar, hiermee komt 0,52 billioen renminbi 人民币(RMB) binnen. 207 Vaak is het zo dat op provinciaal niveau het bewustzijn van de lokale bevolking nog niet genoeg is aangewakkerd om tot actie over te gaan, waardoor de toeristische diensten nog niet op punt staan in deze gebieden. Een ander probleem is de inefficiëntie en tekort aan marketingmogelijkheden om de regio‟s te promoten. Voor sommige regio‟s is dit ecotoerisme in beschermde natuurgebieden echter een zeer belangrijke bron voor economische ontwikkeling. Deze gebieden voor ecotoerisme kunnen in negen categorieën worden ingedeeld, afhankelijk van wat de regio te bieden heeft.208 De Chinese Toeristische organisatie CNTA en verwante organisaties houden zich bezig met de ontwikkeling van deze gebieden.209 4.2.4.2 Problemen inzake duurzame toeristische ontwikkeling in China De voorgaande vernoemde voordelen van toeristische ontwikkelingen kunnen pas volledig tot hun recht komen als de bestaande problemen inzake toeristisch beleid worden aangepakt. Toerisme als economische groeipool is meer dan een overvloed aan bars, hotels, souvenirshops. Management, planning en beleid, opleiding, marketing, infrastructuur en het behoud van de omgeving en cultuur. Deze zes factoren moeten eerst in evenwicht zijn.210 Zoals in het hoofdstuk over de eerste wildgroei van het toerisme reeds vermeld werd, zijn er vooral problemen in verband met het beleid, de planning en het tot stand brengen van een duurzame toeristische ontwikkeling. Het eerste belangrijke probleem is de dominantie van de overheid in de economie van China. De overheid als leiding van een toeristisch bedrijf heeft geen positieve invloed op de duurzame ontwikkeling van de toeristische industrie. Toerisme wordt in dit geval aanzien als een puur winstgevende sector. Vervolgens gaan ook lokale overheden zo omgaan met de ontwikkeling van toerisme, vaak is een betere economische prestatie voor ambtenaren de drijfveer om een betere positie te verkrijgen. Bij gevolg wordt 207

Een euro staat gelijk aan 9,63704 Chinese yuan CNY Renminbi. Cf. www.xe.com geraadpleegd op 29/07/2009. 208 De negen ecologische categorieën zijn; de berg, meer, woud, prairie en marine gebieden, gebieden om vogels te bekijken, ijs en sneeuw landschappen, trekking en wandelgebieden, en gebieden om wateractiviteiten te doen. Cf. Yanling, Z. “Towards Sustainable Chinese Tourism : Industry, Corporate Management and Eco-tourism”. Berlijn: Wissenschaftlicher Verlag Berlin, 2008, p.120. 209 Cf.Yanling, Z. “Towards Sustainable Chinese Tourism : Industry, Corporate Management and Eco-tourism”. Berlijn: Wissenschaftlicher Verlag Berlin, 2008, pp.117-120. 210 Cf. Honggen, X. “The discourse of power: Deng Xiaoping and Tourism Development in China” Tourism Management , 2006, Vol.27, p.809. 57

de bescherming van de natuur, lokale bevolking en erfgoed verwaarloosd. Hiervan dragen die lokale bevolking en natuur op lange termijn de gevolgen. Dit fenomeen doet zich vooral voor in de armere, vaak etnische gebieden, waar toerisme puur aanzien wordt als een middel om welvaart te creëren.211 Hierin wordt opnieuw een nadeel van decentralisatie duidelijk, er is geen centrale controle meer en de lokale overheden zijn door concurrentiedruk gedreven om zo groot mogelijke economische winsten te maken met vaak corruptie als middel. Een tweede groot probleem is de feitelijke planning, het toerisme is in China feitelijk ontstaan zonder een theoretische basis. De idee van toeristische planning is bijgevolg recent. Het is in feite maar sinds 2000, toen het CNTA richtlijnen heeft opgesteld dat er aan effectieve toeristische planning wordt gedaan. Dit is de Tourism Development Planning Regulation.212 Toch worden vandaag de dag de negatieve gevolgen van toeristische ontwikkelingen vaak genegeerd en focussen, vooral veel lokale plannen, zich op snelle en directe socio-economische voordelen. Zo werden veel projecten te snel gestart zonder een voorgaande kostenbaten analyse of onderzoek. Dit om snel te kunnen beantwoorden aan de toenemende vraag. Zonder degelijke afspraken ontstaat er snel wildgroei van accommodatie en attracties met faling als gevolg. Het duurzame toerisme dat in theorie nu wel is uitgebouwd laat in de praktijk soms te wensen over. Een degelijke planning uitwerken waarin het behouden van natuurlijke en culturele rijkdommen wordt herkend, alsook de negatieve inpakt van toeristische ontwikkeling bleef uit tot in 2001. Het tiende vijfjaren plan over de ontwikkeling van het nationaal toerisme werd dan opgesteld met behulp van wetenschappelijk onderzoek door echte experts in het vak. Naast deze experts is ook de lokale bevolking belangrijk bij het ontwikkelen van toeristische activiteiten in een regio. 213 De inspraak die gemeenschappen en samenlevingen hebben bij 211

Dit is een zeer typische houding waarmee de provincies uit het westen omgaan met het ontwikkelen van toerisme. Algemeen echter is het echter ook zo dat in China de toeristische ontwikkelingen vooral worden gezien in het licht van economische vooruitgang. In het westen houdt men al langer rekening met de negatieve effecten van toerisme, in China gebeurt dit nog niet genoeg. De reden hiervoor is eenvoudig, veel mensen uit armere regio‟s zien geen nut in prachtige landschappen als ze honger lijden, als ze dan dankzij toeristische ontwikkelingen betere levensomstandigheden hebben maakt het niet veel uit of er vervuiling bij komt kijken of niet. Cf. Jigang, B; Jiuxia, S. “ Differences in Community Participation in Tourism Development Between China and the West.” Chinese Sociology and Antropology, 2007, Vol.39, Nr.3, pp.13,14,15. 212 In deze toeristische planning wordt vooral de nadruk gelegd op de plaats die toerisme inneemt in een markteconomie en het belang ervan. Critici wezen erop dat er geen verwijzing is naar duurzaam beleid inzake socio-culturele en natuur factorenNa deze regulering werden tal van andere richtlijnen opgesteld voor een goede ontwikkeling van de toeristische sector, bijvoorbeeld, enkele boeken uitgegeven door het CTA, “Tourism Planning Practice Guideline”, “Qualifications of Tourism Planning Institutes” e.a. Cf. Yanling, Z. “Towards Sustainable Chinese Tourism : Industry, Corporate Management and Eco-tourism”. Berlijn: Wissenschaftlicher Verlag Berlin, 2008, pp.45,46. 213 De gemeenschapsparticipatie houdt in dat tijdens het proces van toeristische ontwikkeling, de bevolking medezeggenschap heeft inzake beslissingen, planning, management en toezicht op de toeristische activiteiten. De gemeenschap ondergaat de ontwikkeling niet alleen maar ze neemt er bewust aan deel . Cf.Jigang, B; Jiuxia, S. “ Differences in Community Participation in Tourism Development Between China and the West.” Chinese Sociology and Antropology, 2007, Vol.39, Nr.3, p.9. Meer hierover in volgend hoofdstuk. 58

deze ontwikkelingen is vaak zeer klein. 214 Het derde probleem is dat de planningen en theorieën in verband met toeristische ontwikkeling vaak niet worden toegepast en dat er ook geen uitgeschreven wetten voor de implementatie ervan bestaan. Bovendien zijn sommige plannen niet duidelijk, dit geeft een inefficiënte uitvoering ervan als gevolg. Voor het bekomen van duurzaam toerisme is dit tekort aan een welomschreven wet een zeer groot obstakel. Een vierde probleem stelt zich rond het samenwerken en delen van informatie door verschillende sectoren die betrekking hebben tot toerisme en duurzame ontwikkeling. Door zich te sterk aan administratieve grenzen vast te houden kunnen sommige plannen niet in werking treden. Duurzaam toerisme is niet enkel een kwestie van economisch denken. Ook instellingen die stedelijke planning doen als instituten die zich met geografische, culturele en natuuronderzoeken bezighouden kunnen hun bijdrage leveren tot duurzaam toerisme. Een laatste probleem heeft te maken met de opleiding van de mensen die zich met deze planning van duurzaam toerisme bezighouden. Vaak zijn het mensen die er door de grote vraag naar experts zijn ingerold maar met weinig effectieve ervaring in het vak. Het zijn vaak onderzoekers in de antropologie, economie, stedelijke bouwkunde of geografie. Dit wordt ook weerspiegeld in hun planning waardoor de nadruk soms te sterk op één aspect komt te liggen. Soms is het ook zo dat de lokale overheden verantwoordelijk zijn voor het opstellen van een toeristisch plan. Deze ambtenaren hebben echter geen achtergrondkennis van de toeristische sector en zijn in feite niet bekwaam voor deze taak. Als oplossing hiervoor zullen academici en raadgevers uit toeristische instituten bijstaan in dit werk. Niet alle steden en dorpen hebben echter toeristische instituten, in dat geval staan vaak afgevaardigden van economische instituten bij in het opstellen van plannen. De laatste jaren zijn er wel meer scholen die opleidingen of trainingen aanbieden in verband met toeristische ontwikkeling. Deze opleidingen moeten wel kritisch kunnen omgaan met het probleem dat zich stelt en continu de snel groeiende toeristische industrie in het land proberen bijhouden.215 4.2.4.3 Toerisme ter ondersteuning van de lokale economie: de westelijke provincies en Yunnan. Toerisme heeft de welvaart van een groot deel van de bevolking doen stijgen, bovendien werd China tegen eind 1999 een drijvende kracht in Azië, ook ter stimulans van andere Aziatische 214

Aan dit tekort aan zeggenschap van de lokale gemeenschappen geeft men vaak de reden dat China voor duizenden jaren een beleid heeft gehad waarin bepaalde beslissingen van enkele hooggeplaatste personen kwamen en waarin publiek zeggenschap onnodig,onrealistisch en eerder problematisch is in bepaalde regio‟s. Cf. Yanling, Z. “Towards Sustainable Chinese Tourism : Industry, Corporate Management and Eco-tourism”. Berlijn: Wissenschaftlicher Verlag Berlin, 2008, p.47. 215 Cf. Yanling, Z. “Towards Sustainable Chinese Tourism : Industry, Corporate Management and Eco-tourism”. Berlijn: Wissenschaftlicher Verlag Berlin, 2008, pp.42-52. 59

landen. Volgens gegevens van het UNWTO zou tegen 2020 China de belangrijkste toeristische bestemming zijn, het UNWTO voorspelt dan 137,1 miljoen internationale toeristen in China, daar waar in 1996 er 22,8 miljoen internationale toeristen waren. Dit betekent een jaarlijkse groei van 8%.216

De voordelen die het toerisme als groeipool in China met zich meebrengt zijn vooral van sociaal en economische aard. 217 Er komen ten eerste veel buitenlandse valuta het land binnen, ten tweede zijn er de stijgende investeringen van de overheid.

218

Een derde belangrijk

voordeel is de stijgende werkgelegenheid en mogelijkheden tot bedrijfsvorming.219 Als laatste voordeel is er de verdere uitbouw en de verbeteringen die kunnen worden aangebracht in toeristische voorzieningen. Dit zijn verbeteringen die niet alleen het toerisme dienen maar vaak ook een verbetering betekenen voor de lokale bevolking, bijvoorbeeld elektriciteit, aanleg van wegen,… . 4.2.4.3.1 Toeristische ontwikkeling in de westelijke provincies De provincies in het binnenland hebben een minder ontwikkelde economie en soms slechte levensomstandigheden.220 Met het oog op toetreding tot de World Trade Organisation (WTO) in 2001 zou China er voor zorgen dat haar economie een jaarlijkse groei kende van 10% over de periode 1978-2000. De provincies aan de kustregio kenden een economische groei van 14% maar de westelijke provincies hadden slechts 6,9% groei. De ongelijkheid tussen de kustgebieden en de binnenlandse regio‟s kent meerdere redenen. 221 Het oosten was al langer 216

Cf. Harrison, D. “Tourism and the Less Developed world: Issues and case studies.” Oxon: CABI Publishing, 2001, pp.98,113-118. 217 Francis Perroux is de bedenker van de groeipool theorie in 1955. Toegepast op toerisme verwijst het naar de toepasbaarheid, de nadelen en redenen van faling als toerisme de leidende industrie is, dit is vaak het geval in regio‟s waar men anders geen sterke economie heeft. De groeipool theorie heeft betrekking tot ongelijkheid en regionale ontwikkeling en behoort vooral tot het economische veld. Voor meer info zie: Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001, pp.249-276. 218 Dit wordt uitgedrukt in US dollar, in 2002 was er een inkomst van 203,85 (100miljoen) US dollar, in 2007 is dit gestegen tot 419,19(100miljoen) US dollar, de belangrijkste bronnen zijn transport, shopping, publiek transport en verblijfsaccommodatie. Inkomsten uit het binnenlandse toerisme zijn natuurlijk ook belangrijk, door een stijging van dit inlandse toerisme is er ook een stijging van de opbrengsten, in 1994 werd er in totaal 1023,5(100miljoen) yuan uitgegeven, in 2007 steeg dit bedrag tot 7770,6 (100miljoen)yuan. Cf. Zhonghua renmingongheguo guojia tongjiju 中 华 人 民 共 和 国 国 家 统 计 局 National Bureau of Statistics of China www.stats.gov.cn.org, geraadpleegd op 22/06/2009. 219 De directe tewerkstelling door toerisme bestaat uit 17383150 jobs in 2006, dit is ongeveer 1,9% van de totale tewerkstelling. Dit zijn jobs die rechtstreeks met toerisme te maken hebben. Indirecte tewerkstelling bestaat uit leveranciers van goederen en diensten voor activiteiten gerelateerd aan het toerisme. Cf. Yanling, Z. “Towards Sustainable Chinese Tourism : Industry, Corporate Management and Eco-tourism”. Berlijn: Wissenschaftlicher Verlag Berlin, 2008, pp.42,43. 220 Zie bijlage vijftien, De westelijke provincies. 221 Sommige onderzoekers gaan er van uit dat permanente ongelijkheid tussen regio‟s vaak bestaat uit een stedelijke kern en een omliggende vaak rurale periferie. Cf. Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s 60

het economisch centrum van China omdat zij door hun ligging zeer toegankelijk waren voor internationale contacten. Aan de kustgebieden zijn bijgevolg ook zeer veel internationale bedrijven en is internationale export veel gemakkelijker dan in het binnenland. Tijdens de Maoïstische periode werden ontwikkelingsstrategieën bedacht om een evenwicht te bekomen, de nadruk lag echter te veel op industrialisering waardoor er geen grote sociale bijdrage werd geleverd.222 Tijdens de hervormingsperiode werden politieke en economische maatregelen niet tegelijkertijd in alle provincies doorgevoerd. Eerst werd er in de oostelijke provincies geïnvesteerd. Guangdong 广东 en Fujian 福建 zijn dan ook de groeipolen van China. Ook de directe buitenlandse investeringen weerspiegelen deze trend, in 2002 ging 86% van de investeringen nog naar de kustgebieden. Op vlak van toerisme zijn er gelijkaardige tendensen. Van de 12 topgebieden waren er 9 aan de oostkant van China gesitueerd. Van de binnenlandse topgebieden waren Yunnan en Shaanxi 陕西 de belangrijkste.223 De overheid heeft in de recente jaren al flink geïnvesteerd, bijvoorbeeld door middel van het Western Development Programma. Er werd gewerkt aan de toeristische infrastructuur uit regio‟s uit het Westen om daar meer toeristen naar toe te lokken en ook om de economie daar te stimuleren. Bovendien probeert men ook de directe buitenlandse investeringen in deze regio‟s te laten toenemen. De uitbouw van toerisme in minder ontwikkelde regio‟s kan er voor zorgen dat de kloof tussen het rijkere oosten van China en het armere binnenland kleiner wordt.224 Van de totale inkomsten uit toeristische activiteiten zou 1/3 afkomstig zijn van het westen van het land. Doordat het toerisme groeit in die minder ontwikkelde gebieden, kunnen de inkomsten daar ook verhogen waardoor de welvaart kan verbeteren. De welvaart is al licht gestegen. In die mate dat op sommige plaatsen de ergste vormen van armoede verdwenen zijn

Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001 ,p.54. 222 In de periode 1953 tot 1957 werden van de 694 projecten er 472 in het binnenland uitgevoerd, vaak waren dit fabrieken die werden opgericht op afgelegen plaatsen. Cf. Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001, p.65. 223 Cf. Jackson, J. “Developing regional tourism in China: The potential for activating business clusters in a socialist market economy”. Tourism Management, 2006, Vol.27, pp.696-698; Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001, pp. 63,65,68. 224 Vanaf de hervormingen in 1978 groeide de tertiaire sector in China zeer snel, in 1995 maakt het 31,1% uit van het totaal binnenlands product. Toerisme als onderdeel van de tertiaire sector is een de snelst groeiende sectoren hiervan. Daarom is het een logische redenering om toerisme als groeipool in te zetten in de westerse provincies van China om een evenwicht te creëren in economische groei in het land. Cf. Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001, p.281. 61

maar deze gebieden zijn nog steeds zijn arm in vergelijking met de oostkust.225 Tabel vier geeft het internationaal toerisme en de opbrengsten weer in vier provincies uit het westen. 226

Aankomsten /per 10 000, Inkomsten/ usd,miljoen

1995

2000

2007

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

Totaal

aankomsten

inkomsten

aankomsten

inkomsten

aankomsten

inkomsten

Qinghai

1,33

2

3,26

7

5,00

16

Sichuan

37,67

125

46,20

122

170,87

382

Xinjiang

20,36

74

25,61

95

43,84

162

Yunnan

59,69

165

100,11

339

221,90

860

Tabel 3: Het aantal aankomsten en inkomsten in vier westelijke provincies tussen 1995 en 2007.

227

4.2.4.3.2 Toerisme ter armoedebestrijding in Yunnan De provincie Yunnan is na Shaanxi China‟s populairste provincie in het binnenland en op nationaal vlak is het de zesde grootste trekpleister in China.228 In 2001 waren er meer dan 2,1 miljoen internationale bezoekers in Yunnan.229 De Chinese toeristen waren met ongeveer 45 miljoen.230 De combinatie van het rijke culturele leven, het zachte klimaat in het zuidwesten van het land zijn grote pluspunten.231 Voeg daarbij de prachtige fauna en flora van Yunnan en men heeft de ideale vakantieplaats voor natuur en cultuurliefhebbers die een andere kant van China willen ontdekken.232

225

Cf. Donaldson, J. “Tourism, Development and Poverty Reduction in Guizhou and Yunnan”. The China Quarterly, 2007, Nr.190, p.334. 226 De inkomsten uit het internationaal toerisme omvatten de uitgiften die buitenlanders doen, dit zijn zowel vreemdelingen als overzeese Chinezen, mensen van Hong Kong, Macao of Taiwan die naar het vasteland komen. Dezelfde redenering gaat op voor het totaal aantal aankomsten, om een correcte vergelijking te maken. 227 Gegevens van dit schema komen van het National Bureau of Statistics of China Zhonghua renmingongheguo guojia tongjiju 中华人民共和国国家统计局 www.stats.gov.cn.org, geraadpleegd op 22/06/2009. 228 Zie bijlage zestien, De provincie Yunnan. Voor situering van de in dit werk verder vermelde plaatsnamen die in Yunnan gelegen zijn. 229 Door zuidwestelijke ligging van China is het steeds meer een vakantiebestemming voor inwoners van andere Aziatische landen. Het intra-regionale toerisme is zeer sterk toegenomen. Belangrijke landen van oorsprong zijn Japan, Singapore, Thailand en Maleisië. Cf. Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001, p.233. 230 In 1992 waren dit nog 210 000 internationale bezoekers en 11,1miljoen Chinese bezoekers. Cf. Donaldson, J. “Tourism, Development and Poverty Reduction in Guizhou and Yunnan”. The China Quarterly, 2007, Nr.190, p.336. 231 Van de 56 minderheidsgroepen die in China herkend zijn kunnen er ongeveer 25 in Yunnan teruggevonden worden. Cf. Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001, p.230. 232 Yunnan is een paradijs aan variëteiten van planten en dieren, 2700 soorten bomen van 87 families, 300 aromatische planten, 21000 soorten sierplanten, 1000 medische planten, 102 natuur reservaten, 78 woud en wildlife domeinen, 32 parken en bosgebieden, 50% van China‟s gewervelde dieren zijn hier aangetroffen. Cf. 62

De toeristische sector nam in Yunnan ook aanvang na de opendeurpolitiek in 1978 en is het toerisme is er zelfs de leidende industrie geworden. Dit komt onder andere door een groei van de toeristische industrie op wereldniveau. Bovendien heeft Yunnan een rijke bron aan culturele en natuurlijke toeristische attracties. Ook de bereikbaarheid is de laatste 20 jaar sterk verbeterd door uitbreiding van de transportmogelijkheden. Er zijn zeven internationale luchtvaartmaatschappijen en 46 binnenlandse die meer dan 260 lijnvluchten per week voorzien naar Yunnan. Door het succes van de uitbouw van onder andere Lijiang, Dali 大理 en Xishuangbanna 西双版纳 als toeristische oorden verwacht men een nog grotere stijging van de economische

opbrengsten

door de toeristische sector.

233

Toerisme als

armoedebestrijding kan slechts als de opbrengsten verspreid worden over een grote laag van de bevolking. Een ongelijke spreiding van de toeristische activiteiten en te weinig betrokkenheid door de lokale bevolking kunnen dit in de weg staan. 4.2.4.3.2.1 Ongelijke spreiding van toeristische activiteiten

De stijging van toeristische activiteiten is pas iets positief als een groot deel van de bevolking van Yunnan ook kan mee genieten van die opbrengsten. Een ongelijke spreiding van toeristische activiteiten kan dit in de weg staan. Yunnan kan worden opgesplitst in zes toeristische regio‟s naar gelang hun geografische ligging. Het middelste gebied, waar het toerisme in Yunnan zich eerst ontwikkelde door de eenvoudige toegankelijkheid, en waar ook de provinciehoofdstad Kunming ligt, trekt de helft van de toeristen aan die naar Yunnan komt. Later verspreidde het toerisme zich naar het noorden en zuiden van de provincie.234 De vier belangrijkste toeristische projecten in Yunnan zijn het aan Laos en Myanmar grenzende Xishuangbanna, de provinciehoofdstad Kunming 昆明, Dali en Lijiang, de heimat van de Naxibevolking235. Deze gebieden werden als eerste gepromoot en gesponsord door de overheid236. In 1995 werd in een speech door vice-premier Zhu Rongji 朱镕基 aangekondigd

Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001, pp.229,230. 233 Cf.Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001, pp.283-285. 234 Cf.Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001, p.231. 235 De Centrale overheid nam in 1982 drie gebieden uit Yunnan op als toeristische projecten, dit waren Xishuangbanna, Dali en Kunming, in 1985 kwam Lijiang daarbij. Cf. Donaldson, J. “Tourism, Development and Poverty Reduction in Guizhou and Yunnan”. The China Quarterly, 2007, Nr.190, p.339. 236 Naast directe financiële sponsoring werd ook gebruik gemaakt van media zoals radio en televisie om regio‟s in Yunnan te promoten, bijvoorbeeld in 1995 werd aan de hand van de tv-serie “Cursed Debt” Nie Zhai 孽债 reclame gemaakt voor de toeristische regio Xishuangbanna. Cf. Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001, p.234. 63

dat deze gebieden officieel niet-arme gebieden waren en dat er op grote schaal aan toeristische activiteiten mocht gedaan worden. Naast grootschalige hotels, restaurants, uitbouw van het wegennet werden ook buitenlandse investeringen gezocht. Door dit soort opdeling die de overheden ook in de hand werken zien we een splitsing tussen de armere en niet armere gebieden in Yunnan. Deze laatste worden volop gesteund door de overheid. Bijgevolg genieten de armere dorpjes niet mee van de opbrengsten van toeristische ontwikkelingen. Oorspronkelijk werden de gewone mensen echter wel gemotiveerd om deel te nemen aan toeristische activiteiten. De eerste toeristen die naar Yunnan kwamen waren trekkers. Zij gingen vooral naar de bovenweg van de kloof van de springende tijger hutiaoxia 胡跳峡237 en verbleven bij particulieren. Een verblijf koste toen niet meer dan 20RMB, wat overeenkomt met ongeveer twee euro. Dit maakte dat de lokale bevolking al iets kon bijverdienen en dat toerisme kon bijdragen tot armoedebestrijding. Toen men meer wou verdienen dan alleen de verdiensten van dit rugzaktoerisme, stonden de lokale overheden in voor hotels, restaurants, om ook andere soorten toeristen aan te trekken. Alles werd op den duur van bovenaf gesitueerde instanties geregeld en het werd meer gestructureerd en minder spontaan. De grote investeerders van aan de kust, vaak Han Chinezen, de overheden en privéondernemingen zijn de grote verdieners aan de sector238. In feite is de toeristische industrie in het binnenland een door de Han gedomineerde industrie waarmee de lokale bevolking uit het binnenland niet kan concurreren door te kort aan kennis. Deze Han zorgen er ook voor dat hun familie of kennissen daar worden tewerkgesteld, ook in shows en dergelijke waardoor de armere mensen er soms buiten staan. De lokale bevolking werkt wel nog in de sector, maar vaak als onderbetaalde arbeidskracht.239 De Han dominantie in de toeristische industrie roept vaak vragen op met betrekking tot de regionale autonomie die bepaalde etnische minderheden hebben. 240 De lokale bevolking zou graag over meer autonomie beschikken om te kiezen wat er gebeurt met hun toeristische bronnen en 237

Dit is een kloof van 16km op aardeweg die doorheen de Haba berg Habashan 哈巴山 gaat, en een prachtig uitzicht biedt op de Jinsha rivier Jinshajiang 金沙江. Cf. Donaldson, J. “Tourism, Development and Poverty Reduction in Guizhou and Yunnan”. The China Quarterly, 2007, Nr.190, p.333; Voor situering zie bijlage zeventien, Kaart Lijiang. 238 Cf. Yang,L; Wall,G. “Ethnic Tourism Development: Chinese Government Perspectives.” Annals of Tourism Research, 2006, Vol.35, Nr.3, pp.759,760. In feite zijn er vier grote belanghebbers in de toeristische ontwikkelingen , dit zijn de overheden, de lokale bevolking, de toeristische ondernemingen en de toeristen. Yang,L; Wall,G. “Etnic Tourism: A Framework and an Application.” Tourism Management, 2008, p.6. 239 Cf. Yang,L; Wall,G. “Etnic Tourism: A Framework and an Application.” Tourism Management, 2008, p.6. 240 Veel westerse toeristen willen liever meer autonomie voor de lokale bevolking inzake toeristische ontwikkelingen, omdat dit voor meer authentieke expressie zorgt. De Chinese toeristen daarentegen vinden het juist zeer belangrijk dat de overheden deze zaken zoveel mogelijk regelen. Cf. Yang,L; Wall,G. “Etnic Tourism: A Framework and an Application.” Tourism Management, 2008, p.6. 64

plaatsen. 241 Van indirecte opbrengsten zoals aanvoer van eten, dat vaak voortkomt uit de landbouw of akkerbouw werkzaamheden van de lokale bevolking, komt ook al niet veel meer in huis. Want veel van het eten voor hotels is import geworden. Daarnaast zijn er nog de toeristentaksen en andere administratieve ontvangsten die door de lokale overheden worden geïnd. De taksen gaan niet naar armere dorpen maar worden geïnvesteerd in de hoofdsteden. De feitelijke armoede bestrijding waarvoor toeristische ontwikkelingen oorspronkelijk zou kunnen dienen komt niet tot haar recht. De economie groeide wel maar de armoede verminderde niet in bepaalde plaatsen. Dit is een probleem inzake toeristisch beleid in minder ontwikkelde gebieden dat veel aandacht verdient. Want uiteindelijk zijn de etnische minderheden en de natuurlijke omgeving in Yunnan vaak de reden waarom mensen de dorpen bezoeken. De lokale gemeenschappen zouden meer persoonlijke training en opleiding moeten kunnen genieten om ook meer actief betrokken te zijn in de toeristische activiteiten.242 4.2.4.3.2.2 Betrokkenheid van de lokale bevolking in de toeristische projecten

De betrokkenheid van de lokale bevolking met de toeristische activiteiten heeft met meer te maken dan enkel met de financiële kant. De etnische bevolkingsgroepen werden vaak aan grote massa‟s toeristen blootgesteld zonder dat ze daar eigenlijk genoeg op voorbereid waren. Door het toerisme komt de lokale bevolking in een totaal nieuwe fase. Ze beseft dat ze plots het object van attractie geworden is. Bovendien is het een contact met nieuwe mensen die anders zijn dan hen. Dit kan afkeer of afzondering teweegbrengen, maar eventueel ook een heropleving van de eigen culturele patronen of een aanpassing naar de levensstijl van de toeristen. Het contact dat de inheemse bevolking heeft met toeristen kan dus grote gevolgen hebben voor de toeristische vraag. Volgt er een gastvrijheid van de lokale bevolking dan zal de vraag stijgen, en vice versa. Deze zaken hangen grotendeels af van hoe hoog de graad van deelname van de lokale bevolking is aan de toeristische activiteiten. Uiteraard is het gedrag van de toerist ook bepalend. Individuele toeristen zullen een minder grote inpakt en minder bedreigend overkomen dan een grote groep. Ook het ecotoerisme betekent voor de lokale bevolking een verandering. Zij moeten plots leren om duurzamer om te gaan met de grondstoffen en de natuur, en leren dat bepaalde fauna en flora beschermd worden. Het wel of niet betrokken zijn van de lokale gemeenschap, door middel van opleiding, tewerkstelling of

241

Cf.Yang,L; Wall,G. “Ethnic Tourism Development: Chinese Government Perspectives.” Annals of Tourism Research, 2006, Vol.35, Nr.3, p.753. 242 Donaldson, J. “Tourism, Development and Poverty Reduction in Guizhou and Yunnan”. The China Quarterly, 2007, Nr.190, pp.333-344. 65

door financiële voordelen, is vaak de oorzaak van het lukken of mislukken van toeristische uitbouw in een regio waar etnische groepen leven.243 4.3

Toerisme in Lijiang: de heimat van de Naxi - bevolking

4.3.1 Etnisch toerisme als uitgangspunt Wat Lijiang en ook Yunnan in het algemeen typeert is dat er etnische minderheden wonen in een zeer mooie natuurlijke omgeving. Dit is vaak de reden waarom de dorpen die hier gesitueerd zijn worden bezocht. Etnische minderheden bezoeken is de focus van etnisch toerisme. Antropologe Valene Smith gebruikte de term voor het eerst.244 Etnisch toerisme is volgens Smith: “Toerisme voor het publiek waarbij de vreemde gewoonten en tradities van de lokale en vaak exotische bevolking de focus zijn”.245 Het exotische aspect is zeer belangrijk. Het is de psychologische drijfveer die achter etnisch toerisme zit. Het in contact komen met een andere, vreemde, onaangetaste, authentieke cultuur, die liefst zoveel mogelijk van de eigen cultuur verschilt. De mensen waar de toerist mee in contact komt zijn aan de andere kant vaak zeer nieuwsgierig naar die moderne toerist.246 Etnisch toerisme volgens Erik Cohen kan als volgt worden gedefinieerd. “Toeristische siteseeing activiteiten waarbij bepaalde groepen mensen de focus zijn, deze bevolkingsgroepen behoren cultureel, sociaal of politiek niet tot de meerderheidsbevolking van het betreffende land, maar leven toch binnen de grenzen van dat land, deze groepen hebben een eigen ecologische omgeving, culturele kenmerken, unieke levenswijzen of een levensstijl waardoor ze als anders worden aanschouwd als toeristische markers.” 247 Etniciteit en de couleur locale van een regio worden steeds meer ingezet om toerisme te promoten in landen met een groot etnisch kapitaal. De aandacht voor etniciteit geeft de 243

Cf. Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001, pp.162-165,239. 244 Vaak worden Aboriginal toerisme, tribaal toerisme en inheems toerisme ook gebruikt om naar hetzelfde concept te verwijzen. Aboriginal en inheems toerisme omvatten theoretisch enkel de aangeboren bevolking daar waar etnisch toerisme niet perse gebaseerd is op aangeboren bevolking. Cf. Yang,L; Wall,G. “Etnic Tourism: A Framework and an Application.” Tourism Management, 2008, p.1. 245 Eigen vertaling van de originele definitie. Cf. Yang,L; Wall,G. “Etnic Tourism: A Framework and an Application.” Tourism Management, 2008, p.1. 246 Cf. Yang,L; Wall,G. “Etnic Tourism: A Framework and an Application.” Tourism Management, 2008, pp.1,7. 247 Eigen vertaling van de definitie. Cf. Dong, E; Morais, D; Dowler, L. “Ethnic Tourism development in Yunnan, China: Revisiting Butler‟s Tourist Area Lifecycle”. In Murdy, J; et al. Proceedings of the 2003 Northeastern Recreation Research Symposium. Newtown Square PA: Department of Agriculture, Forest Service, Northeastern Research Station, 2004, p.165. zie ook de website van de USDA Forest Service, http://www.fs.fed.us/ne. 66

betreffende bevolkingsgroep de kans om hun tradities, taal, en trots te laten heropleven en hun identiteit te versterken. Als culturen door interne of externe factoren worden ondermijnd kan toerisme een bescherming bieden. Ook tradities en gebruiksvoorwerpen die als ouderwets aanzien worden of bijna niet meer worden gebruikt, kunnen zo nieuw leven worden ingeblazen. Aan de andere kant kan een heropleving en versterken van etnische identiteit minder gezag en controle betekenen voor de overheid. 248 De economische en sociale voordelen van toerisme werden reeds aangekaart. Hiernaast zijn ook veranderingen inzake levensstijl, cultuur en identiteit belangrijk in gebieden waar etnische minderheden leven. Het marketen van een etniciteit en de bevolking als object van toerisme gaan zien roept enkele vraagtekens en tegenstellingen op. Over deze problemen is al zeer vele geschreven. Een aantal onderzoekers focust zich op de negatieve gevolgen van toerisme zoals, milieuverontreiniging en economische en culturele uitbuiting. Hier ziet men etnisch toerisme als een inbraak op het sociaal-cultureel leven van de lokale bevolking, waarbij zij als een menselijke zoo worden tentoongespreid. 249 Ook het probleem rond de commercialisering van de authentieke cultuur om de toerist te dienen wordt aan de kaak gesteld. Andere onderzoekers benadrukken de positieve gevolgen zoals het behoud van natuur en cultuurreservaten, bijdrage aan culturele opbouw en de economische opbrengsten. Commercialisering van de cultuur in de vorm van toeristische kunst aanziet men hier als een herinterpretatie en een culturele of religieuze heropleving van culturele traditie in de plaats van het verloren gaan van authenticiteit. We gaan nog even in op de tegenstellingen moderniteit,economische vooruitgang en commercialisering enerzijds en cultureel behoud en authenticiteit anderzijds.250 4.3.2 Moderniteit, commercialisering en de bescherming van tradities en authenticiteit Het doel van toeristische ontwikkelingen in minder ontwikkelde gebieden in China is in theorie bijna altijd het verhogen van de levensstandaard van de bevolking en het stimuleren van de economie. Dit verbeteren van de levensomstandigheden gaat zeer vaak gepaard met modernisering. Natuurlijk gaan dan bepaalde levensstijlen en bepaalde handelingen verloren doordat er nieuwere moderne oplossing voor bestaan. Deze handelingen en levensstijlen zijn soms net dat wat een volk typeert en hen anders maakt. Een etnisch toerist gaat immers geen 248

Een te grote etnische zelfzekerheid kan leiden tot grotere eisen aan de overheid en kan een bedreiging vormen voor de eenheid van het land. Cf. Yang,L; Wall,G. “Ethnic Tourism: A Framework and an Application.” Tourism Management, 2008, p.2. 249 Oorspronkelijk stoorden ook veel inwoners zich aan het gedrag van de toeristen, die vaak te pas en ten onpas foto‟s namen, geen gepaste kledij droegen en vervuilden. Cf. Yang,L; Wall,G. “Etnic Tourism: A Framework and an Application.” Tourism Management,2008, p.3. 250 Cf. Yang,L; Wall,G. “Etnic Tourism: A Framework and an Application.” Tourism Management, 2008, pp.1-6. 67

duizenden kilometer afleggen om in een ander land een lokale bevolking aan te treffen die net dezelfde kledij draagt en ook een gsm gebruikt. Aan de andere kant heeft die lokale bevolking wel het recht om haar levensstandaard te verhogen. Vaak wordt echter door ondernemers bepaald welke elementen uit het culturele leven worden behouden, benadrukt en beschermd. Binnen het culturele exotisme is bijvoorbeeld de architectuur zeer belangrijk. De moderne bouwstijl wordt bijgevolg verboden op bepaalde plaatsen door de ondernemers. De lokale bevolking moet haar huizen herstellen en renoveren met hout of bamboe. Dit is een zeer moeilijke situatie, want de etnische minderheden komen continu in contact met toeristen en zien voortdurend de moderne levensstijlen waardoor ze ook de drang hebben om te moderniseren. De ondernemers proberen dan weer zoveel mogelijk moderniseringen in de dorpen tegen te houden. Naast het contact met de toeristen is zijn er ook de massamedia en economische hervormingen waardoor de lokale bevolking van etnische dorpen geprikkeld worden. Zij laten zeer vaak hun traditionele levenswijze achterwege om ook een moderne levensstijl aan te nemen en kopen elektrische huishoudtoestellen, brommertjes, TV‟s… . Ook hun traditionele landbouwactiviteiten worden verwaarloosd om in de toeristische sector actief te zijn. Dit zorgt soms voor grote teleurstelling bij de toeristen. Het zijn vooral de jongeren die de, vooral religieuze, tradities gemakkelijker achter zich laten. Voor hen primeert het om een job te hebben en voor het gezin te kunnen zorgen. Als het toerisme een job biedt dan is het behoud van cultuur niet zo belangrijk meer. De ouderen zijn veel bezorgder om die culturele veranderingen en zien vaak wel de negatieve gevolgen van toerisme in. Het voorstellen, marketen en commercialiseren van de minderheidsculturen wordt vooral door de overheid geregeld en gepromoot. De lokale overheden staan vaak voor de keuze tussen authentieke cultuur of een gewijzigde vorm ervan. De uiteindelijke beslissing wordt echter vaak genomen door de ondernemers die voor de staat werken. Zij kiezen wat de culturele expressie zal zijn en controleren de etnische bronnen naargelang de commerciële vraag. Zorgen dat de toerist tevreden is, is hun grootste zorg. Allerlei shows en volksdorpen zijn daar het resultaat van. De lokale bevolking wordt weergegeven zoals de toerist het verwacht, met grote aandacht voor het exotische. Soms worden elementen weggelaten of uitvergroot, de ondernemers nemen het concept authenticiteit duidelijk niet altijd serieus. Of iets als authentiek wordt geïnterpreteerd hangt af van stereotiepen en vooroordelen maar er is ook een verschil tussen de Chinese en de westerse toeristen. Chinese toeristen zien die etnische shows als een moment om eens te ontspannen en plezier te beleven. Voor Westerse toeristen is de echtheid doorslaggevend. Bijgevolg vinden veel toeristen de shows oppervlakkig en verkiest men om een natuurlijke omgeving te zien in plaats van iets dat in scène gezet is. Over68

commercialisering zorgt duidelijk voor ongenoegen bij de toeristen en zij vinden dat dit de waarde doet dalen. De minderheden zijn zich zelf ook vaak bewust van deze devaluering, vooral de ouderen beseffen dat er op die manier vaak een verkeerd beeld wordt gegeven van de bevolking. De jongeren zien vooral werk in deze commercialisering. Het is duidelijk dat de vier belanghebbende partijen in het toerisme ook vier verschillende eisen en verwachtingen hebben.251 4.3.3 Toerisme in Lijiang 4.3.3.1 Opkomst van het toerisme Lijiang ligt in het noordwesten van de provincie Yunnan, en was al sinds eeuwen het administratieve hart van het Naxi koninkrijk.252 Vandaag de dag wordt het ook wel eens de Chinese tuin van eden, of het Venetië van China genoemd door de combinatie van de prachtige architectuur in de oude stad en de natuurlijke omgeving. Deze oude stad gucheng 故 城 is een waar labyrint van steegjes met houten huisjes waardoor kanaaltjes stromen.253 Er zijn ongeveer een 4564 tal houten huisjes in de oude stad van Lijiang.254 Naast de oude stad is een zogenaamde nieuwe stad xincheng 新城 gebouwd. Deze werd gecreëerd met het oog op de bescherming van de oude stad. Op zich een ongewone beslissing gezien vele andere dorpen vanaf de jaren ‟50 begonnen te vernieuwen en investeren in betonnen bouwconstructies. In de nieuwe stad is plaats voor appartementen en moderne bouwstijl.255 Lijiang werd officieel voor toeristen geopend in 1985 en in dat jaar waren er 400 buitenlandse bezoekers. 256 In 1986 werd de oude stad van Lijiang erkend als nationale schat van China waardoor de bestemming ook aantrekkelijker werd. In de daaropvolgende jaren werden Lijiang en de Naxi - bevolking meermaals het onderwerp van zowel Chinese als internationale tv-documentaires en artikels uit tijdschriften. Bijvoorbeeld National Geographic en het reiscollum van de New York Times.257

251

Cf. Yang,L; Wall,G. “Etnic Tourism: A Framework and an Application.” Tourism Management, 2008, pp.6-8. Cf. Sofield, H.B. “Tourism and the Naxi Minority Nationality, Yunnan Province: A Case Study in Indigenous Tourism”. Australia:Tourism Programme Murdoch University, 1999, s.p. 253 Zie bijlage zeventien en achttien, Kaart Lijiang en Plattegrond van de Oude stad Lijiang. Ook voor de situering van plaatsnamen die verder vermeld worden. 254 Cf. Yamamura,T, Zhang, T.X; Fujiki, Y. “The Social and Cultural Impact of Tourism Development on World Heritage Sites: A Case of the Old Town of Lijiang, China,2000-2004.” WIT Transactions on Ecology and the Environment, 2006, Vol.97, p.119. 255 Cf. McKhann, C.,F. “Tourisme de Masse et Identité sur les Marches Sino-Tibétaines: Réflexions d‟un Observateur”. Anthropologie et Sociétés, 2001, Vol.25, Nr.2, pp.35,36. 256 Cf. Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001,p.238. 257 Cf. McKhann, C.,F. “Tourisme de Masse et Identité sur les Marches Sino-Tibétaines: Réflexions d‟un Observateur”. Anthropologie et Sociétés, 2001, Vol.25, Nr.2, p.39. 252

69

De grote stroom toeristen begon eigenlijk maar te komen nadat Lijiang op 3 februari 1996 door een aardbeving getroffen werd. 258 Nadien

besloot de United Nations Educational,

Scientific and Cultural Organization (UNESCO), de stad op de wereld erfgoedlijst te plaatsten. 259 Dit gebeurde in december 1997. Enkele bezienswaardigheden zijn de Jadedrakensneeuwberg yulongxueshan 玉龙雪山, de oude stad da yanzhen 大研镇, de poel van de zwarte draak,

heilongtan 黑龙潭 . 260 Het Lugu 泸沽 湖 meer en de kloof van de

springende tijger. 261 Tabel vijf geeft een overzicht van het totaal aantal toeristen dat Lijiang binnenkwam. Het cijfer blijft voortdurend stijgen en het grootste deel van de toeristen komt van de Chinese bevolking zelf. Volgens het toerisme bureau van Lijiang zouden er tegen 2010 een 15 miljoen tal toeristen moeten zijn in Lijiang. Hiervan zouden 450 000 internationale toeristen zijn, de jaarlijkse bedragen die door toeristen worden uitgegeven zouden 4 biljoen yuan zijn, waarvan 200 miljoen dollar. Dit telt voor de helft van de inkomsten van Lijiang. Hieruit blijkt het economische belang van de reissector in Lijiang.262

258

Dit was een aardbeving van 7op schaal van richter. Hierbij werden ongeveer 309mensen gedood en meer dan 4000 mensen gewond. De heropbouw en het herstellen van de stad na de ramp hield niet alleen in dat de bevolking werd geholpen maar ook het culturele patrimonium werd zo goed als mogelijk terug hersteld. Hierna werd de stad erkend door UNESCO. Cf. Earthquake reconstruction in the Old City of Lijiang, China. Evaluatie van de Independent Evaluation Group of World Bank Assistance for Natural Disasters, 2006, Gepubliceerd op www.worldbank.org. gepubliceerd op www.worldbank.org. geraadpleegd op 1/07/2009. 259 In volgend hoofdstuk gaan we verder in op de organisatie UNESCO. 260 De Jade- Drakensneeuwberg is op 15km van de oude stad gelegen, gaat 5596 meter boven zeeniveau, de belangrijkste top van de berg lijkt op een gigantische draak, vandaar de naamgeving. De berg is jaar in jaar uit bekleed met sneeuw, en betekent een belangrijke natuurlijke bron van watervoorziening voor de oude stad en voor tal van dier en plantensoorten die in het gebied rond de berg leven. Cf. Hong, Z. “The Sustainable Development of Tourism in Lijiang” Yunnan University of Finance and Economics, 2005 uitgegeven door de Millennium Ecosystem Organization op http://www.millenniumassessment.org. geraadpleegd op 1/07/2009. 261 Cf. Donaldson, J. “Tourism, Development and Poverty Reduction in Guizhou and Yunnan”. The China Quarterly, 2007, Nr.190, pp.345-347. 262 Cf. Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001, p.238. 70

1985

400 buitenlandse bezoekers

1999

1.733 000

199O

98 000 bezoekers

2000

2.580 000

1991

198 700

2001

2.900 000

1992

302 500

2002

3.270 000

1993

250 000

2003

/

1994

425 000

2004

/

1995

700 000

2005

3,4miljoen

1996

891 900

2007

4,6miljoen bezoekers

1997

1.350 000

2010

15miljoen ?

1998

1.530 000

Tabel 4: Het totaal aantal toeristen in Lijiang tussen 1985 en 2007.263

4.3.3.1.1 Toename van de toeristische faciliteiten 4.3.3.1.1.1 Transport

Samen met de toename van het aantal toeristen dat Lijiang bezoekt doet zich ook een stijging voor van de toeristische faciliteiten. Zo is de bereikbaarheid veel verbeterd. Tussen 1980 en 1994 verplaatsten de meeste toeristen zich per bus naar Lijiang. Dit was een busrit van ongeveer 16 uur met de express bus of ongeveer twee dagen met een gewone lijn vanaf Kunming. In de jaren „80 waren dit vaak rugzaktoeristen die Lijiang als tussenstop namen op weg naar Lhasa. In 1994 werd op 30km van Lijiang een luchthaven gebouwd. Vanaf 1996 waren er verbindingen vanuit Dali en Xishuangbanna. 264 Hierdoor worden de vier grote steden van Yunnan met elkaar verbonden. Oorspronkelijk waren er drie à vier vluchten per week tussen Lijiang en Kunming. In 1999 waren dit al vijf vluchten per dag. Vanuit Peking 263

Gegevens uit de tabel komen uit verschillende bronnen; voor het jaar 1985 Cf. Wen, J, Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd,2001,p.238; voor de jaren 1990 en 2005 Cf. Donaldson, J. “Tourism, Development and Poverty Reduction in Guizhou and Yunnan”. The China Quarterly, 2007, Nr.190, p.346; voor de jaren 1991 tot 2002 Cf. Hong, Z. “The Sustainable Development of Tourism in Lijiang” Yunnan University of Finance and Economics, 2005 uitgegeven door de Millennium Ecosystem Organization op http://www.millenniumassessment.org; voor het jaar 2007 Cf. Bezlova,A. “Toeristen overrompelen Chinese tuin van Eden.” Mo-magazine, 11/2008. Aangezien deze gegevens uit verschillende bronnen komen zouden de aantallen kunnen verschillen als twee dezelfde jaren met elkaar vergeleken worden. De grote trend is echter duidelijk, een stijging van het aantal toeristen in Lijiang. 264 Cf. Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd, 2001, p.238. 71

wordt eenmaal per week gevlogen en vanuit Guangzhou 广州 werd in 1999 tweemaal per week gevlogen. Vandaag de dag zijn meer dan 90% van de toeristen in Lijiang, Chinezen die gebruik maken van een binnenlandse vlucht van een dertigtal minuten om ter plaatse te geraken. Meer dan 90% van de toeristen komt in Lijiang aan per vliegtuig.265 4.3.3.1.1.2 Toeristische shops en accommodatie

Door het groeiende toerisme is het uitzicht in de oude stad ook sterk veranderd. Vele kleine winkeltjes werden vervangen door shops met borden van coca cola, kodak en andere westerse merken. Daarnaast komen er steeds meer toeristgerichte zaken bij zoals; voedingswinkels, souvenirshops, accommodatie, restaurants, cafés, taxi en busmaatschappijen en vaak ook erotische tenten. Nu zijn er ongeveer 2600 winkeltjes met handgemaakte souvenirs, kledij, Tshirts, thee, kunst, en andere hebbedingetjes die toeristen aanlokken.

266

Het aantal

toeristgerichte shops stijgt alsmaar meer en het aantal winkels dat de lokale bevolking dient daalt. In 2004 was 90% van de winkels toeristisch georiënteerd. De grote stijging is vooral te wijten aan de focus op souvenirs.267 Naast het aantal winkels is ook het aantal overnachtingfaciliteiten sterk gestegen. 268 In 1980 waren er slechts enkele kleinschalige hotels, dit waren eerder gastgezinnen. In de jaren ‟90 begon het aantal slaapaangelegenheden toe te nemen. Vanaf 1996 deed zich een stijging voor van 400 beschikbare bedden per maand. In 1999 waren er 13 500 beschikbare bedden, dit was nog te weinig voor het lentefestival in Lijiang. Toen moesten er nog 1300 extra slaapplaatsen worden bij gevonden in scholen en bij particulieren. Tegen het eind van de jaren ‟90 waren er ongeveer 71 grote en kleine slaapaangelegenheden. De internationale sterrenhotels hadden toen ook reeds toegang gevonden tot Lijiang. 269 Tabel zes geeft een overzicht de stijgende trend van het aantal toeristgerichte faciliteiten. 265

Cf.Sofield,H.B. “Tourism and the Naxi Minority Nationaliy, Yunnan Province: A Case Study in Indigenous Tourism”. Australia: Tourism Programme Murdoch University, 1999, s.p.; McKhann, C.,F. “Tourisme de Masse et Identité sur les Marches Sino-Tibétaines: Réflexions d‟un Observateur”. Anthropologie et Sociétés, 2001, Vol.25, Nr.2, pp.37,38. 266 Cf.Donaldson, J. “Tourism, Development and Poverty Reduction in Guizhou and Yunnan”. The China Quarterly, 2007, Nr.190, p.346. 267 Cf. Yamamura,T; Zhang,T.X; Fujiki,Y. “The Social and Cultural Impact of Tourism Development on World Heritage Sites: A Case of the Old Town of Lijiang, China, 2000-2004.” WIT Transactions on Ecology and the Environment, 2006, Vol.97, pp.117,121,122. 268 Het aantal beschikbare bedden en overnachtingfaciliteiten is niet gemakkelijk te meten aangezien verschillende auteurs en onderzoekers verschillende criteria hanteren om deze accommodatie op te splitsen. Sommigen nemen enkel de officieel herkende faciliteiten op in hun berekening. Sommige auteurs spreken over het aantal bedden en anderen bekijken het aantal instellingen. Voorts bestaat ook de opsplitsing tussen hotels, bed&breakfast, en andere vormen van overnachting. Om een degelijke doorlichting te maken van het aantal overnachtingfaciliteiten is het nodig om bronnen te hebben die gelijke criteria te hanteren. 269 Cf. Sofield, H.B. “Tourism and the Naxi Minority Nationaliy, Yunnan Province: A Case Study in Indigenous Tourism”. Australia:.Tourism Programme Murdoch University, 1999, s.p.; McKhann, C.,F. “Tourisme de Masse 72

2000

2002

2004

2006

Totaal winkels

366

568

989

1306

restaurants

47

92

91

144

hotels

6

27

65

136

Kamers bij de lokale bevolking

61

50

66

43

Tabel 5: Wijziging aantal toeristisch-gerichte fasciliteiten in Lijiang tussen 2000 en 2006.

270

4.3.3.2 Unesco De organisatie werd in 1945 opgericht door de Verenigde Naties. Unesco houdt zich vooral bezig met etische-culturele kwesties en bekommert zich om het behoud en de bescherming van sites wereldwijd. UNESCO heeft een werelderfgoed lijst waar die sites kunnen geklasseerd worden zodat ze bescherming kunnen genieten. Als een site tot de lijst van werelderfgoed wordt toegevoegd dan wil dit zeggen dat de site op wereldniveau een zeer groot belang heeft en moet beschermd worden. De site bekomt internationale herkenning en ook sponsoring van verschillende internationale overheden. Als een site op de lijst komt betekent dit bovendien een groeiende populariteit op toeristisch vlak. UNESCO poogt om zoveel mogelijk landen lid te maken zodat zij zich ook zouden inzetten om natuurlijk en cultureel erfgoed te bescherming en te behouden. China is sinds 12/12/1985 lid. Zij stimuleert ook overheden om goede plannen op te stellen zodat de bescherming goed wordt geleid. Bovendien organiseert UNESCO campagnes om de lokale bevolking bewust te maken van het belang van de bescherming en behoud van natuurlijke en culturele erfgoed. Om opgenomen te worden in de UNESCO lijst moet de site voldoen aan minstens een van de tien criteria die door UNESCO vooropgesteld zijn. Tabel zeven geeft een overzicht van de verschillende criteria. Op dit moment staan er 890 sites op de lijst, waarvan 38 sites zich in China bevinden. De oude stad van Lijiang werd als site type “cultuur” opgenomen op basis van criteria 2, 4 en 5. Dit gebeurde naar aanleiding van de aardbeving in 1996.271 Hierna steeg het aantal toeristen et Identité sur les Marches Sino-Tibétaines: Réflexions d‟un Observateur”. Anthropologie et Sociétés, 2001, Vol.25, Nr.2, pp.37,38. 270 Schema uit Baoying, N; Yuanqing, H. “Tourism Development and Water Pollution: Case Study in Lijiang Ancient Town”. China Population, Resources and Environment, 2007,Vol.17, Nr.5, p.125. 271 De Naxi interpreteerden de aardbeving als een straf van de oppergod van de Naxi, Sanduo. De god zou kwaad geweest zijn voor de snelle toeristische ontwikkelingen die zich hadden voorgedaan. Hierna werd een offerceremonie georganiseerd door een Dongba priester. Hiermee werd de god tevredengesteld, werden 73

enorm. In 1999 gaf een raadgever van UNESCO die bevoegd is voor de regio Azië en Pacific zelfs toe dat de toeristische stroom in Lijiang uit de hand aan het lopen is.272 a.

to represent a masterpiece of human creative genius;

b.

to exhibit an important interchange of human values, over a span of time or within a cultural area of the world, on developments in architecture or technology, monumental arts, town-planning or landscape design;

c.

to bear a unique or at least exceptional testimony to a cultural tradition or to a civilization which is living or which has disappeared;

i. d.

to be an outstanding example of a type of building, architectural or technological ensemble or landscape which illustrates (a) significant stage(s) in human history;

ii. e.

to be an outstanding example of a traditional human settlement, land-use, or sea-use which is representative of a culture (or cultures), or human interaction with the environment especially when it has become vulnerable under the impact of irreversible change;

iii. f.

to be directly or tangibly associated with events or living traditions, with ideas, or with beliefs, with artistic and literary works of outstanding universal significance. (The Committee considers that this criterion should preferably be used in conjunction with other criteria);

iv. g.

to contain superlative natural phenomena or areas of exceptional natural beauty and aesthetic importance;

v. h.

to be outstanding examples representing major stages of earth's history, including the record of life, significant on-going geological processes in the development of landforms, or significant geomorphic or physiographic features;

vi. i.

to be outstanding examples representing significant on-going ecological and biological processes in the evolution and development of terrestrial, fresh water, coastal and marine ecosystems and communities of plants and animals;

j.

to contain the most important and significant natural habitats for in-situ conservation of biological diversity, including those containing threatened species of outstanding universal value from the point of view of science or conservation Tabel 6: Selectie Criteria Unesco.273

religieuze tradities weer leven ingeblaze en werden verdere toeristische ontwikkelingen gelegitimeerd. Cf. McKhann, C.,F. “Tourisme de Masse et Identité sur les Marches Sino-Tibétaines: Réflexions d‟un Observateur”. Anthropologie et Sociétés, 2001, Vol.25, Nr.2, p.47; Sofield, H.B. “Tourism and the Naxi Minority Nationality, Yunnan Province: A Case Study in Indigenous Tourism”. Australia:.Tourism Programme Murdoch University, 1999, .s.p. 272 Desondanks dat Lijiang tegen bouwwoede beschermd wordt door UNESCO vrezen naast deskundigen ook veel inwoners dat de grote toeristenstroom en de modernisering die met de verdiensten van het toerisme worden gecreëerd, de ondergang zal betekenen voor het prachtige Lijiang. Cf. Bezlova,A. “Toeristen overrompelen Chinese tuin van Eden.” Mo-magazine, 11/2008; De website van UNESCO http://whc.unesco.org en http://portal.unesco.org geraadpleegd op 1/7/2009; McKhann, C.,F. “Tourisme de Masse et Identité sur les Marches Sino-Tibétaines: Réflexions d‟un Observateur”. Anthropologie et Sociétés, 2001, Vol.25, Nr.2, p.38. 273 Cf. De website van UNESCO http://whc.unesco.org en http://portal.unesco.org geraadpleegd op 1/7/2009. 74

4.3.3.3 Toerisme als stimulans ter heropleving van tradities. Bij vele etnische minderheden wordt het gevoel van etnisch zijn versterkt of aangewakkerd door de aandacht die van onderzoeken of van (etnisch) toerisme komt. Als reactie op deze aandacht en ook om deze aandacht te voeden worden elementen uit de tradities van de lokale bevolking beschikbaar gesteld aan de toerist. Tegelijkertijd creëert het ook een gelegenheid voor de lokale bevolking om een vaak bijna verloren traditie te herontdekken. In wat volgt gaan we verder in op hoe de Dongba traditie van de Naxi doorheen de toeristische ontwikkelingen een tweede leven begon als de Dongba cultuur. 4.3.3.3.1 Van Dongba traditie naar Dongba-cultuur en de inzet van Dongba cultuur in het toerisme De Dongba-cultuur staat tegenwoordig als officiële representatie voor wie Naxi is. Dongba als cultuur is feitelijk iets relatief recent. Oorspronkelijk was de Dongba-traditie een systeem met specifieke praktijken, zoals waarzeggerij, dat vooral door specialisten werd beoefend. Voor de lokale bevolking die niet altijd rechtstreeks in verband stond met de Dongba traditie is de traditie soms iets zeer vaag. 274 De weinige Dongba‟s die er vandaag nog zijn, zijn vooral oudere mannen, en ze leven in de berggebieden, zoals het dorpje Baidi 白地. De reden dat er zo weinig Dongba‟s meer zijn ligt voornamelijk bij de Culturele Revolutie, maar al sinds de jaren ‟30 verminderden de gebruiken al. Alles wees toen al op een neergang van de traditie en ook net op die moment is er een heropleving van de tradities zichtbaar. Hierin situeert zich de creatie van de Dongba als cultuur die onmiddellijk wordt gelijkgeschakeld met het Naxi -zijn. Deze heropleving situeert zich in de post-Mao periode waarin etnische identiteit herontdekt werd en etnische diversiteiten werden bevestigd. De Dongba traditie werd bijgevolg een prestigieuze factor om de Naxi identiteit mee te linken, de traditie werd ook voorgesteld als het essentiële onderdeel van de Naxi cultuur. Het is daarentegen slechts een onderdeel van het dagelijkse leven. Het was wel het meeste prestigieuze onderdeel in de ogen van vele Chinese geleerden.275

274

Een belangrijk onderscheid is dat tussen de bevolking uit de stad van Lijiang, jongeren, de mensen die in de direct aansluitende dorpen wonen en de mensen die in de berggebieden wonen. Deze laatste hebben meer affiniteit met de Dongbatraditie dan de jongeren uit de stad. Er zijn veel mensen die niet echt weten wat Dongba is Cf. Chao, E. “Hegemony, Agency and Representing the Past: The Invention of Dongba Culture among the Naxi of Southwest China.” In Brown, J.M. Negotiating Ethnicities in China and Taiwan. California: The Regents of the University, 1996, p.215. 275 Cf. Chao, E. “Hegemony, Agency and Representing the Past: The Invention of Dongba Culture among the Naxi of Southwest China.” In Brown, J.M. Negotiating Ethnicities in China and Taiwan. California: The Regents of the University, 1996, pp.209,211,224. 75

De term Dongba-cultuur werd in 1981 geïntroduceerd bij de oprichting van het Dongba Onderzoek Instituut.

276

Een belangrijk persoon hierbij is Ma Boruo.

277

Hij zag de

aantrekkingskracht van het mysterieuze schrift van de Dongba-traditie. De term cultuur in de plaats van religie werd zeer bewust gekozen. Door de term cultuur werd de Dongba-traditie theoretisch los gezien van bijgeloof en religie en tegelijkertijd werd de samenleving die ermee gelinkt werd aanzien als een cultureel rijke samenleving. 278 Daar waar de Dongba teksten vroeger rituele doelen hadden worden ze nu aanzien als een object van onderzoek, een encyclopedie die allerlei informatie weergeeft inzake geschiedenis, filosofie, religie, medische kennis, astronomie, literatuur en kunst. De ooit religieuze teksten zijn nu een voorwerp van exhibitie in musea, van fierheid en een grote aantrekkingspool voor het internationale toerisme voor de staat. De geleerdheid is belangrijker geworden dan de praktische invulling. Waarzeggerij en sektarische invloeden werden vaak geweerd uit de vertalingen. Het Instituut kiest in feite welke elementen van de Dongba-traditie worden belicht. 279 Het Instituut voor Onderzoek naar de Dongba leer staat immers onder controle van de Ministerie van Propaganda van de staat.280 Indien deze heropleving, die van bovenaf gecreëerd werd er niet was geweest, dan was de Dongba-traditie na de Culturele Revolutie wellicht nog meer met uitsterven bedreigd. Aan de andere kant zijn de documenten en de informatie van de Dongba cultuur steeds minder toegankelijk geworden voor het publiek. Dit komt net doordat die heropleving door hogerop gesitueerde instellingen en geleerden is gecreëerd. Sinds de jaren ‟90 worden deze teksten en traditionele elementen ingezet om toeristische inkomsten te vergaren. De Dongba-traditie, het schrift, rituelen, de mythen zijn tegenwoordig allemaal verwerkt in een totaalpakket dat de 276

Zie ook hoofdstuk 4.3.3.3.2 Instituten over de Dongba cultuur in de toeristische context en 4.3.3.3.3. Opleiding van Dongba priesters voor meer informatie over het Dongba Instituut. 277 De naam Ma Boruo is een pseudonym. Cf. Chao ,E. “Hegemony, Agency and Representing the Past: The Invention of Dongba Culture among the Naxi of Southwest China.” In Brown, J.M. Negotiating Ethnicities in China and Taiwan. California: The Regents of the University, 1996, p.213. 278 Cf. Chao, E. “Hegemony, Agency and Representing the Past: The Invention of Dongba Culture among the Naxi of Southwest China.” In Brown, J.M. Negotiating Ethnicities in China and Taiwan. California: The Regents of the University, 1996, p.214. 279 Van de Dongba teksten die worden vertaald wordt de Chinese vertaling van het instituut als de enige correctie aanschouwd, orale overgedragen verhalen worden niet als officieel aanvaard. Vaak zitten in die orale overgeleverde verhalen elementen die seksueel getint zijn, elementen van bijgeloof of vijandigheid naar andere buurvolkeren. Ook als de Naxi geleerden zelf iets uitbrengen in verband met de Dongba traditie doen ze dit met de voorzichtigheid en gevoeligheid die ze in de door de Han geleide universiteiten hebben aangeleerd. Cf. Chao, E. “Hegemony, Agency and Representing the Past: The Invention of Dongba Culture among the Naxi of Southwest China.” In Brown, J.M. Negotiating Ethnicities in China and Taiwan. California: The Regents of the Univeristy, 1996, p.225. 280 Cf. Chao, E. “Hegemony, Agency and Representing the Past: The Invention of Dongba Culture among the Naxi of Southwest China.” In Brown,J .M. Negotiating Ethnicities in China and Taiwan. California: The Regents of the University, 1996, pp.215,217,218 ,225,226. 76

Dongba-cultuur noemt en dat verkocht wordt op de toeristische markt.281 In het instituut voor Dongba onderzoek worden vergoedingen gevraagd voor het bekijken van rituelen en geschriften. Vlak naast het instituut werden ook souvenirshops geopend. Door dat de markt in etnische toerisme groeit krijgt ook de Dongba-cultuur steeds een nieuwere invalshoek. De Dongba‟s zelf maken hier ook gretig gebruik van en beseffen welk voordeel deze etniciteit met zich meebrengt. Om op de foto te gaan met een Dongba in traditionele klederdracht bijvoorbeeld worden enkele yuan aangerekend. De Dongba‟s gebruiken het pictografische geschrift als bron voor hun inkomsten.282 Het Dongba schrift alleen al werd een belangrijk uiterlijk kenmerk om zich als Naxi te profileren. Vele winkeluitbaters schilderen op hun deurportalen Dongba tekens. Moderne artiesten nemen Naxi pictografen op in hun schilderijen, er worden pictografen verkocht en massaal gekopieerd om in massa te verkopen op T-shirts en dergelijke. Soms staan er veel fouten in of slaat de tekst nergens op maar het raakt de toerist zijn gevoeligheid voor het exotische. Daarnaast werden tal van activiteiten georganiseerd met betrekking tot de Dongba cultuur om toeristen te lokken. In 1995 bijvoorbeeld werd het Dongba Cultural Festival in Peking gehouden. Ook om religieuze gebouwen te betreden werd inkomstgeld gevraagd. Een voorbeeld hiervan is het Yufeng klooster, dat net buiten Lijiang, aan de voet van de Jade- Drakensneeuwberg is gesitueerd. 283 Voorheen was dit een plaats waar men het boeddhisme beleefde. Nu er inkomstgeld wordt gevraagd kunnen vele Naxi het klooster niet meer betreden. Binnen in de tempel worden toeristische souvenirs verkocht. Op dit soort zaken wordt veel kritiek gegeven. De lokale bevolking en geleerden zijn het erover eens dat men niet alleen de gebouwen en architectuur op zich moet beschermen maar ook het culturele leven erin en er rond is van belang om een

281

Souvenirs die te maken hebben met de tekeningen, dans, muziek, schrift en andere etnische elementen die worden ingezet op de toeristische markt kunnen worden ondergebracht in de term toeristische kunst. Oorspronkelijk zijn het elementen uit het culturele leven van de Naxi, die soms een religieuze betekenis hebben. Door het toerisme gaan deze elementen zeer sterk naar voor komen en als symbool dienen voor toerisme in Lijiang. Naast de materiële producten zijn er ook de in scène gezette shows die deel uit maken van de toeristische kunst. Cf. Guang Yingzhong 光映炯. “Luyou renleixue shiye zhong de minjian yishu bianyi yanjiuyi Lijiang da yan zhen naxizu dongbayishu weili 旅游人类学视野中的民间艺术变异研究-以丽江大研镇纳西 族东巴艺术为例” (Tourism Anthropology Vision in the Variation of folkart –An Example of Naxi Dongba Art in the Town of Lijiang). Guangxi minzuyanjiu 广西民族研究(Guangxi Ethnic Research), 2008/03, Vol.93, pp.169,170. 282 Aming Duo is zo een Dongba, vroeger stond het geschrift in teken van religieuze en filosofische activiteiten. Vandaag de dag verkoopt hij inscripties met namen en soms grapjes erop. Hijzelf ziet het eigenlijk als heiligschennis maar toch verdient Aming Duo er zijn kost mee. Cf interview uit Mo magazine, Bezlova,A. “Toeristen overrompelen Chinese tuin van Eden.” Mo-magazine, 11/2008. 283 Na de Culturele Revolutie werden een aantal religieuze gebouwen heropgeknapt. Dit gebeurde niet alleen omwille van religieuze overtuiging maar eerder omdat dit ten goede kwam van de toeristische ontwikkelingen. Cf. Platt, K. “In China‟s Southwest, the Naxi Minority Culture Meets Tourism” Christian Science Monitor, 2000,Vol.3,s.p. 77

cultuur te laten overleven. Zo niet zal de Naxi enkel in de vorm van foto‟s in een museum blijven bestaan.284 In een volgend deel gaan we hier verder op in. 4.3.3.3.2 Belangrijke instituten voor de Dongba cultuur in de toeristische context. a) De vereniging voor traditionele muziek in Dayan organiseert sinds de jaren ‟80 muziekconcerten. In 1996 werd dankzij de opbrengsten van concerten een eigen privé zaal geopend in de oude stad. Deze zaal dient ook als muziekschool voor de jeugd. De vereniging labelt haar muziek als Naxi-muziek naxi guyue 纳西古乐, maar in feite is het dongjing 洞经 muziek. Dit is muziek die zeer populair was in de Qing dynastie in de Han-gebieden in Yunnan en in andere gesiniseerde gebieden zoals Lijiang. Dongjing was vroeger een vereniging van confucianistische adel, Han en Naxi elite. Er zijn nu nog Han invloeden te vinden in de melodieën van de muziek. Op zes avonden per week worden dans en muziek voorstellingen gegeven in de zaal.285 b) Het Dongba paleis, dongba gong 东巴宫 is eigenlijk privé eigendom dat in 1990 werd gebouwd en is zeer belangrijk voor de presentatie van de Dongba kunst. De bureaus van de toeristische dienst van Lijiang zijn hier ook in onder gebracht. Hier worden verschillende activiteiten georganiseerd, zoals; sjamanistische dans, traditionele Naxi voorstellingen, en muziek concerten.286 c) Het museum van de Dongba cultuur is in 1984 opgericht en bevond zich oorspronkelijk in een tempelcomplex. In 1995 werd het verplaatst naar een nieuwe locatie dankzij toeristische opbrengsten. Hier zijn collecties ondergebracht in verband met Naxi tradities, Dongba tradities en ceremonieën. 287

284

Cf. Chao, E. “Hegemony, Agency and Representing the Past: The Invention of Dongba Culture among the Naxi of Southwest China.” In Brown, J.M. Negotiating Ethnicities in China and Taiwan. California: The Regents of the Univeristy,1996, pp.226-228; Hansen, M.H. Lessons in Being Chinese. Seattle: University of Washington Press, 1999, pp.78,79; Platt, K. “In China‟s Southwest, the Naxi Minority Culture Meets Tourism” Christian Science Monitor, 2000, Vol.3,s.p. 285 Cf. Sofield, H.B. “Tourism and the Naxi Minority Nationaliy, Yunnan Province: A Case Study in Indigenous Tourism”. Australia: Tourism Programme Murdoch University,1999,s.p. 286 Cf. McKhann, C.,F. “Tourisme de Masse et Identité sur les Marches Sino-Tibétaines: Réflexions d‟un Observateur”. Anthropologie et Sociétés, 2001, Vol.25, Nr.2, pp.47,49. Naast de concerten in Lijiang heeft een muziekgroep van Naxi-muziekanten in oktober 1995 een reeks concerten gegeven in het Verenigd Koninkrijk. Dit was op uitnodiging van het Britse Instituut voor Aziatische muziek. Het was een tour waarvan de concerten in Londen, Birmingham, Yorkshire en Manchester doorgingen. Hiernaast werden ook workshops gegeven aan Engelse universiteiten. Naast het grote succes dat de muziek al had in Dayanzhen breidt de populariteit zich nu ook uit naar andere landen. Cf. Rees, H. “Naxi Ancient Music Rocks London: Validation, Presentation, and Observation in the First International Naxi Music Tour”. Ethnomusicology, 2002, Vol. 46, Nr. 3,pp.432,433. 287 Cf. McKhann, C.,F. “Tourisme de Masse et Identité sur les Marches Sino-Tibétaines: Réflexions d‟un Observateur”. Anthropologie et Sociétés, 2001, Vol.25, Nr.2,pp. 47,49. 78

d) Het onderzoeksinstituut van Dongba cultuur Dongba wenhua yanjiu suo 东巴文化研究所 werd in 1981 opgericht als onderdeel van de “Yunnan universiteit van sociale wetenschappen”. De bedoeling was om het onderzoek naar de Dongba geschriften en vertaling ervan te promoten. Hiervoor riep men de hulp in van enkele Dongba‟s die het geschrift konden lezen. Zij konden ook helpen met het reconstrueren van rituelen. Voor deze Dongba‟s was dit eerst een rare ervaring aangezien zij ten tijde van het Maoïstische regime geen Dongba praktijken mochten uitvoeren. Nu plots werd de Dongba traditie als een cultuur in de plaats van een religie aanzien. 288 e) Ten slotte een woordje uitleg bij de “Naxi Dongba Cultural School of Lijiang”, Naxi Dongba wenhua xuexiao 纳西东巴文化学校. Deze school is opgericht om het culturele bewustzijn van de Naxi aan te wakkeren en om de Dongba cultuur te versterken. Bovendien dient de school ook een economisch nut. Veel mensen volgen hier een cursus om vervolgens in de toeristische sector aan de slag te gaan. Een cursus kost 200 Yuan en de leerlingen leren er het Dongba schrift lezen en schrijven; ze leren over de Dongba geschiedenis, de rituelen en de kunst. Ook wordt er een basis Engels aangeleerd met het doel de toeristen beter van dienst te kunnen zijn.289 4.3.3.3.3 De opleiding van Dongba priesters De functie en het belang dat de Dongba priester had op maatschappelijk vlak werd reeds toegelicht. De dag van vandaag, is het belang van zo een figuur als die van de Dongba priester nog steeds zeer groot in de dorpen waar er nog inheemse bevolking leeft. De mensen daar hebben vaak geen boodschap aan de regels die van hogerop opgelegd worden. Daar hebben ze maar weinig affiniteit mee. Zelfbestuur met inbegrip van hun eigen traditionele kenmerken daarentegen is noodzakelijk om een maatschappelijk evenwicht te behouden in dergelijke samenlevingen. Er zitten meer dan genoeg elementen in hun traditionele systemen die kunnen bijdragen tot een harmonieus bestaan. Daarom ook is de opleiding van Dongba priesters zo belangrijk. Zodat zij opnieuw een bemiddelde rol kunnen gaan spelen. Zij stonden altijd al dicht bij het volk, en weten wat de noden zijn van het volk. Die spirituele waarde is zeer belangrijk voor de harmonie tussen mens en natuur en mensen onderling, daarom is die Dongba priester zo belangrijk. Toen het eerder vernoemde onderzoek instituut van Dongba cultuur priesters zocht om te vertalen waren er nog elf. Nu blijven er maar twee meer over. De Dongba‟s vinden het zelf ook jammer dat ze hun kennis niet kunnen doorgeven aan de 288 289

Cf. Hansen, M.H. Lessons in Being Chinese. Seattle: University of Washington Press, 1999, pp.79,80. Cf. Hansen, M.H. Lessons in Being Chinese. Seattle: University of Washington Press, 1999, p.82. 79

jongere generatie. Veel jongeren hebben het er niet voor over om zo lange opleidingen te volgen. Ze kunnen niet begrijpen dat het hen een goed toekomst zou kunnen brengen en geven de voorkeur aan gewoon basisonderwijs als ze dit al kunnen betalen. Vaak zijn jongeren te veel verblind door de moderne trends die toerisme met zich meebrengt. Daardoor weten veel jongeren niet veel over de tradities, kunst, religie, geografie en ecologie die deel uitmaken van hun eigen cultuur. Ze zien de traditie meer als een onderwerp om te marketen op de toeristische markt. Het is echt belangrijk om de specialisten inzake inheemse cultuur te betrekken bij die toeristische ontwikkelingen, want zij liggen uiteindelijk aan de basis daarvan. Zo niet is de link met hun identiteit verloren. Dit kan leiden tot het vervagen en verdwijnen van menselijk cultureel erfgoed. Het aanleren van de cultuur kan gebeuren op twee manieren, door mondelinge overgave en praktische training of door middel van een langer durende en diepgaandere studie. Bij het opleiden van Dongba‟s heeft het instituut voor onderzoek van de Dongba Cultuur een zeer belangrijke rol gespeeld.290 Sinds de jaren 1990 zijn onderzoekers van het instituut voor Dongba onderzoek

in

samenwerking met de Ford foundation en de Nature Conservatory begonnen met Dongba trainingen. 291 Er werden zeven jongeren geselecteerd van op het platteland, die ook voorouders hadden die Dongba priester waren. Deze jongeren kwamen bovendien uit dorpen waar nog een aantal Dongba tradities werden uitgevoerd. De traditionele manier van aanleren werd toegepast. De jongeren leerden de teksten schrijven, lezen en leerden een aantal teksten uit het hoofd. Ook leerden ze hoe ze offers en ceremonieën moesten voorbereiden. Het maken van tekeningen en poppetjes die goden en geesten voorstellen uit deeg bijvoorbeeld. De jongeren konden af en toe naar hun thuisdorp gaan om even uit te rusten en op eigen houtje te oefenen. Dit zorgde er ook voor dat ze met hun dorpgenoten communiceerden over de lessen en zo een interesse opwekten bij kameraden van uit de dorpen. He Xiudong is de zoon van een grote Dongba die nu reeds gestorven is. Hij is al goed gevorderd en kan zelf ook al enkele ceremonieën en moeilijke rituelen uitvoeren. Als men dit kan blijven doen en ook als de individuele kenmerken kunnen blijven bestaan en niet ten onder gaan aan het culturele 290

Cf. Fuquan,Y. “Mentorship of Indigenous Cultural Specialists: A Case Study of Training of Dongba, Naxi Priests.” In Jianchu, X; Mikesell,S. Landscapes of Diversity: Indigenous Knowledge, Sustainable Livelihoods and Resource Governance in Montane Mainland Southeast Asia. Kunming: Yunnan Science and Technology Press, 2003, pp. 282,283,479-482. 291 De Ford Foundation (1936)concentreert zich op mensenrechten en duurzame ontwikkelingen, kinderen zijn de belangrijkste doelgroep. De organisatie is vooral actief in zuidoost Azië, zuid Amerika en zuid Afrika. Zie http://www.fordfound.org/ ; de nature Conservatory Organisation (1951) zet zich wereldwijd in om fauna en flora te beschermen en te behouden om zo ook het bestaan van minderheidsvolkeren die daarvan afhangen te beschermen In Yunnan is de organisatie vooral actief met betrekking tot bos en waterbescherming. http://www.nature.org. Beiden geraadpleegd op 2/7/2009. 80

globalisme van de dag van vandaag zal er een kans zijn dat de Dongba traditie in een relatief zuivere vorm kan verder bestaan.292 4.3.3.4 Een kritische kijk op enkele fenomenen die door de toeristische ontwikkelingen in de hand werden gewerkt. 4.3.3.4.1 Het verloren gaan van de authentieke cultuur Het verloren gaan van de authentieke cultuur staat in feite in contrast met wat vooraf werd gesteld, namelijk dat toerisme een motivatie is om de cultuur te doen herleven. Eigenlijk zijn deze twee tendensen gelijktijdig zichtbaar. Men zou dan ook kunnen spreken van de voorstanders en de tegenstanders van deze toeristische ontwikkelingen rond de cultuur van de Naxi. De voorstanders gaan uit van een positief effect van het toerisme op de cultuur. De tegenstanders stellen dat de materiële cultuur die in Lijiang heerst veroorzaakt werd door de toeristische ontwikkelingen. Het is vooral een fenomeen dat betrekking heeft op de jongere generatie van de Naxi. Als gevolg van die moderne invloeden laten veel jongeren hun tradities achterwege. Indien de cultuur beleefd wordt is het met omwille van het toerisme. Uit onderzoeken is al gebleken dat steeds minder kinderen uit de Naxi-gemeenschap van Lijiang hun eigen cultuur kennen. Traditionele feestdagen zijn gewoon een leuke aangelegenheid maar de echte betekenis ervan is vaak ongekend.293Wat ze van de traditie kennen is vaak datgene wat op hen afkomt door middel van toeristische reclame. Hetzelfde kan gezegd worden van de dansshows die worden gegeven in de authentieke Naxi- klederdracht. Jonge kinderen voeren de shows op en dragen de typische schaapwollen pet yangpi pifeng羊皮披 风.294 Die was oorspronkelijk van een zeer dikke materie en het diende om de koude weg te

292

Cf. Fuquan, Y. “Mentorship of Indigenous Cultural Specialists: A Case Study of Training of Dongba, Naxi Priests.” In Jianchu,X; Mikesell,S. Landscapes of Diversity: Indigenous Knowledge, Sustainable Livelihoods and Resource Governance in Montane Mainland Southeast Asia. Kunming: Yunnan Science and Technology Press, 2003, pp.284-285. 293 Een onderzoek toonde het verschil aan tussen de kennis over de belangrijkste Naxi-feestdag, op 8februari (deze feestdag is te vergelijken met het Chinese Nieuwjaar) van kinderen uit Baidi, en van kinderen uit Lijiang. Baidi, op 200km van Lijiang,is niet alleen de ontstaansplaats van de Dongba cultuur van de Naxi maar het is tot nu toe ook één van de best bewaarde plaatsen van de Naxi cultuur. op 200km van Lijiang. Al de 49 kinderen uit Baidi wisten wat die feestdag betekende en had het al meegemaakt. Van de 73 kinderen uit Lijiang wisten er maar 37 wat de feestdag betekende en slechts twee hadden het al meegemaakt. Cf. Liao Dongmei 廖冬梅 en Zhang Siya 张诗亚. “Lijiang de luyou kaifa dui chuantong Naxi wenhua chuancheng de yingxiang 丽江的旅游 开发对传统纳西文化传承的影响” (The Influence on Inheritance of Traditional Culture of the Naxi Nationality Caused by Developing Tourism in Lijiang). Minzu jiaoyu yanjiu 民族教育研究 (Journal of Research on Education for Ethnic Minorities), 2006/04,Vol.17, Nr.4, pp.87,88. 294 Deze schaapwollen kap wordt zeer vaak gedragen door de Naxi vrouwen en is een typisch kenmerk geworden inzake klederdracht, op deze kap staan meestal zeven sterretjes geborduurd en afbeeldingen van de zon en de maan, deze symboliseren de ijver en het harde werken van de Naxibevolking. Cf. Yin, M. China‟s Minority Nationalities. Peking: Foreign Languages Press, 1989, p.289.

81

houden en de schouders en de rug te beschermen als men zware gewichten op de rug had. Wat ze nu dragen daarentegen zijn bijna foulards, het is maar omdat het er mooi uitziet tijdens de dansshows. Want na de shows loopt de jeugd in Lijiang in een jeans rond. Vaak hebben ze geen besef van de feitelijke betekenis van de dans. Een heel klein deel van de jeugd kan de oorspronkelijke Naxi taal nog spreken, meestal wordt er mandarijn of zelfs Engels aangeleerd. Dit vormt een kloof tussen generaties en vaak kunnen ouders geen Naxi spreken met hun eigen kinderen. De kinderen zelf vinden dit niet erg want zij kijken op naar de moderne levensstijl van de toeristen. De meeste kinderen die na 1990 geboren zijn groeiden bovendien op in de nieuwe stad, waar de moderne invloeden nog groter zijn. Door de snelle evoluties in de 21ste eeuw is het zeer moeilijk om authentieke elementen te behouden. Dit is een fenomeen dat zich in vele plaatsen laat zien. Bovendien is het zo dat door het toedoen van het toerisme de economie van veel ontwikkelingslanden binnen een korte termijn zeer rap stijgt en de materiële levensstandaard van de mensen in behoorlijk grote mate verbetert. Als we echter zeggen dat de toeristen hun geld inruilen voor amusement en recreatie dan betekent dit net ook dat de inheemse bevolking hun identiteit inruilt voor een economische ontwikkeling.295 In het proces van de toeristische ontwikkeling is het niet alleen de natuurlijke omgeving die moet beschermd worden want het overerven van de traditionele lokale cultuur is nog moeilijker te bewaren. Zowel natuur als cultuur zijn zwak en kunnen niet zomaar opnieuw heropleven. Het verdwijnen van een cultuur gaat bovendien altijd gepaard met het verdwijnen van een bepaalde bevolkingsgroep.296 4.3.3.4.2 Ongelijke verdeling van de opbrengsten Doordat het toerisme in Lijiang razendsnel gegroeid is komen er ook meer financiële inkomsten binnen. We hebben reeds opgemerkt dat de verdeling van de opbrengsten die voortkomen uit het toerisme niet steeds in verhouding worden verdeeld. Ook in Lijiang zien we dit fenomeen. Ondanks de bloei van het toerisme genieten de armere mensen op het platteland er niet genoeg van. Hierdoor werd de kloof tussen de rijken en de armen steeds groter. De grote sommen geld die binnenstromen, in 1999 zou dit ongeveer 1,3 milliard RMB zijn, blijven binnen de kern van Lijiang en worden niet verdeeld op het niveau van de 295

Dit leiden we af uit het feit dat de recreatie van de toeristen die naar etnisch gekleurde regio‟s gaan bestaat uit de eigenheid en het anders zijn van de inheemse bevolking. Deze verhouding zal op termijn voor grote spanningen kunnen zorgen tussen het behouden van de etnische eigenheid en de opbrengsten die men heeft door deze culturele identiteit. 296 Cf. Liao Dongmei 廖冬梅 en Zhang Siya 张诗亚. “Lijiang de luyou kaifa dui chuantong Naxi wenhua chuancheng de yingxiang 丽江的旅游开发对传统纳西文化传承的影响” (The Influence on Inheritance of Traditional Culture of the Naxi Nationality Caused by Developing Tourism in Lijiang). Minzu jiaoyu yanjiu 民 族教育研究 (Journal of Research on Education for Ethnic Minorities), 2006/04, Vol.17, Nr.4, pp.85-89. 82

plattelandsbevolking. De grote winnaars zijn internationale ondernemers en investeerders van aan de kust of van in andere provincies. Zij huren vaak de authentieke gebouwen van de lokale bevolking om hierin zaken te doen. Toch geniet een behoorlijk groot deel van de lokale bevolking wel van de winsten. Zij het in beperkte mate. Taxichauffeurs, hoteliers, restaurateurs en dergelijke hebben hun jaarlijks inkomen zien vermeerderen in verhouding met dat van mensen die niet actief zijn in de toeristische sector. Velen jongeren werken als winkelbedienden, afwassers of kamerpersoneel in de horecasector en verdienen ongeveer 300 RMB per maand met kost in inwoon. De bevolking van op het platteland kan ook meegenieten via een stijging van de vraag naar landbouwproducten. Maar het is moeilijk om vast te stellen hoe de verhouding is tussen de bedragen die ter plaatse blijven en de bedragen die buitenstromen met ondernemers die van buitenaf komen. Wat wel bekend is, is dat het grootste dele van de grote hotels, luchtvaartmaatschappijen, busmaatschappijen eigendom zijn van Chinezen die van buiten de provincie komen of van vreemdelingen die daar werken. De bevolking van op het platteland rond Lijiang ziet eigenlijk weinig van deze opbrengsten. Zij verdienen soms wel iets meer door de toenemende vraag aan voeding en lokale landbouwproducten. Er zijn echter maar enkele dorpen in de directe omgeving van Lijiang waarvan de bevolking een reële stijging van het inkomen waarnam. Het gaat om een verschil van gemiddelde 500 RMB per persoon per jaar en gemiddelde 3000 RMB per persoon per jaar in dorpen die respectievelijk verder of dichter bij de kern van Lijiang liggen. Dat het toerisme er tot nu toe nog niet in geslaagd is om het welvaartsniveau van de plattelandsbevolking te verhogen is grotendeels te wijten aan het feit dat de toeristische sector in China van bovenaf wordt geregeld en er weinig inspraak is van de lokale gemeenschappen. Daarnaast is ook de manier van reizen van de Chinese bevolking zeer consumptie gericht, maar ook dit wordt vooral in de hand gewerkt door de reisorganisaties. Zo veel mogelijk winsten in zo weinig mogelijk tijd is hun moto. Een groep toeristen is ook veel gemakkelijker te leiden dan de trekkingstoeristen. Die groepen toeristen bestaan vaak uit 80 à 90% Chinezen van uit de grootsteden die vaak van middelbare leeftijd zijn. Zij hebben meer financiële mogelijkheden om zich luxe te veroorloven daar waar trekkingtoeristen vaak budgetgericht zijn en eerder voor het kleinschaligere kiezen.297

297

Cf. Donaldson, J. “Tourism, Development and Poverty Reduction in Guizhou and Yunnan”. The China Quarterly, 2007, Nr.190, pp.345-347; McKhann, C.,F. “Tourisme de Masse et Identité sur les Marches SinoTibétaines: Réflexions d‟un Observateur”. Anthropologie et Sociétés, 2001, Vol.25, Nr.2, pp.35,40-42. 83

4.3.3.4.3 Toerisme over de Naxi, voor de Han In 1990 namen de contacten tussen de Han en de Naxi een nieuwe vorm aan. Toen het toerisme begon te bloeien in Lijiang zagen zeer veel Han ondernemers hier voordeel in en begonnen ook een handeltje in Lijiang. Deze Han zijn vooral afkomstig uit de provincies Zhejiang 浙江, Hunan 湖南, Guangdong en Jiangxi 江西. Er wonen nu ook veel meer Han Chinezen in Lijiang. Op termijn trokken zeer vele Naxi weg uit de oude stad om naar de nieuwe stad te gaan wonen. Ze hadden niet genoeg kapitaal en kennis om te concurreren met de rijkere ondernemers uit de grote steden ten oosten van het land. De Naxi die de oude stad verlieten verhuurden hun traditionele huizen en gingen zelf in nieuwe appartementen wonen in de nieuwe stad. 298 Toen die mensen allemaal wegtrokken naar die nieuwe stad zag de lokale overheid dit als een ware culturele crisis. In 1999 werden subsidies uitgegeven om de Naxi terug te lokken naar de oude stad om meer etnische expressie te creëren. 299 Zij die voor 1997 in de oude stad woonden en terugkeerden zouden een bedrag van 10 yuan per maand krijgen. Dit woog helaas niet op tegenover de opbrengsten die de Naxi hadden als ze hun huisje gewoon verhuurden. Van de shopuitbaters in Lijiang is vandaag de dag 50% geen vaste inwoners van Lijiang en vaak Han bevolking.300 De toeristische industrie in Lijiang is als het ware een Han-dominante industrie geworden.301 Tabel acht en negen geven een overzicht van het aantal toeristische faciliteiten dat door de Han en door de Naxi worden uitgebaat in 2000 en 2004. Naast de financiële kant weegt dit Han overgewicht ook door op de gemoedstoestand 298

Door te verhuizen verliezen de Naxi niet alleen hun traditionele huis maar ook hun culturele bakermat en de dagelijkse gewoonten die hierbij kwamen kijken. Het water bijvoorbeeld dat sinds jaren zo een belangrijke functie had in de Naxi maatschappij verliest zijn waarde door de moderne faciliteiten van de moderne stad. Naast de verbroken band met de natuur veranderde het familiale leven ook zeer sterk. Cf. Liao Dongmei 廖冬梅 en Zhang Siya 张诗亚. “Lijiang de luyou kaifa dui chuantong Naxi wenhua chuancheng de yingxiang 丽江的旅游 开发对传统纳西文化传承的影响” (The Influence on Inheritance of Traditional Culture of the Naxi Nationality Caused by Developing Tourism in Lijiang). Minzu jiaoyu yanjiu 民族教育研究 (Journal of Research on Education for Ethnic Minorities), 2006/04, Vol.17, Nr.4, pp.86. 299 Voor 1996 zouden er ongeveer 30 000 Naxi in de oude stad gewoond hebben, in 2005 zouden dit er geen 600 meer zijn. Cf.Liao Dongmei 廖冬梅 en Zhang Siya 张诗亚. “Lijiang de luyou kaifa dui chuantong Naxi wenhua chuancheng de yingxiang 丽江的旅游开发对传统纳西文化传承的影响” (The Influence on Inheritance of Traditional Culture of the Naxi Nationality Caused by Developing Tourism in Lijiang). Minzu jiaoyu yanjiu 民 族教育研究 (Journal of Research on Education for Ethnic Minorities),2006/04,Vol.17, Nr.4, p.86. 300 In verband met de tijdelijke en permanente inwoners in Lijiang. Voordat men een bewijs voor tijdelijk te verblijven in Lijiang kan krijgen moet men tal van testen en administratieve controles doorgaan, dit is geldig voor een specifieke periode, niet langer dan een jaar. Een verlenging is mogelijk na een nieuwe controle en bevraging. Het is zeer moeilijk om een permanente verblijfsvergunning te krijgen in Lijiang. Het zijn vaak die tijdelijke inwoners, oorspronkelijk buitenstaanders, die het meeste kapitaal en kennis hebben om zaken te doen. Hierdoor zullen steeds meer tijdelijke inwoners zijn in Lijiang die aan het werk zijn in de toeristische sector. Met als gevolg dat de vaste inwoners zullen verhuizen en hun huizen verhuren. Cf. Yamamura,T; Zhang,T.X; Fujiki,Y. “The Social and Cultural Impact of Tourism Development on World Heritage Sites: A Case of the Old Town of Lijiang, China,2000-2004.” WIT Transactions on Ecology and the Environment,2006,Vol.97, p.123. 301 Cf. Yamamura,T; Zhang,T.X; Fujiki,Y. “The Social and Cultural Impact of Tourism Development on World Heritage Sites: A Case of the Old Town of Lijiang, China,2000-2004.” WIT Transactions on Ecology and the Environment, 2006, Vol.97, p.117. 84

en de cultuur van de Naxi. De Naxi klaagden soms over de mentaliteit van de Han ondernemers. Vele Naxi vonden dat de Han slechts naar Lijiang kwamen om snelle grote winsten te maken en dat ze geen respect hebben voor de intrinsieke waarde van de cultuur. Doordat de ondernemers horeca zaken uitbaten, vaak ook als artiesten optreden, etnische kledij, muziek en traditionele medicijnen verkopen, voelt dit voor de Naxi aan alsof ze hun eigen traditie verliezen aan buitenstaanders die er grote munt uit slaan. Anderzijds zijn er ook klachten van ondernemers die pesterijen302 van Naxi ondervonden. De Naxi zijn in feite de grondleggers van hun cultuur en ook van de toeristische aantrekkingskracht van Lijiang maar hebben niet genoeg kennis en mogelijkheden om hierin zaken te doen.303 Bovendien beïnvloeden de Han de cultuur gedeeltelijk. Het grotendeel van de cafés, souvenirshops, restaurants en bars dat door Han chinezen wordt uitgebaat krijgt de sfeer van cafés uit de moderne grootsteden. Dit wil niet alleen moderne muziek en karaoke zeggen maar vaak ook drugs en prostitutie. Heroïne gebruik zou een recent probleem beginnen te worden onder de jongere Naxi.304

302

Een handelaar uit Hubei opende een café in de oude stad van Lijiang en ondervond meerdere malen het pestgedrag van zijn Naxi buur. Die zou zijn hond vergiftigd hebben en zijn vrouw publiek uitgescholden hebben. Uiteraard moet men zich ervan bewust zijn dat er evenveel goedwillige Naxi en handelaars zijn met goede bedoelingen. Cf. McKhann, C.,F. “Tourisme de Masse et Identité sur les Marches Sino-Tibétaines: Réflexions d‟un Observateur”. Anthropologie et Sociétés, 2001, Vol.25, Nr.2, p.46. 303 Cf. McKhann, C.,F. “Tourisme de Masse et Identité sur les Marches Sino-Tibétaines: Réflexions d‟un Observateur”. Anthropologie et Sociétés, 2001, Vol.25, Nr.2, pp.45,46; Bezlova,A. “Toeristen overrompelen Chinese tuin van Eden.” Mo-magazine, 11/2008; Sofield, H.B. “Tourism and the Naxi Minority Nationality, Yunnan Province: A Case Study in Indigenous Tourism”. Australia: Tourism Programme Murdoch University, 1999, s.p.; Yamamura,T; Zhang,T.X;Fujiki,Y. “The Social and Cultural Impact of Tourism Development on World Heritage Sites: A Case of the Old Town of Lijiang, China,2000-2004.” WIT Transactions on Ecology and the Environment, 2006, Vol.97, pp.124,125. 304 Cf. Platt,K. “In China‟s Southwest, the Naxi Minority Culture Meets Tourism” Christian Science Monitor, 2000,Vol.3,s.p. Beschikbaar op de website www.csmonitor.com. 85

Tabel 7: Categorieën van shops en hun uitbaters in Lijiang in 2000305

Tabel 8: Categorieën van shops en hun uitbaters in Lijiang in 2004.306

305

Tabellen uit Yamamura,T; Zhang,T.X; Fujiki,Y. “The Social and Cultural Impact of Tourism Development on World Heritage Sites: A Case of the Old Town of Lijiang, China,2000-2004.” WIT Transactions on Ecology and the Environment, 2006,Vol.97, pp.122-123. 86

4.3.3.4.4 Vervuiling De letterlijke betekenis van Lijiang is, mooie rivier. Water wordt zeer erg gewaardeerd door de Naxi bevolking. Lang geleden bedacht de Naxibevolking een systeem om zo zuinig mogelijk om te gaan met het watergebruik. Dit is het drie-ogenbronnen sanyanjing-systeem 三眼井.307 Vandaag de dag echter zijn de rivieren en stroompjes in de stad en omgeving al zeer sterk vervuild geraakt onder invloed van het toerisme. Uit een onderzoek over watervervuiling in de oude stad van Lijiang dat plaatsvond tussen 2000 en 2006 bleek dat toeristische activiteiten een zeer grote invloed hebben gehad op het milieu. Twee plaatsen werden als basis genomen voor de onderzoeken. De eerste is de Zwarte Drakenpoel ten noorden van de stad. Dit was ooit de primaire waterbron voor de oude stad. De tweede bron ligt ten zuiden van de oude stad. De kwaliteit van het water in de noordelijke bron was gedurende het hele onderzoek goed, het is direct drinkbaar voor mens en dier. De zuidelijke bron daarentegen had een zeer slechte waterkwaliteit en die verminderde gedurende het hele onderzoek. Een groot deel van de vervuiling was afkomstig van huiselijk waterafval. Met de komst van het toerisme is dit er niet op verbeterd. Aangezien er geen landbouw of industriële activiteiten zijn in de oude stad van Lijiang zijn de toeristische activiteiten en het gedrag van de lokale bevolking de grootste oorzaken van de watervervuiling. De inwoners van de oude stad beseffen dit wel en weten dat dit op termijn een negatieve inpakt kan hebben op de toeristische vraag. Het blijven toenemen van toeristische infrastructuur zorgt voor meer vervuiling. Veel ondernemers uit de toeristische sector hechten geen belang aan milieubescherming aangezien winsten maken vaak hun grootste zorg is. De lokale overheid kan jammer genoeg niet voldoende toezien op het naleven van de regels van watergebruik.308

306

Tabellen uit Yamamura,T; Zhang,T.X; Fujiki,Y. “The Social and Cultural Impact of Tourism Development on World Heritage Sites: A Case of the Old Town of Lijiang, China,2000-2004.” WIT Transactions on Ecology and the Environment, 2006,Vol.97, pp.122-123. 307 De term sanyanjing komt voort uit de relatie die de Naxi voorouders doorheen de geschiedenis met de natuur hebben opgebouwd, als nomaden trokken ze rond op zoek naar water en voedsel, eens ze gesetteld waren ontwierpen ze een uitmuntend systeem om het water naar de dorpen toe te brengen, sinds de dorpen en stedencultuur in Lijiang ontstond de feitelijke sanyanjing cultuur. Het is een watervoorzieningsysteem gebaseerd op drie niveaus van een rivier, hoog, midden en laag, dat men respectievelijk gebruikt voor te drinken, eten te wassen en te baden. Naast zo een bron staat vaak een houten bord met daarop “ het water is voor al de levende wezens, vecht er niet om!” jammer genoeg wordt dit systeem in te weinig andere dorpen toegepast waardoor men door willekeurig gebruik van de rivieren vaak gevaar loopt op vervuiling en ziekte. Deze sanyanjing cultuur kan een inspirerende bron zijn om in deze moderne maatschappij om te gaan met watergebruik en vervuiling, maar daarvoor moet de mens eerst terug leren om de natuur lief te hebben in plaats van vooral zichzelf. Cf. Xuan Fanbi 范碧萱. “Sanyanjing de qishi 三眼井的 示” (Revelation from Three Wells). Luse shiye 色 野 (Green Vision), 2008/11, p.57. 308 Cf. Baoying,N; Yuanqing,H. “Tourism Development and Water Pollution: Case Study in Lijiang Ancient Town”. China Population, Resources and Environment, 2007,Vol.17, Nr.5, pp.124,125. 87

Naast de vervuiling in de oude stad van Lijiang worden ook andere belangrijke toeristische trekpleisters bedreigd door de grote toeristische stroom. Het gebied rond de Yangzi rivier, en het gebergte van de Jade-Drakensneeuwberg zijn maar enkele van de natuurlandschappen. Door de globale klimaatsverandering en door toeristische ontwikkelingen komen deze natuurgebieden in gevaar. Van 1982 tot 2001 trok het water van de gletsjer van de JadeDrakensneeuwberg 150 meter terug. Deze berg is echter het natuurlijk reservoir voor watervoorziening voor de stad Lijiang. Vele mensen in en rond Lijiang, alsook landbouw en toeristische activiteiten zijn afhankelijk van de toestand van het water. 309 4.3.3.4.5 De privacy van de lokale bevolking Door een verkeerde aanpak van toeristische ontwikkelingen in etnische minderheidsregio‟s kan de lokale bevolking dit interpreteren als een inbreuk op de privacy. Op sommige openbare plaatsen in Lijiang, zoals parken en dergelijke, gaat de Naxi bevolking veel minder komen sinds het georganiseerde toerisme daar aanwezig is. Het park aan de vijver van de zwarte draak bijvoorbeeld, was vroeger een plaats waar de Naxi bevolking veel vertoefde. Door de talloze toeristenbussen die er gelost worden is de rust helaas verdwenen en blijven de Naxi daar ook weg. Een ander voorbeeld van het verlies van publieke ruimte van de Naxi is de vleesmarkt. Op het plein in de oude stad sifangjie 四方街 was er een artisanale markt waar onder andere vlees en landbouwproducten werden verhandeld tussen de plattelandsbevolking en de mensen van de oude stad. In het kader van toeristische ontwikkelingen werd de stad opgeruimd en werd de markt verplaatst naar een meer afgelegen plek buiten de stad. De mensen moeten nu nog verder wandelen om aan hun goederen te geraken. Op het plein kwamen souvenirkraampjes en cafeetjes in de plaats. Bovendien worden voor veel traditionele gebouwen die gerenoveerd zijn toegangsprijzen gevraagd die de lokale bevolking niet kan betalen. Het Mu-paleis bijvoorbeeld, is het paleis van de oude Naxi koning, dit werd gerestaureerd met de financiële hulp van een bank. Om deze kosten te recupereren werd 30RMB entreegeld gevraagd. Een ander voorbeeld is het Yufeng klooster waar 20 RMB entreegeld wordt gevraagd. Ook de dagelijkse gebruiken van de lokale bevolking zoals buiten hout opstapelen, de was te drogen hangen in de straatjes, buiten eten maken en dergelijke, zijn dingen die niet meer of nog weinig kunnen. Toeristen en de overheden nemen veel meer plaats in en deze privé activiteiten van de lokale bevolking gebeuren steeds meer binnenshuis

309

Cf. Hong, Z. “The Sustainable Development of Tourism in Lijiang” Yunnan University of Finance and Economics, 2005 uitgegeven door de Millennium Ecosystem Organization op http://www.millenniumassessment.org. 88

en niet meer publiek zoals vroeger. Ook door dit gebrek aan vrijheid gaan veel mensen de oude stad van Lijiang verlaten.310 4.3.3.4.6 Etnische dorpen In de etnische dorpen minzulun 民 族 论 kan de manier van leven van de etnische minderheden aanschouwd worden. Deze vorm van kennis maken met etnische minderheden is zeer populair vooral onder de Chinese toeristen. Westerse toeristen staan hier vaak kritischer tegenover en kunnen de in scene gezette acts niet altijd smaken. De parken hebben zowel een recreatief als een educatief doel. Aan de hand van een etnisch dorp kan de toerist iets bijleren over de minderheden. Hoe ze leven, werken, hoe hun architectuur is en wat hun tradities zijn inzake kunst. Dit komt vaak zeer artificieel over en deze parken worden vaak vergeleken met “een zoo van mensen”. Toch zijn deze parken zeer populair. De meest minderheden die in Yunnan leven hebben een eigen etnisch dorp. Er worden shows opgevoerd, onder andere met olifanten en er zijn muziekvoorstellingen. Vooral de Naxi-dorpen zijn zeer populair omwille van de Dongba-muziek. De mensen die “tewerkgesteld “ zijn in de etnische dorpen zijn vooral jongeren die de betreffende nationaliteit hebben.311 In Shenzhen 深 圳 in de provincie Guangdong werden twee themaparken opgericht die betrekking hebben op de etnische minderheden. Het Splendid China Miniature Scenic Spots park in 1989 en het China Cultural Village themapark Shenzhen zhongguo minsu wenhua cun 深圳中国民俗文化 in 1991.312 Deze parken zijn opgericht door de China Travel Service in samenwerking met een onderneming uit Hong Kong, China Travel International Investment Limited met als doel het internationaal toerisme naar China te stimuleren. Hierin wordt

310

Cf. Sofield,H.B. “Tourism and the Naxi Minority Nationaliy, Yunnan Province: A Case Study in Indigenous Tourism”. Australia: Tourism Programme Murdoch University, 1999,s.p.; McKhann, C.,F. “Tourisme de Masse et Identité sur les Marches Sino-Tibétaines: Réflexions d‟un Observateur”. Anthropologie et Sociétés, 2001, Vol.25, Nr.2, pp.43-44. 311 Cf. www.chinatravel.com. Geraadpleegd op 7/7/2009 312 Het Splendid China Miniature Scenic Spots park is gebouwd op een oppervlakte van 3,27km² en geeft de typische (natuur)landschappen en historische sites van China in miniatuurvorm weer. De nadruk ligt op het prestigieuze van de geschiedenis van China en minder op de alledaagsheid. De etnische dorpen geven het bouwen van huizen of het vieren van festivals weer. Sinds zijn opening tot in 1997 trok het park een 3miljoental toeristen waarvan 15% internationale toeristen waren. Cf. Sofield ,T; Fung Mei,S. “Tourism Development and Cultural Policies In China” Annals of Tourism Research, I998, Vol.25, Nr.2, p.382. Het China Folk Cultural Village Park werd in 1991 opgericht en is gebouwd op een oppervlakte van 2,38km² en geeft de architectuur, volkskunsten, ambachten en de levenswijze van de etnische minderheden in China weer. Er worden shows en parades gegeven. In het park worden mensen tewerkgesteld van de betreffende minderheden, het zijn vooral knappe jongeren rond de 18 en 25 jaar, dit wekt soms wel eens het ongenoegen van ouderen uit de minderheden op. Dit is ook de motivatie van veel kritieken inzake authenticiteit van de culturele dorpen. Cf. Sofield ,T; Fung Mei,S. “Tourism Development and Cultural Policies In China” Annals of Tourism Research, 1998, Vol.25, Nr.2, p.383. Voor illustraties en meer uitleg zie ook de website van het park. www.cn5000.com.cn , geraadpleegd op 7/7/2009. 89

tegelijkertijd de tolerantie van de partij tegenover de etnische minderheden weerspiegeld alsook de politiek die de partij voert inzake erfgoed, minderheden en toerisme. In de parken worden onder andere dorpsscènes van minderheidsgroepen weergegeven, ook de Naxi wordt daar voorgesteld. De mensen die er werken zijn van de betreffende minderheid en soms werden echte huizen verplaatst naar Shenzhen om een authentiek karakter te creëren. De authenticiteit van de culturele parken wordt wel eens in vraag gesteld want de authentieke architectuur en de bevolking bevinden zich niet meer in hun oorspronkelijke habitat maar in een nieuwe gecreëerde omgeving. Bovendien worden veel kenmerken van de etnische minderheden wel eens aangepast of weggelaten omdat ze dan meer door de toerist zouden geapprecieerd worden. De parken zijn in feite een mix van authentieke elementen in een gemodificeerde context.313 4.3.3.5 Homestay-toerisme als tegenhanger van het commerciële toerisme De Naxi zijn zich doorheen de toeristische ontwikkelingen geleidelijk aan zeer sterk gaan bewust worden van hun aantrekkingskracht als etnische minderheid. Ze spelen dit goed uit door bijvoorbeeld geld te vragen als toeristen een foto willen trekken. De bevolking weet zeer goed dat de typische Naxi kledij op zich al zorgt dat de toeristen gefascineerd zijn door hen. Die andere cultuur waar de toeristen niet zoveel over weten fascineert hen vaak zo veel dat ze er deel van willen uitmaken. Dit kan door middel van een gastverblijf minju kezhan 民居客栈 in een van de Naxi thuisverblijven. Een gastverblijf poogt een authentieke ervaring te zijn voor toeristen die een onvervalst contact willen hebben met de Naxi bevolking. Doordat de gastverblijven door Naxi bevolking wordt uitgebaat onderscheiden ze zich vaak van andere toeristische faciliteiten die door de Han worden uitgebaat. Een eerste soort van thuisverblijven situeert zich in de oude stad van Lijiang zelf. Dit is zich gaan ontwikkelen vanuit de bevolking in Lijiang kort nadat de stad opgenomen werd op de wereld erfgoedlijst van UNESCO. De tweede en recentere vorm situeert zich eerder in dorpjes rond Lijiang en wordt door de Northwest Yunnan Ecotourism Organisation (NYEO) georganiseerd. Laten we even

313

Cf. Chao, E. “Hegemony, Agency and Representing the Past: The Invention of Dongba Culture among the Naxi of Southwest China.” In Brown, J.M. Negiotiating Ethnicities in China and Taiwan. California: The Regents of the Univeristy,1996, p.227; Sofield ,T; Fung Mei, S. “Tourism Development and Cultural Policies In China” Annals of Tourism Research, I998, Vol.25, Nr.2, pp.381,384,385. 90

verder ingaan op de situatie van de Homestay vakanties bij de Naxi in de oude stad van Lijiang en vervolgens bij die op het platteland. 314 In de oude stad waren er rond 1999 ongeveer 120 gastverblijven. In 2001 werden er 87 officieel geregistreerd waarvan er 90% door Naxi worden opengehouden. Het is een goede manier voor de lokale bevolking om iets te verdienen. Bovendien kan op die manier de authenticiteit van de cultuur bewaard worden, want dit is waar veel toeristen naar op zoek zijn. Ondank het feit dat de meeste toeristen die in een gastgezin verblijven op zoek zijn naar een authentieke ervaring zijn ook de lagere prijs, het comfort, de architectuur en het gevoel van thuis te zijn belangrijke factoren voor het kiezen voor het thuisverblijf-principe.315 De Naxi hebben hun huizen de voorbije tiental jaar steeds meer ingericht naar de wens en het comfort van de toeristen. Er is de hele dag door warm water beschikbaar, er is televisie en telefoon aanwezig in de kamers, badkamers met bad en douche. Ook de dagelijkse gebruiken, zoals taal en eetgewoonten werden automatisch aangepast om nog meer aan de wens van de toerist te kunnen voldoen.316 Het zijn eigenlijk meer standaard hotels geworden. Deze zaken stroken enerzijds met de authentieke ervaring die men wil opdoen door in een gastgezin te verblijven. Anderzijds zorgen ze er wel voor dat de toerist zich er goed voelt. Uit een onderzoek waarbij 185 toeristen werden gevraagd naar hun ervaring in een thuisverblijf bleek dat 64% zeer tevreden was, 30% gewoon tevreden en slechts 6% van de ondervraagden was niet zo tevreden.317 Er zijn echter ook buitenlanders die in de oude stad een gastverblijf openen. De Koreaanse Kim bijvoorbeeld huurde een traditionele woning van een Naxi en noemde haar gastverblijf de “Sakura House”. In haar verblijf biedt ze zowel westerse, Koreaanse als Chinese dranken en snacks aan. Haar uitvinding van de Naxi-sandwich werd een ware hype in andere restaurants en cafés in Lijiang. Ook al hebben de Naxi nooit iets gekend dat “sandwich” noemt. Ondanks het feit dat de eigenares een persoonlijke tint wou geven aan De Sakura 314

Cf. Wang,Y. “Customized Authenticity Begins At Home”. Annals of Tourism Research, 2007, Vol.34, Nr.3, pp.789-794,796,798,799; de website van de NYEO http://www.northwestyunnan.com geraadpleegd op 15/07/2009. 315 Het gevoel van thuis te zijn is een zeer belangrijker aspect in de toeristische ervaring. De eerste motivatie om een toeristische ervaring te hebben is vaak het verlangen naar variatie, iets nieuws en iets anders maar te vreemde ervaringen kunnen evengoed een afstotend effect teweegbrengen. Bovendien blijft “thuis” voor veel toeristen een onderdeel van de toeristische ervaring, dit uit zich in kenmerken zoals taal en eetgewoonten van de toerist. Cf. Wang, Y. “Customized Authenticity Begins At Home”. Annals of Tourism Research, 2007, Vol.34, Nr.3, p.796. 316 Als de Naxi hun thuisverblijf aanpassen is dit vaak gebaseerd op de wensen van enkele individuele toeristen en de persoonlijke interpretatie van wat de Naxi denken dat de toerist verwacht. Cf. Wang, Y. “Customized Authenticity Begins At Home”. Annals of Tourism Research, 2007, Vol.34, Nr.3, p.798. 317 Van de 185 waren 140 chinezen en 45 buitenlanders. Van de Chinese toeristen waren er 92 zeer tevreden, 40 gewoon tevreden en slechts 8 niet tevreden. Van de buitenlandse toeristen waren er 26 zeer tevreden, 16 gewoon tevreden en slechts 3 niet tevreden. Cf. Wang, Y. “Customized Authenticity Begins At Home”. Annals of Tourism Research, 2007, Vol.34, Nr.3, p793. 91

House werd het op termijn het boegbeeld voor de thuisverblijven in Lijiang. Het droeg ook bij tot de manier waarop de cultuur van de Naxi geïnterpreteerd wordt. Veel toeristen die hier in deze traditionele woning verbleven dachten namelijk dat ze in een authentieke Naxi sfeer ontvangen werden en dat ze de “echte” Naxi-cultuur hadden beleefd. 318 De Northwest Yunnan Ecotoerisme Organisation vervolgens, focust zich op de gebieden in en rond Lijiang om ecotoerisme te promoten in de regio. De reizen die worden aangeboden zijn steeds georganiseerd in samenwerking met de lokale bevolking en hebben vooral betrekking op de natuur in de regio. Enkele belangrijke punten in de werking van de organisatie zijn dat er limieten staan op het aantal toeristen in bepaalde gebieden en dat de winsten van de tours zo veel mogelijk binnen de gemeenschap blijven. Daarnaast staan de ondernemingen die werken met NYEO 10% van hun winsten af aan fondsen die instaan voor het behoud en de bescherming van natuur en cultuur erfgoed. 319 Mensen die voor deze ondernemingen werken zijn vooral leden van de lokale gemeenschappen. Zij kunnen zo iets bijverdienen op een eerlijke manier en kunnen door middel van opleidingen in de NYEO de know how van de sector onder de knie krijgen. Wat betreft de tradities en de culturele aspecten wordt er met de lokale gemeenschap overlegd welke elementen wel en niet bloot komen te staan aan het toerisme. De bedoeling is dat mensen op een leerzame manier kennis maken met de culturen zonder dat het te opgesmukt is en dat de lokale bevolking verstoord geraakt. De tours die de organisatie aanbiedt zijn vooral actieve vakanties en bestaan uit wandelen, fietsen en trekking met overnachtingen in eco-huisjes of thuisverblijven bij een Naxi familie.320 Tijdens de tours worden de toeristen begeleid door opgeleide gidsen uit de Naxi en ook uit de Yi gemeenschap. Ook de organisatie zelf is grotendeels in handen van de Naxi bevolking. De Wenhai ecolodge bijvoorbeeld wordt door de Wenhai samenwerking gerund. Dit zijn een 56 tal gezinnen uit het dorpje Wenhai die samen investeerden in een eco-huis en daar ook tewerkgesteld zijn. Het eco-huis dat daar wordt verhuurd is een uitgebouwde Naxi woning en beschikt over basisfaciliteiten. Bovendien is het een ideale uitvalsbasis om het natuurschoon in de omgeving

318

Cf. Wang, Y. “Customized Authenticity Begins At Home”. Annals of Tourism Research, 2007, Vol.34, Nr.3,pp.789-794,796,798,799. 319 Andere lokale organisaties waarmee de NYEO samenwerkt zijn; het Yunnan Great Rivers Project, The Lashihai Watershed Green Tourism Program, The Wenhai Cooperative, The Nature Conservancy, Nguluko Guest House, Khampa Caravan,... Cf. Zeppel, H. Indigenous Ecotourism: Sustainable Development and Management. Cairns: James Cook University, 2005, p.243; de website van de NYEO http://www.northwestyunnan.com geraadpleegd op 15/07/2009. 320 Naast de Naxi , komen ook de regio‟s waar de Bai, Lisu Tibetaanse en de Yi bevolking wonen aan bod tijdens de tours. Voor een overzicht, samenstelling en prijzen van het aanbod zie de website van de organisatie. Cf. de website van Ecotoerisme in Yunnan. http://www.ecotourism.com.cn , http://www.northwestyunnan.com/geraadpleegd op 2/07/2009. 92

alsook de meer afgelegen dorpjes van andere bevolkingsgroepen te gaan verkennen. Een ander alternatief is een thuisverblijf bij de Naxi zelf. Dit gebeurt in de dorpjes Wenhai en Lashi.321 De toerist verblijft in een huis met basisfaciliteiten bij de Naxi en maakt kennis met de authentieke levensstijl in een natuurlijke omgeving. Andere types thuisverblijven vinden we in Nguluko. Dit wordt ook gerund door een Naxi-familie. Het Khampa Caravan project wordt door Tibetanen gerund. Deze lokale ondernemingen werken allemaal samen met het ecotoerisme-project aan de hand van een gedragscode voor toeristen en ondernemingen om een duurzame ontwikkeling te bewerkstelligen. De nadruk bij deze organisatie is de betrokkenheid van de lokale gemeenschappen in combinatie met een goed waardevol programma voor de toerist.322 Het doel van beide thuisverblijf principes was oorspronkelijk hetzelfde, de toerist een authentieke ervaring meegeven. In de oude stad is deze formule eerder uitgedraaid op een soort van goedkope hotels met redelijk veel faciliteiten. De thuisverblijven georganiseerd door NYEO proberen daarentegen te ontkomen aan de commercialisering van de etniciteit van de volkeren. Ze proberen het belang van de minderheden en de natuur voorop te stellen en daaraan het belang van de toerist te koppelen.

321

Wenhai en Lashi zijn dorpjes ten noordwesten van Lijiang aan de voet van de Jade Drakensneeuwberg. Ze behoren eigenlijk tot een immens natuurreservaat waar twee grote meren zijn. Het Wenhai meer en het meer van.Lashi. Beiden een thuisplaats van tal van (migratie)vogelsoorten. De bewoners in de buurt zijn vooral Naxi en Yi. Cf. http://www.ecotourism.com.cn , http://www.northwestyunnan.com geraadpleegd op 3/7/2009. De Chinese karakters van deze plaatsnamen konden niet worden gevonden. 322 Cf. de website van Ecotoerisme in Yunnan. http://www.ecotourism.com.cn, http://www.northwestyunnan.com geraadpleegd op 2/07/2009; Zeppel, H. Indigenous Ecotourism: Sustainable Development and Management. Cairns: James Cook University, 2005, pp.243,244. 93

5

Conclusie

Bij aanvang van dit werk werd ervan uitgegaan dat toerisme iets problematisch in zich heeft. Dit blijkt nog steeds uit bevindingen die werden gedaan met betrekking tot de situatie in Lijiang. Deze minpunten zijn echter niet uniek aan China. In veel landen waar de toeristische sector pas laat begon te groeien, doen zich gelijkaardige fenomenen voor. De typische wildgroei aan accommodatie en souvenirshops zijn daar een voorbeeld van. Ook in Lijiang zijn dit soort faciliteiten in overvloed aanwezig. Deze problemen kunnen worden aangepakt mits goed beleid. Een goed beleid daarentegen is iets wat niet evident is. Er zijn goed opgeleide personen nodig om een immense sector zoals die van het toerisme in goede banen te leiden. De economische winsten zijn vaak een te grote lokroep voor de bevolking waardoor nog vaak veel te weinig wordt geïnvesteerd in opleidingen en dergelijke. Wat de situatie in China typeert is het feit dat er etnische minderheden zijn. Deze vergen soms een andere aanpak. Rekening houden met de lokale bevolking heeft hier een diepere betekenis door de culturele verschillen. Voor veel etnische minderheden is toerisme een manier om hun etniciteit te uiten en om hier tegelijkertijd economisch voordeel mee te doen. Als de overheid hierin tussenkomt, of zoals het geval is in Lijiang, als vele Han-Chinezen van buiten de regio zaken komen doen in Lijiang en hiermee grote winsten opstrijken kan dit wel eens voor onderlinge spanningen zorgen tussen de Han en de etnische minderheden. Meer gemeenschapsparticipatie kan hier een goede oplossing voor zijn. Toch moet worden gezegd dat de toeristische ontwikkelingen zeer veel positieve effecten met zich meegebracht hebben. Een deel van de lokale bevolking in Lijiang heeft zijn inkomen zien stijgen. Moderniseren kan door de invloed van toeristische ontwikkelingen, hierbij gaan vaak traditionele elementen uit het dagelijkse leven verloren. Deze levenswijzen waren vaak genoodzaakt door de situatie waarin de mensen zich bevinden. Ooit leefden wij ook in andere levensomstandigheden, maar modernisering heeft ervoor gezorgd dat wij op bepaalde vlakken vooruitgang kenden. Voor tal van andere dorpjes en gebieden wereldwijd kan modernisering door het toerisme aangedreven ook betekenen dat zij betere levensomstandigheden hebben. Bijvoorbeeld zuiver water en vereenvoudigde transportmogelijkheden. Veel buitenstaanders staan hier niet bij stil en focussen zich enkel op het bewaren van de culturele en historische waarde van bepaalde tradities. Uit interviews bleek dat vele mensen uit die samenleving het verlies van dergelijke kenmerken niet erg vindt als betere levensomstandigheden in de plaats komen. 94

Besluitend kunnen hierbij stellen dat de toeristische ontwikkelingen in Lijiang inderdaad veel veranderingen met zich meegebracht hebben. De overvloedige accommodatie zal wellicht aanwezig blijven en meer toeristen zullen het gebied bezoeken. Het zal bijgevolg vooral belangrijk zijn om naar te toekomst toe betere planningen en controles uit te voeren over de toeristische ontwikkelingen. Zodat men naar een gezonder evenwicht kan groeien tussen de etnische minderheden en de toeristische ontwikkelingen. Dit kan, als rekening worden gehouden met zowel de natuurlijke omgeving als met de aspiraties van de etnische volkeren. Dit zien we al gebeuren in recent opgerichte organisaties, zoals de Northwest Yunnan Ecotourism Organisation. Uiteraard zal er altijd dat deel van het toerisme aanwezig blijven dat veranderingen aanbrengt aan de lokale gemeenschap. De grote uitdaging zal zijn om die veranderingen zo miniem mogelijk te houden in combinatie met een maximale reisbeleving van de toerist.

95

6 6.1

Bibliografie Chinese werken Auteurscollectief. Dongba wenhua yishu 东巴文化艺术(Dongba Culture of the Ethnic Naxi in Brief). Lijiang 丽江: Yunnan meishu chubanshe 云南美术出版社( Yunnan Fine Arts Press), 1991. Auteurscollectief. “Yunnan lijiang heilongtan 云南丽江黑龙潭” (The Black Dragonpool in Lijiang, Yunnan). Huang Pu 黄埔(Huang Pu Magasin), 2007/05, p.64. Guang Yingzhong 光映炯. “Luyou renleixue shiye zhong de minjian yishu bianyi yanjiuyi Lijiang da yan zhen naxizu dongbayishu weili 旅游人类学视野中的民间艺术变异 研 究 - 以 丽 江 大 研 镇 纳 西 族 东 巴 艺 术 为 例 ” (Tourism Anthropology Vision in the Variation of folkart –An Example of Naxi Dongba Art in the Town of Lijiang). Guangxi minzuyanjiu 广西民族研究(Guangxi Ethnic Research), 2008/03,Vol.93, pp.168-174. Guo Dalie 郭大烈. Naxizu shi 纳西族史 (The History of the Naxi people). Chengdu 成都: Sichuan minzuchubanshe 四川民族出版社(Sichuan Minority Press), 1994. Guo Wu 郭武. Daojiao yu yunnan wenhua: daojiao zai yunnan de chuanbo, yanbian ji yingxiang 道 教与云 南 文化 : 道 教 在云 南的 传 播演 变 及影 响 (Daoism and Yunnan Culture: The influence of Daoism in the Development and Spread of Yunnan Culture). Kunming 昆明:Yunnan daxue chubanshe 云南大学出版社(Yunnan University Press), 2000. Liao Dongmei 廖冬梅 en Zhang Siya 张诗亚. “Lijiang de luyou kaifa dui chuantong Naxi wenhua chuancheng de yingxiang 丽江的旅游开发对传统纳西文化传承的影响” (The Influence on Inheritance of Traditional Culture of the Naxi Nationality Caused by Developing Tourism in Lijiang). Minzu jiaoyu yanjiu 民族教育研究 (Journal of Research on Education for Ethnic Minorities), 2006/04, Vol.17, Nr.4, pp.85-89. Wei Guobin 魏国彬. “Lun Xinan diqu shaoshuminzu chuantongwenhua de luyou kaifa celue 论西南地区少数民族传统文化的旅游开发策略”(Strategy of Developing Tourism from Southwestern Minority‟s Traditional Culture. Dali xueyuan xuebao 大理学院学报 ( Journal of Dali University), 2008/07, Vol.7, Nr.7, pp.11-15. Xuan Fanbi 范碧萱. “Sanyanjing de qishi 三眼井的启示”(Revelation from Three Wells). Luse shiye 绿色视野 (Green Vision), 2008/11, p57. Yan Haishan 殷海山 et al. Zhongguo shaoshuminzu yishu cidian 中国少数民族艺术词典 (China‟s Nationality Minorities Dictionairy). Beijing 北京: Bianzuan weiyuanhui 编纂委 员会(Compile Bureau), 1989. Yang Fuquan 杨福泉. “Lue lun naxizu de shengtai lunliguan 略论纳西族的生态伦理 观”(A Preliminary Study of the Eco-ethics of the Naxi Nationality). Yunnanminzu daxue xuebao 云南民族大学学报(Journal of Yunnan Nationalities University), 2008/01, Vol.25, Nr.1, pp.38-42.

96

Yu Kongming 孔明玉. “Naxi dongbajing ji qi yanjiu jiazhi

西

巴

及其

究价

”(The research value of the Dongba Scripts). Chengdu fangzhi gaodeng zhuanke xuexiao xuebao 成 都 高 等 科 学 校 学 报 (Journal College), 2006/07, Vol.23, Nr.3, pp.41-43. 6.2

of

Chengdu

Textile

Westerse werken Auteurscollectief. Regional Autonomy for Ethnic Minorities in China. uitgegeven door het Information Office of the State Council of the People‟s Republic of China, Peking: 2005, gepubliceerd op www.china.org. Auteurscollectief. Regional Autonomy for Ethnic Minorities in China: Annual Report. uitgegeven door de Congress-Executive Commission on China, 2005, gepubliceerd op www.cecc.gov. Auteurscollectief. Earthquake reconstruction in the Old City of Lijiang, China. Evaluatie van de Independent Evaluation Group of World Bank Assistance for Natural Disasters,2006, Gepubliceerd op www.worldbank.org Auteurscollectief. World Travel Atlas. London: Columbus Publishing, 2002. Baoying, N; Yuanqing, H. “Tourism Development and Water Pollution: Case Study in Lijiang Ancient Town”. China Population, Resources and Environment, 2007, Vol.17, Nr.5, pp.123-127. Barth, F. Ethnic Groups and Boundaries, The Social Organization of Culture Difference. Bergen: Universitetsforlaget, 1969. Bezlova, A. “Toeristen overrompelen Chinese tuin van Eden.” Mo-magazine, 2008, Vol.11. Blum, D.S. “Margins and Centers: a Decade of Publishing on China‟s Ethnic Minorities”. The Journal of Asian Studies, 2002, Vol.61, Nr.4, pp.1287-1310. Chao, E. “Hegemony, Agency and Representing the Past: The Invention of Dongba Culture among the Naxi of Southwest China.” In Brown, J.M. Negiotiating Ethnicities in China and Taiwan. California: The Regents of the Univeristy, 1996, pp.208-237. Clift, S; Carter, S. “Tourism and Sex, Culture, Commerce and Coercion.” Londen: Pinter, 2000. Davidson, J.O‟C. Children in the Sex Trade in China. Stockholm: Save the Children Sweden, 2001. Dillon, M. China, A Historical and Cultural Dictionary. Richmond: Curzon Press, 1998. Donaldson, J. “Tourism, Development and Poverty Reduction in Guizhou and Yunnan”. The China Quarterly, 2007, Nr.190, pp.333-351. Dong, E; Morais, D; Dowler, L. “Ethnic Tourism development in Yunnan, China: Revisiting Butler‟s Tourist Area Lifecycle”. In Murdy, J; et al. Proceedings of the 2003 Northeastern Recreation Research Symposium. Newtown Square PA: Department of Agriculture, Forest Service, Northeastern Research Station, 2004, pp.164-169. 97

Dreyer, J.T. China‟s Political System: Modernization and Tradition. Houndlills: The Mcmillan Press ltd, 1993. Dreyer, J.T. “China‟s Minority Nationalities in the Cultural Revolution.” The China Quarterly, 1968, Nr. 35, pp.96-109. Dudley, L.P jr; Jing, S. “The Demographic and Socioeconomic Composition of China‟s Ethnic Minorities”. Population and Development Review, 1987, Vol.13, Nr.4, pp.703-722. Eberhard, W. China‟s Minorities: Yesterday and Today. Belmont: Wadsworth Publishing Company, 1982. Ebrey, P. “China: A Cultural, Social and Political History”. Seattle: University of Washington, 2006. Enloe, C; Dewitt, C. Ethnicity and the Military in Asia. New Brunswick: Transaction Books inc; 1981. Fairbank, J.K. The Cambridge History of China. Vol. 12: Republican China, 1912-1949: part 1. Cambridge: Cambridge University Press, 1983. Falkenheim, V. “The Cultural Revolution in Kwangsi, Yunnan and Fukien.” Asian Survey, 1969, Vol.9, Nr. 8, pp.580-597. Francis De, J. “National and Minority Policies”. Annals of the American Academy of Political and Social Science, 1951, Vol.277, pp.146-155. Fuquan,Y. “Mentorship of Indigenous Cultural Specialists: A Case Study of Training of Dongba, Naxi Priests.” In Jianchu,X., Mikesell,S. Landscapes of Diversity: Indigenous Knowledge, Sustainable Livelihoods and Resource Governance in Montane Mainland Southeast Asia. Kunming: Yunnan Science and Technology Press, 2003,pp.479-485. Hansen, M.H. Lessons in Being Chinese. Seattle: University of Washington Press, 1999. Harrell, S. Cultural Encounters on China‟s Ethnic Frontiers. Washington: University of Washington Press, 1995. Harrell, S. Ways of Being Ethnic in Southwest China. Seatlle, London: University of Washington Press, 2001. Harrison, D. “Tourism and the Less Developed world: Issues and case studies.” Oxon: CABI publishing, 2001. Heberer, T et al. Ethnic Minorities in China: Tradition and Transform. Aachen: Ed.Herodot im Rader Verlag, 1987. Honggen, X. “The discourse of power: Deng Xiaoping and Tourism Development in China” Tourism Management , 2006, Vol.27, pp.803–814. Hong,Z. “The Sustainable Development of Tourism in Lijiang” Yunnan University of Finance and Economics, 2005, uitgegeven door de Millennium Ecosystem Organization op www.millenniumassessment.org. Hucker,C. “China‟s Imperial Past: An Introduction to Chinese History and Culture.” London: Duckworth&Co,1975. 98

Hucker,C. “A Dictionary of Official Titles in Imperial China”. Stanford: Stanford University Press,1985. Jackson, A. “Naxi Studies: Past, Present and Future”. In Chien C. and Tapp N. Ethnicity and Ethnic Groups in China. Hong Kong: New Asia Academic Press, 1989, pp.133-147. Jackson, J. “Developing regional tourism in China: The potential for activating business clusters in a socialist market economy”. Tourism Management, 2006, Vol.27, pp.695–706. Jigang, B; Jiuxia, S. “Differences in Community Participation in Tourism Development Between China and the West.” Chinese Sociology and Antropology, 2007, Vol.39, Nr. 3, p.9-27. Kewen, W. Modern China: An Encyclopedia of History, Culture and Nationalism. New York: Garland Publishing Inc; 1998. Lew, A; Guanrui, Z; et al. “Tourism in China”. New York: Haworth Press Inc, 2002. Li, C. “Ethnic Minority Elites in China‟s Party-State Leadership: An Empirical Assessment”. China Leadership Monitor, 2008, Nr.25, pp.1-13. Liu, Z. “Sustainable Tourism Development: A Critique.” Journal Of Sustainable Tourism, 2003, Vol. 11, Nr. 6, pp.459-475. Mackerras, C. The New Cambridge Handbook of Contemporary China. Cambridge: University press, 2001. Mackerras, C; Yorke, A. The Cambridge Handbook of Contemporary China. Cambridge: University Press, 1991, Mathieu, C. A History and Anthropological Study of the Ancient Kingdoms of the SinoTibetan Borderland- Naxi and Mosuo. New York: The Edwin Mellen Press, 2003. McKhann, C.F. “Tourisme de Masse et Identité sur les Marches Sino-Tibétaines: Réflexions d‟un Observateur”. Anthropologie et Sociétés, 2001, Vol.25, Nr.2, pp.35-54. Pimonsaengsuriya, K. “Understanding the Linkages between Child Sex Tourism and other Forms of Commercial Sexual Exploitation of Children in East Asia and the Pacific”. Ecpat International, Compendum of Articles, 2008. Platt, K. “In China‟s Southwest, the Naxi Minority Culture Meets Tourism”. Christian Science Monitor, 2000, Vol.3, s.p. Potter, B. “Regulation of Religion in China” . The China Quarterly, 2003, Vol.174, pp.317-337. Ramsey, R. The Languages of China. Princeton: Princeton University Press, 1989. Rees, H. “Naxi Ancient Music Rocks London: Validation, Presentation, and Observation in the First International Naxi Music Tour”. Ethnomusicology, 2002, Vol.46, Nr. 3, pp.432-455. Rock, J.F. The Ancient Nakhi-Kingdom of Southwest China. Vol.I. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1947.

99

Shih, C. Autonomy, Ethnicity, and Poverty in Southwestern China: the State Turned Upside Down. New York: Palgrave Mcmillan, 2007. Sofield, H.B. “Tourism and the Naxi Minority Nationaliy, Yunnan Province: A Case Study in Indigenous Tourism”. Tourism Programme Murdoch University, Australia, 1999, s.p. Sofield ,T. Fung Mei,S. “Tourism Development and Cultural Policies In China” Annals of Tourism Research, 1998, Vol. 25, Nr. 2, pp.362-392. Tubilewicz, C. Critical Issues in Contemporary China. Hong Kong: Open University Press, 2006. Twitchett, D; Fairbank J.K. The Cambridge History of China. Vol.8: The Ming Dynasty 1368-1644: part 2. Cambridge: Cambridge University Press, 1998. Twitchett, D; Fairbank J.K. The Cambridge History of China. Vol.13: Republican China, 1912-1949: part 2. Cambridge: Cambridge University Press, 1986. Twitchett, D; Fairbank,J.K. The Cambrigde History of China. Vol.6: Alien Regimes and Border States 907-1368. Cambridge: University Press, 1994. Twitchett, D; Fairbank J.K. The Cambridge History of China. Vol.3: The Sui and Tang 589-906: part1. Cambridge: Cambridge University Press, 1979. Twitchett, D; Fairbank J.K. The Cambridge History of China. Vol.8: The Ming Dynastie 1368-1644: part 2. Cambridge: Cambridge University Press, 1998. Van De Meerssche, P. De Deuren Open? China Na Mao. Leuven: Uitgeverij Davidsfonds, 1987. Wang, Y. “Customized Authenticity Begins At Home”. Annals of Tourism Research, 2007, Vol.34, Nr.3, pp.789-804. Weiwen, Z; Qingnian, Z. In Search of China‟s Minorities. Peking: New World Press, 1993. Wen, J; Tisdell, J. A.C. Tourism and China‟s Development: Politics, Regional Economic Growth and Ecotourism. Singapore: World Scientific Publishing Co.Pte.Ltd; 2001. Wen, Z. “China‟s Domestic Tourism: impetus, development and trends.” Tourism Management, 1997, Vol.18, Nr.8, pp.565-571. White, S.D. “Fame and Sacrifice the Gendered Construction of Naxi Identities”. Modern China, 1997, Vol.23, Nr.3, pp.298-327. White, S.D. “State Discourses, Minority Policies, and the Politics of Identity in the Lijiang Naxi People's Autonomous County”. In Safran, W. Nationalism and Ethno-regional Identities in China. London: Frank Cass, 1998, pp.9-27. Xingwu, L; Alatan. “China‟s Policy towards Her Minority Nationalities.” Social Scientist, 1988, Vol.16, Nr.1, pp.136-159.

100

Yamamura, T; Zhang, T.X; Fujiki, Y. “The Social and Cultural Impact of Tourism Development on World Heritage Sites: A Case of the Old Town of Lijiang, China,20002004.” WIT Transactions on Ecology and the Environment, 2006, Vol.97, pp.117-126. Yang, L; Wall, G. “Ethnic Tourism: A Framework and an Application.” Tourism Management, 2008, pp.1-12. Yang, L; Wall, G. “Ethnic Tourism Development: Chinese Government Perspectives.” Annals of Tourism Research, 2006, Vol.35, Nr.3, pp.751-771. Yanling, Z. “Towards Sustainable Chinese Tourism : Industry, Corporate Management and Eco-tourism”. Berlijn: Wissenschaftlicher Verlag Berlin, 2008. Yin, M. China‟s Minority Nationalities. Peking: Foreign languages press,1989. Zang, X. “Ethnic Representation in the Current Chinese Leadership”. The China Quarterly, 1998, Vol.3, Nr.153, pp.107-127. Zeppel, H. Indigenous Ecotourism: Sustainable Development and Management. Cairns: James Cook University, 2005. Zhou, M. “Language Policy and Illiteracy in Ethnic Minority Communities in China”. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 2000, Vol.21, Nr.2, pp.129-148. 6.3

Websites http://whc.unesco.org http://portal.unesco.org http://international.loc.gov http://memory.loc.gov http://www.adb.org http://www.bertsgeschiedenissite.nl http://www.cecc.gov http://www.china.org.cn http://www.chinamaps.org http://www.cn5000.com.cn http://www.ecotourism.com.cn http://www.ecpat.be http://www.ethnic-china.com http://www.fordfound.org/

101

http://www.fs.fed.us/ne

http://kunming.org.cn http://www.millenniumassessment.org http://www.nature.org http://www.northwestyunnan.com http://www.stats.gov.cn http://www.un.org http://www.unescap.org http://www.unwto.org http://www.worldbank.org http://www.wttc.org http://www.xe.com http://www.ynni.edu.cn

102

7

Bijlagen De bijlagen van dit werk bestaan uit zowel kaarten als enkele documenten waarnaar verwezen wordt. De documenten werden toegevoegd in de volgorde waarin er in de tekst wordt naar verwezen.

103

Bijlage 1: Etnische minderheden in China.

Etnic name

Main Distribution

Mongolion

Inner Mongolia, Liaoning, Jilin, Hebei, Heilongjiang and Xingjiang

5813947

Ningxia, Gansu, Henan, Xinjiang, Qinghai, Yunnan, Hebei, Shandong, Anhui, Liaoning, Beijing, InnerMongolia, Tianjin, Heilongjiang, Shaanxi, Guizhou, Jilin, Jiangsu, Sichuan

9816805

Tibetan

Tibet, Sichuan, Qinghai, Gansu, Yunnan

5416021

Uygur

Xinjiang

8399393

Miao

Guizhou, Hunan, Guangxi, Chongqing, Hebei, Sichuan

8940116

Yi

Yunnan, Sichuan, Guizhou

7762272

Zhuang

Guangxi, Guangdong

Bouye

Guizhou

Korean

Jiin, Heilongjiang, Liaoning

1923842

Manchu

Liaoning, Hebei, Heilongjiang, Jilin, InnerMongolia, Beijing

10682262

Hui

Geographic Population (person)

Yunnan,

16178811 2971460

Dong

Guizhou, Hunan, Guangxi

2960293

Yao

Guangxi, Hunan, Yunnan, Guangdong

2637421

Bai

Yunnan, Guizhou, Hunan

1858063

Tujia

Hunan, Hubei, Chongqing, Guizhou

8028133

Hani

Yunnan

1439673

104

Kazak

Xinjiang

1250458

Dai

Yunnan

1158989

Li

Hainan

1247814

Lisu

Yunnan, Sichuan

634912

Va

Yunnan

396610

She

Fujian, Zhejiang, Jiangxi, Guangdong

709592

Gaoshan

Taiwan, Fujian

Lahu

Yunnan

453705

Shui

Guizhou, Guangxi

406902

Dongxiang

Gansu, Xinjiang

513805

Naxi

Yunnan

308839

Jingpo

Yunnan

132143

Kirgiz

Xinjiang

160823

Tu

Qinghai, Gansu

241198

Daur

Inner-Mongolia, Heilongjiang

132394

Mulam

Guangxi

207352

Qiang

Sichuan

306072

Blang

Yunnan

91882

Salar

Qinghai

104503

Maonan

Guangxi

107166

Gelao

Guizhou

579357

Xibe

Liaoning, Xinjiang

188824

Achang

Yunnan

33936

Pumi

Yunnan

33600

Tajik

Xinjiang

41028

Nu

Yunnan

28759

Ozbek

Xinjiang

12370

Russian

Xinjiang, Heilongjiang

15609

Ewenki

Inner-Mongolia

30505

4461

105

De‟ang

Yunnan

17935

Bonan

Gansu

16505

Yugur

Gansu

13719

Jing

Guangxi

22517

Tatar

Xinjiang

4890

Drung

Yunnan

7426

Oroqen

Heilongjiang, Mongolia

Hezhen

Heilongjiang

4640

Moinba

Tibet

8923

Lhoba

Tibet

2965

Jino

Yunnan

Inner-

8196

20899

Bron: www.stats.gov.cn. geraadpleegd op 29/07/2009

106

Bijlage 2: Het Han rijk op zijn grootst

Bron: http://www.bertsgeschiedenissite.nl, geraadpleegd op 31/7/2009.

Bijlage 3: Het Chinese rijk tijdens de Tang dynastie

Bron: http://www.bertsgeschiedenissite.nl, geraadpleegd op 31/7/2009.

Bijlage 4: Het Chinese rijk tijdens de Noordelijke Song

Bron: www.geledraak.nl, geraadpleegd op 31/7/2009.

Bijlage 5: Het Chinese rijk tijdens de Zuidelijke Song

Bron: http://www.bertsgeschiedenissite.nl, geraadpleegd op 31/7/2009.

Bijlage 6: De omvang van het Chinese rijk tijdens de Yuan dynastie

Bron: http://www.bertsgeschiedenissite.nl, geraadpleegd op 31/7/2009.

Bijlage 7: De omvang van het Chinese rijk tijdens de Ming dynastie

Bron: www.geledraak.nl, geraadpleegd op 31/7/2009.

Bijlage 8: De omvang van het Chinese rijk tijdens de Qing dynastie

Bron: www.mnsu.edu, geraadpleegd op 31/7/2009 .

Bijlage 9: De huidige provincies van China

Bron: www.chinamaps.org, geraadpleegd op 15/5/2009.

Bijlage 10: Lijst van de autonome gebieden in China

Bron: Mackerras, C. The New Cambridge Handbook of Contemporary China. Cambridge: University press, 2001, pp.254-256.

Bijlage 11: Illustratie van het geschrift van de Naxi, het Dongba schrift

Bron: http://kunming.org.cn, geraadpleegd op 28/7/2009.

Bijlage 12: De provincie Yunnan en het autonome gebied Lijiang

Bron: Hansen, M.H. Lessons in Being Chinese. Seattle: University of Washington Press, 1999.

Bijlage 13: De Mondiaal ethische code voor toerisme MONDIAAL ETHISCHE CODE VOOR TOERISME De 10 artikels van deze code zijn: 1. Toerisme draagt bij tot wederzijds begrip en respect tussen volkeren en maatschappijen 2. Toerisme zorgt voor individuele en collectieve voldoening 3. Toerisme, een factor van duurzame ontwikkeling 4. Toerisme gebruikt en versterkt het cultureel erfgoed van de mensheid 5. Toerisme is nuttig voor gastlanden en -gemeenschappen 6. Verplichtingen van belanghebbenden bij de ontwikkeling van het toerisme 7. Recht op toerisme 8. Vrijheid van toeristische bewegingen 9. Rechten van werknemers en ondernemers in de toeristische industrie 10. Implementatie van de beginselen van de Mondiale Ethische Code voor Toerisme Toelichting bij de tien artikels 1. Toerisme draagt bij tot wederzijds begrip en respect tussen volkeren en maatschappijen De UNWTO gaat ervan uit dat verantwoordelijk toerisme gebaseerd is op universele ethische waarden en een tolerante, respectvolle houding tegenover de diversiteit van religieuze, filosofische en morele waarden. 2. Toerisme zorgt voor individuele en collectieve voldoening Toerisme is een activiteit die meestal geassocieerd wordt met rust en ontspanning, sport en toegang tot cultuur en natuur. Deze activiteit moet voorbereid en uitgevoerd worden opdat men er individuele en collectieve voldoening aan ontleent. Wanneer dit onbevooroordeeld gedaan wordt, is toerisme een unieke manier om zich te ontplooien en te komen tot wederzijdse tolerantie. Bovendien biedt toerisme de mogelijkheid om de verschillen tussen volkeren en culturen te leren kennen. Toeristische activiteiten dienen de gelijkheid van vrouwen en mannen te respecteren, zij dienen de mensenrechten te bevorderen en vooral de individuele rechten van de kwetsbaarste groepen, zoals kinderen, ouderen, gehandicapten, etnische minderheden en inheemse bevolking. De uitbuiting van mensen, in welke vorm ook, is in strijd met de fundamentele doelstellingen van toerisme. 3. Toerisme, een factor van duurzame ontwikkeling Alle actoren die te maken hebben met de ontwikkeling van toerisme moeten zorg dragen voor het behoud van het milieu om te komen tot een gezonde, voortdurende en duurzame economische groei. Op deze manier wordt niet alleen voldaan aan de wensen en behoeften van huidige, maar ook van toekomstige generaties. 4. Toerisme gebruikt en versterkt het cultureel erfgoed van de mensheid Toeristische bezienswaardigheden behoren tot het gemeenschappelijke erfgoed van de mensheid. De gemeenschappen waarin deze bezienswaardigheden zich bevinden, hebben speciale rechten op deze bezienswaardigheden, maar ook een zorgplicht. 5. Toerisme is nuttig voor gastlanden en -gemeenschappen De inheemse bevolking moet betrokken worden bij toeristische activiteiten en op eerlijke wijze delen in de economische, sociale en culturele opbrengsten die hieruit voortvloeien. Zij hebben vooral ook recht op banen die een direct of indirect gevolg zijn van die activiteiten. Bij gelijke capaciteiten verdienen lokale arbeidskrachten de voorkeur. 6. Verplichtingen van belanghebbenden bij toeristische ontwikkeling

Toeristische professionals hebben de plicht toeristen objectief en eerlijk te informeren over de plaatsen van bestemming en de reis, accommodatie en het verblijf. Zij moeten samen met de lokale autoriteiten zorgen voor zekerheid, veiligheid, voorkomen van ongevallen, beschermen van de gezondheid en veilig voedsel voor hun klanten… 7. Recht op toerisme Iedere bewoner op aarde heeft evenveel recht om rechtstreeks en persoonlijk de rijkdommen op aarde te ontdekken en ervan te genieten. 8. Vrijheid van toeristische bewegingen In overeenstemming met nationale en internationale wetgeving moeten toeristen en bezoekers vrijelijk kunnen bewegen in hun eigen land en van het ene land naar het andere. 9. Rechten van werknemers en ondernemers in de toeristische industrie De fundamentele rechten van gesalarieerde werknemers en zelfstandigen in de toeristenindustrie en verwante sectoren moeten gewaarborgd worden onder de supervisie van de nationale en lokale overheden. Dit geldt zowel voor de landen van herkomst als voor de gastlanden. 10. Implementatie van de beginselen van de Mondiale Ethische Code voor Toerisme De publieke en private belanghebbenden in de ontwikkeling van toerisme moeten samenwerken bij de implementatie van deze principes en de effectieve toepassing daarvan controleren. Voor het implementeren, toepassen en evalueren van de Global Code of Ethics for tourism is een commissie in het leven geroepen met de naam World Committee on Tourism Ethics. Deze commissie vervult de rol van mondiale ‘waakhond’ voor problemen bij de implementatie van de ethische code en de voorgestelde oplossingen. Bron: http://www.unwto.org/code_ethics/eng/global.htm, geraadpleegd op 20/5/2009.

Bijlage 14: De toespraken van Deng Xiaoping over toerisme

Bron: Honggen, X“The discourse of power: Deng Xiaoping and Tourism Development in China” Tourism Management , 2006,Vol.27 , p.806.

Bijlage 15: De westelijke provincies

Bron: Jackson, J. “Developing regional tourism in China: The potential for activating business clusters in a socialist market economy”. Tourism Management, 2006, Vol.27pp. 697.

Bijlage 16: De provincie Yunnan

Bron: www.chinamaps.org, geraadpleegd op 15/5/2009.

Bijlage 17: Kaart Lijiang

Bron: www.chinamaps.org, geraadpleegd op 15/5/2009.

Bijlage 18: Plattegrond van de Oude Stad van Lijiang

Bron: www.chinamaps.org, geraadpleegd op 15/5/2009.